Remembering Hratch Bedoyan

Facebook alerted me today that I have saved in my memory bank  Nazareth Berberian's article in Azrag Daily – dated October 28, 2017 – about Hratch Bedoyan at the  25th anniversay of his untimely death. Hratch passed away suddenly at the prime of his life.  I recalled Simon Vratsian who wrote that Arshag Chobanian passed away so did the Armenian Paris for his friends; so did  in many ways the Armenian Beirut I knew. We were good friends. Attached is my abridged translation of Nazareth Berberian's rememberance of Hratch.Բնագիրը կցուած է ներքեւը։ Vahe H. Apelian

Dr. Hratch Bedoyan

 « There are deaths and losses that a person cannot come to terms with, even if a quarter of a century has already passed. Although time heals the wounds, but it also deepens he sense of the untimely  loss of a dear friend. Such is the case with Dr. Hratch Bedoyan who suddenly left us for good, in the prime of his life. The Armenian and the Lebanese had fully meshed into one in him and that became his hallmark. “Dr Hratch”, that is how the political science students of the Haigazian and the Lebanese Univerisities, would address him, was also a devout ARF-er. 

 Unger Hratched charted his political path among the Armenians of Lebanon and in particular in the ARF family of Lebanon, with his unique blend of a full-fledged Armenian and a full-fledged Lebanese, portraying a Phoenix like figure in the tumultuous political upheavals in Lebanon caught in a deadly civil war. As time marshals and the more burning becomes the issue of being a full-fledged Armenian in the Diaspora  and a full fledged citizen, the more unforgettable Hrach and what he stood for become. Even before receiving a doctorate degree in political science from Oxford University, and after that, as a lecturer at Haigazian and the Lebanese Universities, during the whole course of his adult life, Dr. Hratch Bedoyan equally immersed himself and actively participated in the state-political life of Lebanon. as well as in the Armenian communal life through the Armenian Revolutionary Federation.

Hratch was born, raised and nurtured in an Armenian Catholic family. From his early age, as a student at the National "Cilician" School, followed by his secondary education at a Lebanese school, he remained connected to Bourj Hamoud, which he likened as the Diaspora Armenian citadel and considered it the Diaspora’s beating heart and as the ideological cradle of all Diaspora Armenians. By the same token all that the Armenian Bourj Hammoud personified became the cornerstone of his political make-up, and marked his brave walk as an Armenian national and also as a civic minded Lebanese. And for that very reason, Hrach distinguished himself for having close Armenian and Arab friends at all the milestones of his life, as a student, as lecturer and as a political operative. Frienshipg, not only in the sense of social bonds only, but also in terms of being proactive participant with him in the Lebanese reality, as well as in the pursuit of Hai Tahd, the Armenian cause. 

Hratch’s decision to study political science was not a random choice. He was a true representative of the innatetly political type, who used his professional studies to hone his political instincts. From his youth, Hrach immersed himself in absorbing the Lebanese politics, its historical pattern, the relationships of the constituents of its sectarian make-up, all the while enriching his knowledge through personal contact and acquaintances with the leading political figures. He equally emersed himself in ARF and in the fabric of the Armenian communal life starting as a member of the ARF Zavarian Student Associaiton.

At my parenteral home, Anetlias, Lebanon

The 1970s were the years of awakening for the Armenian cause, Hai Tahd. It was a period of student activism hitherto at an unprecedented scale.  Hrach, through his command of Arabic and with the friendship he had forged with the Arab students, made an important contribution towards the propagation of the Hai Tahd among the Lebanese students. In 1975, at the onset of the Lebanese civil war, Hratch went abroad first to continue his graduate studies at the Univesrity of Syracuse and almost right after getting there, he moved to London, having accepted Oxford Univeristy’s invitation for the political science doctoral progam. But he remained in touch and in 1977 he returned to his beloved and adored Lebanon, where he headed ARF Central Committee’s the political arm, while continuing to work on his doctoral disserataiton. Subsequently as a member of the ARF Central Committee, served the Armenian community and the country until his death. 

Those were tumultuous years marked with political upheavals and Hai Tahd activism. The Armenians of Lebanon were forced to confront dangerous political waves. Unger Hratch always stood by as a watchful guard to overcome the challantges that were threatening the Armenian community and brought his contribution for its welfare. He became the natural interlocutor for the Armenian community, especially of the Dashnagtsutyun with the Lebanese forces led by Bashir Gemayel, from the politically dominant Gemayel family. and with their politically active upcoming younger generation among whom were many of his former students and colleagues from the Lebanese University.

Further more, Hrach had access to the leading forces of the "nationalist movement for the protection of Christian Lebanon" that was established in the late 1980s among the new Lebanese generations, which is at the helm of the government as this tribute to Dr. Hratch Bedoyan is beign written. And for ensuing more than a decade, until his untimely death, Dr. Hratch Bedoyan stood as the Armenian voice of a fully fledged Lebanese and earned the credit of an unofficial advisor at the presidential level opening doors for our national rights and demands. 

Unger Hratch Bedoyan’s dream and justified ambition was to represent the Armenian Catholic community of Lebanon in the Lebanese parliament. He would have been a worthy representative as a fully fledged Armenian and a fully fledged Lebanese. Regretfully he was not lucky to live long enough to realize the political ambition he harbored which would have been the supreme crowning of his life.

A sudden heart attack in 1992 cut off Hratch Petoyan's lifeline. He had just reached the stage of maturity and had so much to give to his people and his beloved Lebanon. He left our world, having barely started a family with Zarouhie Meguerian and was blessed with a newborn son, Hrag. 

Well done, dear Hratch. Your memory lives in all of us.

I visited Hratch Bedoyan's gravesite in 1995 with his brother Puzant.
For a brief moment life and death mergd into one and I felt with him. 

*****

Բնագիրը՝ 

Հայու Եւ Լիբանանցիի Լիարժէք Միաձուլման Ախոյեանը (Նուիրուած` Ընկեր Դոկտ. Հրաչ Պետոյեանի Մահուան 25-րդ Տարելիցին)

Հոկտեմբեր 28, 2017

 

| Անդրադարձ

 

 0

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ 

Կան մահեր ու կորուստներ, որոնց հետ չես կրնար հաշտուիլ, նոյնիսկ եթէ քառորդ դար անցած է արդէն:

Թէեւ ժամանակը կը սպիացնէ վէրքերը, բայց նաեւ իր թաւալքին հետ աւելիով կը խորացնէ անժամանակ վախճանած արժանաւորներուն ձգած բացն ու անոր առթած կորուստի զգացողութիւնը:

Այդպիսին է պարագան քառորդ դար առաջ մեր կեանքէն յանկարծակի պոկուած` կրակ ու բոց աչքերը առյաւէտ փակած դոկտ. Հրաչ Պետոյեանի կորուստին:

Հայու եւ լիբանանցիի լիարժէք համարկումին հաւատացող եւ այդ ուղիով քաղաքական գործիչի եւ քաղաքագիտութեան դասախօսի իր կեանքն ու գործը հունաւորած դաշնակցականն էր «դոկտ. Հրաչ», ինչպէս որ կը սիրէին դիմել իրեն Հայկազեան քոլեճի թէ Լիբանանի պետական համալսարանի քաղաքական գիտութեանց բաժնի իր ուսանողները:

Լիարժէք հայու եւ լիարժէք լիբանանցիի միաձուլման իր ուրոյն համադրումով ընկեր Հրաչ Պետոյեան համապատասխան իր ուղին բացաւ ոչ միայն Լիբանանի հայութեան եւ որոշապէս ՀՅԴ լիբանանեան ընտանիքին մէջ, այլեւ ընդհանրապէս` քաղաքացիական խելացնոր պատերազմէ մը փիւնիկի պէս յառնող նոր Լիբանանի քաղաքական ապագան վճռող խմորումներու հրապարակին վրայ:

Եւ որքան ժամանակը կ՛անցնի, ու որքան կը շեշտուին, սփիւռքի տարածքին ամէնուրեք, հայու եւ քաղաքացիի համարկման դժուարութիւնները աշխարհասփիւռ մեր իրականութեան մէջ, այնքան այժմէական բաբախումով մեր յիշողութեան պաստառին կը ներկայանայ արժանաւոր փաղանգը Հրաչի օրինակով անմոռանալի դէմքերու, որոնք իրենց ուսանելի ներդրումը ունեցան նման դժուարութեանց յաղթահարման մէջ: Մինչեւ Օքսֆորտի համալսարանէն քաղաքական գիտութեանց տոքթորայի աստիճանին արժանանալը, նաեւ այնուհետեւ` Հայկազեան քոլեճի (ներկայի` համալսարան) եւ Լիբանանեան համալսարանի մէջ դասախօսական իր ասպարէզին եւ ՀՅ Դաշնակցութեան ճամբով Լիբանանի պետական-քաղաքական կեանքին աշխուժ մասնակցութեան ամբողջ ընթացքին դոկտ. Հրաչ Պետոյեան իր առօրեան, ուսման թէ ազատ ժամանակի առումով, բաժնեց հաւասարապէս ազգայինին եւ քաղաքացիականին միջեւ:

Հայ կաթողիկէ ընտանիքի յարկին տակ ծնած ու կազմաւորուած` Հրաչ Պետոյեան կանուխ տարիքէն, Ազգային «Կիլիկեան» վարժարանի աշակերտութեան օրերէն թէ լիբանանեան վարժարանի մէջ երկրորդական ուսման հետեւելու շրջանէն իսկ, հոգեմտաւոր իր աշխարհին կիզակէտ ընդունեց Պուրճ Համուտը` իբրեւ ողջ հայութեան բաբախուն սիրտն ու գաղափարական օրրանը: Նոյն պուրճհամուտեան պրիսմակով արժեւորեց Լիբանանը` իբրեւ քաղաքացիական իր պատկանելիութեան ամրոցը, հպարտութեան իր անկիւնաքարը: Եւ մինչեւ իր անժամանակ վախճանը` անմոռանալի Հրաչը ունեցաւ մէկ ու միակ պաշտամունք, որ Պուրճ Համուտի շունչով թրծուած հայ մարդուն ազգային եւ քաղաքացիական խրոխտ քայլուածքն էր ամէնուրեք` Լիբանանի մէջ եւ Լիբանանէն անդին:

Աւելի՛ն. նաեւ ճիշդ այդ պատճառով, դպրոցական, դասախօսական թէ քաղաքական իր կեանքի բոլոր հանգրուաններուն, Հրաչ Պետոյեան երբեք դժուարութիւն չունեցաւ արժանանալու հայ թէ արաբ ընկերներու մտերմութեան: Ոչ միայն զուտ ընկերային-բարեկամական մտերմութեան իմաստով, այլեւ` լիբանանեան իրականութիւնը յուզող քաղաքական հրատապ խմորումներու, ինչպէս նաեւ Հայ դատի պահանջատիրական ելոյթներուն աշխուժ մասնակցութիւն բերելու, նախաձեռնո՛ղ ըլլալու առումով: Պատահական ընտրութիւն չէր քաղաքական գիտութեանց հետեւելու իր որոշումը: «Քաղաքական կենդանի» տիպարի ներկայացուցիչ մըն էր, որ մասնագիտական ուսումը ծառայեցուց իր քաղաքական ասպարէզը հունաւորելու, հիմնաւորելո՛ւ նպատակին: Երիտասարդութեան շրջանէն դոկտ. Հրաչ ողջ էութեամբ լծուեցաւ լիբանանեան քաղաքական համակարգը, իր պատմական հոլովոյթով, համայնքային-աւատապետական իր հիւսուածքով եւ ժողովրդավարական¬ընկերային արդիականացման հարցերով ուսումնասիրելու, ղեկավար դէմքերու հետ անձնական ծանօթութիւններով իր գիտելքները հարստացնելու եւ ամրապնդելու անդուլ ճիգին: Նոյնքան ամբողջական փարումով Հրաչ Պետոյեան իր ճամբան հարթեց դէպի Դաշնակցութիւն` Պուրճ Համուտի դաշնակցական մթնոլորտին եւ ՀՅԴ Պատանեկան Միութեան մարտունակ հնոցին մէջ իր կազմաւորումով, ապա` ՀՅԴ «Զաւարեան» ուսանողական միութեան շարքեր մուտքով, 1970-ին:

Հայ դատի պահանջատիրութեան ուղղութեամբ զարթօնքի տարիներ էին 1970-ականները, աննախընթաց տարողութեամբ ուսանողական եռուն կեանքի շրջան էր, եւ Հրաչ, արաբերէնին տիրապետելով ու արաբ ուսանողներու եւ քաղաքական շրջանակներու հետ իր ծանօթութիւններով, կարեւոր ներդրում ունեցաւ Հայ դատի քարոզչական աշխատանքներու ընդլայնման մէջ: Թէեւ 1975-ին բռնկած Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի նախօրէին Հրաչ արտասահման մեկնած էր` նախ Մ. Նահանգներու մէջ Սիրաքուզի համալսարանը եւ, վերջապէս, Լոնտոն` Օքսֆորտի համալսարանը, բարձրագոյն ուսման համար, բայց 1977-ին արդէն վերադարձած էր իր սիրած ու պաշտած Լիբանան, ուր նախ ՀՅԴ Լիբանանի Կ. կոմիտէի քաղաքական մարմինին, ապա նաեւ Կ.Կ-ի իր անդամակցութեամբ, երկար տարիներ յարաբերական¬քաղաքական գործունէութիւն ծաւալեց: Լիբանանեան տագնապի կնճռոտ ծալքերու բարդացման, այլ նաեւ Հայ Դատի պահանջատիրական շարժման ուժական մակընթացութեան ժամանակներուն զուգադիպեցաւ դոկտ. Հրաչի ազգային-քաղաքական յանձնառու գործունէութիւնը: Ազգային թէ քաղաքացիական առումով, դժուար փուլեր դիմագրաւելու հարկադրանքին տակ գտնուեցաւ Լիբանանի հայութիւնը, եւ ընկեր Հրաչ միշտ արթուն կանգնեցաւ պատնէշի վրայ` յարաբերական¬քաղաքական հեւքոտ առօրեային ամբողջապէս նուիրուելով եւ իր կարեւոր ներդրումը ունենալով հայութեան սպառնացող դժուարութիւններու դիմագրաւման ու յաղթահարման մէջ:

Լիբանանի պետական-քաղաքական իշխանութեանց ղեկին վրայ Ժեմայէլ ընտանիքի` Պեշիր Ժեմայէլի ղեկավարած Լիբանանեան ուժերուն եւ Ամին Ժեմայէլի Փաղանգաւոր կուսակցութեան արձանագրած յառաջխաղացքի փուլերուն ընկեր դոկտ. Հրաչ Պետոյեան հայ համայնքին եւ յատկապէս Դաշնակցութեան բնական խօսակիցը հանդիսացաւ Լիբանանի իշխանաւոր նորահաս սերունդի ներկայացուցիչներուն մօտ, որոնց շարքին բազմաթիւ էին Լիբանանեան համալսարանի իր պաշտօնակիցներն ու, յատկապէս, ուսանողները: Աւելի՛ն. դոկտ. Հրաչ գործակցութեան ոչ մէկ դժուարութիւն ունեցաւ լիբանանեան նոր սերունդներու մէջ 1980-ականներու վերջերուն թափ առած «քրիստոնէական Լիբանանի պաշտպանութեան ազգայնաշունչ շարժման» ղեկավար ուժերուն հետ, որոնք այսօր իշխանութեան ղեկին կանգնած են:

Աւելի քան տասնամեակ մը` 1980-ականներու սկիզբէն մինչեւ իր ապաժամ մահը, Հրաչ հաստատակամ կանգնեցաւ եւ ծառայեց հայու իր ձայնը զտարիւն լիբանանցիութեամբ

բոլորին լսելի դարձնելու յառաջապահ դիրքերուն վրայ: Յատկապէս «Ապագայի տուն» կոչուած ուսումնասիրական-հետազօտական հռչակաւոր Հիմնարկի հիմնադրութեան եւ ծաղկումին մէջ նկատառելի եղաւ ներդրումը դոկտ. Հրաչ Պետոյեանի: Իբրեւ այդպիսին` նախագահական մակարդակի քաղաքական անպաշտօն խորհրդատուի վարկ նուաճեց եւ ըստ այնմ դռներ բացաւ ազգային մեր իրաւունքներու եւ պահանջներու հետապնդման առջեւ:

Ընկեր դոկտ. Հրաչ Պետոյեանի տարիներու երազն ու արդար փառասիրութիւնն էր, որ Լիբանանի հայ կաթողիկէ համայնքը ներկայացնէր լիբանանեան խորհրդարանին մէջ: Հայու եւ լիբանանցիի միաձուլման արժանաւոր այս ներկայացուցիչը բախտը չունեցաւ ապրելու, որպէսզի իրականացնէր իր կեանքին գերագոյն պսակումը հանդիսանալու կոչուած այդ նուաճումը:

Սրտի անակնկալ տագնապը 1992-ին ընդհատեց կեանքի թելը Հրաչ Պետոյեանին: Հասունացման փուլը նոր նուաճած էր եւ տակաւին այնքա՛ն տալիք ունէր իր ժողովուրդին ու պաշտած Լիբանանին: Հեռացաւ մեր աշխարհէն` հազիւ ընտանիք կազմած Զարուհի Մկրեանի հետ եւ նորածին մանչ զաւակով մը` Հրակով բախտաւորուած: Վա՛րձքդ կատար, սիրելի՛ Հրաչ: Յիշատակդ կ՛ապրի բոլորիս մէջ: