Ստեփան Աբէլեան
"Չէլէպեան"ը այս անունով կը ճանչնային զինք Քէսապցիները ։
Անուն մը որուն ետին կար անձ մը որ եզակի էր բառին բուն իմաստով։ Ծնած էր Քէօրքիւնէ ,այդ համեստ,խոնարհ և աննշան գիւղը քարտէզին վրայ։
ՉԷԼԷՊԵԱՆին կենսագրութեան ծաւալին նման շատ հազուագիւտ կրնաս հանդիպիլ։ Մարդ մը որ` կեանքի բազում հանգրուաններէն ամէն բան ճաշակած էր և մնացած աննկուն։
Պողպատեայ կամքի տէր մարդ մըն էր որ ընկրկիլ չգիտցաւ։ Որքան ալ դաժան եղան օրերը և պայմանները, ինք ա'լ աւելի զօրացաւ և շուրջիններուն դիմաց պահեց իր ազնուական և աննկուն անձնաւորութիւնը։
Մէքանիքի մէջ իր հանճարը զինք տարած էր յաջողութեանց գագաթները։
Ամառ է ։ Գիւղը իր պանդուխտ զաւակներով լեցուած է որոնք եկած են հարազատներ տեսնելու , վայելելու և իրենց կարօտի ծառաւը յագեցնելու։
Դրացի Մէնըշ նանարին Թթենիին շուքը և շուքին առթած զով օդը կ'ըլլար գիւղի մարդոց ժամադրավայրը առաւոտեան ժամերուն։
Հոն են Դանիէլ Ամմին եւԵղբայրը Յակոբը, հոն է Ճրճօ Չէլէպեանը, Ժոզէֆ Պետիրեան(Աբէլեանը)ը եււեղբայրը Ճէյմսը. Ենովքը, Հայրս`Ժոզէֆ Աբէլեանը, կը լսուի Չէլէպեանին ՁԱՅՆԸ ,զուարթախօս այս մարդուն ձայնը կը բնորոշուի ձայներուն մէջէն։ Կատակասէր և լա'ւ պատմութիւն պատմող չկար իրեն նման։ Մենք Փոքր տղաք, մեծերուն շուրջը բոլորած մտիկ կ'ընենք թարմ թարմ գիւղ հասած տեսակաւոր պատմութիւններ։
Չէլէպեանը սիկարէթ սիկարէթի ետևէն կը վառէր, պարծենալով որ ինք "օրական չորս "Փաքէթ" կը ծխեմ, բայց բնաւ ներս չեմ քաշեր մուխը" կ'ըսէր ընկերներուն ,և կաւելցնէր ըսելով որ` անպայման օր մը պիտի թողում այս անիծեալ սովորութիւնը ու` բարձրաձայն խնդուքը հարիւր մեթր անդին կը լսուեր։ Շատ չանցած արդէն դադրած էր ծխելէն և ա'լ անգամ մը ալ չսկսաւ ծխել, իր պողպատեայ կամքով կրնար պարտադրել ինքզինք որևէ որոշում ի գործ դնելու։
Այդպէս ալ ըրաւ ,երբ որոշեց իր ձեռքերով կառուցած գործարանը լքել որը`երբ յեղափոխականներ Սուրիոյ ղեկը ձեռք առին և` իր, ու հազարաւոր մարդոց սեփականութիւնները պետականացուցին։ Մերժեց իր կառուցած գործարանին մէջ որպէս պաշտօնեայ աշխատիլ։ Հրաժարեցաւ և իր հրաժարականը բնաւ ետ չքաշեց սեղանէն։
Մինչև որ իշխանութիւնները ընդունեցին իր հրաժարականը և ազատ արձակեցին զինք ։ "Արժանապատւութեան հարց է" կըսէր,սիրտը խոցուած և խեղդուած ձայնով։
Անշուշտ մէկ չէր իր պատուհասը ։ Դամասկոսի մէջ կինը և աներձագը գրեթէ մահացու` ինքնաշարժի արկած մը ունեցան, ֆիզիքական ծանր վնասներ ունեցան։
Այս դէպքէն ետք որոշած էր Քէսապ_Լաթաքիա փոխադրուիլ և հոն գործ հաստատել։
Այդպէս ալ ըրաւ։
Կ՚այցելէինք զինք յաճախ ,կը սիրէինք իր ներկայութիւնը և միշտ նոր, ճոխ պատմութիւններ ունէր պատմելիք։Կը խնդար լիաթոք, և բարձրաձայն, մանաւանդ երբ յիշէր իր պատանեկութեան հերոսութիւնները,թէ` ինչպէս պատերուն մէջէն օձերը պոչէն բռնած դուրս կը քաշէր, զօրաւոր կը թոթուէր անդամալուծելով թշնամին։ "Օձերը ինձմէ կը վախնային" Կ'ըսէր։
Ազգային և գաղափարական թունդ հաւատացեալ մըն էր, և իր պարտականութեան գիտակից, նոյնիսկ` ձեռբակալուեցաւ և բանտարկուեցաւ, ականատէս ըլլալով իր գաղափարի ընկերներուն չարչարանքին, և մնաց միշտ հաստատակամ։
Բանտը և բանտի ծանր օրերը իրենց դրոշմը ձգեցին Չէլապեանին վրայ։
Իր ձեռնարկած ծրագիրները լիովին ինք կը կազմէր, ինչպէս ըրած էր իր քաուչուկի գործարանը։ կը ծրագրէր, գաղափարը կը յղանար, և իսկոյն կը գործադրէր ։
Փոքր տարիքին` որբացած և մօրը խնամքով հասակ առած կեանքի ասպարէզ նետուած էր փոքր հասակէն։
Իր գործին մէջ շուրջը հաւաքած էր իր գիւղի զաւակներէն մի քանին և ստեղծած էին իրենց յատուկ շրջանակ Դամասկոսի մէջ։
Քէօրքիւնէի մէջ առաջինն էր որ անձնական ինքնաշարժ ունեցաւ, ամառները ընտանեոք Դամասկոսէն կու գային որ ամատը գիւղին մէջ անցնեն։
Մենք փոքր տղաք կը հաւաքուէինք իր տան բակը որ մեր տարեկից` Նորային և ՚Խաչիկին հետ իրենց` նորոյթ խաղալիքներով խաղանք։
Դամասկոս հաստատուած ըլլալով հանդերձ,Քեսապը և իր գիւղը պահելու ռահվիրան եղաւ,պարտէզ մշակել տուաւ, տուն կառուցեց և իր վաստակը իր հարազատ գիւղին մէջ շահարկեց։ Իրեն մեծ վարկ էր գիւղին ձաղկումն ու զարգացումը։ 1965ին Քէօրքիւնայի չափահասները ծրագրած էին գիւղին ջուրի մատակարարման աննախընթաց գործը ,որուն յաջողութեան մէջ թէքնիք բաժինը անվիճելիօրէն Չէլէպեանինն էր , որ յաջողութեամբ իրագործուեցաւ ,ջուրը գիւղի իւրաքանչիւր տան մէջ ծորակով հոսեցաւ։
Որսը սիրող էր և բան խնայած չէր, լաւագոյն որսի հրացանները տան մէջ հաւաքածոյի վերածած էր։ Տեսակաւոր զէնքեր, ոթօմաթիկ զէնքը առաջին անգամ ինք բերաւ գիւղ։ Աշնան երբ մեղուաքհաւերը խումբ խումբ անցնէին գիւղէն ,Չէլէպեանը օթօմաթիկով բոլորէն առաջ կը հնձեր տասնեակ մը թռչուն։
Այս բոլորին մէջ, իր պարտէզը մեծագոյն գուռգուրանքի առարկան էր։ Առաւօտ կանուխ արդէն մէջն էր, արագ արագ շարժումներով պարտէզին լայնքն ու երկայնքը ակնթարթի մէջ կը հասնէր։
Դանդաղ աշխատիլ ինչ է չէր գիտէր։
Խնձորները սնտուկներու մէջ լեցնելու յատուկ սարք մը պատրաստած էր որ առաւելագոյնը ընէ կարճ ժամանակի մէջ։
Այսպէս հնարքներ և գործնական գործիքներ, գիշեր ու ցերեկ մտքին մէջ կը յղանար և թուղթի վրայ գծելով կ'իրագործէր։
Միշտ ալ ուրախ չեղան իր օրերը այս գործերուն մէջ , երբ օր մը կազի շիշը պայթելով աշխատած պահուն զինք բոցերու մէջ առած էր ծանր այրուածքներով` հազիւ կրցան օգնութեան հասնողները կեանքը փրկել։
Ես ուշ հասա արկածին վայրը և զինք գտայ ուղղակի խանձուած վիճակի մէջ, մարմնին 40% տոկոսը այրած էր։
Անտանելի ցաւ, այրուածքի ցաւ որ միայն Չէլէպեանին նման զօրաւոր անձ մը կրնար տոկալ։ Այրած էր մազ, դէմք, յոնքեր, ձեռքեր պարզապէս սահմրկեցուցիչ էր վիճակը։ Այս ցաւերուն ալ դիմացաւ տոկունութեամբ։
Կը սիրէր ընկերային յցելութիւնները։ Ամէն գիշեր տիկնոջ Գոհարիկին հետ կ'այցելէին դրացիներ ,ազգականներ , "Թաւլի" մը խաղալու և յաղթական տուն վերադառնալու տրամադրութեամբ։
Ցերեկին երբ օդը տաք էր և պարտէզի մէջ աշխատիլը դժուար, կանուխ տուն կը վերդառնար, կը լուացուէր` զովանալու և ձայն կու տար թաղին տղոց որ "թաւլի" մը խաղան։
Մեծագոյն ցաւերէն եղան իր երկու զաւակներուն ֆիզիքական տկարութիւնները և ատոր պատճառով անոնց կրած տառապանքն ու ցաւը ։ Իսկ այդ ցաւը իր գագաթնակէտին էր երբ իր դուստրը Նորան` երկար տառապանքէ ետք մահանայ։
"Զաւկի մահը շատ ծանր է" կ'ըսէր խոցուած ու յուզմունքով։
Այս բոլորը կարծես բաւական չըլլային, երբ ծայր տուաւ Սուրիոյ Տասնամեայ պատերազմը։ Ինք հոն էր և ինչպէս` Լիբանանի պատերամին, նոյնպէս հիմա քովը կ'երթայի որ միասին խօսինք կացութեան շուրջ։
"Լիբանանը քանդեցին, հիմա ալ Սուրիան պիտի քանդեն" կ'ըսէր մտահոգ և սրտնեղ։
Պատերազմի առաջին իսկ ամիսներուն, դարձեալ չար դիպուածը իրեն պատահեցաւ։
Գիշերով գողեր բաղնիքի պատուհանէն մտնելով,պառկած անկողնին մէջ մուրճով հարուածներ տուած էին իրեն և Գոհարիկին մինչև` ուշակորյս ընելով զիրենք ու կողոպտելով ոսկի դրամ և այլ արժէքաւոր իրեր ապա փախուստ էին տուած։
Գացի այցելութեան, գլուխնին կապոյտցած, ուռած և մարնին վրայ զանազան հետքեր մուրճի հարուածներէն։
Այս` ցաւերուն գլուխ գործոցը եղաւ։Մեկնեցաւ Ամերիկա ։
Քէսապի աղէտը և տեղահանութիւնը բնաւ չէր հանդուրժէր։
"Կեանքիս բոլոր ցաւերը գումարած այս մէկը մեծագոյնն է" կ'ըսէր անմխիթար։
Յաճախ, ընկերային և Քէսապցիական հաւաքներու հանդիպեցանք, սեղանակից եղանք և խօսեցանք ։
Այս վիթխարի մարդը անկրկնելի անձնաւորութիւն էր Քէսապի պատմութեան մէջ, իր ուրոյն նկարագրով, մտքով, գործով և կեանքով։
Յարգանք իր յիշատակին , որ սատարեց մեր գիւղի պահպանման, բարգաւաճման` իր ձեռներեցութեամբ և շահարկումներով, գետնի վրայ իր ներկայութեամբ։
Սիրեց Քէսապը, Սիրեց Քէօրքիւնան և ամբողջ կեանք մը ապրեցաւ անոնց Սիրով։
Այսօր ան հսկայ ժառանգ թողած` հեռացաւ որ սերունդներ իր ջահը վեր բռնած շարունակեն իր աւանդը։
Հողը Թեթև ըլլայ վրադ "Չէլէպեան" Ամմի։
Աստուած Ողորմի Հոգւոյդ։
Ցաւակցութիւններս Խաչիկին, Հայկին և ընտանիքին, իր հարազատներուն և բոլոր Քէօրքիւնացիներուն։
Հաստաբուն պաղնի մը ևս ինկաւ օտար Ափերուն ,Հանգչելու բայց` մեր Գիւղի Կաղնիի շուքէն հեռու։
Ստեփան Աբէլեան
Քօրօնա
Մայիս 14/2021
No comments:
Post a Comment