This translated piece (the original is attached) may be the only reminiscing about Chlingir who remains an iconic figure for those who grew up in Beirut at the time and remember himղ “Ayk” Daily was published in the lat afternoon. Perhaps no one could depict the man any better than Shahantought (Շահանդուխտ), who was affiliated with “Ayk” Daily with which Chilingir is mostly associated as its street vendor. Shahantought is a writer, poet, author, editor, and a columnist. The attached is quoted from her book "Those Forgotten on the Path of Fate" – ("Ճակատագրի Ճանապարհին Մոռցուածները" – 2013). Garo Derounian posted the same segment and the picture on his Facebook page. I copied the text and the picture from Garo Derounian's post. Vahe H. Apelian
Nobody wrote about him.
But why would anybody write about someone who was not famous and was considered an insignificant person? He was raised as an orphan having barely survived the Ottoman massacres. He had learned the Armenian language, but he had not the opportunity to recognize its letters. To close this big gap, he became a friend of the Armenian press. He sold newspapers, dailies, monthlies, books. They called him the newspaperman, the newspaper street vendor. The reading public did not even know his name.
They knew him as Chilingir.
Addressing him by his baptismal name Hovhvannes Chilingirian would have been too formal. Thereofre they settled on calling him Chilingir, whom he, Hovhannes Chilingirian, loved.
He was proud of the name given to him and was equally proud of his profession. Late at night at the entrance to the theaters, or early in the morning, he would be seen hurriedly walking from the Martyrs’ Square, in the center of the Beirut, to the surrounding streets without getting tired. After selling the newspapers that had been neatly folded hanging from his arm, he would return to the Armenian restaurant “La Bourse”, eat there, wash the dishes and then sitting on a chair, he would take a nap for a few hours. The following day, during the early morning hours, he would be present in front of the cinema "Rivoli", in the city center where people traversing from the eastern and western part of the capital city would cross. He would be there selling newspaper.
At sunset, pleased with his day’s work, he returned to the "Ayk” Daily’s editor’s office. Puzant Nalbandian and he counted how many papers he had sold and how many he would taking for selling. Chilingir would present the account for the newspapers he had sold, and after receiving his right share, he would to take a nap on a chair until the newspapers would be printed and would be ready for him to sell. He didn't have an established sleep time. He was a man on the go. He had to earn money.
I would admire his will. He was a man of small statue. He never complained, but he got angry when the printing of the newspaper was getting later than usual that afternoon because he needed to go from the city to Bourj Hammoud and be in front of the “Der Melkonian” Theater in order to sell the evening’s fresh newspapers to those entering and exiting the hall. He also needed to be at the entrance of the Armenian General Benevolent Union’s Gulbenkian auditorium, which was located in front of the Saint Nshan Cathedral in the capital city. There too, there would a function that presented him another opportune time to sell his newspapers.
Chilingir was married. He was a dotting father to his family. He had children. It was his duty to attend to his children’s future.
On occsions I would have talk with Chilingir. He did not wear shoes. He wore oversize sandals. He would be running from sidewalk to sidewalk, rubbing his slightly larger sandals on the cobblestones.
- “Why don't you wear shoes, Chilingir?” I would ask him.
- “How could I wear shoes?” He would say showing me his dusty feet the soles of which were hardened, swollen and calluses were visible.
"I could not gift shoes to these feet." He would tell me jokingly that was more painful than a pleasan. It was a heart-wrenching situation for a person running through the day, year after year.
Chilingir, the undisputed champion of newspaper street vendor, managed to buy a store in the muli-storied “Holiday Inn”, that was newly built in the early 70's. The ground floor of the newly built hotel was set for vendors. Chilingir managed to buy a small shop there, to turn it into a bookstore for his two sons use in the future. He paid a substantial amount of money for the purchase, surprising all those who knew him.
The newspaper street vendor Chilingir had bought a shop in "Holiday Inn"!
Chilinkir was happy. He had “assured” his children's future.
But when was it that the one destined to be an orphan is jubilant?
The civil war in Lebanon was not late into coming. It started with what came to be knowns as the "Battle of the Hotels." Burning, demolition, destruction followed suit everywhere in the center of Beirut where the big hotels were mostly located. On the battle frontfront of that war stood the "Holiday Inn".
What did Chilingir feel at the sight of his future store in ruins? If he ever got the chance visiting it, in the war torn city.
The war continued more fiercely, causing more damage. Chilingir was no where to be seen in public anymore. "Ayk" Daily’s office also closed.
Death did not delay to also have Chilingir delivered into the ground, leaving behind only grief...
*****
P.S. “It turns our that Chilingir was related to my classmate Vaghenag Tarpinian, whose family name had in fact been Chilingirian. This is what Vaghenag wrote to me: “At home there was always a conversation about him.Chilingir was my grandfather Kevork’s 2nd cousin.Chilingir religiously visited my grandfather on holidays; same visits to my father Vahé.
Hovhannes Chilgir stays in my memory also for his famous “Ayk,Ayk…Antranigin metch gartalou hamar". He was mispronouncing ‘Antract’ in French!”
Vay Chilingir vay!
Vaghenag Tarpinian
*****
Չիլինկիրը
Ոչ ոք գրեց քու մասին։ Ինչո՞ւ պիտի գրէր, որովհետեւ նշանաւոր աննշան մարդ մըն էր, որբութեամբ հասակ առած։ Հազիւ փրկուած էիր օսմանեան ջարդերէն։ Հայոց լեզուն սորված էիր, բայց գիրերը ճանչնալու առիթ չէիր ունեցած։ Այս մեծ բացը գոցելու համար եղար հայ մամուլի բարեկամ։ Թերթեր ծախեցիր, օրաթերթեր, ամսաթերթեր, գիրքեր ծախեցիր։ Քեզ կոչեցին թերթի ցրուիչ։ Ժողովուրդը, ընթերցող հասարակութիւնը ճանչցաւ քեզ, լսեց անունդ. Չիլինկիր։ Յովհաննէս Չիլինկիրեան ըսելը քիչ մը պաշտօնական պիտի ըլլար, հետեւաբար նախընտրելի եղաւ Չիլինկիրը, զոր սիրեցիր։ Հպարտ էիր անունովդ եւ արհեստովդ։ Գիշերային ուշ ժամերուն թատերասրահներու մուտքին, թէ առաւօտեան կանուխ ժամերուն Պուրճի հրապարակէն մինչեւ շրջակայ փողոցներ կը դառնայիր առանց յոգնելու։ Կը սպառէիր թեւիդ տակ ծալուած թերթերու տրցակները։ Գոհունակութեամբ կը վերադառնայիր <<Լա Պուրս>> հայկական ճաշարանը, հոն կը ճաշէիր, ապա կը լուայիր պնակները։ Մէկ-երկու ժամ կը մրափէիր աթոռի մը վրայ ընկողմանած։ Արշալոյսի ժամերուն ներկայ կ'ըլլայիր Պուրճի հրապարակ, սինեմա <<Ռիվոլի>>ին դիմաց, ուրկէ կ'անցնէին մայրաքաղաքի արեւելեան շրջանէն դէպի արեւմտեան տարածք երթեւեկողները։
Չիլինկիր գոհ էր։ Մայրամուտին կու գար <<Այգ>>ի խմբագրատուն, կը մօտենար ցրուիչներու պատասխանատու պր. Բիւզանդ Նալպանտեանին, կը զրուցէր անոր հետ, կը հաշուէին միասնաբար թէ քանի՞ թերթ պիտի վերցնէր։ Քիչ ետք Չիլինկիր կը ներկայացնէր օրուան ընթացքին իր ծախած թերթերուն հաշիւը, եւ իր իրաւունքը ստանալէ ետք կ'ուզէր քուն մը քաշել աթոռին վրայ մինչեւ թերթին լոյս տեսնելը, մինչեւ երեկոյեան յառաջացած ժամերը։ Քունի <<պաշտօնական>> ժամ չ'ունէր ան։ Գործի մարդ էր, դրամ պէտք է շահէր։ Կը հիանայի անոր կամքին։ Փոքրամարմին մարդն էր, երբեք չէր տրտնջար, բայց կը բարկանար երբ թերթին տպուիլը ուշանար...
Պէտք էր շուտով հասնէր քաղաքէն Պուրճ Համուտ, <<Յ. Տէր Մելքոնեան>> թատերասրահ, որպէսզի հոն մտնողներուն եւ դուրս ելլողներուն ծախէր թարմ թերթ...
Մայրաքաղաքի Սուրբ Նշան Մայր եկեղեցւոյ դիմաց գտնուող Հ.Բ.Ը.Մ.ի <<Կիւլպէնկեան>> հանդիսասրահի մուտքին ալ ներկայութիւն կ'ըլլար իր թերթերով։
Չիլինկիրը ամուսնացած էր, ընտանիքի պարկեշտ հայր, ունէր զաւակներ, որոնց ապագան պատրաստելը իր պարտքն էր։
Առիթներ կ'ունենայի զրուցելու Չիլինկիրին հետ։ Ան կօշիկ չէր հագներ։ Լայն տրեխ մը ոտքերուն, կը վազվզէր մայթէ մայթ, ոտքերուն չափէն քիչ մը մեծ տրեխները սալաքարին քսելով։
- Ինչո՞ւ կօշիկ չես հագնիր Չիլինկիր...
- Ինչպէ՞ս հագնիմ... - Ան ցոյց կու տար փոշոտ ոտքերը, ներբանը, ուր կը տեսնուէին կարծր, ուռած կոշտեր։
- Այս ոտքերուս չեմ կրնար կօշիկ նուիրել, - կ'ըսէր ցաւագին կատակով։ Սրտաճմլիկ տեսարան մը օրն ի բուն վազող մարդուն վիճակէն։
Տարիներ, տարիներ։ Ցրուիչի ասպարէզի ախոյեան մը... Իր խնայած գումարներով կրցաւ գնել 70ական թուականներու սկիզբը նոր կառուցուող <<Հոլիտէյ Ինն>> բազմայարկ պանդոկէն խանութ մը։ Նոր կառուցուող պանդոկին գետնայարկը սահմանուած էր վաճառատուներու, որոնք արդէն վճառուած էին։ Չիլիկիրը եւս համարձակեցաւ գնել փոքր խանութ մը, ապագային գրախանութի վերածելու իր երկու որդիներուն համար։ Վճարեց կարեւոր գումար մը զարմացնելով զինք ճանչցողները։
- Ցրուիչ մը խանո՜ւթ գնէ <<Հոլիտէյ Ինն>>էն...
Ուրախ էր Չիլինկիր, որ <<շտկած էր իր զաւակներուն ապագան>>։ Բայց որբը ե՞րբ խնդացեր է։ Չուշացաւ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը, որ սկսաւ "Պանդոկներու կռիւ>>ով։ Հրկիզում, քանդում, աւեր ամէն կողմ, առաջին գիծի վրայ` <<Հոլիտէյ Ինն>> պանդոկը հրկիզուեցաւ։
Ինչպէս ապրումներ ունեցաւ Չիլինկիր կիսաւեր ապագայ խանութին դիմաց...
Պատերազմը շարունակուեցաւ աւելի շիկացսծ, յաւելեալ աւերներ պատճառելով։ Չիլինկիր հրապարակի վրայ չէր։ Փակուած էր <<Այգ>>ի խմբագրատունը։ Մահը չուշացաւ հողին յանցնելու ժողովուրդին մէկ մասնիկը դարձած Չիլինկիրը, ետին ձգելով միայն` ափսոսանք...։
Շահանդուխտ
"Ճակատագրի Ճանապարհին Մոռցուածները"
Պէյրութ 2013
No comments:
Post a Comment