The attached is a segment from Boghos Shahmelikian’s book – Dawn of Diaspora Pop Music - that I translated with the editorial help of my cousin Jack Chelebian, M.D. (http://vhapelian.blogspot.com/2022/06/translating-boghos-book.html ). It describes an episode when these two popular singers appeared on the same stage in the same event. Vahe H. Apelian
Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը
“Shortly after Adiss Harmandarian’s phenomenal rise, Levon Katerjian produced a number of records that also became very popular but with older audiences. Levon Katerjian formerly sang as soloist in choirs. If remnants of Turkish music had remained in the community, Levon Katerjian helped to eradicate them. The ensuing onslaught of Armenian songs by Adiss and Levon completely changed the landscape of Armenian pop music and ushered it away from its Ottoman influences.
Adiss interpreted mostly estradayin (pop) songs instead of ashoughayin (folk) songs. Levon, on the other hand, interpreted more of the latter than the former. In spite of their different and distinct singing styles, the emergence of these two talented popular singers around the same time gave way to an Adiss and Levon competition.
The beneficiary of their artistic competition became the Armenian pop music and the public, although at times it became amusing. Both brought their services to the community by singing at community fund raising events free of charge. Among such fundraising events I note the one that the Sardarabad Gomideh of the Armenian Revolutionary Federation (ARF) had organized in Bourj Hammoud, in the Kermanig Hall1 that can accommodate up to 2000 persons.
The hall was filled to capacity to hear the two prominent singers. The concert was held mid-week at 9 p.m. It was scheduled to end by 11 p.m. Each singer was to perform for one hour.
After much debate Levon relented and agreed to appear on stage first. It was commonly understood that a concert ended with the more popular musician performing last. The implies message of the order of their appearances was obvious, if not to the audience, but to the performing artists.
Levon, instead of ending his songs in one hour, continued to sing past the 11th hour time slot, well into past midnight. By the time Adiss came on stage most of the audience had already left the hall to get to sleep for their next day’s routine. Adiss thus ended up singing a few songs to an almost empty hall!
Levon is a Syrian national. He faced difficulty in obtaining visa to travel abroad because of some travel restrictions. He felt imprisoned and remained restless. While in Beirut, he sang in the Sayat Nova Restaurant and during summers mostly in the Samaha Restauratn in Bois De Bologne2. Eventually he secured permission to travel abroad. He also received offers from the Armenian communities world wid. Traditional Armenian musical instruments accompanied Levon. The director of his band was the noted Kanoon player Michael Sakayan, Hampig Jabourian played clarinet. Levon’s brother who played Armenian drum (dhol) had difficulty travelling abroad and thus could not accompany Levon. Instead of him Joseph Gemayel, whose mother was Armenian played the drum.
Catholicos Aram I also recognized the contribution of Levon Katerjian fo reviving the Armenian ashoughayin (folk) songs and popularizing Armenian music and bestowed upon him as well the order of Saint Mesrob Mashdots in 2005, in Los Angeles.
Adiss and Levon changed the prevailing psychology of the Armenian singers who short while earlier had not wanted to sing in Armenian and had adopted for themselves western artistic names. These singers made a complete reversal. Harout Hoppourian who had adopted King Arthur for his stage name became Haro Pourian. Koko Baghdadlian had adopted Paul the Prince as his stage name became Paul Baghdadlian. Harout Panossian had adopted Maxim as his stage name, became Maxim Panossian. Adiss Harmandian who had adopted Adiss Harmand as his artistic name became Adiss Harmandian. Along with helping cleanse Armenian popular music of Turkish influences, they reverted to their roots as well. "
Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը
***
«Ադիս Հարմանդարյանի ֆենոմենալ վերելքից կարճ ժամանակ անց Լևոն Քաթերջյանը թողարկեց մի շարք ձայնասկավառակներ, որոնք նույնպես շատ սիրված դարձան, բայց ավելի մեծ հանդիսատեսի մոտ: Լևոն Քաթերջյանը նախկինում երգչախմբերում մենակատար է եղել։ Եթե համայնքում մնացին թուրքերենի մնացորդներ, ապա Լեւոն Քաթերջյանն օգնեց արմատախիլ անել դրանք։ Ադիսի և Լևոնի հայկական երգերի գրոհը լիովին փոխեց հայկական էստրադային լանդշաֆտը և հեռացրեց այն օսմանյան ազդեցություններից:
Ադիսը մեկնաբանել է էստրադային երգերը, քան աշուղայինը ։ Մյուս կողմից, Լեւոնն ավելի շատ մեկնաբանեց վերջինը, քան առաջինը: Չնայած նրանց երգեցողության տարբեր և տարբեր ոճերին, այս երկու տաղանդավոր սիրված երգիչների ի հայտ գալը միևնույն ժամանակ տեղի ունեցավ Ադիսի և Լևոնի մրցույթի:
Նրանց գեղարվեստական մրցույթի շահառուն դարձավ հայկական էստրադային երաժշտությունն ու հանրությունը, թեև երբեմն այն դառնում էր զվարճալի։ Երկուսն էլ իրենց ծառայությունները մատուցեցին համայնքին՝ անվճար երգելով համայնքային ֆոնդերի հավաքագրման միջոցառումներին: Նման դրամահավաք միջոցառումներից ես նշում եմ այն, որ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության Սարդարապատ Գոմիդեն կազմակերպել էր Պուրճ Համուդում, Քերմանիկ 1 սրահում , որը կարող է ընդունել մինչև 2000 հոգի։
Դահլիճը լցված էր երկու ականավոր երգիչներին լսելու համար։ Համերգը տեղի ունեցավ շաբաթվա կեսին ժամը 21:00-ին: Նախատեսված էր, որ այն պետք է ավարտվեր մինչև ժամը 23:00-ին: Յուրաքանչյուր երգիչ պետք է ելույթ ունենար մեկ ժամ:
Երկար բանավեճերից հետո Լևոնը զիջեց և համաձայնեց առաջինը բեմ դուրս գալ: Ընդհանրապես հասկացվում էր, որ համերգն ավարտվել է ավելի հայտնի երաժիշտի վերջին ելույթով: Նրանց հայտնվելու կարգի ենթադրյալ ուղերձը ակնհայտ էր, եթե ոչ հանդիսատեսի, այլ կատարող արտիստների համար։
Լևոնը իր երգերը մեկ ժամում ավարտելու փոխարեն, կեսգիշերից շատ անց շարունակեց երգել 11- րդ ժամից հետո: Երբ Ադիսը բեմ բարձրացավ, հանդիսատեսի մեծ մասն արդեն լքել էր դահլիճը՝ հաջորդ օրվա առօրյայի համար քնելու: Այսպիսով, Ադիսն ավարտեց մի քանի երգ երգելով գրեթե դատարկ դահլիճում:
Լևոնը սիրիացի է։ Նա դժվարությունների է հանդիպել արտերկիր մեկնելու վիզա ստանալու հարցում՝ որոշ ճանապարհորդական սահմանափակումների պատճառով: Նա իրեն բանտարկված էր զգում և մնում էր անհանգիստ։ Բեյրութում գտնվելու ընթացքում նա երգում էր Սայաթ Նովա ռեստորանում, իսկ ամառները հիմնականում Բուա Դե Բոլոն քաղաքի Samaha Restauratn ռեստորանում 2 : Ի վերջո նա արտերկիր մեկնելու թույլտվություն ստացավ։ Նա նաև առաջարկներ է ստացել աշխարհի հայ համայնքներից։ Լեւոնին ուղեկցում էին հայկական ավանդական երաժշտական գործիքներ։ Նրա նվագախմբի ղեկավարն էր նշանավոր քանոնահար Միքայել Սաքայանը, Համփիկ Ջաբուրյանը՝ կլառնետ։ Հայկական թմբուկ (դհոլ) նվագող Լեւոնի եղբայրը դժվարությամբ էր մեկնում արտասահման և այդ պատճառով չկարողացավ ուղեկցել Լեւոնին։ Նրա փոխարեն թմբուկ էր նվագում Ջոզեֆ Գեմայելը, որի մայրը հայ էր։
Արամ Ա կաթողիկոսը նաև ճանաչեց Լևոն Կաթերջյանի ներդրումը հայ աշուղական երգի վերածնման և հայ երաժշտության հանրահռչակման գործում և 2005 թվականին Լոս Անջելեսում նրան շնորհեց Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան։
Ադիսն ու Լևոնը փոխեցին հայ երգիչների տիրող հոգեբանությունը, որոնք կարճ ժամանակ առաջ չէին ուզում հայերեն երգել և իրենց համար արևմտյան գեղարվեստական անվանումներ էին ընդունում։ Այս երգիչները կատարեցին ամբողջական հակադարձ. Հարութ Հաոփուրյանը, ով որդեգրել էր King Arthur իր բեմական անվան համար, դարձավ Հարո Փուրյան։ Կոկո Բաղդադլյանը որդեգրել էր Paul The Prince, քանի որ նրա բեմական անունը դարձավ Փոլ Բաղդադլյան: Հարութ Փանոսյանն իր բեմական անունն ընդունել է Maxim, դարձել Մաքսիմ Փանոսյան։ Ադիս Հարմանդյանը, ով ընդունել էր Adiss Harmand որպես իր գեղարվեստական անուն, քանի որ Ադիս Հարմանդյանը: Հայկական հանրաճանաչ երաժշտությունը թուրքական ազդեցություններից մաքրելուն օգնելու հետ մեկտեղ նրանք վերադարձան նաև իրենց արմատներին:
Notes.
1. Kermanig Hall is named of the one-time city Marash in the Ottoman Empire that was largely inhabited by Armenians.
2. A summer resort on Mount Lebanon.
No comments:
Post a Comment