V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Sunday, March 10, 2024

Along the path of a sonnet - Հնչեակ - Félix Arvers' loves - 2/5 -

At a time in Paris, in early to mid 1800's, when the literary and the artistic elite apparently did not seem to have a care in the world, and could afford the time to entertain themselves speculating as to who the married woman, Felix Arvers had a love crush, was. Here they are the possibilities. Attached is my translation. The original is attached below. Vahe H. Apelian

A depiction of a Parisian literary salon

With Arver's death in 1850 - even earlier - a dozen of the plays, as well as poems he wrote, were all forgotten, except for the familiar sonnet, whose artistic charm and especially the identification of the mysterious woman became the object of universal interest and acquired a new momentum, both in and outside France.

The sonnet received special attention, especialy in literary clubs, which were known as «literary salons», among which was notable the one whose meetings took place in a hall of the royal library, known as Arsénal. It was run by  Charles Nodier, who was a prolific academic, writer and a noted intellectual of his time. The best writers of the day, irrespective of their gender,  met there regularly. In a warm and cordial atmosphere, high-quality literary discussions took place.

During the height of his literary fame, during the first years of  1830’s, Arvers regularly participated in this literary salon, where Marie Nodier, Charles Nodier's twenty-year-old daughter who had a broad literary interests, also participated. She would soon marry and become Mrs. Marie – Mennessier Nodier (1811−1893), a poet, novelist, and a musician/

It is in the notebook of this young woman that Arvers wrote and inscribed his sonnet, labeling it as "translated from Italian". In 1933, that same sonnet, titled «Un secret – A secret». was included in the collection of his poems. 

The speculations centered on the following four married women.

A. Madame Victor Hugo, the spouse of the author of the famous book «Les Miserables» (The poor ones). Her name was Adèle and rhymed  to the words words fidèle and d'elle at the end of the 12th and 13th lines. But,  no source would explain when and where Arvers could have met Mrs. Hugo, in order to give birth to the "unnecessary and arbitrary" love referenced in the second line of the sonnet.. On top of all that, Mrs. Hugo, seemed to have been miserable in her love life and  had  her own «secret" and was having a fiery extramarital affair in 1830 with one of her husband's friends, Saite-Beuve, a relationship that continued well past 1836, against her husband's reprimands. All these hardly made Mrs. Hugo "available" to a third party, which was Felix Arvers.

B. At the end of the century, Adolphe Plisson, a politician and a writer, motivated by his own interest, visited Cézy, where he met a 95-year-old woman named Tissier, who knew Arvers well, with whom he also received his education.

- He was a very happy child, - testifies the old woman.

Plisson asked her if she had ever heard from a friend a poem beginning with the words "Mon âme a son secret, ma vie a son mystère"...

To which the old woman replied, «no», putting a closure to that possibility. .

- No, he would say happier things - and that's how he runs out of his "acquaintances".


C. The third circulated name was that of  Marie Dorval (1798−1849) who was abandoned by her father at the age of six, and a few years later she lost her mother as well. At the age of 16, she married for the first time with an actor. They had two children.  She became a sought-after actress on provincial stages. After four years of mariage, she divorced her husband but kept her husband's family name, Dorval. In the same year, 1818, she moved to Paris, where she continued to make a name for herself on local  stages with known celebrities. The following year, she entered into an open relationship with musician until 1828 and bore three children. The following year she married  someone else,  both agreeing that they would be free to have their extramarital affairs. She got to know the great actors, playwrights and other artists of the day. Through these acquaintances, she got in touch with the poet and playwright Alfred de Vigny, who was seperated from his wife. She also became intimate with Victor Hugo, whose wife was dating Sainte-Beuve. And a year later, in 1833, Marie Dorval, while maintaining ties with her two male lovers, had a passionate homosexual relationship with the famous writer and novelist Georges Sand, while continuing to act with the known stage actors.

Marie Dorval tumultous life  happened when Arvers was at the height of his fame as an actor and playwright, making it possible that he met and got to know Marie Dorval. 


D. The more plausible is considered Marie Nodier. Charles Gline, who was the first to write a detailed biography of Felix Arvers, tended to point out Marie Nodier, as the subject of Anvers' love crush.. He wrote tht "a reliable and trustworthy friend testified to me the revelation of Hetzel, the publisher of Arvers, that the poet personally admitted to him that he had Marie Notien in mind when composing his poem."

Poet Edouard Grenier confirms this information, and Adolphe Racot, a famous modern biographer, says that he personally saw the sonnet recorded in the notebook of Marie Nodier. and concluded that she "knew everything" and in order to spare her husband a possible bout of jealousy, she invented the version of the translation.

***

Juliette Récamier (1777−1849) founded the most famous and long-lived Parisian literary salon, where the greatest writers and artists of her time met. Going beyond the boundaries of an ordinary salon, it became a real cradle of literature, where the greatest masterpieces of the time were created.





****

Բնագիրը՝ Հնչեակի մը հետքերով (2)

         Առվերի մահով՝ 1850-ին,− թող որ աւելի կանուխ ալ,− մոռացութեան տրուեցան անոր տասնեակ մը թատերախաղերը, ինչպէս նաեւ բանաստեղծութիւնները՝ բացի  ծանօթ հնչեակէն, որուն գեղարուեստական հմայքն ու մանաւանդ բովանդակած առեղծուածը նոր թափով ու տարողութեամբ առարկայ դարձան համընդհանուր հետաքրքրութեան՝ ի Ֆրանսա թէ Ֆրանսայէն դուրս:

         Այս ծիրէն ներս յատուկ ուշադրութեան արժանացաւ գրական այն շրջանակը, որուն հաւաքատեղին արքայական գրադարանի՝ Arsénal անուամբ ծանօթ  մէկ սրահակն էր, որ մատենադարանապետ Charles Nodier-ն ՝ իր ժամանակի բազմաբեղուն ակադեմական, գրող ու մտաւորական,  վերածած էր, ինչպէս օրին կը կոչէին՝  «գրական salon»-ի մը, ուր շաբաթական կանոնաւոր պարբերութեամբ կը հանդիպէին օրուան լաւագոյն գրողները՝ առանց սեռի խտրութեան: Այստեղ, ջերմիկ ու կիրթ մթնոլորտի մէջ,  տեղի կ’ունենային անտիպ ու տպագրեալ երկերու բարձրորակ քննարկումներ, գրական-գեղարուեստական բնոյթի ասուլիսներ, խորհրդակցութիւններ, մտքերու փոխանա-կումներ, այլեւ նորանոր  ծանօթութիւններ ու մտերմիկ զրոյցներ:        

         Այս հաւաքոյթներուն կանոնաւոր կը մասնակցէր Առվեր եւս  իր փայլուն օրերուն՝  երեսունականներու առաջին տարիներուն:   Այնտեղ մնայուն ներկայութիւն  էր նաեւ  գրական  շատ լայն հետաքրքրութիւններ ունեցող Մարի Նոտիէն՝ Շառլի քսանամեայ  դուստրը, որ շուտով պիտի  ամուսնանար ու  դառնար   տիկին Marie Mennessier-Nodier (1811−1893). տեսնել աւելի անդին:

         Ահա այս դեռատի կնոջ յուշատետրին մէջ է որ Առվեր գրած ու մակագրած է իր հնչեակը՝ զայն,− ինչպէս կ’ըսուի,− «իտալերէնէ թարգմանեալ[1]» պիտակելով, իսկ այդ նոյն հնչեակը Un secret“գաղտնիք մը” խորագիրով մտած է իր քերթուածներու հատորին մէջ՝ 1833-ին:

                                                                            *   *   *

         Սիրային այս գաղտնիքը մեկնաբանողները  կը կազմեն չորս տարբեր խումբեր:

         ա. Անոնք, որ  անոր ետին կը տեսնեն տիկին Վիկտոր Հիւգոն, որ կը կոչուէր Adèle: Իբրեւ թէ իր հնչեակին 12-րդ եւ 13-րդ տողերուն ծայրը գտնուող fidèle եւ  d’elle բառերու վերջայանգերը այդպէս ալ ծածուկ կ’ոգեկոչեն այդ կնոջ անունն ու յիշատակը: Որեւէ աղբիւր չի լուսաբաներ, թէ Առվեր ե՛րբ եւ ո՛ւր կրնար հանդիպիլ տիկին Հիւգոյին, որպէսզի ծնէր  այն «անանց ու յեղակարծ» սէրը, որուն կ’ակնարկուի հնչեակի երկրորդ տողին մէջ:  Ի վերայ այսր ամենայնի  տիկին Հիւգոն ունեցած է «ի՛ր գաղտնիքը»՝ 1830-ին արտաամուսնական կրակոտ  կապեր հաստատած ըլլալով իր ամուսինին բարեկամներէն  Saite-Beuve[2] հետ, կապ, որ  աւելի ուշ քան 1836-ը կը շարունակուէր անտեղիտալիօրէն՝ նոյնիսկ հակառակ ամուսնոյն կշտամբանքներուն: Այս բոլորը դժուար թէ տիկին Հիւգոն «տրամադրելի» դարձնէին երրորդի մը, որ Առվերն էր:

         բ. Ուրիշներ հնչեակի հերոսուհին փնտռած են Առվերի մանկութեան մէկ ընկերուհիին մէջ, որ բանաստեղծը  վաղ պատանութեանը ճանչցած էր հօրը ծննդավայրին՝ Cézy-ի մէջ,  այնպիսի տարիքի մը, ուր ո՛չ կրնար  ամուսնանալ, ոչ՛ սիրահետել: Թող որ մանկամարդուհին շատ կանուխ կը մեռնի, եւ Առվեր  հետագային պիտի թաղուէր անոր շիրիմին շատ մօտ:

Դարու վերջերուն Adolphe Plisson, քաղաքական գործիչ եւ գրող, սեփական հետաքրքրութենէ  մղուած՝ կ’այցելէ Cézy, ուր կը ծանօթանայ 95-ամեայ պառաւի մը՝ Tissier անուանեալ, որ լաւ ճանչցած է Առվերը, որուն հետ ալ ստացած է իր կրթութիւնը: 

         − Շատ ուրախ մանչ մըն էր,− կը վկայէ պառաւը:

         Plisson հարց կու տայ անոր, թէ արդեօք որեւէ ատեն լսա՞ծ է ընկերոջ բերնէն «Mon  âme a  son secret, ma vie a son mystère» բառերով սկսող բանաստեղծութիւն մը...

         Որուն պառաւը կը փութայ պատասխանել.

         − Ո՛չ, աւելի ուրախ բաներ կ’արտասանէր,− ու այդպէս ալ կը սպառէ իր  «ծանօթութիւններու» դիպաշարը:

         գ. Շատ աւելի կը հոլովուի անունը Marie Dorval-ի մը (1798−1849):

         Ան վեց տարեկանին   կը լքուի հօրմէն,  իսկ քանի մը տարի ետք կը կորսնցնէ մայրն ալ: 16  տարեկանին կը կնքէ առաջին ամուսնութիւնը դերասանի մը հետ, որմէ կ’ունենայ երկու զաւակ, այնուհետեւ կը դառնայ գաւառական բեմերու փնտռուած դերասանուհին: Չորս տարի ետք կ’ամուսնալուծուի՝ պահելով ամուսինին մականունը՝ Տորվալ: Նոյն տարին՝ 1818-ին  կ’անցնի Փարիզ, ուր նոյն յաջողութեամբ հանդէս կու գայ տեղւոյն անուանի բեմերուն վրայ, միւս կողմէ՝ կը սկսի ազատ կենակցիլ երաժշտագէտի մը հետ, որմէ երեք աղջիկ կ’ունենայ մինչեւ 1828: Յաջորդ տարի ուրիշի մը հետ կը կնքէ երկրորդ  պաշտօնական ամուսնութիւն մը՝ երկուստեք համաձայնելով «որ ազատ պիտի ըլլային ունենալու իրենց արտաամուսնական պզտիկ սիրավէպերը»: Ան կը ծանօթանայ օրուան մեծգոյն դերասաններուն, թատերագիրներուն ու այլ արուեստագէտներու: Այս ծանօթութեանց ծիրէն ներս կը կապուի բանաստեղծ եւ թատերագիր Alfred de Vigny-ի հետ, որ գժտուած էր կնոջմէն. այս «պզտիկ սիրավէպին» վրայ շուտով  կու գայ աւելնալու Վիկտոր Հիւգոն եւս,  որուն կինը նոյն տարիներուն կ’արածէր  Sainte-Beuve-ի հետ: Իսկ տարի մը անց՝ 1833-ին Մարի Տորվալ, պահելով հանդերձ  կապերը իր երկու  արու տարփածուներուն հետ,  միասեռական   բուռն կապերով կը յարաբերի  հռչակաւոր գրագէտ ու վիպասանուհի Ժորժ Սանտին հետ՝ առանց որեւէ վնաս հասցնելու իր արուեստին, որ զինք կը տանի մինչեւ Odéon-ի եւ Comédie Française-ի բեմերը, ուր պիտի խաղայ այդ տարիներուն համբաւ շահած  մեծագոյն թատերախաղերուն մէջ եւ դերասաններուն հետ:

         Այս բոլորը տեղի կ’ունենային Առվերի ամենափայլուն ու խենթ տարիներուն, եւ ամէն բան կը թելադրէ, որ ան՝ իբրեւ դերասան ու թատերագիր,  հանդիպած ու մօտէն ճանչցած ըլլայ Մարի Տորվալը. սակայն...  հնչեակի տիպարին հետ ոչ մէկ հասարակաց գիծ ունի  Տորվալ. ասոնք երկու էապէս հակադիր ու  բոլորովին անհամատեղելի  էակներ են, որոնք ամէն ինչով կը բացառեն  ու կը վանեն զիրար:

                                                                   *   *   *

         դ. Charles Gline, որ առաջինը մանրամասն գրած է Առվերի կենսագրութիւնը, հակում ունէր մատնացոյց ընելու Մարի Նոտիէն (նկարը աջին). «Վստահելի ու արժանահաւատ բարեկամ մը ինծի վկայած է Առվերի հրատարակիչ Hetzel-ի մէկ յայտնութիւնը, թէ բանաստեղծը անձամբ իրեն խոստովանած է, որ իր հնչեակը շարադրելու առթիւ ի մտի ունէր Մարի Նոտիէն»:   

         Բանաստեղծ Edouard Grenier իր կողմէ կը հաստատէ այս տեղեկութիւնը, իսկ Adolphe Racot,− ժամանակակից հռչակաւոր  կենսագիր մը,− կը պատմէ, թէ ինք անձամբ  Մարի Նոտիէի յուշատետրին մէջ տեսած է այդ հնչեակը. եւ կ’եզրակացնէ, որ Մարի Նոտիէ «ամէն բան  լաւ գիտէր» եւ հաւանական նախանձ մը խնայելու համար ամուսինին՝ հնարած էր  թարգմանութեան  վարկածը: 

         

Յաւելուած             

← Juliette Récamier (1777−1849) հիմնած է  փարիզեան գրական ամենահռչակաւոր  ու երկարակեաց salon-ը, ուր հանդիպած են  իր ժամանակի մեծագոյն գրողներն ու արուեստագէտները: Սովորական salon-ի մը սահմաններէն դուրս գալով՝ ան  հանդիսացաւ  գրականութեան իսկական կաճառ մը, ուր ձեւաւորուեցան ժամանակի մեծագոյն գլուխ-գործոցները:

armenag@gmail.com                                     Արմենակ Եղիայեան

 

 

 

 



[1] Այլազան ու սեւեռուն փնտռտուքներ եղան՝ երեւան հանելու համար  իտալական  հաւանական բնագիր մը. սակայն ոչ մէկ արդիւնքի յանգեցան նման  որոնումները:

[2] Ֆրանսացի անուանի քննադատ եւ գրող (18041869):

Friday, March 8, 2024

No, they did not see it that way.

Vahe H Apelian

 


The title of my blog is a posthumous response to a question my late uncle Dr. Antranig Chalabian had raised wondering whether, “the present-day Soviet rulers of glasnost and perestroika (openness and restructuring) be able to see the important role a greater and stronger Armenia can play in the political network of religious minded peoples on the southern borders of their empire? (read Russian Empire)"  «It remains to be seen», he had concluded.

Obviously Russia did not see it that way.

The quote is from his booklet titled «Emperors, Tsars, and Commissars», he had written in 1988.  (See the linke below). It was the era of Gorbachev's glasnost and perestroika (openness and restructuring). The booklet had dealt with the disastrous politicies of the Byzantine Emperors who instead of supporting their co-religionist Orthodox Armenians, the keepers of the Byzantine Empire's Eastern gate, they waged a fierce theological war against it, whose reprecussions were obviously political, to the detriment of both.

 Then came the Russian Tsars who pursued a policy of Armenia without Armenians, which also proved to be disastrous for their southern border.

 And finally «came Russia’s commissars, following the Bolshevik Revolution of October 1917, and a portion of the short-lived independent Armenian state in Transcaucasi came under Soviet rule, in November 1920.»

Dr. Chalabian supported Soviet Armenia from get go. He wrote that “As long as Turks are Turks and they are living in Turkey, Armenians inhabiting the southern boarders of the Soviet Union have no choice but to seek Russian protection, irrespective of the kind of government which rules that country. This is a political affinity and has nothing to do with ideologies. Only deranged Armenian politicos  and pollical adventurers can think otherwise.»

But lately, apparaently he remained concered and wrote:  «Has the attitude of the Soviets (read Russians ) towards Armenia and the Armenians changed during the past sixty-eight years? Do they see a role for a greater and stronger Armenia in an area which is inhabited by fanatically religious and basically anti-atheist Muslims? I am not so sure. The Soviets do not seem to be moving -or inclined to move – in that direction and are obviously heading  towards the same pitfalls as their predecessors. They have kept Armenia small and weak, thus strengthening their potential enemies in the south. Even the Armenian district of Mountainous Karabagh, once inhabited 93 percent by Armenians, is under Azerbaijan’s rule.»

«As a student of history», he wrote, «it is my deep conviction that the creation of a greater and stronger Armenia by the Soviet Union (other world powers have no access in its borders), with the acquisition of at least some of our lands, will serve the best interests of that country (read Russia)». Because he wrote that Soviet Union ( read Russia ) is vulnerable on two fronts: from within because of demographic shift in favor of Muslims and from the south because of increasing Muslims' demography and their political and military prowess. 

It may be that it may not have even been in the wildest imagination of the political Russian mindset that a day would could come and they would concede their southern border in Caucasus to Turkish Azerbaijan front and thus strengthen the Turkic world way more than it ever was. Surely, let alone Dr. Chalabian to have imagined that a day would come when the Russians would sacrifice  the Soviet Nagorno Karabakh Oblast on the political altar. 

But they did, and in my view they laid the historical ground work that will alter the very character of what Russia was, as white, Orthodox Russians' fiefdom and treating its southern frontier as such. «The journey of of 1000 miles, starts with a single step» says a Chinese saying. The Russians took that very first step by giving up and leaving the Soviet Nagorno-Karabagh Oblast and overseeing it depopulated of its native Armenian inhabitants almost to the last Armenian man and woman, for immediate expedient gains but long term loss. 

And in the process, Russia necessitated Armenia diversity its politics and state relations. 

Link: The Commisars

https://vhapelian.blogspot.com/2022/01/emperors-tsars-and-commissars.html

 

 

 

Thursday, March 7, 2024

Hamo (Ohanjanian) - The ideologue

Recently Mike Babayan (Մայքլ Բաբայան), an expert on the First Republic of Armenia - author of 455 pages long "Commemorative Book of Independence: Statesmen of the Republic of Armenia 1918-1920" - posted a picture of Hamo Ohanjanian's tombstone in Egypt, which is inscribed with the following: "HE LIVED AS HE PREACHED" (ԱՊՐԵՑԱՒ ԻՆՉՊԷ ՔԱՐՈԶԵՑ). He was an uncompromising ARF socialist. I was reminded of my translation of an excerpt from a chapter of Antranig Zarougian's  book, “The Greats and the Others” (Մեծերը եւ Միւսները, 1992). The chapter's original title is 'Hamo Ohanjanian and Vahan Papazian'.(See below) Vahe H Apelian


Tuesday, March 5, 2024

Super Tuesday: Will the next president own a dog?

Vaahe Apelian


All the presidents I know, other than President Trump, owned a dog. After all, as President Truman famously said, if a president looks for a friend in Washingtonn D.C., he better have a dog. 

The dogs the U.S. presidents own are no less known than their masters.  Reporters scrutinize the type of the dog the president's family owns and measure their relationship in an effort to find out about the president's character.  When President Johnson lifted his beagle by its ears in front of reporters and photographers, he made headline news and set off a nationwide barrage of protests from animal lovers. 

But for reporters, LBJ's treatment of his dog seemed to reinforce his character. President Lyndon B. Johnson was the second tallest president. He measured 6 ft 31/2 inches, short by a half an inch from the tallest, President Lincoln. It is said that LBJ had a tendency to stand close to someone and overpower him with his height. He had also a large ego. He had his wife's and his daughters' initials after his, LBJ.

President George W. Bush and First Lady Laura Bush owned a Scottish terrier. According to Wikipedia "Barney (dog) Bush was a Scottish Terrier. Barney had his own official web page which redirected to an extension of the White House website". President Bush seemed to dote on his dog. He would be seen carrying Barney on the White House lawn heading towards the attending helicopter. Barney seemed to have free access to the oval office.

After his retirement from public life, George W. Bush exhibited a latent talent in the painting of portraits. Some found George W. Bush's latent artistic talent remarkable. Others claimed that Bush officially established himself as an artist. He exhibited his paintings of some of the world leaders he shared the world stage, such as Tony Blair, Hamid Karzai, and famously Putin, whom he portrayed with clenched jaws, intensely focused blue eyes imparting an air of determination and being in charge. 

George w. Bush explained his painting of Putin's portrait as follows: "As you know, our dear dog Barney, who had a special place in my heart — Putin dissed him and said ‘You really call that a dog?' "  A year later, President Bush went to visit Putin at his dacha outside Moscow. Putin showed him his dog, a "huge hound" much bigger than Barney. Then, quoting Bush, "Putin kind of looks at me and he says 'Bigger, stronger and faster than Barney.' " The comment left President George W. Bush dumbstruck. (Adam Taylor, April 4, 2014, The Washington Post).


Obamas owned Bo and Sunny. They were Spanish Water Dogs, When Bo died, President Obama said:  "For more than a decade, Bo was a constant, gentle presence in our lives—happy to see us on our good days, our bad days, and every day in between. He tolerated all the fuss that came with being in the White House, had a big bark but no bite.” I make no political infernal noting that Bo had big bark, but no bite !

After President Obama, came president Trump. President Trump is the only president I know who did not own a dog. In fact it is reported Trump having said that "he would feel 'a little phony' having a dog. During his presidency, Trump’s statement in favor of President Putin surely must have raised the concerns of republicans who made a note of Putin’s remarks about Barney and surely  shared the sentiments of the influential Bush family. After all, they may have reasoned, Trump  did not own a dog to have an appreciation of the adversary. No wonder that Bushes and his repulican allies did not support Trump at the 2020 presidential election Trump lost.

The Bidens came to the White House with two German Shepherd dogs, named Champ and Major. German Shepherd dogs are no poodles but I am not sure how they measure against the dog Putin owned and bragged about to George w. Bush, dismissing Bush's dog as a "no dog". One thing was appeared to be certain, that Biden’s administration would have a more aggressive stand towards Russia and it did, rightfully or wrongly, it sure did.

Yesterday was the Super Tuesday. The incumbent Joe Biden and the ex-president Trump, carried the electoral votes of the 16 states that voted. Barring the unexpected, they will be the presidential contenders. The incumbent Joe Biden owns German shepherds.  Ex-president Trump seems to have an aversion for dogs, owns neither a poodle nor a hound dog. As to Putin, it is not likely that he has given up on his “huge hound”.