ARMENIAN EVANGELICAL SCHOOLS OF CALIFORNIA, INC. The Founding of the First School

ARMENIAN EVANGELICAL SCHOOLS OF CALIFORNIA, INC.

The Founding of the First School

Author: Unknown

I came across these three unsighned typewritten and stapled pages in my mother’s archives. I could not trash them without reproducing it here. It narrates the chronology of the founding of the CHARLOTTE and ELISE MERDINIAN ARMENIAN EVANGELICAL SCHOOL and in doing so, illustrates the community-wide efforts that were vested in the founding of the school that had its start with thirteen students.

February, 1980

Rev. Vartkes Kassouni convened a group of thirty-five members of the United Armenian Congregational Church (UACC) to discuss the possibility of the founding of an Armenian Evangelical School. He was responding to the many requests from recent Armenian immigrants.

After a comprehensive discussion of the subject, the group decided to form an ad hoc committee to investigate the possibilities in a systematic way and to report the findings. Seven persons volunteered to serve on such a committee. Rev. Kassouni then assigned specific areas to four Members: 

o     Hrant Agbabian (facilities)

o     George Guldalian (finances)

o     Alice Haig (curriculum)

o     Hagop Loussararian (enrollment)

Missak Abdulian was asked to serve as convener for subsequent meetings. Hrair Atikian and Eva Shahinian were to cover assignments as needed. Later Berta Bilezikian agreed to serve as an educational consultant. By the end of 1980, the committee reported that.

o     there is a need for such a school,

o     sufficient enrollment seems assured, and

o     the resources can be found.

The committee recommended, however, that the project be sponsored not by UACC alone but by the whole Armenian Evangelical community, led by the Armenian Evangelical Union of North America (AEUNA), the Armenian Missionary Association of America  (AMAA), and the local churches.

January, 1981

After reviewing the report of the UACC ad hoc committee, Rev. Kassouni referred the matter to the executive committee of AEUNA, and Rev. Dr. Giragos Chopourian, Executive Director of the AMAA, brought the subject to the attention of the board of director of the AMAA. Those two bodies the appointed a Joint Investigative Committee to study the feasibility of Armenian Evangelical schools in the United States. Although the consideration was nationwide, committee members were selected from the West Coast and they were asked to make a pilot study in the Los Angeles area, which has the largest Armenian population. The committee consisted of :

o     Dr. Mihran Agbabian

o     Alice Haig, Chairman

o     Roy Kaprielian

o     Rev. Vartkes Kassouni

o     Edward Maljanian

o     Arthur Arutian served as a consultant.

Rev. Dr. Chopurian was designated an ex-officio member. 

To receive input from the East, two additional members were selected as advisors Rev. Vahan Toutikian and Nazar Daghlian.

At the end of 1981, the Investigative Committee reported that a school would be feasible if a suitable location could be found.

October, 1981

The AMAA offered seed money ($25,000 to $40,000) to start the school.

January, 1982

The AEUNA and the AMAA gave the investigating committee a new name and mission—“site Search Committee”. Two new members were added: Hrant Agbabian and Creg Hekimian. Luther Eskijian agreed to serve as advisor.

April, 1982

Within three months, site possibilities were identified, and a target date of September 1982, to start the school seemed to be realistic. A new committee was selected—“Interim Organizing Committee”. Members of this committee included.

o   Aram Garabedian

o   Alice Haig, Chairman

o   Greg Hekimian

o   Roy Kaprielian

o   Zaven Khanjian

o   Dr. Pepronia Merjanian

o   George Phillips, Esq.

Consultants were: Hrant Agbabian and Edward Maljanian. The pastors of the four local churches were designated as ex-officio members:

o     Rev. Abraham Chaparian (Armenian Evangelical Church of Hollywood)

o     Rev. Vartkes Kassouni (United Armenian Congregational Church)

o     Rev. Norair Melidonian (Armenian Cilicia Congregational Church)

o     Rev. Edward Tovmassian (Immanuel Armenian Congregational Church)

This committee took the necessary preliminary steps for opening the school.

June, 1982

School bylaws and Articles of Incorporation were completed, and the school obtained its state charter. (To avoid the need to draw up new charters if additional Armenian Evangelical schools are founded in California in the future, a plural name was chosen for the corporation.) Official signatories were the four local pastors named above and the committee chairman, Alice Haig.

At this point, the Interim Committee was replaced by an actual Board of Directors of the school, selected according to the bylaws. The initial board consisted of ten members representing the sponsoring groups:

o     Hrant Agbabian (AEUNA)

o     Vahe Ashkarian (Immanuel Armenian Congregational Church)

o     Aram Garabedian (Armenian Evangelical Church of Hollywood)

o     Alice Haig (AMAA)

o     Greg Hekimian (AEUNA)

o     Roy Kaprielian (Armenian Cilicia Congregational Church)

o     Zaven Khanjian (AEUNA)

o     Hagop Loussararian (United Armenian Congregational Church)

o     Dr. Pepronia Merjanian (AMAA)

o     George Phillips, Esq. (AMAA)

The four pastors named above were designated “advisory members”.

The eleventh space on the board was reserved for the representative of the Parent-Teacher Organization when established.

Four standing committee chairmen were appointed:

o     Curriculum: Anahid Terjimanian

o     Finance: George Guldalian

o     Personnel: Hagop Loussararian

o     Public Relations: Hratch Baliozian

July 1982

Officers of the board were elected:

o   Chairman: Alice Haig

o   Vice-Chairman: Hrant Agbabian

o   Corresponding Secretary:  Dr Pepronia Merjanian

o   Recording Secretary/Treasurer: Zaven Khanjian

o   Associate Treasurer: Vahe Ashkarian

At this time, Rev. Dr. Chopourian approached Elise Merdinian, an AMAA supporter. He was aware of her wish to make a major donation if she could find a permanent memorial that could bear the family name. The school project appealed to her. She agreed to make some initial donations and more later, if the school could be called CHARLOTTE (her sister) and ELISE MERDINIAN ARMENIAN EVANGELICAL SCHOOL and if certain other stipulations could be made.

September, 1982

The school opened with thirteen students; by the end of the year, enrollment reached twenty-eight. Daniel Albarian, a ministerial candidate at the Fuller Theological Seminary, was designated Administrator/Chaplain. Two teachers were selected:

o     Kindergarten (four and five years old): Mrs. Vergine Mitilian

o     Grades 1 to 3: Mrs. Gilda Nargizian.

The UACC agreed to rent out three Sunday school rooms for the use of the day school, on the condition that the school would move as soon as a promised site became available at the First Presbyterian Church of North Hollywood. 

February, 1983

After detailed negotiators, the legal documentation for the first phase of Elise Merdinian’s pledge was completed.

September, 1983

The school moved to larger quarters at the First Presbyterian Church.

Health Secrets from the Caucasus for 100 Healthy Happy Years

Health Secrets from the Caucasus for 100 Healthy Happy Years

A book review by Vahe H. Apelian

A few decades ago, late 1970's, my late brother-in-law Krikor had bought a countryside property in Monroe, NY. The house sat on a 35 acres wilderness. The alleyway that led to his house reminded me of Keurkune than anywhere else. The house became a weekend refuge for the family, especially for my father. My mother-in-law and Krikor commuted to work every day while my father-in-law stayed there and attended to his chores, chopped wood, raised vegetable garden, built a chicken coop and for sometime took care of Krikor’s horse.

The downtown Monroe was a few miles from the house. For all practical purposes, it was a dormant town, a far cry from the NY City, mere 50 miles away via Route 71. Krikor worked in the city as a jeweler with the famous Tiffany's. Somehow Krikor had gotten to know of an Armenian couple that ran a restaurant called West Point Farms, in Central Valley. Wikipedia tells me "Central Valley is a hamlet in Orange County, New York, United States. The population was 1,857 at the 2000 census." The restaurant that seemed also a family farm of sorts, was located some five miles from Krikor's house. One weekend we paid a visit. The owners gifted me a book titled "A Diet For 100 Healthy Happy Years-Health Secrets from the Caucasus" by Morvyth McQueen-Williams, M.D. and Barbara Apisson, edited by Norman Ober. The book is copyrighted to the Barbara Apisson and Norman Ober and is dated 1977.

In the Foreword, the editor noted that he had been frequenting the restaurant from Manhattan for the over twenty years. Collaborating with the medical doctor Morvyth and the chef Barbara, the editor Norman Ober came with the understanding for writing the book. "Dr. Williams would practice the medicine and that Barbara would assist with the view-point, Caucasus data and the recipes" that are included in the book. The "final language and format were my responsibility", understandably noted the editor in his foreword.

Morvyth McQueen-Williams had "received a B.A. at the University of California and with it the University Gold Medal as the ‘the most distinguished student in the capacity of the University to award'

After seven years of straight A grades, Dr. Williams won her M.D. degree from Yale University and later her M.A. and Ph.D." She married Kegan Sarkissian who was "a research physiologist and inventor in the developmental physiology and nutritional sciences."

“Kegan came to the United States in 1919. He spent four years at the University of New Hampshire, specializing in genetic research in agriculture” where he introduced beekeeping by "the methods of his ancestors". In this period, he was also involved with the development of the New Hampshire Red, a superior hen species.”

During her tenure at Johns Hopkins, Dr. Williams was repeatedly exposed to radiation. She credited fighting off the ravages of cancer for more than thirty years to her work with her husband in botanicals. The Sarkissians and the Apissons were friends.

Barbara  ‘was born in Erzurum, Armenia, now part of Turkey. This mountainous Caucasus region, noted for the longevity of its inhabitants, kept the imprint on Barbara after she and her mother fled Turkey and settled in Massachusetts following World War I, keeping the traditions intact – and their recipes." She "met Armenian-born Henri Apisson in New York in 1935. Henri's parent escaped with him to Marseilles, France, in the postwar period of Turkish extermination of Armenians. In 1930, graduating college in Berlin, he followed his three brothers and two sisters and parents to the United States." In 1947 the Apissons fulfilled a dream they had been pursuing when they purchased a property that became the West Point Farms eatery.

The book is 217 pages long and consists of eleven chapters. The first chapters explain the effects of nutritionals, including vitamins, minerals, and botanicals, on a perosn's health including the person's lifestyle. The beneficial effects of walking and gardening and weight control are explained with a listing of weighted menus to regulate food intake. The last chapter is a listing of recipes. Some are commonly known Armenian recipes with madzoon (Yogurt), beureks, plaki, pilafs, midia dolma, kufteh, shish kebab, lavash, anoushabour, petmez pudding, mahalebi, bourma. There was a recipe titled "Armenian Soul Food" which is explained to be ‘a high-protein "pastry" base.

The West Pont Farms seemed to have left its heydays long behind when we got there. The owners, Henri and Barbara Apissons had remained as the only link to its past.  What fascinated me more than the recipes or the nutritional advice, was the serendipitous turn of events that had brought these Armenians from their historic homeland, one being from Erzerum to the hamlet known as Central Valley. 

I searched for the restaurant on the Internet today when I came across the book as I sort my books and put them in order. The only thing that I found was a mention of a vintage postcard, the one I have attached.

The book retails for $10 on the Internet.

Three Tenors

Three Tenors

Vahe H. Apelian

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը

Let me first note that I used the word "tenor" in the title of this blog  for trained voices. I am not a connoisseur of voice.

Some time ago, on YouTube, I came across songs by Armen Guirag. Some of the songs were “viewed” a few times. Others had no views. I became reflective. Artists, such as Armen Guirag, entertain us with their songs, uplift our spirits and make our lives more pleasurable and then, much like old warriors, fade away. In its unmistakable forward march, time brings with it new norms, attitudes and likes and new artists come for a new generation who in turn experiences the same cycle of life. 

Along with Armen Guirag, the voices of Ara Guiragossian  and Kevork Gagossian have remained etched in my memory and I listen to them also, every now and then.

ARA GUIRAGOSSIAN. I have not met him in person. He remains in my mind as a tall and robust man. I have attended his performance on stage with my parents. He also used to sing in “Sayat Nova” restaurant in Beirut. Recently I translated Boghos Shahmelikian’s book that narrates Diaspora Armenian pop music. In it Boghos notes that Ara Guiragossian was the first to record an album of Armenian revolutionary songs. But he never caught the people’s fancy as a singer of such songs. I guess his voice was too trained, too structured for opera than for such songs on popular stage.

Recently I came across the following comments on YouTube that best summarizes Ara Guiragossian as a singer of revolutionary songs and also validates my memory of hearing him in the “Sayat Nova” restaurant. These two comments read as follows:

“When I was a young kid my parents used to take the family to Sayat Nova restaurant in Beirut Lebanon where Ara used to sing. Great memories” (Harout Hamassian).

“Once my mum went to a record shop to buy the disc of "Antranig" sung by Levon Katerdjian. There was a man in the shop, whom my mother didn't recognize. The shopkeeper tried to persuade my mother to buy Ara Guiragossian's version of that song, but mother said that she didn't like Ara's voice very much. Once she said this, she noticed that the man got emotional & hid his face in his hands. My mother then realized that the man was Ara Guiragossian. She felt very ashamed & bought both records.” (arayvaz6).

In vain, I searched for Ara Guiragossian’s biography on the Internet search engines. I do not know when and where he was born and when and where did he pass away. But surely his memory and his singing linger on. He can be heard on YouTube.

*****

KEVORK GAGOSSIAN. I knew Alex Mnagian as a famous accordion player. Again, thanks to Boghos Shahmelikian I found out that he was more than a famous accordion player and that he was an artist of the highest caliber and has had his input in the artistic life in Lebanon be it as an Armenian and as Lebanese through his association with the famous Rahbani brothers.

Mnagian brothers had a music store next to Sourp (Saint) Nshan Church and it's one-time namesake school I attended. The neighborhood was an Armenian hub. Next, to the Mnagian’s store, my friend Garbis Baghdassarian’s brother Zareh, had a bookstore. On that very stretch of the street my classmate Haroutiun Hadsagortzian’s father had a barber shop who spoke with a distinct Dikranagerd accent and would attentively follow us students wondering how well we were doing in our studies and would encourage us to study hard. There was also a gun store whose owner married one of my classmates in Sourp Nshan. We lived a short walking distance from the church and that neighborhood was a hangout for us boys. Alex was a short and stocky guy. Another short and stocky young man would be in the store every now and then. His name was Kevork Gagossian. The community was shocked to hear that he passed away after his concert in Cairo at the age of 27.

 I pieced together the following about Kevork Gagossian from an article penned by Hagop Mardirossian that appeared in Hairenik Weekly on July 17, 2014, forty-five years after his untimely death as a testament of the enduring legacy of this gifted but short-lived young man.

Kevork Gagossian was born on July 9, 1942, and passed away in Cairo, Egypt on November 25, 1969, a day after his concert. After finishing his studies in the Lebanese Conservatory, he had continued his studies in Italy. He had not yet produced any recording letting his friends know that a singer’s voice matures after the age of 35 and that he is yet too young to record for posterity. After his untimely death, his friends produced a record from the recordings of his concerts. He was deemed to be an unusually gifted bass tenor. His teachers, friends, and classmates from Lebanon, Italy, England and Japan mourned his death. His Japanese colleague Takao Okamura held a memorial concert in Beirut and ended his repertoire by signing in Armenian “I heard a sweet voice”  (Ես Լսեցի Մի ԱՆուշ Զայն) dedicating it in memory of Kevork Gagossian.

Kevork Gagossian can be heard on YouTube.

*****

ARMEN GUIRAG My parents had forged a friendship with him during his stay in Hotel Lux, the inn my father ran in Beirut. For many and many years, every Sunday morning my father would play his recording of Armenian Holy Mass, which is regarded one of the best rendition of the Holy Mass by a singer. For all, I recall he was from Latin America. My mother introduced him to her friend Rahel Chilinguirian and they got married and moved to the United States. In late 1960’s my mother visited her relatives in the United States and spent time with Armen and Rahel Guirag. I often wondered what happened to him.

A few years ago I read the following about Armen Guirag in an article the late Tom Vartabedian wrote in Armenian Weekly titled “Three Tenors Strike A Different Tune” (March 24, 2009).

“He (Armen Guirag) was Armenian and ran a record shop in New York City that doubled as his home. He would sell his music in front and sleep out back with a tiny refrigerator, table, and a couple chairs.

Armen Guirag lived from hand to mouth and was in no hurry to move his records. He once told me that everyone he sold was like “selling a child.” But did he ever have a voice, and became the greatest Armenian tenor of his generation back in the 1950’s.

He was recognized as a classic concert and opera singer, produced a number of recordings, and performed near and far, including an appearance at Carnegie Hall that gained rave reviews in the New York papers.

I met him during the tail end of his career when he gradually began to mellow and lived like a recluse. The last concert I attended of his was a pity.

He appeared in Boston, well into his 70s by now, and sang like he never sang before. His voice carried to the very last row of seats as people were on their feet applauding his every note.

And then, the unsuspected occurred. The record he had spinning in the background got stuck while the audience sat mortified. Even before lip-syncing became popular, Armen Guirag appeared well before his time.

He dashed off stage humiliated, never to appear again. Last I heard, he died in that little record store with hardly a whisper from the scores who embraced his music.”

Surely, it is a sad ending for such a talented singer. I hear his singing every now and then and find his voice unusually clear, crisp. It is said that the Armenian community does not appreciate its artists the way it should. I often wonder if our artists are victims of our gene pool. This may be true because we are unusually rich in talents be it singers or players of different classical instruments for the community to support all, the way it should. 

 We surely owe them a debt of gratitude for enriching our lives.

With Mr and Mrs. Armen and Rahel Guirag

*****

 

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը

Նախ նշեմ, որ այս բլոգի վերնագրում օգտագործել եմ «տենոր» բառը մարզված ձայների համար։ Ես ձայնի գիտակ չեմ։

Որոշ ժամանակ առաջ Յութուբում հանդիպեցի Արմեն Գյուրագի երգերին։ Երգերից մի քանիսը «դիտվել» են մի քանի անգամ։ Մյուսները տեսակետներ չունեին։ Ես դարձա ռեֆլեկտիվ: Արուեստագէտներ, ինչպէս՝ Արմէն Գիրագը, մեզ կը զուարճացնեն իրենց երգերով, կը բարձրացնեն մեր տրամադրութիւնները եւ կը դարձնեն մեր կեանքը աւելի հաճելի, ապա, ինչպէս հին ռազմիկները, կը խամրեն: Իր անսխալ առաջընթացի ընթացքում ժամանակը իր հետ բերում է նոր նորմեր, վերաբերմունք և հավանումներ, և նոր արվեստագետներ են գալիս նոր սերնդի համար, որն իր հերթին ապրում է կյանքի նույն ցիկլը: 

Արմեն Գիրագի հետ հիշողությանս մեջ դաջված են մնացել Արա Գիրակոսյանի և Գևորգ Գագոսյանի ձայները, որոնց ես էլ եմ լսում, երբեմն-երբեմն։

ԱՐԱ ԳԻՐԱԿՈՍԵԱՆ.  Ես անձամբ չեմ հանդիպել նրան։ Նա մնում է իմ մտքում որպես բարձրահասակ և ամուր մարդ: Բեմում նրա ելույթին ծնողներիս հետ ներկա եմ եղել։ Նա նաև երգել է Բեյրութի «Սայաթ Նովա» ռեստորանում։ Վերջերս թարգմանեցի Պողոս Շահմելիքյանի գիրքը, որը պատմում է սփյուռքահայ էստրադայի մասին։ Դրանում Պողոսը նշում է, որ Արա Գիրակոսյանն առաջինն է ձայնագրել հայկական հեղափոխական երգերի ալբոմ։ Բայց նա երբեք չի բռնել ժողովրդի երևակայությունը որպես այդպիսի երգերի երգիչ։ Ենթադրում եմ, որ նրա ձայնը չափազանց պատրաստված էր, չափազանց կառուցված օպերայի համար, քան հայտնի բեմում նման երգերի համար:

Վերջերս յութուբում հանդիպեցի հետևյալ մեկնաբանություններին, որոնք լավագույնս ամփոփում են Արա Գիրագոսյանին որպես հեղափոխական երգերի կատարողի, ինչպես նաև հաստատում են «Սայաթ Նովա» ռեստորանում նրան լսելու իմ հիշողությունը։ Այս երկու մեկնաբանությունները հետևյալն են.

« Երբ ես փոքր էի, ծնողներս ընտանիքին տանում էին Բեյրութ Լիբանանի Սայաթ Նովա ռեստորան, որտեղ Արան երգում էր: Մեծ հիշողություններ » (Հարութ Համասյան):

 

« Մի անգամ մայրս գնաց ձայնասկավառակ գնելու Լեւոն Կաթերճյանի երգած «Անտրանիկ»-ի սկավառակը։ Խանութում մի մարդ կար, որին մայրս չճանաչեց։ Խանութպանը փորձեց մորս համոզել գնել Արա Գիրագոսյանի այդ երգի տարբերակը, բայց մայրս ասաց, որ Արայի ձայնն իրեն այնքան էլ դուր չի գալիս։ Մի անգամ նա ասաց, որ նա նկատեց, որ տղամարդը հուզվեց և թաքցրեց իր դեմքը ձեռքերի մեջ: Մայրս այն ժամանակ հասկացավ, որ այդ մարդը Արա Գիրակոսյանն է: Նա շատ ամաչեց և գնեց երկու ձայնասկավառակները»:  (արայվազ6).

Իզուր էի Արա Գիրագոսյանի կենսագրությունը որոնում էի համացանցի որոնողական համակարգերում։ Ես չգիտեմ, թե երբ և որտեղ է նա ծնվել և երբ և որտեղ է մահացել։ Բայց, անկասկած, նրա հիշողությունն ու երգեցողությունը պահպանվում են: Նրան կարելի է լսել YouTube-ում։

 

 

*****

ԳԵՎՈՐԳ ԳԱԳՈՍԵԱՆ.  Ալեք Մնակյանին ճանաչում էի որպես հայտնի ակորդեոնահար։ Կրկին Պողոս Շահմելիքյանի շնորհիվ ես իմացա, որ նա ավելին է, քան հայտնի ակորդեոնահար, և որ նա ամենաբարձր տրամաչափի արտիստ է և իր ներդրումն է ունեցել Լիբանանի գեղարվեստական ​​կյանքում՝ լինի դա որպես հայ և որպես լիբանանցի իր ընկերակցության միջոցով: հայտնի Ռահբանի եղբայրների հետ։ 

Մնակյան եղբայրները Սուրբ Նշան եկեղեցուն կից երաժշտական ​​խանութ ունեին, և դա երբեմնի համանուն դպրոցն է, որտեղ ես հաճախել եմ: Թաղամասը հայկական կենտրոն էր։ Մնակեանի խանութին կողքին, իմ ընկեր Կարպիս Պաղտասարեանի եղբայր Զարեհը գրախանութ ունէր։ Փողոցի հենց այդ հատվածում իմ համադասարանցի Հարություն Հադսագործյանի հայրը վարսավիրանոց ուներ, ով խոսում էր Տիգրանագերդյան հստակ առոգանությամբ և ուշադրությամբ հետևում էր մեզ՝ ուսանողներիս, մտածելով, թե որքան լավ ենք մեր ուսումը և խրախուսում է մեզ քրտնաջան սովորել: Կար նաև զենքի խանութ, որի տերը Սուրբ Նշանում ամուսնացել է դասընկերներիցս մեկի հետ։ Մենք ապրում էինք եկեղեցուց մի փոքր քայլելու, և այդ թաղամասը հանգրվան էր մեր տղաների համար: Ալեքսը կարճահասակ ու նիհար տղա էր։ Մեկ այլ կարճահասակ և թիկնեղ երիտասարդ էր երբեմն խանութում։ Անունը Գէորգ Գագոսեան էր։

 Գէորգ Գագոսեանի մասին հետեւեալը միացրի Յակոբ Մարտիրոսեանի գրած յօդուածից, որը հրապարակւել էր «Հայրենիք» շաբաթաթերթում 2014 թւականի յուլիսի 17-ին, նրա վաղաժամ մահից քառասունհինգ տարի անց, որպէս վկայութիւն այս շնորհալի, բայց կարճատեւ երիտասարդի մնայուն ժառանգութեան: .

Գէորգ Գագոսեան ծնած է 9 Յուլիս 1942ին, մահացած է Եգիպտոսի Կահիրե քաղաքին մէջ, 25 Նոյեմբեր 1969ին, իր համերգէն մէկ օր ետք։ Լիբանանի կոնսերվատորիայում ուսումն ավարտելուց հետո ուսումը շարունակել է Իտալիայում։ Նա դեռևս ոչ մի ձայնագրություն չէր պատրաստել, որպեսզի իր ընկերներին իմանային, որ երգչի ձայնը հասունանում է 35 տարեկանից հետո, և որ նա դեռ շատ երիտասարդ է հաջորդների համար ձայնագրելու համար: Նրա վաղաժամ մահից հետո նրա ընկերները ձայնագրեցին նրա համերգների ձայնագրությունները։ Նա համարվում էր անսովոր շնորհալի բաս տենոր: Նրա մահը սգացին նրա ուսուցիչները, ընկերներն ու դասընկերները Լիբանանից, Իտալիայից, Անգլիայից և Ճապոնիայից: Նրա ճապոնացի գործընկեր Տակաո Օկամուրան հիշատակի համերգ է կազմակերպել Բեյրութում և ավարտել իր երգացանկը՝ հայերեն ստորագրելով «Ես լսեցի մի քաղցր ձայն» (Ես Լսեցի Մի ԱՆուշ Զայն)՝ այն նվիրելով Գևորգ Գագոսյանի հիշատակին։

Գևորգ Գագոսյանին կարելի է լսել YouTube-ում։

 

 

*****

ԱՐՄԵՆ ԳՈՒՐԱԳ  Ծնողներս նրա հետ ընկերություն էին հաստատել Բեյրութում հայրս վարած հյուրանոցում՝ «Լյուքս» հյուրանոցում գտնվելու ժամանակ: Երկար ու երկար տարիներ ամեն կիրակի առավոտ հայրս նվագում էր հայկական սուրբ պատարագի իր ձայնագրությունը, որը համարվում է Սուրբ Պատարագի լավագույն կատարումներից մեկը երգչի կողմից: Ի վերջո, ես հիշում եմ, որ նա Լատինական Ամերիկայից էր: Մայրս նրան ծանոթացրեց իր ընկերոջ՝ Ռահել Չիլինգուիրյանի հետ, և նրանք ամուսնացան ու տեղափոխվեցին ԱՄՆ։ 1960-ականների վերջին մայրս այցելեց ԱՄՆ-ում գտնվող իր հարազատներին և ժամանակ անցկացրեց Արմեն և Ռահել Գիրագների հետ: Ես հաճախ էի մտածում, թե ինչ է պատահել նրա հետ։

Մի քանի տարի առաջ ես կարդացի հետևյալը Արմեն Գիրագի մասին մի հոդվածում, որը հանգուցյալ Թոմ Վարդապետյանը գրել էր Armenian Weekly-ում «Երեք տենորներ հարվածում են տարբեր մեղեդի» (24 մարտի, 2009 թ.): 

« Նա (Արմեն Գիրագը) հայ էր և Նյու Յորքում ձայնասկավառակի խանութ էր ղեկավարում, որը կրկնապատկվեց որպես նրա տուն: Նա վաճառում էր իր երաժշտությունը առջևից և քնում էր ետևում՝ փոքրիկ սառնարանով, սեղանով և մի քանի աթոռով:

Արմեն Գիրագն ապրում էր ձեռքից բերան և չէր շտապում իր ձայնագրությունները տեղափոխել։ Մի անգամ նա ինձ ասաց, որ բոլորը, ում վաճառել է, նման են «երեխա վաճառելու»։ Բայց արդյո՞ք նա երբևէ ձայն ուներ և դարձավ իր սերնդի մեծագույն հայ տենորը դեռևս 1950-ականներին:

Նա ճանաչվեց որպես դասական համերգային և օպերային երգիչ, արտադրեց մի շարք ձայնագրություններ և կատարեց մոտ ու հեռու, այդ թվում՝ ելույթ ունենալով Կարնեգի Հոլում, որը արժանացավ բուռն արձագանքների Նյու Յորքի թերթերում:

Ես հանդիպեցի նրան իր կարիերայի վերջում, երբ նա աստիճանաբար սկսեց հմուտ լինել և ապրել որպես մեկուսի: Նրա վերջին համերգը, որին ներկա էի, ափսոս էր։

Նա հայտնվեց Բոստոնում, արդեն մոտ 70 տարեկան, և երգեց այնպես, ինչպես նախկինում չէր երգել: Նրա ձայնը հասավ նստատեղերի ամենավերջին շարքին, երբ մարդիկ ոտքի վրա ծափահարում էին նրա յուրաքանչյուր գրառումը:

Եվ հետո տեղի ունեցավ անկասկածը. Այն ձայնագրությունը, որը նա պտտվում էր հետին պլանում, խրվեց, մինչ հանդիսատեսը նստած էր հուզված: Նույնիսկ նախքան շրթունքների համաժամացման հայտնի դառնալը, Արմեն Գիրագը հայտնվեց իր ժամանակից շատ շուտ:

Նա նվաստացած դուրս եկավ բեմից, այլևս չհայտնվեց: Վերջին անգամ, երբ լսեցի, նա մահացավ այդ փոքրիկ ձայնասկավառակում նրա երաժշտությունը ընդգրկող պարտիտուրներից հազիվ շշուկով»։

Անշուշտ, տխուր ավարտ է նման տաղանդավոր երգչի համար։ Ես մեկ-մեկ լսում եմ նրա երգը և նրա ձայնը անսովոր պարզ է, պարզ: Ասում են՝ հայ համայնքը չի գնահատում իր արվեստագետներին այնպես, ինչպես պետք է։ Ես հաճախ մտածում եմ՝ արդյոք մեր արվեստագետները մեր գենոֆոնդի զոհն են: Սա կարող է ճիշտ լինել, քանի որ մենք անսովոր հարուստ ենք տաղանդներով, լինեն դա երգիչներ կամ տարբեր դասական գործիքներ նվագողներ, որպեսզի համայնքը աջակցի բոլորին, ինչպես դա պետք է: 

 Մենք, անկասկած, նրանց երախտագիտության պարտք ենք պարտական ​​մեր կյանքը հարստացնելու համար:

 

Տէր եւ Տիկին Արմէն եւ Ռահէլ Գիրագի հետ

My Mother’s Armenian Manual Typewriter

Vahe H. Apelian

An Armenian manual typewriter

My mother was born and raised in Keurkune, Kessab in Syria and taught Armenian language and literature during her entire productive life in Syria, Lebanon and then in the U.S. She left behind hundreds of beautifully handwritten pages. On unlined blank sheets of paper, she wrote neatly and on a straight line, line after line, hundreds of pages. She had a beautiful handwriting. At least, I know of no other whose natural effortless Armenian handwriting is as beautiful as hers was. She was also endowed with an uncanny ability for committing poems by heart much like a recording. She loved Armenian poetry and had a habit of writing them down for her enjoyment. She also loved and prepared group recitations, Khmpayin Asmoung in Armenian, for her students to recite. Such group recitations were, as I am not sure if they still are, time-honored traditions at the graduation ceremonies from Armenian schools.  I invite interested readers to read my blog about group recitation (see note)

Along with her handwritten papers, she left the following hand written instruction. 

-                Do not treat my handwritten notes ungently.

-                Keep my albums in a corner.  Do not throw them away. At times you look for something and cannot find them.

-                Love, learn and speak the Armenian language. That is a blessing and a sacredness.”

The instructions my mother left behind.

Surely it leaves me with a great burden as her only surviving child. A year ago, I had part of her handwritten group recitations assembled and published as 260 pages long, 8”x11” size book, titling it “Group Recitations” (Read the link below if interested).. I am in the process of assembling the rest of her group recitations as the second volume of a sequel.

Her handwriting reminded of the following.

Decades ago in Lebanon, my mother purchased an Armenian font manual typewriter. It was not an on the spur of the moment purchase. Armenian font manual typewriters were fabricated upon request. It was an expensive proposition, especially for a teacher in Armenian schools. It might have taken her a year maybe to set aside enough funds to buy an Armenian manual typewriter. She knew how to type on a regular typewriter. She committed herself learning to type on the Armenian font typewriter. But I do not think she ended typing a letter on it. She did not like the fonts. She stored the typewriter never to use it again.

Some time ago I found in her papers a typewritten report by the late Rev. Aram Hadidian, on the founding of the one-time Sin El Fil Armenian Evangelical School. The fonts indeed look very dull. There is no appeal whatsoever. It is made to be functional and that’s all.  The technology or the mindset may not have been there to impart to the fonts appeal along with their functionality. (link: https://vhapelian.blogspot.com/2017/08/blog-post.html)

An example of the fonts on Armenian manual typewriter 

I was also reminded of a movie about Steve Jobs. In a dramatized scene Steve Jobs fired one of their best programmers because he questioned the need to devote time and effort to have different scripts on the McIntosh computer when they were facing so many challenges to overcome; but Steve Jobs was adamant. He attributed his appreciation of the importance of having different appealing calligraphy on the McIntosh to his attending a calligraphy class during his short stay in college.

By the time the computers became available loaded with beautiful Armenian fonts, my mother was too much set in her ways to ever consider learning word processing. She remained oblivious of the beautiful fonts out there. She resorted to the only way she knew, handwriting.

An example of mother's group recitation handwriting

As to the Armenian font manual typewriter, it was shipped along with other household items from Lebanon as the family moved in, one by one, and settled in the U.S.  Sometime ago I donated it to the Armenian Library and Museum of America, in Watertown, MA. The original ribbon was still on it. I typed a line on a page indicating that this typewriter is being gifted to the Armenian museum and had her Armenian manual typewriter shipped there.

Note: Group recitation - Խմբային Ասմունք։

http://vhapelian.blogspot.com/2017/10/tribute-to-art-khmpayin-asmoungner.html