Three Tenors

Three Tenors

Vahe H. Apelian

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը

Let me first note that I used the word "tenor" in the title of this blog  for trained voices. I am not a connoisseur of voice.

Some time ago, on YouTube, I came across songs by Armen Guirag. Some of the songs were “viewed” a few times. Others had no views. I became reflective. Artists, such as Armen Guirag, entertain us with their songs, uplift our spirits and make our lives more pleasurable and then, much like old warriors, fade away. In its unmistakable forward march, time brings with it new norms, attitudes and likes and new artists come for a new generation who in turn experiences the same cycle of life. 

Along with Armen Guirag, the voices of Ara Guiragossian  and Kevork Gagossian have remained etched in my memory and I listen to them also, every now and then.

ARA GUIRAGOSSIAN. I have not met him in person. He remains in my mind as a tall and robust man. I have attended his performance on stage with my parents. He also used to sing in “Sayat Nova” restaurant in Beirut. Recently I translated Boghos Shahmelikian’s book that narrates Diaspora Armenian pop music. In it Boghos notes that Ara Guiragossian was the first to record an album of Armenian revolutionary songs. But he never caught the people’s fancy as a singer of such songs. I guess his voice was too trained, too structured for opera than for such songs on popular stage.

Recently I came across the following comments on YouTube that best summarizes Ara Guiragossian as a singer of revolutionary songs and also validates my memory of hearing him in the “Sayat Nova” restaurant. These two comments read as follows:

“When I was a young kid my parents used to take the family to Sayat Nova restaurant in Beirut Lebanon where Ara used to sing. Great memories” (Harout Hamassian).

“Once my mum went to a record shop to buy the disc of "Antranig" sung by Levon Katerdjian. There was a man in the shop, whom my mother didn't recognize. The shopkeeper tried to persuade my mother to buy Ara Guiragossian's version of that song, but mother said that she didn't like Ara's voice very much. Once she said this, she noticed that the man got emotional & hid his face in his hands. My mother then realized that the man was Ara Guiragossian. She felt very ashamed & bought both records.” (arayvaz6).

In vain, I searched for Ara Guiragossian’s biography on the Internet search engines. I do not know when and where he was born and when and where did he pass away. But surely his memory and his singing linger on. He can be heard on YouTube.

*****

KEVORK GAGOSSIAN. I knew Alex Mnagian as a famous accordion player. Again, thanks to Boghos Shahmelikian I found out that he was more than a famous accordion player and that he was an artist of the highest caliber and has had his input in the artistic life in Lebanon be it as an Armenian and as Lebanese through his association with the famous Rahbani brothers.

Mnagian brothers had a music store next to Sourp (Saint) Nshan Church and it's one-time namesake school I attended. The neighborhood was an Armenian hub. Next, to the Mnagian’s store, my friend Garbis Baghdassarian’s brother Zareh, had a bookstore. On that very stretch of the street my classmate Haroutiun Hadsagortzian’s father had a barber shop who spoke with a distinct Dikranagerd accent and would attentively follow us students wondering how well we were doing in our studies and would encourage us to study hard. There was also a gun store whose owner married one of my classmates in Sourp Nshan. We lived a short walking distance from the church and that neighborhood was a hangout for us boys. Alex was a short and stocky guy. Another short and stocky young man would be in the store every now and then. His name was Kevork Gagossian. The community was shocked to hear that he passed away after his concert in Cairo at the age of 27.

 I pieced together the following about Kevork Gagossian from an article penned by Hagop Mardirossian that appeared in Hairenik Weekly on July 17, 2014, forty-five years after his untimely death as a testament of the enduring legacy of this gifted but short-lived young man.

Kevork Gagossian was born on July 9, 1942, and passed away in Cairo, Egypt on November 25, 1969, a day after his concert. After finishing his studies in the Lebanese Conservatory, he had continued his studies in Italy. He had not yet produced any recording letting his friends know that a singer’s voice matures after the age of 35 and that he is yet too young to record for posterity. After his untimely death, his friends produced a record from the recordings of his concerts. He was deemed to be an unusually gifted bass tenor. His teachers, friends, and classmates from Lebanon, Italy, England and Japan mourned his death. His Japanese colleague Takao Okamura held a memorial concert in Beirut and ended his repertoire by signing in Armenian “I heard a sweet voice”  (Ես Լսեցի Մի ԱՆուշ Զայն) dedicating it in memory of Kevork Gagossian.

Kevork Gagossian can be heard on YouTube.

*****

ARMEN GUIRAG My parents had forged a friendship with him during his stay in Hotel Lux, the inn my father ran in Beirut. For many and many years, every Sunday morning my father would play his recording of Armenian Holy Mass, which is regarded one of the best rendition of the Holy Mass by a singer. For all, I recall he was from Latin America. My mother introduced him to her friend Rahel Chilinguirian and they got married and moved to the United States. In late 1960’s my mother visited her relatives in the United States and spent time with Armen and Rahel Guirag. I often wondered what happened to him.

A few years ago I read the following about Armen Guirag in an article the late Tom Vartabedian wrote in Armenian Weekly titled “Three Tenors Strike A Different Tune” (March 24, 2009).

“He (Armen Guirag) was Armenian and ran a record shop in New York City that doubled as his home. He would sell his music in front and sleep out back with a tiny refrigerator, table, and a couple chairs.

Armen Guirag lived from hand to mouth and was in no hurry to move his records. He once told me that everyone he sold was like “selling a child.” But did he ever have a voice, and became the greatest Armenian tenor of his generation back in the 1950’s.

He was recognized as a classic concert and opera singer, produced a number of recordings, and performed near and far, including an appearance at Carnegie Hall that gained rave reviews in the New York papers.

I met him during the tail end of his career when he gradually began to mellow and lived like a recluse. The last concert I attended of his was a pity.

He appeared in Boston, well into his 70s by now, and sang like he never sang before. His voice carried to the very last row of seats as people were on their feet applauding his every note.

And then, the unsuspected occurred. The record he had spinning in the background got stuck while the audience sat mortified. Even before lip-syncing became popular, Armen Guirag appeared well before his time.

He dashed off stage humiliated, never to appear again. Last I heard, he died in that little record store with hardly a whisper from the scores who embraced his music.”

Surely, it is a sad ending for such a talented singer. I hear his singing every now and then and find his voice unusually clear, crisp. It is said that the Armenian community does not appreciate its artists the way it should. I often wonder if our artists are victims of our gene pool. This may be true because we are unusually rich in talents be it singers or players of different classical instruments for the community to support all, the way it should. 

 We surely owe them a debt of gratitude for enriching our lives.

With Mr and Mrs. Armen and Rahel Guirag

*****

 

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը

Նախ նշեմ, որ այս բլոգի վերնագրում օգտագործել եմ «տենոր» բառը մարզված ձայների համար։ Ես ձայնի գիտակ չեմ։

Որոշ ժամանակ առաջ Յութուբում հանդիպեցի Արմեն Գյուրագի երգերին։ Երգերից մի քանիսը «դիտվել» են մի քանի անգամ։ Մյուսները տեսակետներ չունեին։ Ես դարձա ռեֆլեկտիվ: Արուեստագէտներ, ինչպէս՝ Արմէն Գիրագը, մեզ կը զուարճացնեն իրենց երգերով, կը բարձրացնեն մեր տրամադրութիւնները եւ կը դարձնեն մեր կեանքը աւելի հաճելի, ապա, ինչպէս հին ռազմիկները, կը խամրեն: Իր անսխալ առաջընթացի ընթացքում ժամանակը իր հետ բերում է նոր նորմեր, վերաբերմունք և հավանումներ, և նոր արվեստագետներ են գալիս նոր սերնդի համար, որն իր հերթին ապրում է կյանքի նույն ցիկլը: 

Արմեն Գիրագի հետ հիշողությանս մեջ դաջված են մնացել Արա Գիրակոսյանի և Գևորգ Գագոսյանի ձայները, որոնց ես էլ եմ լսում, երբեմն-երբեմն։

ԱՐԱ ԳԻՐԱԿՈՍԵԱՆ.  Ես անձամբ չեմ հանդիպել նրան։ Նա մնում է իմ մտքում որպես բարձրահասակ և ամուր մարդ: Բեմում նրա ելույթին ծնողներիս հետ ներկա եմ եղել։ Նա նաև երգել է Բեյրութի «Սայաթ Նովա» ռեստորանում։ Վերջերս թարգմանեցի Պողոս Շահմելիքյանի գիրքը, որը պատմում է սփյուռքահայ էստրադայի մասին։ Դրանում Պողոսը նշում է, որ Արա Գիրակոսյանն առաջինն է ձայնագրել հայկական հեղափոխական երգերի ալբոմ։ Բայց նա երբեք չի բռնել ժողովրդի երևակայությունը որպես այդպիսի երգերի երգիչ։ Ենթադրում եմ, որ նրա ձայնը չափազանց պատրաստված էր, չափազանց կառուցված օպերայի համար, քան հայտնի բեմում նման երգերի համար:

Վերջերս յութուբում հանդիպեցի հետևյալ մեկնաբանություններին, որոնք լավագույնս ամփոփում են Արա Գիրագոսյանին որպես հեղափոխական երգերի կատարողի, ինչպես նաև հաստատում են «Սայաթ Նովա» ռեստորանում նրան լսելու իմ հիշողությունը։ Այս երկու մեկնաբանությունները հետևյալն են.

« Երբ ես փոքր էի, ծնողներս ընտանիքին տանում էին Բեյրութ Լիբանանի Սայաթ Նովա ռեստորան, որտեղ Արան երգում էր: Մեծ հիշողություններ » (Հարութ Համասյան):

 

« Մի անգամ մայրս գնաց ձայնասկավառակ գնելու Լեւոն Կաթերճյանի երգած «Անտրանիկ»-ի սկավառակը։ Խանութում մի մարդ կար, որին մայրս չճանաչեց։ Խանութպանը փորձեց մորս համոզել գնել Արա Գիրագոսյանի այդ երգի տարբերակը, բայց մայրս ասաց, որ Արայի ձայնն իրեն այնքան էլ դուր չի գալիս։ Մի անգամ նա ասաց, որ նա նկատեց, որ տղամարդը հուզվեց և թաքցրեց իր դեմքը ձեռքերի մեջ: Մայրս այն ժամանակ հասկացավ, որ այդ մարդը Արա Գիրակոսյանն է: Նա շատ ամաչեց և գնեց երկու ձայնասկավառակները»:  (արայվազ6).

Իզուր էի Արա Գիրագոսյանի կենսագրությունը որոնում էի համացանցի որոնողական համակարգերում։ Ես չգիտեմ, թե երբ և որտեղ է նա ծնվել և երբ և որտեղ է մահացել։ Բայց, անկասկած, նրա հիշողությունն ու երգեցողությունը պահպանվում են: Նրան կարելի է լսել YouTube-ում։

 

 

*****

ԳԵՎՈՐԳ ԳԱԳՈՍԵԱՆ.  Ալեք Մնակյանին ճանաչում էի որպես հայտնի ակորդեոնահար։ Կրկին Պողոս Շահմելիքյանի շնորհիվ ես իմացա, որ նա ավելին է, քան հայտնի ակորդեոնահար, և որ նա ամենաբարձր տրամաչափի արտիստ է և իր ներդրումն է ունեցել Լիբանանի գեղարվեստական ​​կյանքում՝ լինի դա որպես հայ և որպես լիբանանցի իր ընկերակցության միջոցով: հայտնի Ռահբանի եղբայրների հետ։ 

Մնակյան եղբայրները Սուրբ Նշան եկեղեցուն կից երաժշտական ​​խանութ ունեին, և դա երբեմնի համանուն դպրոցն է, որտեղ ես հաճախել եմ: Թաղամասը հայկական կենտրոն էր։ Մնակեանի խանութին կողքին, իմ ընկեր Կարպիս Պաղտասարեանի եղբայր Զարեհը գրախանութ ունէր։ Փողոցի հենց այդ հատվածում իմ համադասարանցի Հարություն Հադսագործյանի հայրը վարսավիրանոց ուներ, ով խոսում էր Տիգրանագերդյան հստակ առոգանությամբ և ուշադրությամբ հետևում էր մեզ՝ ուսանողներիս, մտածելով, թե որքան լավ ենք մեր ուսումը և խրախուսում է մեզ քրտնաջան սովորել: Կար նաև զենքի խանութ, որի տերը Սուրբ Նշանում ամուսնացել է դասընկերներիցս մեկի հետ։ Մենք ապրում էինք եկեղեցուց մի փոքր քայլելու, և այդ թաղամասը հանգրվան էր մեր տղաների համար: Ալեքսը կարճահասակ ու նիհար տղա էր։ Մեկ այլ կարճահասակ և թիկնեղ երիտասարդ էր երբեմն խանութում։ Անունը Գէորգ Գագոսեան էր։

 Գէորգ Գագոսեանի մասին հետեւեալը միացրի Յակոբ Մարտիրոսեանի գրած յօդուածից, որը հրապարակւել էր «Հայրենիք» շաբաթաթերթում 2014 թւականի յուլիսի 17-ին, նրա վաղաժամ մահից քառասունհինգ տարի անց, որպէս վկայութիւն այս շնորհալի, բայց կարճատեւ երիտասարդի մնայուն ժառանգութեան: .

Գէորգ Գագոսեան ծնած է 9 Յուլիս 1942ին, մահացած է Եգիպտոսի Կահիրե քաղաքին մէջ, 25 Նոյեմբեր 1969ին, իր համերգէն մէկ օր ետք։ Լիբանանի կոնսերվատորիայում ուսումն ավարտելուց հետո ուսումը շարունակել է Իտալիայում։ Նա դեռևս ոչ մի ձայնագրություն չէր պատրաստել, որպեսզի իր ընկերներին իմանային, որ երգչի ձայնը հասունանում է 35 տարեկանից հետո, և որ նա դեռ շատ երիտասարդ է հաջորդների համար ձայնագրելու համար: Նրա վաղաժամ մահից հետո նրա ընկերները ձայնագրեցին նրա համերգների ձայնագրությունները։ Նա համարվում էր անսովոր շնորհալի բաս տենոր: Նրա մահը սգացին նրա ուսուցիչները, ընկերներն ու դասընկերները Լիբանանից, Իտալիայից, Անգլիայից և Ճապոնիայից: Նրա ճապոնացի գործընկեր Տակաո Օկամուրան հիշատակի համերգ է կազմակերպել Բեյրութում և ավարտել իր երգացանկը՝ հայերեն ստորագրելով «Ես լսեցի մի քաղցր ձայն» (Ես Լսեցի Մի ԱՆուշ Զայն)՝ այն նվիրելով Գևորգ Գագոսյանի հիշատակին։

Գևորգ Գագոսյանին կարելի է լսել YouTube-ում։

 

 

*****

ԱՐՄԵՆ ԳՈՒՐԱԳ  Ծնողներս նրա հետ ընկերություն էին հաստատել Բեյրութում հայրս վարած հյուրանոցում՝ «Լյուքս» հյուրանոցում գտնվելու ժամանակ: Երկար ու երկար տարիներ ամեն կիրակի առավոտ հայրս նվագում էր հայկական սուրբ պատարագի իր ձայնագրությունը, որը համարվում է Սուրբ Պատարագի լավագույն կատարումներից մեկը երգչի կողմից: Ի վերջո, ես հիշում եմ, որ նա Լատինական Ամերիկայից էր: Մայրս նրան ծանոթացրեց իր ընկերոջ՝ Ռահել Չիլինգուիրյանի հետ, և նրանք ամուսնացան ու տեղափոխվեցին ԱՄՆ։ 1960-ականների վերջին մայրս այցելեց ԱՄՆ-ում գտնվող իր հարազատներին և ժամանակ անցկացրեց Արմեն և Ռահել Գիրագների հետ: Ես հաճախ էի մտածում, թե ինչ է պատահել նրա հետ։

Մի քանի տարի առաջ ես կարդացի հետևյալը Արմեն Գիրագի մասին մի հոդվածում, որը հանգուցյալ Թոմ Վարդապետյանը գրել էր Armenian Weekly-ում «Երեք տենորներ հարվածում են տարբեր մեղեդի» (24 մարտի, 2009 թ.): 

« Նա (Արմեն Գիրագը) հայ էր և Նյու Յորքում ձայնասկավառակի խանութ էր ղեկավարում, որը կրկնապատկվեց որպես նրա տուն: Նա վաճառում էր իր երաժշտությունը առջևից և քնում էր ետևում՝ փոքրիկ սառնարանով, սեղանով և մի քանի աթոռով:

Արմեն Գիրագն ապրում էր ձեռքից բերան և չէր շտապում իր ձայնագրությունները տեղափոխել։ Մի անգամ նա ինձ ասաց, որ բոլորը, ում վաճառել է, նման են «երեխա վաճառելու»։ Բայց արդյո՞ք նա երբևէ ձայն ուներ և դարձավ իր սերնդի մեծագույն հայ տենորը դեռևս 1950-ականներին:

Նա ճանաչվեց որպես դասական համերգային և օպերային երգիչ, արտադրեց մի շարք ձայնագրություններ և կատարեց մոտ ու հեռու, այդ թվում՝ ելույթ ունենալով Կարնեգի Հոլում, որը արժանացավ բուռն արձագանքների Նյու Յորքի թերթերում:

Ես հանդիպեցի նրան իր կարիերայի վերջում, երբ նա աստիճանաբար սկսեց հմուտ լինել և ապրել որպես մեկուսի: Նրա վերջին համերգը, որին ներկա էի, ափսոս էր։

Նա հայտնվեց Բոստոնում, արդեն մոտ 70 տարեկան, և երգեց այնպես, ինչպես նախկինում չէր երգել: Նրա ձայնը հասավ նստատեղերի ամենավերջին շարքին, երբ մարդիկ ոտքի վրա ծափահարում էին նրա յուրաքանչյուր գրառումը:

Եվ հետո տեղի ունեցավ անկասկածը. Այն ձայնագրությունը, որը նա պտտվում էր հետին պլանում, խրվեց, մինչ հանդիսատեսը նստած էր հուզված: Նույնիսկ նախքան շրթունքների համաժամացման հայտնի դառնալը, Արմեն Գիրագը հայտնվեց իր ժամանակից շատ շուտ:

Նա նվաստացած դուրս եկավ բեմից, այլևս չհայտնվեց: Վերջին անգամ, երբ լսեցի, նա մահացավ այդ փոքրիկ ձայնասկավառակում նրա երաժշտությունը ընդգրկող պարտիտուրներից հազիվ շշուկով»։

Անշուշտ, տխուր ավարտ է նման տաղանդավոր երգչի համար։ Ես մեկ-մեկ լսում եմ նրա երգը և նրա ձայնը անսովոր պարզ է, պարզ: Ասում են՝ հայ համայնքը չի գնահատում իր արվեստագետներին այնպես, ինչպես պետք է։ Ես հաճախ մտածում եմ՝ արդյոք մեր արվեստագետները մեր գենոֆոնդի զոհն են: Սա կարող է ճիշտ լինել, քանի որ մենք անսովոր հարուստ ենք տաղանդներով, լինեն դա երգիչներ կամ տարբեր դասական գործիքներ նվագողներ, որպեսզի համայնքը աջակցի բոլորին, ինչպես դա պետք է: 

 Մենք, անկասկած, նրանց երախտագիտության պարտք ենք պարտական ​​մեր կյանքը հարստացնելու համար:

 

Տէր եւ Տիկին Արմէն եւ Ռահէլ Գիրագի հետ