What did Shahan Shahnour mean?

Vahe H Apelian

Shahan Shahnour 

Today, Yeran Kouyoumjian, had posted French Armenian writer Shahan Shahnour’s well known quote from his well-known book, “Retreat Without Song”.  I copied the quote from Yeran Kouyounjian’s posting and I assume that it is the original quote in its entirety (see the quote below).  From memory I am under the definite impression that is the original quote in its entirety. She had posted the quote because today, February 25, is the birthday of General Antranig, in 1885.

The translation of the quote reads as follows: 

"The Armenian people has had four peaks in the course of its history: - SAINT MESROP, KOMITAS, CATHOLIC AND ANDRANIG. These greats always inspire us, embolden us, and give us renewed strength and resolve in our struggle for upholding and preserving what is Armenian. They are an unshakable refuge and bulwark against our despair.  They are a pure source for our thirst for Armenianness. They are a constant source of strife and struggle against our retreat. ZORAVAR ANDRANIK, with an amazing insight and exceptional political sense, foresaw the whole essence of the Armenian extermination politics of the Young Turks, and never once bowed to the Turks and to their deceptions. With his whole being, he became the INDOMITABLE COMMANDER and SOLDIER, THE TORCHBEARER and the CHAMPION of the Western Armenian cause and saw that THE KEY to the solution of the Armenian cause in the UNIFICATION of Western Armenians. PATRIOTISM was one of his messages: “when you lay your head on the pillow every day, think about what you did for Armenia and the Armenians”. His last words were: "I didn't care about my death, but my work that was left unfinished."

The other two of the four greats he cited are St. Mesrob Msahdots and Komitas Vartabed. They are well known for all Armenians.

But what did Shahnour  meant to say that the fourth peak for all the Armenians is the ԿԱԹՈՂԻԿԷ – CATHOLIC.

According to the Marriam-Webster Dictionary, catholic as a common noun means, “relating to, or forming the church universal.” It may also mean “of, relating to, or forming the ancient undivided Christian church or a church claiming historical continuity from it.”

Some have claimed that in singling out the CATHOLIC as the fourth peak in the Armenians history, Shahan Shahnour was alluding to the universal Armenian Christian Church that comprises the Armenian Apostolic, the Armenian Catholic, and the Armenian Evangelical church.

San Lazzaro Island, the Monastic Headquarters of Mekhitarists' Order

Others have claimed that in singling out CATHOLIC, Shahan Shahnour had the Mekhitarists, in his mind, simply because the four peaks he chose as the best the centuries old Armenian history has had, are individuals and in the case of the Mekhitarists a single entity..

I leave it to those who are more knowledgeable than I am about the contribution of the Mekhitarists as the unshakable refuge for the preservation and the perpetuation of what is Armenian. In the words of Shahan Shahnour “Վճիտ աղբիւր՝ հայկականութեան մեր ծարաւին դիմաց”, “a pure source for our thirst for Armeniannes.”

“'Never in the field of human conflict was so much owed by so many to so few”, said Churchill about the British Royal Air Force’s contribution for the preservation of England aginst the Nazi assault. As far as the perpetuation and preservation of the Armenian culture is concerned, I am inclined to believe that the same may be said to the Mekhitarist fathers, to whomt indeed, in the Armenian history we owe so much to the so few that is the Mekhitarist Order..

*****  

Բնագիրը: 

“«Հայ ժողովուրդը իր պատմութեան ընթացքին նուաճած է չորս գագաթներ.- Ս. ՄԵՍՐՈՊ, ԿՈՄԻՏԱՍ, ԿԱԹՈՂԻԿԷ ԵՒ ԱՆԴՐԱՆԻԿ»:  Այս մեծութիւնները տեւաբար կը ներշնչեն ու կը ոգեշնչեն մեզ, նոր ուժ ու կորով կը փոխանցեն մեզի՝ հայակերտումի եւ հայապահպանման, հայրենակերտումի եւ հայրենատիրական մեր պայքարին:  Աներեր ապաստան են անոնք՝ մեր յուսալքումին դիմաց:  Վճիտ աղբիւր՝ հայկականութեան մեր ծարաւին դիմաց:  Մաքառումի եւ պայքարի ոգիի մշտահոս աղբիւր՝ մեր նահանջականութեան դիմաց:  ԶՕՐԱՎԱՐ ԱՆԴՐԱՆԻԿ  զարմանալի յայտնատեսութեամբ, քաղաքական բացառիկ հոտառութեամբ նախատեսաւ երիտթուրքերու հայաջինջ քաղաքականութեան ողջ էութիւնը, ո՛չ մէկ ատեն գլուխ ծռեց թուրքին եւ անոր սադրանքներուն:  Ան իր ողջ էութեամբ դարձաւ արեմտահայութեան դատին ԱՆՆԿՈՒՆ ԶՕՐԱՎԱՐՆ ու ԶԻՆՈՒՈՐԸ, ՊԱՀԱՆՋԱՏԷՐՆ ու ՊԱՅՔԱՐՈՂԸ եւ արեւմտահայութեան ՄԻԱՒՈՐՄԱՆ մէջ տեսաւ Հայ Դատի լուծման ԲԱՆԱԼԻՆ:  Հայրենասիրութեան իր պատգամներէն էր. -Երբ գլուխդ բարձին կը դնես ամէն օր, մտածէ՛ թէ ի՞նչ ըրիր հայութեան ու հայրենիքին համար-: Իր վերջին խօսքը եղաւ. «Մահս չեմ հոգար, այլ գործս, որ կիսատ մնաց»։