Those Who Are Responsible for the 44-day Disaster

Tatul Hakobyan posted this on his Facebook page andI  read it from CivilNet. It is an emotionally charged and an introspective statement and by its scope and dept it is the first of its kind, hoping that it sets a trend in a national debate to find ways and means to move forward. The original is attached for those who would like to have verify the authenticity of my translation to its original text. Vahe H. Apelian. 

Prime Minister Nikol Pashinyan is busy documenting the history of our days, or rather revising our stupefying defeat in the Second Artsakh War. But that is the story for which he is directly and primarily responsible. He also is the malefactor and the first among the malefactors. 

The Armenian people will never forgive Nikol Pashinyan. Parents whose 18-20 years old sons could have returned home had the Prime Minister stopped the war in time, will never forgive him. There was the possibility of stopping the war during the first few days of the 44-day disastrous war; in the first week of October, and then on the 19th of the same month.

The first and the main answerable to our defeat in this war is the current government led by Nikol Pashinyan, constituting the majority in the National Assembly; that is to say, the entire military-political elite of Armenia.

But much like in a victory, the defeat also has many who are answerable.

Among those who are responsible for our defeat in this war is Artsakh President Arayik Harutyunyan, the Defense Army, the ruling majority in the National Assembly, and the military-political leadership of Artsakh.

An attempt is being made to distance Artsakh from those responsible  from Armenia. There can be no military, political or moral justification to do so. One cannot compose history as the political and party expediency allows. In the first of Artsakh war, during 1991-1994, everything possible was done not to share the laurels of victory with the authorities in Armenia during that time. Myths were fabricated, academic books were written, films were made as if achieving that victory had nothing to do with Armenia and its military-political leadership.

One of the reasons for this defeat is also the opposition, which once again turned the Artsakh issue into a flag, accused the velvet leader of intending to sell lands, and left no room for healthy discussions on the Karabakh issue and the search for a dignified peace through compromises. When we say opposition, we mean first of all the former governments of Republic of Armenia and those who were affiliated with the authorities.

The first president Leon Ter-Petrosyan supported Serzh Sargsyan in 2017 for a very simple reason. Russia and the OSCE Minsk Group had made it clear since 2015 that the status quo was no longer tolerable. Their stand was also a green light for Azerbaijan to act. The April 2016 war was a test.

It is difficult to criticize Serzh Sargsyan claiming for his non-mythical thinking. But it was surprising that he and the force he led accuse Pashinyan of conceding lands, just as we had to remind the third president, day and night for his continuous announcements for conceding seven regions to Azerbaijan. Serzh Sargsyan should have known and knew the impending catastrophe. But not only he did not attempt to support Pashinyan, as Ter-Petrosyan had supported him in 2017, he undermined  the PM’s authority, and he turned giving up land and handing over Artsakh into a rhetorical theme and his "mouthpiece”.

Under these conditions, what was left for Pashinyan, who came to power as a populist with the help of 70% of Armenians, if not declare in Stepanakert that "Artsakh is Armenia, and that is the end of it"? This statement was a call to Azerbaijan for war. This was followed by the Tavush adventure.

We have absolutely no intention to justify Pashinyan's disastrous policy, the mistakes made during the 44-day war; but we must also understand that the disaster does not have only one responsible culprit.

The presidents and foreign ministers of Armenia and Artsakh, the military figures who, instead of settling the conflict, were busy prolonging it and thus keeping themselves in power, are also responsible. Vazgen Sargsyan, Robert Kocharyan, Samvel Babayan, Vartan Oskanian, Arkady Ghukasian, Bako Sahakian, Edward Nalbandian are responsible as well, because by freezing the resolution of the conflict they brought it to a situation where there came no other alternative but war.

The Armenian mentality, the parties that harbored the dream of Sevres; Diaspora organizations, the Armenian Apostolic Church, and other denominations have their share of responsibility as well. They were driven not by what was achievable, nor by what we needed; but by an obsession and a mindset getting everything obscuring healthy discussions.

Not only did we not get everything, not only did we not get what we needed; we got nothing. We capitulated even though we sent 5,000 boys to the brink of death. Thousands were maimed. We lost almost as much as was possible to lose when we could keep 4.4 thousand square kilometers of Artsakh, as well as a region connecting Armenia and Artsakh in a secure land mass.

We could have left the six districts from a winning position, but we preferred the November 9 capitulation.

Those who shape public opinion and those who exert an influence in shaping public opinion are also responsible, including the author of these lines, who did not have the courage to write that mysticism, and all the ideologies that the state cannot implement today, is an adventure at the moment. It is a rejection of the state and statehood and a disaster for the Republic of Armenia and its longevity for Artsakh.

Of course, the opinion that we lost because we had an incompetent, demagogic, populist leader like Nikol Pashinyan can be part of the political debate; that if we had repopulated Artsakh and the surrounding areas; that if we had a national aspiration and we were not corrupt, we would have won this war, much like we did not lose in 1991-1994. 

Yes, there could not have been the Kars catastrophe in 1920, when the military-political leadership of the day, led by the ARF Dashnaktsutyun, lost 30,000 square kilometers of Armenia and then signed the capitulation of Alexandropol.

But it’s interesting as to why it is happening. And I cannot imagine what may not happen 100 years from now, in 2120.

It sometimes seems to me that I did not live in 1991-2020. Or I lived as a meaningless life.

As a citizen of the Republic of Armenia, I also bear responsibility and guilt for the 44-day disaster. That haunts me every God given day.

 

 

5 հունվար, 2021 13:46

44-օրյա աղետի պատասխանատուները

 

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը զբաղված է մեր օրերի պատմությունը, ավելի ճիշտ՝ Արցախյան երկրորդ պատերազմում մեր շշմեցուցիչ պարտությունը սրբագրելու գործով: Դա այն պատմությունն է, որի կերտման անմիջական և առաջին պատասխանատուն ինքն է: Նաև՝ մեղավորը ու մեղավորներից առաջինը:

Հայ ժողովուրդը Նիկոլ Փաշինյանին երբեք չի ներելու: Չեն ներելու այն ծնողները, որոնց 18-20-ամյա երեխաները կարող էին տուն վերադառնալ, եթե վարչապետը ժամանակին կանգնեցներ պատերազմը, որի հնարավորությունը կար 44-օրյա աղետի առաջին օրերին, հոկտեմբերի առաջին շաբաթը, ապա նույն ամսվա 19-ին:

Այս պատերազմում մեր պարտության առաջին և գլխավոր պատասխանատուն ու մեղավորը գործող իշխանությունն է Նիկոլ Փաշինյանի, նրա կառավարության, Ազգային ժողովում մեծամասնության գլխավորությամբ, այն է՝ Հայաստանի ռազմաքաղաքական ամբողջ էլիտան:

Բայց ինչպես հաղթանակը, այնպես էլ պարտությունը ունեն բազմաթիվ տերեր ու հասցեներ:

Այս պատերազմում մեր պարտության պատասխանատուներից է Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, Պաշտպանության բանակը, Ազգային ժողովում իշխանական մեծամասնությունը, Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը:

Փորձ է արվում Արցախը և նրա պատասխանատուներին տարանջատել Հայաստանից: Ռազմական, քաղաքական ու բարոյական առումով որևէ արդարացում չի կարող լինել: Չես կարող պատմությունը շարադրել այնպես, ինչպես թույլ է տալիս քաղաքական, կուսակցական նպատակահարմարությունը: Արցախյան առաջին՝ 1991-1994 թթ․ հաղթանակում արվել է հնարավոր առավելագույնը, որպեսզի դափնիները չտրվեն Հայաստանի այն օրերի իշխանություններին: Հնարվել են առասպելներ, գրվել են ակադեմիական գրքեր, նկարահանվել ֆիլմեր իբր այդ հաղթանակի կերտումը կապ չունի Հայաստանի ու նրա ռազմաքաղաքական ղեկավարության հետ:

Այս պարտության պատասխանատուներից է ընդդիմությունը, որ Արցախի հարցը հերթական անգամ դարձրեց դրոշակ, թավշյա առաջնորդին մեղադրեց հողեր ծախելու մտադրության մեջ և տեղ չթողեց ղարաբաղյան հարցի կարգավորման առողջ քննարկումների, փոխզիջումներով արժանապատիվ խաղաղության փնտրտուքների համար: Ընդդիմություն ասելով՝ նկատի ունենք առաջին հերթին նախկին՝ ՀՀԿ-ական և ՀՀԿ-ամերձ իշխանություններին:

Ինչո՞ւ էր առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 2017-ին աջակցում Սերժ Սարգսյանին: Շատ պարզ պատճառով. Ռուսաստանը և ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը 2015-ից հստակ հասկացնել էին տալիս, որ ստատուս-քվոն այլևս հանդուրժելի չէ: Այս մտայնությունը կանաչ լույս էր նաև Ադրբեջանի համար: 2016-ի ապրիլյան պատերազմը փորձարկում էր:

Սերժ Սարգսյանին դժվար է քննադատել ոչմիթիզական մտածողության մեջ, սակայն զարմանալի էր, որ հենց նա ու նրա ղեկավարած ուժն էին Փաշինյանին մեղադրում հողեր զիջելու մտադրության, ճիշտ այնպես, ինչպես մենք էինք երրորդ նախագահին օր ու գիշեր հիշեցնում յոթ շրջաններ Ադրբեջանին զիջելու շարունակական հայտարարությունների մեջ: Սերժ Սարգսյանը պիտի իմանար ու գիտեր սպասվելիք աղետը, սակայն ոչ միայն չփորձեց օգնել Փաշինյանին, ինչպես Տեր-Պետրոսյանն էր օգնում իրեն 2017-ին՝ հարվածի տակ դնելով հեղինակությունը, այլ հող զիջելու, Արցախը հանձնելու թեման դարձրել էր հռետորաբանություն ու «ռուպոր»:

Այս պայմաններում ինչ էր մնում անել պոպուլիստ, հայաստանցիների 70 տոկոս օգնությամբ իշխանության եկած Փաշինյանին, եթե ոչ Ստեփանակերտում հայտարարեր՝ «Արցախը Հայաստան է և վերջ»: Այս հայտարարությունը Ադրբեջանին պատերազմի կոչ էր: Դրան հետևեց տավուշյան արկածախնդրությունը:

Մենք բացարձակապես նպատակ չունենք արդարացնել Փաշինյանի աղետալի քաղաքականությունը և սխալները 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, բայց պետք է նաև հասկանալ, որ աղետը միայն մեկ պատասխանատու և մեղավոր չունի:

Պատասխանատվության բաժին ունեն Հայաստանի և Արցախի այն նախագահներն ու արտգործնախարարները, ռազմական գործիչները, որոնք հակամարտությունը կարգավորելու փոխարեն զբաղված էին այն ձգձգելով ու իշխանություն պահելով: Վազգեն Սարգսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Սամվել Բաբայանը, Վարդան Օսկանյանը, Արկադի Ղուկասյանը, Բակո Սահակյանը, Էդվարդ Նալբանդյանը պատասխանատու են, քանի որ հակամարտության սառեցումը հասցրեցին այնպիսի իրավիճակի, երբ պատերազմը այլևս չուներ այլընտրանք:

Հայդատական մտածողությունը, Սևրի երազանքը կրող կուսակցությունները, սփյուռքյան կազմակերպությունները, Հայ առաքելական եկեղեցին, մյուս հարանվանությունները ևս ունեն պատասխանատվության իրենց բաժինը, քանի որ առաջնորդվում էին ոչ թե հնարավորը, մեզ անհրաժեշտը, այլ ամեն ինչը ստանալու մոլուցքով ու փիլիսոփայությամբ՝ իրենց քարոզչությամբ ծածկելով առողջ քննարկումների դաշտը:

Մենք ոչ միայն չստացանք ամեն ինչ, ոչ միայն չստացանք հնարավորը, անհրաժեշտը: Մենք չստացանք ոչինչ: Մենք ստացանք կապիտուլյացիա, մինչև 5000 երեխաների ուղարկեցինք մահվան դուռը, հազարավորները խեղվեցին, կորցրեցինք գրեթե հնարավոր առավելագույնը այն դեպքում, երբ կարող էինք պահել 4,4 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքով Արցախ, ինչպես նաև՝ Հայաստանն ու Արցախը միմյանց կապող շրջան կամ ապահով հողաշերտ:

Մենք հաղթական դիրքերից կարող էինք հեռանալ վեց շրջաններից, սակայն նախընտրեցինք նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիան:

Պատասխանատու են հանրային կարծիք ստեղծողներն ու դրա վրա ազդեցություն ունեցողները, այդ թվում այս տողերի հեղինակը, ովքեր խիզախություն չունեցան գրելու, որ ոչմիթիզականությունը, ինչպես նաև բոլոր այն գաղափարախոսությունները, որոնք պետությունը չի կարող կյանքի կոչել այսօր, տվյալ պահին՝ արկածախնդրություն է, պետության ու պետականության մերժում և աղետ Հայաստանի Հանրապետության ու նրա շարունակության՝ Արցախի համար:  

Անշուշտ, կարող է քաղաքական բանավեճի մաս կազմել նաև շրջանառվող տեսակետը, թե մենք պարտվեցինք, քանի որ ունեինք Նիկոլ Փաշինյանի նման ապաշնորհ, դեմագոգ, պոպուլիստ ղեկավար: Որ եթե մենք վերաբնակցնեինք Արցախն ու հարակից շրջանները, որ եթե մենք ունենայինք ազգային երազանք, չլինեինք կոռումպացված, ապա այս պատերազմում չէինք պարտվի: Ինչպես չպարտվեցինք 1991-1994-ին:

Այո, կարող էր չլինել նաև 1920 թվականի Կարսի աղետը, երբ օրվա ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը ՀՅԴ-ի առաջնորդությամբ կորցրեց 30 հազար քառակուսի կիլոմետր Հայաստան, ապա ստորագրեց Ալեքսանդրապոլի կապիտուլյացիան:

Բայց հետաքրքիր է՝ ինչո՞ւ է լինում: Ու ես չեմ կարողանում պատկերացնել, թե ինչ կարող է չլինել 100 տարի անց՝ 2120-ին:  

Ինձ երբեմն թվում է, որ 1991-2020 թվականներին ես չեմ ապրել: Կամ անիմաստ եմ ապրել:

44-օրյա աղետի մեջ, որպես ՀՀ քաղաքացի, ես էլ ունեմ իմ պատասխանատվությունն ու իմ մեղքը: Այն ինձ հետապնդում է ամեն Աստուծո օր: