Everyone’s Yearbook – Amenoun Darekirke – Ամէնուն Տարեգիրքը – 1/2

According to Wikipedia, there's no difference between 'everyone' and 'everybody'. These two terms are used interchangeably and synonymously. Consequently, a reader may opt to title the yearbook Garo Kevorkian edited for 14 years as “Everybody's Yearbook - Amenoun Darekirke – Ամէնուն Տարեգիրքը”. Antranig Zarougian wrote about Garo Kevorkian in his book titled “The Great and the Others” noting that he was a very industrious person but was charmless. Garo Kevorkian frequently visited Hotel Lux, the inn my father ran and whose guests were almost all Armenians. He would meet them for information. I particularly remember him meeting Yetvart Tchaprast about the history of the Armenian theater. He also would give them copies of his yearbook to take with them upon their return to their communities. Nazareth Berberian, on his Facebook page on November 11, 2023, posted thorough presentation of the man and the yearbook he published. Attached is my translation of that posting. I attempted to keep the order his sentences and the flavor of his expressions, as much as possibleղ. Vahe H Apelian

Part I: Garo Kevorkian (1895-1975)

(Բնագիրը կցուած է)

 

“Garo Kevorkian was the distinguished editor of "Everyone’s Yearbook". He was a noteworthy Armenian and a faithful ARF-er.

On November 11, forty and eight (48) years ago, at the early stage of the outbreak of the 15-year civil war in Lebanon, in the heavily Armenian populated neighborhood Geitaoui, in greater Beirut; bedridden and emaciated by his lingering illness, one of the noteworthy sons of our nation, Garo Kevorkian, left the Armenian life forever.

His simple funeral took place on the same day under hazardous conditions. The dedicated disciple of the Armenian press was interred in the cold soil of exile. For decades he had devoted himself to the ARF press, serving its various newspapers and organs. From 1954 and for the next 14 years, he edited and published “Amenoun Darekirke” and offered light and literary sustenance to the Armenian readership in the four corners of the world. 

*****

Garo Kevorkian was from the city of Komotini in Northern Greece. He was born in 1895. He received his Armenian education in Partizak/Bardizak, and his higher education from the University of Law in Bolis ( Constant polis). Besides Armenian, he was proficient in Turkish and English.

 (Note - Partizak was founded by the decree of Sultan Murat D. in 1625, by Armenians who emigrated from Sebastia province. Bardizak was a purely Armenian-inhabited and Armenian-speaking village town – “Azad Or”, July 12, 2015)-.

During the Balkan War of 1913, he left the Ottoman yoke of the Western Thrace and crossed into Bulgarian rule. But in 1914, when the First World War broke out and Bulgaria entered the war on the side of Germany and Turkey, as the Central Powers, the 19-year-old Garo Kevorkian was also conscripted in the general mobilization and was sent to the front, in Skopje. The Bulgarian army suffered a crushing defeat. Along with thousands of Bulgarian soldiers, Garo Kevorkian was also taken prisoner by the French troops and was deported to the Greek city of Larissa, where the prisoners of war were held.

Escaping from the POW camp at the first opportunity, Garo Kevorkian took refuge, first in Athens and then in Thessaloniki, where he was called to serve in the British army as a skilled translator of English and Turkish under the auspices of Levon Shirin.

Garo Kevorkian recounts in his memoirs he published in the last volume, the 1967-1968 joint issue of the "Amenoun Darekirke”, that during the last two years of the First World War, he worked as a translator for the officers of the British army, and traveled the entire length of the eastern front, especially in the part of Palestine, where he established acquaintances and friendships with the Armenian Legionnaires, which served as the basis for his activities in the following decades.

*****

Komotini, the birthplace of Garo Kevorkian, was destroyed by the end of the World War.

After living in Athens for a short period of time and experiencing difficulty for making a living, he accepted an invitation to move to Constantinople in 1921 and became a part of the editorial board of " Jagadamard – Ճակատամարտ - Combat", which was the successor of "Azatamard - ". (Note:  Aztadamard was the Armenian Revolutionary Federation party organ from 1909-1915, in Constantinople. “Jagadard” took over the mission)

But after the Kemalists unleashed persecution and the Tragedy of Smyrana happened in 1922, Garo Kevorkian, along with the great wave of Armenians, returned to Greece and settled in Thessaloniki.

For more than 15 years in Thessaloniki, Garo Kevorkian led a prolific community life, both as an active ARF-er and also as an independent free-lancer, contributing to   newspapers, such as “Alik - Wave”, “Horizon”, “Nor Or – New Day” and the satirical “Gsmit – Pinch”, as an editor or as a member of their editorial staff. 

*****

From 1937 to 1954, from the eve of the Second World War to the Nazarite movement and the awakening of Arab Nationalism, which shook the political map of the Middle East and the Arab World, Garo Kevorgian once again took the role of the exiled Armenians and traveled from country to country.

- In Sofia, he edited "Razmik", the official newspaper of the tseghagron  movement, created by ARF and headed by Garegin Nzhdeh.

- In Shuttgart (Germany), he published his own newspaper newspaper "Daragir -  Driven Away" and the official newspaper of the Armenian National Committee "Panper - Messenger " 

Subsequently, Garo Kevorgian moved to Paris, and joined Shavarsh Misakyan's , ARF affiliated “Haratch” daily, and then moved to Cairo and joined the editorial staff of the ARF official newspaper "Housaper – That Which Brings Hope".

*****

In 1954, Garo Kevorkian settled in Beirut and where he initiated his colossal publication “ Amenoun Darekike - Everyone’s Yearbook,”

*****

ԿԱՐՕ ԳԷՈՐԳԵԱՆ (1895-1975).

«Ամէնուն Տարեգիրք»ի վաստակաշատ խմբագիրը՝ արժանաւոր Հայն ու հաւատաւոր Դաշնակցականը

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

48 տարի առաջ, Նոյեմբեր 11ի օրը, Լիբանանի քաղաքացիական 15ամեայ պատերազմի առաջին բռնկումներու փուլին, Պէյրութի Ժեհթաուի հայահոծ թաղամասին մէջ, երկարամեայ հիւանդութեամբ անկողին գամուած ու հիւծած, հայ կեանքէն առյաւէտ հեռացաւ մեր ժողովուրդի արժանաւոր զաւակներէն ԿԱՐՕ ԳԷՈՐԳԵԱՆ։

11 Նոյեմբեր 1975ին, անապահով պայմաններու մէջ եւ անշուք յուղարկաւորութեամբ մը, տարագրութեան ցուրտ հողին յանձնուեցաւ հայ մամուլի անձնուէր առաքեալ մը, որ ամբողջ տասնամեակներ դաշնակցական մամուլի տարբեր օրգաններու խմբագրումին իր վաստակաշատ ծառայութիւնը բերելէ ետք՝ 1954էն սկսեալ անխափան 14 տարի, «Ամէնուն Տարեգիրքը» հրատարակելով, ամենամեայ հոգեմտաւոր լոյս եւ սնունդ հասցուց հայ ընթերցողին, աշխարհի չորս ծագերուն։

***

Հիւսիսային Յունաստանի Քոմոթինի (Կիւմիւլճինէ) քաղաքէն էր Կարօ Գէորգեան։ Ծնած էր 1895ին։ Հայեցի ուսումը ստացած էր Պարտիզակի մէջ, իսկ բարձրագոյն ուսման տիրացած էր Պոլսոյ իրաւագիտութեան համալսարանէն։ Հայերէնի կողքին՝ հմուտ էր թրքերէնի ու անգլերէնի։

1913ի Պալքանեան Պատերազմին, Արեմտեան Թրակիան օսմանեան լուծէն անցաւ Պուլկարիոյ տիրապետութեան։ Իսկ 1914ին, երբ Առաջին Աշխարհամարտը պայթեցաւ եւ Պուլկարիա պատերազմի մէջ մտաւ Գերմանիոյ ու Թուրքիոյ կողքին՝ Կեդրոնի Ուժերու ճամբարին միանալով, պուլկար բանակի ընդհանուր զօրակոչին հետ 19ամեայ Կարօ Գէորգեանը եւս ռազմաճակատ ղրկուեցաւ՝ Սքոփիա։

Պուլկար բանակը ջախջախիչ պարտութիւն կրեց։ Հազարաւոր պուլկար բանակայիններու հետ, Կարօ Գէորգեան եւս գերի բռնուեցաւ ֆրանսական զօրքերուն կողմէ։ Յունական Լարիսա քաղաքը համախմբուած էին ռազմագերիները։

Առաջին պատեհ առիթին փախուստ տալով ռազմագերիներու ճամբարէն՝ Կարօ Գէորգեան ապաստանեցաւ նախ Աթէնք, ապա՝ Թեսաղոնիկէ, ուր Լեւոն Շիրինի հովանաւորութեամբ, իբրեւ անգլերէնի եւ թրքերէնի հմուտ թարգման, ծառայութեան կոչուեցաւ անգլիական բանակին մէջ։

Ինչպէս որ ինք կը պատմէ «Ամէնուն Տարեգիրքը» շարքի վերջին հատորով՝ 1967-1968 տարիներու միացեալ համարով լոյս տեսած իր յուշերուն մէջ, Կարօ Գէորգեան Առաջին Աշխարհամարտի վերջին երկու տարիները, իբրեւ անգլիական բանակի սպաներուն թարգման, շրջեցաւ արեւելեան ռազմաճակատի ողջ երկայնքին, յատկապէս Պաղեստինի հատուածին մէջ, ուր Հայ Լեգէոնականներու հետ հաստատեց ծանօթութիւններ ու մտերմութիւններ, որոնք հիմք ծառայեցին հետագայ տասնամեակներու իր գործունէութեան։

***

Ա․ Աշխարհամարտի աւարտին աւերուած էր Կարօ Գէորգեանի ծննդավայր Քոմոթինին։

Կարճ ժամանակ մը Աթէնք ապրելէ եւ ապրուստը ապահովելու դժուարութեանց մատնուելէ ետք, 1921ին ան ընդառաջեց Պոլիս տեղափոխուելու եւ «Ազատամարտ»ի ժառանգորդ «Ճակատամարտ»ի խմբագրութեան մաս կազմելու հրաւէրին։

Բայց Քեմալականներու հակահայ եւ հակայոյն խժդժութեանց ահագնացումէն ու Զմիւռնիոյ Ողբերգութենէն ետք, Յունաստան տեղափոխուած յոյն եւ հայ գաղթականութեան մեծ ալիքին հետ, Կարօ Գէորգեան վերադարձաւ Յունաստան եւ հաստատուեցաւ Թեսաղոնիկէ։

Թեսաղոնիկէի մէջ աւելի քան 15 տարի Կարօ Գէորգեան բեղուն գործունէութիւն ծաւալեց թէ՛ իբրեւ ազգային-հանրային տարբեր պատասխանատուութեանց կոչուած դաշնակցական գործիչ, թէ՛ իբրեւ տեղւոյն դաշնակցական կամ անձնական թերթերու՝ «Ալիք»ի, «Հորիզոն»ի, «Նոր Օր»ի եւ երգիծական «Կսմիթ»ի խմբագիր, կամ՝ խմբագրական կազմի անդամ։

***

1937էն մինչեւ 1954, Երկրորդ Աշխարհամարտի նախօրէէն մինչեւ Միջին Արեւելքի ու Արաբական Աշխարհի քաղաքական քարտէսը ցնցած Նասըրական շարժումն ու Արաբ Ազգայնականութեան զարթօնքը, Կարօ Գէորգեան դարձեալ վերցուց տարագիր հայու ցուպը եւ շրջեցաւ երկրէ երկիր.

- Սոֆիայի մէջ խմբագրեց Դաշնակցութեան առաջացուցած եւ Գարեգին Նժդեհի գլխաւորած Ցեղակրօն Շարժումին պաշտօնաթերթ «Ռազմիկ»ը․

- Շթութկարտի (Գերմանիա) մէջ լոյս ընծայեց, յաջորդաբար, իր սեփական թերթ «Տարագիր»ը եւ Հայ Ազգային Կոմիտէի պաշտօնաթերթ «Բանբեր»ը։

Այնուհետեւ, Կարօ Գէորգեան անցաւ Փարիզ՝ Շաւարշ Միսաքեանի դաշնակցական «Յառաջ»ին, ապա եւ Գահիրէ՝ Հ.Յ.Դ. պաշտօնաթերթ «Յուսաբեր»ի խմբագրական կազմերուն միանալով։

***

1952ին Կարօ Գէորգեան հաստատուեցաւ Պէյրութ, ուր եւ ձեռնարկեց իր կարապի երգին՝ «Ամէնուն Տարեգիրքը» շարքի հրատարակման կոթողական գոր