50th Anniversary of the "red hymnal"

This past Sunday, it occurred to be that this year – 2024 – marked the 50^thanniversary of the hymnal we use in the Armenian Church of the Martyrs in Worcester, MA and most likely as well in  most, if not all the Armenian Evangelical churches in North America. The Armenian Evangelical Union of North America has initiated the task for publishing a new hymnal in 1974 and the hymnal was published in 1976. The “red hymnal”, as it is often called because of its red colored hard cover, is 410 pages long. Along with English and Armenian hymns, it lists “Worship Aids”, such as the Lord’s Prayer, Creeds and Statements of Faith, litanies, offertory prayers, benedictions and more. I reproduced below the preface the hymnal committee wrote. Vahe H Apelian

“In 1974, the Executive Council of the Armenian Evangelical Union of North America, commissioned the Hymnal Committee to publish a new bilingual hymnbook on the occasion of its Seventy-fifth Anniversary celebration in 1976. (see the note below)

The publication of a hymnbook is a special event in the life of any church or denomination. It embodies the spiritual experience of a particular people. Next to the Bible, the most loved and used book is the hymnal. It is with that view in mind the Hymnal Committee has made such selections with love and care.

The Armenians are a singing people. We have been singing our Christian faith since the fourth century A.D. We love it. We have sung in joy, and we have sung in sorrow. We have sung in our homeland and we have sung when we were refugees in foreign lands. We have found joy in suffering, comfort in sorrow, and strength in weakness by singing the songs of our faith.

The publication of this hymnal was undertaken to enhance the singing faith of our congregations to worship and to strengthen the bound of unity among them.

The Hymnal Committee members, composed of ministers and lay persons, are well versed in church life and church music. They have been part of our singing and worshiping congregations all their lives. They know the heart and the soul of our people and what they love to sing. They have done extensive research and consulted persons knowledgeable in church music in making the selections.

Our main concern has been to produce a hymnal that will uniquely serve the Armenian Evangelical Churches of North America. We have aspired to include the best hymns of the past and present.

All tunes were actually tried before they were adopted and we believe all of them are within the voice range of any congregation.

It is earnestly hoped that congregations will enjoy singing, not only familiar hymns, but will also enjoy learning some new and beautiful ones which we have taken great care to include in this edition.

The Sharagans, hymns taken from the liturgy of the Armenian Apostolic Church, were prepared especially for this edition with notes and transliteration words to assist English speaking worshippers to enjoy singing them as part of our Armenian heritage.

Solos, duets, quartets, and anthems have been omitted from this hymnal. They are readily available from other sources. Soloists, and choir directors know where to find them. To include them in this hymnal would have increased the bulk and cost considerably.

We would have loved to include many other contemporary hymns in this collection, but copyright permissions were either very expensive or impossible to obtain from publishers who want to sell their own copyright publications themselves. However, such hymns are available from the publishers in sheet form. They can be purchased by congregations and posted in the hymnal. Provision has been made for that.

Attention is directed to the section on Worship Aids. The spiritual experiences of a congregation can be enriched greatly by participating in the readings and the litanies. Contemporary language has been used to enable youth and adults to worship meaningfully.

We express our appreciation and gratitude to those individuals and publishers who granted permission for use of their copyrighted music and words, many with nominal and some with no change. Every effort has been made to trace the ownership of all copyrights. Any omission we might have made we regret. 

Special acknowledgment is made to the Union of the Armenian Evangelical Churches in the Near East for granting us permission to use the Armenian hymns from their “Hokevor Yerker” (Hymnal), 1971 edition.

We wish to record our special appreciation and gratitude to Marion M. Meyer, Senior Editor of the United Church Press, for her valuable assistance in tracing many hymns to their sources, and for her many helpful suggestions. 

To the people of our churches in North America, we present the fruit of our labor of love, hoping that all who use this hymnal will magnify the Lord and sing praises to His name

THE HYMNAL COMMITTEE includes: Peter Amirkhanian, G.H. Chopourian, Dicran Kassouny, Louise Meacham, Harry M. Missirlian, Chairmanss, Lydia Missirlian, Dorothy Benzi,  Grace Tashjian, Ida Tellalian.

 Note: According to a plaque placed in the Armenian Church of the. Martyrs, by the Armenian Evangelical Union of North America, the Armenian Church of the Martyrs is the birthplace of the Armenian Evangelical Union,

 

INDEPENDENCE DAY MESSAGE:UNITY, SOLIDARITY AND RESTORATION

Բնագիրը կցուած է ներքեւը։ Aharon Shekerdemian 's take on the Lebanese Independence Day is a somber reflection especially for Armenia. I do not know what lays ahead for Lebanon. But I do not discount the possibility that, after much agony, one day Lebanon may emerge another Switzerland in the Middle East. Howver, for Armenia, on the verge of being devided amongst itself, there cannot be the prospect of another landlocked Switzerland in the Caucasus, but a country, irreperably devided, over a drop of honey, as the All Armenian Poet Hovhannes Toumanian reflected in his famous poem.  Attached is my translation of Aharon Shekerdimeian’s reflection on Lebanese Independence Day. Vahe H Apelian

“Today, only a symbol remains, in a divided, fragmented, deprived and a lawless country, where independence is no longer a dream, a longing and finally a hope, attractive and irresistible, to which all the inhabitants of the state, at least the absolute majority of the people aspire, after losing it. Or after being the cause of its loss, because of their egocentric and self-interested character that unwisely sacrifices the whole for the love of the sectarian.

The Lebanese are currently striving hard to regain their independence, when they were the first to disrespect it with their disunity, inability to live a just and homogeneous life and not hesitating, even to seek foreign intervention to maintain their own monopolies to the detriment of their compatriots.

To others relying on themselves, unleashed an obsession of imposing their own monopolistic claims on the rest of its compatriots. This is where this beautiful country, both the claimant and its victim, have dragged by surrendering the prosperous and beautiful Lebanon to fire, ashes and blood, and by turning the land into a hunting ground for foreign raiders who want to take the land and turn it into an untouchable hunting ground.

Safeguarding independence is often more difficult than gaining it. The Lebanese lacked the wisdom to anchor the independence achieved in 1943 on the foundation of just laws. The constitution inherited from the colonizer was a time bomb with its articles sowing inequality, discord and resentment among the children of the same country. That unfortunate constitution divided and deepened hatred between different segments of the people. Instead of uniting the citizens and granting them a peaceful and harmonious existence, the constituion set communities against each other. In the end turning everything upside down.

Lebanon's current situation is a tragedy. Defusing that conspiratorial bomb, and establishing a system that allows the children of the same homeland to live with legislation that establishes equality, would have been the first duty of the leaders of independent Lebanon.

The terrible mistake of our predecessors led us to the current crisis, giving rise to foreigners who rushed to take advantage of the reckless course of the Lebanese. A situation was imposed on us from which we cannot escape. But we still blame others, newcomers, for our current sad state, when the first culprit are the Lebanese. Instead of correcting the mistake they made, they are already in the process of making another mistake as if the past was not enough of a lesson.

What kind of independence are we talking about when the existence of the homeland and the identity of the Lebanese are endangered today? A country with independent borders without a state, independence cannot exist for its people with a collective life. Every step begins with preserving the unity of the people and the state, with national cooperation, creating a central credible authority that gradually extends its authority over the entire national territory, with the power of a united army. Bringing to life state institutions that become the organs that operate under one flag and  under one government that demonstrates a credible authority of a single and a complete state to bring the statehood and its citizenship onto the fold of the international family.

From here begins the reconstruction of independence, not by pushing the Lebanese to open new fronts against each other further dividing the country, and by creating new divisions, not only among the Lebanese communities, but also in the communities that were considered united. Those who have shown compassion for Lebanon have begun to show disgust against the stubborn and the stubborn attitudes they exhibit, which will push the country to suicide.

 Nothing is gained by throwing glittering slogans into the air. What is the use of nurturing premature ambitions when we will not implement them at all? Union, coexistence and restoration – they are the only and the correct path that will lead Lebanon, step by step to true independence and revive its national and state life. Correcting the mistakes of the past, on the condition of not repeating them.  Adopting a constitution that is based on the just coexistence of the Lebanese, will be the way to build a true sovereignty, independence, and not a facade and a form, as it has been so far.

Sad but true, when has Lebanon ever been truly independent and sovereign?

Note: The concluding four lines of Hovhannes Toumanian’s poem, “A Drop of Honey”.

And the rest of the people

Asked each other in horror,

From where came about,

this great general disaster?

 

Իսկ մնացած մարդիկ իրար

Հարցնում էին սարսափահար,

Թե ո՞րտեղից արդյոք ծագեց

Էս ընդհանուր աղետը մեծ։

*****

Բնագիրը՝

ԱՆԿԱԽՈՒԹԵԱՆ  ՕՐՈՒԱՆ ՊԱՏԳԱՄԸ՝ ՄԻՈՒԹԻՒՆ, ՀԱՄԱԿԵՑՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ

ԱՀԱՐՈՆ  ՇԽՐՏԸՄԵԱՆ

Լիբանանի անկախութենէն   միայն խորհրդանիշ մը մնացած է այսօր, մասնատուած, պառակտեալ, ազատազուրկ եւ անօրէն  երկրին մէջ, ուր անկախութիւնը  երազ, տենչ ու յետին յոյս  է այլեւս,հրապուրիչ  եւ անդիմադրելի սակայն, որուն կը ձգտին  բոլոր  բնակիչները պետութեան,  գէթ  բացարձակ մեծամասնութիւնը  ժողովուրդին, զայն կորսնցնելէ ետք, կամ պատճառ ըլլալէ  ետքանոր  կորուստին, իրենց եսակեդրոն ու շահատենչ  նկարագրով որ,  ինչ անխոհեմութի՜ւն,հատուածականին սիրոյն  ընդհանրականը կը զոհէ:

 Ի զո՜ւր լիբանանցիք  ներկայիս կը  ձգտին  վերատիրանալ     իրենց անկախութեան, երբ  իրենքեղած  են առաջինը անոր յարգը  չգիտցող,  իրենց անմիաբանութեամբ, արդար  ու միատարրկեանք մը   բոլորելու անկարողութեամբ  եւ չվարանելով, մինչեւ  իսկ,  օտարի   միջամտութիւնըհայցելու, որ  սեփական   մենաշնորհները պահեն  ի վնաս   իրենց  հայրենակիցին:

 Ուրիշին  ապաւինելով   ինքզինք,  իր  մենատիրական յաւակնութիւնները իր հայրենակիցին  պարտադրելու  մոլուցքը սանձազերծ, ահա՝  թէ  ուր  հասցուց  չքնաղ այս  երկիրը  ե՛ւ յաւակնորդն եւ իր զոհը  միաժամանակ, բարգաւաճ  ու գեղեցիկ  Լիբանանը մատնելով կրակի, մոխիրի  ուարիւնի, հողամասը դարձնելով  ձիարձակարանի  օտար արշաւներու առջեւ, որ  տրորեն   հողը  եւզայն սեպեն  որսադաշտ անձեռնմխելի:

Անկախութեան  տէր  կենալը զայն նուաճելէն աւելի դժուար  է յաճախ:  Լիբանանցիներուն  պակսեցաւ   իմաստութիւնը 1943-ին   ձեռքբերուած անկախութիւնը արդար  օրէնքներու պատուանդանին վրայ խարսխելու: Գաղութարարէն   ժառանգուած սահմանադրութիւնը  յապաղիչ  ռումբ  մըն էր  նոյն   երկրին  զաւակներուն  միջեւ անհաւասարութիւն, խտիր  ուգժտութիւն սերմանող իր յօդուածներով:  Նոյն տէրութեան   քաղաքացիները  միասնացնելովանոնց  խաղաղ  ու  համերաշխ  կեցութեան  շնորհելու  փոխարէն, այդ ախտաւորսահմանադրութիւնը բաժանում  եւ ոխ  խորացուց ժողովուրդին  տարբեր   հատուածներուն  միջեւ: Համայնքները   հակադրեց  իրարու:  Ի վերջոյ պայթելով ամէն  ինչ տակն ու վրայ  ընելու համար: 

Լիբանանը իր ներկայ վիճակը ողբերգութիւն մըն է:  Երբ  այդ դաւադիր  ռումբը վնասազերծելը, նոյն  հայրենիքի զաւակներուն  միջեւ  հաւասարութիւն հաստատող  օրէնսդրութեամբ ապրելու  հնարաւորութիւն  ընծայող կարգ հաստատելը, անկախ   Լիբանանի ղեկավարներուն առաջին  պարտականութիւնը պիտի ըլլար:

 Ահաւոր սխալը մեր  նախորդներուն մեզ ներկայի  ճգնաժամին հասցուց, առիթ տալով օտարներուն, որոնք շտապեցին օգտուելու  լիբանանցիին  անխոհեմ ընթացքէն:  Մեզի  պարտադրուեցաւ կեցութիւն մը, որմէ չենք  կրնար  ձերբազատուիլ:  Եւ մենք տակաւին կը  մեղադրենք ուրիշը, եկուորը,  մեր ներկայի տխուր վիճակին  համար: Մինչդեռ  առաջին  մեղաւորըլիբանանցին է, որ  իր  կատարած սխալը դարմանելու  փոխարէն այլ  սխալ ընթացքի մէջ է արդէն:Անցեալը   բաւարար  դաս եղած չըլլար կարծես:

 Ի՜նչ անկախութեան մասին է խօսքը, երբ հայրենիքին  ու լիբանանցիին  ինքնութեան  գոյութիւնն էոր վտանգուած է այսօր: Առանց  պետութեան, ինքնուրոյն սահմաններով երկրի ու ժողովուրդի, համախումբ կեանքի,  չի կրնար գոյութիւն ունենալ  անկախութիւն: Ամէն  քայլ կը սկսի ժողովուրդիեւ  պետութեան միութեան պահպանումով, ազգային  համագործակցութեամբ, գոյացնելովկեդրոնական   իշխանութիւն, որ  իր հակակշիռը աստիճանաբար  տարածէ  ազգային   հողամասինամբողջութեանը վրայ, միաւորուած բանակի մը ուժով: Կեանքի կոչելով  պետական անգոյ  եւ  «խանութ»ի վերածուած   հաստատութիւնները, որ գործեն մէկ դրօշի եւ կառավարութեան մըներքեւ: Մէկ  եւ ամբողջական  պետութեան, պետկանութեան, ժողովուրդի  եւ քաղաքացիութեան   վարկ եւ հեղինակութիւն   ցուցադրելով   միջազգային  ընտանիքին:

Այստեղէն կը սկսի անկախութեան վերակառուցումը  եւ ոչ թէ երկիրը աւելի մասնատելով,  նոր ճեղք  գոյացնելով  ոչ միայն  լիբանանցիներու  ընդհանրութեան, այլեւ  մինչեւ երէկ  միասնական  նկատուող  համայնքներէն ներս, կամ մղելով, որ լիբանանցիները նոր  ճակատ բանան  իրարուդէմ:  Լիբանանի հանդէպ որղորմածներն անգամ սկսած են զզուիլ իրմէ,  ցուցադրուող  կամակոր եւպնդաճակատ  վերաբերումներէն, որոնք  ինքնասպանութեան  պիտի  մղեն երկիրը: Շողշողուն  լոզունգներ   օդին նետելով    բան չի շահուիր: Ի՜նչ օգուտ  կանխահաս  յաւակնութիւններսնուցանելէ, երբ զանոնք  գործադրելու չենք    ընդհանրապէս:

 Միութիւն,   համակեցութիւն  եւ  վերականգնում- ահա՛   միակ եւ  ճշգրիտ  ուղին, որ Լիբանանը քայլառ քայլ   իրաւ անկախութեան պիտի տանի, իր ազգային ու պետական կեանքի  վերակենդանացումով:  Սրբագրելով  անցեալի սխալները, զանոնք չկրկնելու պայմանա՛ւ:Որդեգրելով  սահմանադրութիւն մը, որ   լիբանանցիներու արդար   համակեցութեան վրայ կերտէ  ճշմարիտ  գերիշխանութիւն, անկախութիւն, որ  չըլլայ շպար ու ձեւ, ինչպէս եղած է  ցարդ:

Ցաւալի բայց իրաւ...ե՞րբ   իսկապէս անկախ եւ  գե

In Lebanon, a theater of the absurd

“The death of human empathy is one of the earlies and most telling 

signs of a culture about to fall into barbarism”

Hannah Arendt (1906-1975)

Բնագիրը կցուած է ներքեւը - Yesterday Hagop K Havatian described a surreal scene he watched on television. Reporters, firefighters, medics, and everyday folks with their cell phones, had gathered not far from a building to capture the moment Israel would bomb the building it had announced that it will. Attached is my translation of his post Vahe H Apelian.

 

This morning, the scene was once again inexplicable and terrifying. In the southern suburbs of Beirut, Israel had warned the residents of a building to evacuate their apartments. Reporters had gathered at the designated location. Camera crews were ready to capture the moment. Civil defense and fire departments, with their equipment and ambulances had all arrived at the designated location, and a crowd of residents, with their cell phones raised had taken various positions, and were anxiously waiting for the “0” hour to film and immediately share on the social media, the bombing. Is it a theater of the absurd or what? But everything was not imaginary, it was real.

The first explosion on the roof of the building was seen. The correspondent immediately commented that this was a harmless target as the last warning and that we would soon see the explosion. I thought that the film was about to start and the last bell had been given. And suddenly there was a terrible sound, smoke and the building collapsed, its stone fragments spread over a large area.

Frozen in front of the television, I was lost in the incident for a moment. Tragedy, poverty, insensitive situation, modern rationality, I could not find a suitable synonym for the episode and the psychological state of the participants in that episode.

Yes, it is tragic that everything that people have built in the course of their lives is destroyed in an instant. But what is even more tragic is that we all have become viewers of a film series and then naturally continue our work. The harsh reality of life. We were the observers and not the ones who felt it on our skin.

People die, but the living try to neutralize humanity. All this is happening when the human mind in the modern century makes unprecedented scientific discoveries, inventions and record achievements. The same minds have become like robots.  Has artificial intelligence (AI) taken over the emotional cells in the brains? If we live long enough, we will find out. But the inhabitants of that building today are homeless and wandering. Who knows where, will they mourn the loss of their roofs.

«Մարդկային կարեկցութեան մահը ամէնախօսուն օրինակն է 

մշակոյթի մը որ բարբարոսութեան սեմին է։»

Բնագիրը

Այսօր առաւօտեան պատկերը դարձեալ անբացատրելի ու սահմռկեցնող էր: Պէյրութի հարաւային արուարձանին մէջ, Իսրայէլ զգուշացուցած էր շէնքի մը բնակիչները՝ պարպելու իրենց բնակարանները: Սահմանուած վայրին մէջ հաւաքուած էին թղթակիցները, լուսանկարչական մեքենաները լարուած էին որպէսզի ճիշդ ակնթարթին նկարահանումը կատարեն: Քաղաքացիական պաշտպանութեան եւ հրշէջներու ջոկատները՝ իրենց գործիքակազմերով, շտապ օգնութեան աշխատակիցները եւ փոխադրակառքերը բոլորը ժամանած էին ճշդուած վայրը եւ բնակիչներու բազմութիւն մը իր բջիջային հեռաձայները վեր բարձրացուցած եւ նաեւ տարբեր դիրքեր գրաւած՝ անձկութեամբ կսպասէր «0» ժամին, որպէսզի նկարահանեն եւ անմիջապէս ընկերային ցանցերու վրայ տարածեն պայթումը: Անհեթեթի թատրո՞ն թէ ի՞նչ: Բայց ամէն ինչ ո՛չ երեւակայական այլ իրակա՛ն:  

Առաջին պայթումը շէնքին տանիքը տեսնուեցաւ: Թղթակիցը անմիջապէս մեկնաբանեց, որ այդ մէկը վերջին զգուշացման անվնաս թիրախաւորում է  եւ շուտով պիտի տեսնենք պայթումը: Խորհեցայ, որ ֆիլմը պիտի սկսի եւ վերջին զանգը տրուած է: Եւ յանկարծ ահաւոր ձայն, ծուխ եւ շէնքը փուլ եկաւ, անոր քարէ փշրանքները տարածուելով մեծ տարածութեան վրայ:

Հեռատեսիլին դիմաց քարացած, պահ մը կորսուեցայ պատահարին մէջ: Ողբերգութի՞ւն, խեղճութի՞ւն, անզգայ վիճա՞կ, նորօրեայ բանականութի՞ւն, չկրցայ հարազատ հոմանիշ մը գտնել դիպաշարին եւ այդ դիպաշարի մասնակիցներու ապրած հոգեվիճակին:

Այո՛, ողբերգական է կեանքի ընթացքին մարդոց ամբողջ կառուցածը մէկ ակնթարթի մէջ ոչնչանայ, բայց աւելի ողբերգականը մեր բոլորին ֆիլմաշարի մը դիտող  դառնալն է ու յետոյ բնական կերպով մեր աշխատանքը շարունակելը: Կեանքի չոր իրականութիւն... մենք դիտող եւ ոչ թէ մեր մորթին վրայ զգացողն են:

Մարդիք կը մեռնին, սակայն մեր՝ ողջերուս մէջ՝ մարդկայնութիւնը կը փորձեն չէզոքացնել եւ այս բոլորը տեղի կ՛ունենայ, երբ մարդկային միտքը ժամանակակից դարու մէջ աննախընթաց գիտական յայնաբերումներ կը կատարէ, գիւտեր կը հնարէ ու նուաճումներ կ՛արձանագրէ: Արդեօ՞ք միտքերը այլեւս րոպոթանման դարձած են եւ զգացմունքային բջիջները ուղեղներու մէջ իրենց տեղը զիջած են արհեստական բանականութեան մասնիկներու յաւելման: Ապրինք եւ տեսնենք, բայց այդ շէնքի բնակիչները այսօր անտուն ու թափառական ո՛վ գիտէ ուր ապաստանած՝ կ՛ողբան իրենց երդիքի կորուստը:

Յակոբ Գղ Հաւաթեան..

Հռչակագիրը մերժուեցաւ իր ծնունդէն եւ կրնայ փոխուիլ

Վահէ Յ Աբէլեան

Կարդացի Տիգրան ճինպաշեանին՝ «Անկախութեան Հռչակագիրը փոփոխելի չէ» յօդուածը, «Հորիզոն» Շաբաթաթերթին ՝ 20 Նոյեմբեր, 2024 թիւին մէջ։ Զանց կ՚առնեմ Հայաստանի Հայաստանի վարչապետին հեծանիւ վարելը որպէս ժամանց եւ ոչ ալ իր մօրուքը սափրելը։ Կը կեդրոնանամ Հայաստանի Հռչակագիրի բարդ հարցին։

Հռչակագիրին շարադրութիւնը  ողբերգական եղաւ իր ծնունդէն։ Կը մէջբերեմ Charles անունով մէկու մը տեղադրութիւնը Armenian Weekly- ին մէջ, պարզապէս որպէսզի այդ միտքերուն ծանրութիւնը միայն ուսերուս վրայ չբարդուի։ կը գրէ՝ «It was always a tragedy alluding to unification in the constitution yet never seeing it through to its logical conclusion after 1994»։ Կը յենիմ Google-ի թարգմանութեանը նուազագոյն չափով միջամուխ չըլլալու համար Հայերէն թարգմանութեանը ՝ «Դա միշտ էլ ողբերգություն էր՝ ակնարկելով միավորման սահմանադրության մէջ, սակայն երբեք չհասցնել իր տրամաբանական ավարտին 1994 թվականից հետո։»

Հռչակագիրը կը բաղկանայ երկու մասերէ։ Ներածական մը որ Անգլերէնով ճանցուած է որպէս preamble որ պարզապէս կը նշանակէ նախաբան։  Որուն կը յաջորդեն պետութեան հիմնական հռչակները։ Մեր հռչակագիրին պարագային նախաբանը կը բաղկանայ քանի մը նախադասութիւններէն որուն կը յաջորդեն  տասներկու հռչակներ։ կարդացէք հռչակագիրը եւ հոն պիտի գտնէք որ  նախաբանին մէջ կայ երկչոտ եւ տարտամ ակնարկ մը Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիաւորման մասին։ Նախաբանին մէջ ցեղասպանութեան ակնարկ չկայ, ցեղասպանութեան բառ չկայ։

Սակայն Նախաբանին յաջորդող տասներկու հռչակներուն մէջ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ միաւորման հռչակ չկայ։ Գալով ցեղասպանութեան` թիւ տասնըմեկ հռչակը կը նշէ՝ հետեւեալը « Հայաստանի Հանրապետությունը սատար է կանգնում 1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայում և Արևմտյան Հայաստանում հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործին:»

Սահմանադրական Դատարանը՝ կառաւարութեան սահմանագծումին եւ սահմանազատումին որոշումը նկատեց սահմանադրական եւ յայտարարեց որ կառաւարութեան ներկայացոցած նախագիծը սահմանադրական է։ Սահմանադրական Դատարանը ուշադրութեան յանձնեց որ Հռչակագիրը վաւերցուած էր տակաւին Սովետական Հայաստանի  իշխանութեան օրով 23 Օգոստոս 1990-ին, նախքան որ Հայաստանը ինքզինք հռչակէ 21 Սեպտեմբեր 1991-ին որպէս անկախ եւ ազատ պետութիւն։ Իսկ Հայաստանի քաղաքացիները նորանկախ Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանդրութիւնը ընդունեցին 1995-ին, Հռչակագիրէն շուրջ վեց տարիներ ետք եւ հոն՝ սահմանադրութեան մէջ, որեւէ ակնարկ չկայ որ կրնայ կասեցնել խաղաութեան խաչմերուկին քաղաքական ընթացքը։

Իսկ Վարչապետը, Ազգային ժողովին վերջին նիստին յայտարարեց որ Հայաստանի կառաւարութիւնը Ազրպէյճանի կառաւարութիւնէն  չէ պահանչած փոփոխութեան ենթարկել իրենց սահմանդրութիւնը, քանի որ խաղաղութեան Խաչմերուկին վաւերացումը նման փոփոխութեան կարիք չստեղծեր եւ հետեւաբար Հայաստանն ալ իր Սահմանադրութիւնը եւ Հռչակագիրը փոխելու կարիք չունի, շեշտեց Վարչապետը։

Ընդիմադրութիւնը կը մեղադրէր պարոն վարչապետը որ  Ազրպէյճանի ճնշումներուն տակ կ՚ուզէ փոփոխութեան ենթարկել ՀՀ սահմանադկրութիւնը։ Երբ վարչապետը այդ մտահոգութիւնը փարատեց, այս անգամ ընդիմադրութիւնը սկսաւ դատապարտել ոչ թէ միայն կառաւարութիւնը այլ նաւե Սահմանդրական Դատարանը Հռչակագիրը  ենթադրաբար խախտած ըլլալնուն համար՝ երբ ընդիմադրութեան  ղեկաւարները - Քոչարյան եւ Սարգսյան - իրենք չճանցան Լեռնային Ղարաբաղը եւ ո՛չ ալ կցեցին Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին։ Առաւել, ո՛չ ալ ցեղասպանութեան ճանաչումը չ՚ընդգրկեցին իրենց վարած արտաքին քաղաքանութեան։ Այդ քաղաքականութեան հետ համընթաց մնաց իրենց գործակից եւ ապա դաշնակից Հայաստանի Հայ Յեաափոխական Դաշնակցութիւնը ներկայացնող Հայաստանի Գերագոյն Մարմինը։ 

Այս ընթացքով ես ոչ թէ միայն կը ձայնակցիմ վարչապետին այլ կ՚եզրակացնեմ որ Հայաստնաի Հանրապետութիւնը իր իսկ Հռչակագիրով ինք զինք դրժող հանրապետութիւնը մըն է եւ հետեւաբար անօրինական։

Հռչակագիրը պատմական գրութիւն մըն է ուր ակնարկ կայ ՝ «համայն հայության իղձերի իրականացման և պատմական արդարության վերականգնման»։ Հռչակագիրը կրնար պահուիլ որպէս պատմական թուղթ մը եթէ Հայաստանի քաղաքական կուսակցութիւնները զայն չվերածեն ներքին քաղաքական գնդակի։ Չեմ ըսեր ոտնագնդակի։ Այլ կ՚ըսեմ գնդակի քանի որ անոր հետ խաղը մահացու է հայ պետականութեան։ 

Բայց անհաւանական է որ այդպէս կրնայ ըլլալ։ Այսօրուան ընդիմադութեան ըրածը պիտի ըլլայ գալիք ընդիմադրութեանը։ Հետեւաբար անհրաժեշտ է որ Լեռնային Ղարաբաղի հետ միացման այդ պատմական ակնարկը վերցուի Հռռչակագիրէն։ Վերջին հաշուով Հայաստանի քաղաքացիները իրենց զաւակներուն սիրոյն, կուսակցութիւններուն յատուածական քաղաքականութեան զոհ չեն կրնար ըլլալ։

Այո, սիրելի Տիգրան, Հռչակագիրը փոփոխելի է։

Տիգրանին՝ Հռչակագիրը մերժուեցաւ իր ծնունդէն եւ կրնայ փոխուիլ

Վահէ Յ Աբէլեան

Կարդացի Տիգրան ճինպաշեանին՝ «Անկախութեան Հռչակագիրը փոփոխելի չէ» յօդուածը, «Հորիզոն» Շաբաթաթերթին ՝ 20 Նոյեմբեր, 2024 թիւին մէջ։ Զանց կ՚առնեմ Հայաստանի Հայաստանի վարչապետին հեծանիւ վարելը որպէս ժամանց եւ ոչ ալ իր մորուքը սափրելը։ Կը կեդրոնանամ Հայաստանի Հռչակագիրի բարդ հարցին։

Հռչակագիրին շարադրութիւնը  ողբերգական եղաւ իր ծնունդէն։ Կը մէջբերեմ Charles անունով մէկու մը տեղադրութիւնը Armenian Weekly- ին մէջ, պարզապէս որպէսզի այդ միտքերուն ծանրութիւնը միայն ուսերուս վրայ չբարդուի։ կը գրէ՝ «It was always a tragedy alluding to unification in the constitution yet never seeing it through to its logical conclusion after 1994»։ Կը յենիմ Google-ի թարգմանութեանը նուազագոյն չափով միջամուխ չըլլալու համար Հայերէն թարգմանութեանը ՝ «Դա միշտ էլ ողբերգություն էր՝ ակնարկելով միավորման սահմանադրության մէջ, սակայն երբեք չհասցնել իր տրամաբանական ավարտին 1994 թվականից հետո։»

Հռչակագիրը կը բաղկանայ երկու մասերէ։ Ներածական մը որ Անգլերէնով ճանցուած է որպէս preamble որ պարզապէս կը նշանակէ նախաբան։  Որուն կը յաջորդեն պետութեան հիմնական հռչակները։ Մեր հռչակագիրին պարագային նախաբանը կը բաղկանայ քանի մը նախադասութիւններէն որուն կը յաջորդեն  տասներկու հռչակներ։ կարդացէք հռչակագիրը եւ հոն պիտի գտնէք որ  նախաբանին մէջ կայ երկչոտ եւ տարտամ ակնարկ մը Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիաւորման մասին։ Նախաբանին մէջ ցեղասպանութեան ակնարկ չկայ, ցեղասպանութեան բառ չկայ։

Սակայն Նախաբանին յաջորդող տասներկու հռչակներուն մէջ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ միաւորման հռչակ չկայ։ Գալով ցեղասպանութեան` թիւ տասնըմեկ հռչակը կը նշէ՝ հետեւեալը « Հայաստանի Հանրապետությունը սատար է կանգնում 1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայում և Արևմտյան Հայաստանում հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործին:»

Սահմանադրական Դատարանը՝ կառաւարութեան սահմանագծումին եւ սահմանազատումին որոշումը նկատեց սահմանադրական եւ յայտարարեց որ կառաւարութեան ներկայացոցած նախագիծը սահմանադրական է։ Սահմանադրական Դատարանը ուշադրութեան յանձնեց որ Հռչակագիրը վաւերցուած էր տակաւին Սովետական Հայաստանի  իշխանութեան օրով 23 Օգոստոս 1990-ին, նախքան որ Հայաստանը ինքզինք հռչակէ 21 Սեպտեմբեր 1991-ին որպէս անկախ եւ ազատ պետութիւն։ Իսկ Հայաստանի քաղաքացիները նորանկախ Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանդրութիւնը ընդունեցին 1995-ին, Հռչակագիրէն շուրջ վեց տարիներ ետք եւ հոն՝ սահմանադրութեան մէջ, որեւէ ակնարկ չկայ որ կրնայ կասեցնել խաղաութեան խաչմերուկին քաղաքական ընթացքը։

Իսկ Վարչապետը, Ազգային ժողովին վերջին նիստին յայտարարեց որ Հայաստանի կառաւարութիւնը Ազրպէյճանի կառաւարութիւնէն  չէ պահանչած փոփոխութեան ենթարկել իրենց սահմանդրութիւնը, քանի որ խաղաղութեան Խաչմերուկին վաւերացումը նման փոփոխութեան կարիք չստեղծեր եւ հետեւաբար Հայաստանն ալ իր Սահմանադրութիւնը եւ Հռչակագիրը փոխելու կարիք չունի, շեշտեց Վարչապետը։

Ընդիմադրութիւնը կը մեղադրէր պարոն վարչապետը որ  Ազրպէյճանի ճնշումներուն տակ կ՚ուզէ փոփոխութեան ենթարկել ՀՀ սահմանադկրութիւնը։ Երբ վարչապետը այդ մտահոգութիւնը փարատեց, այս անգամ ընդիմադրութիւնը սկսաւ դատապարտել ոչ թէ միայն կառաւարութիւնը այլ նաւե Սահմանդրական Դատարանը Հռչակագիրը  ենթադրաբար խախտած ըլլալնուն համար՝ երբ ընդիմադրութեան  ղեկաւարները - Քոչարյան եւ Սարգսյան - իրենք չճանցան Լեռնային Ղարաբաղը եւ ո՛չ ալ կցեցին Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին։ Առաւել, ո՛չ ալ ցեղասպանութեան ճանաչումը չ՚ընդգրկեցին իրենց վարած արտաքին քաղաքանութեան։ Այդ քաղաքականութեան հետ համընթաց մնաց իրենց գործակից եւ ապա դաշնակից Հայաստանի Հայ Յեաափոխական Դաշնակցութիւնը ներկայացնող Հայաստանի Գերագոյն Մարմինը։ 

Այս ընթացքով ես ոչ թէ միայն կը ձայնակցիմ վարչապետին այլ կ՚եզրակացնեմ որ Հայաստնաի Հանրապետութիւնը իր իսկ Հռչակագիրով ինք զինք դրժող հանրապետութիւնը մըն է եւ հետեւաբար անօրինական։

Հռչակագիրը պատմական գրութիւն մըն է ուր ակնարկ կայ ՝ «համայն հայության իղձերի իրականացման և պատմական արդարության վերականգնման»։ Հռչակագիրը կրնար պահուիլ որպէս պատմական թուղթ մը եթէ Հայաստանի քաղաքական կուսակցութիւնները զայն չվերածեն ներքին քաղաքական գնդակի։ Չեմ ըսեր ոտնագնդակի։ Այլ կ՚ըսեմ գնդակի քանի որ անոր հետ խաղը մահացու է հայ պետականութեան։ 

Բայց անհաւանական է որ այդպէս կրնայ ըլլալ։ Այսօրուան ընդիմադութեան ըրածը պիտի ըլլայ գալիք ընդիմադրութեանը։ Հետեւաբար անհրաժեշտ է որ Լեռնային Ղարաբաղի հետ միացման այդ պատմական ակնարկը վերցուի Հռռչակագիրէն։ Վերջին հաշուով Հայաստանի քաղաքացիները իրենց զաւակներուն սիրոյն, կուսակցութիւններուն յատուածական քաղաքականութեան զոհ չեն կրնար ըլլալ։

Այո, սիրելի Տիգրան, Հռչակագիրը փոփոխելի է։