Points to Ponder on this May 29, 2023

 

“The Thinker” Statue by Auguste Rodin – Dante Contemplating Hell

Today I read Rouben Galician's response to an article Stepan Piligian had posted in the May 24, 2023 issue of the Armenian Weekly titled " Mr. Prime Minister, please don't sign away our dignity."

Roupen Galichian is man of impeccable credentials. I wanted to archive his response to the article. It reads as follows:

“May I remind of some historical facts.

On July 5, 1921, Stalin decided to give the region of Mountainous Karabakh, which includes Artsakh, Kashatagh, Lachin and east Zangezur, to Azerbaijan.

In Almaty Levon Ter Petrosian accepted the borders of Azerbaijan, which included Karabakh.

In Madrid Mr Kocharian accepted that Karabakh is part of Azerbaijan.

In 2016 Serge Sarkisian accepted the borders of Azerbaijan.

Notwithstanding its geographical location being inside Azerbaijan, in 1991 the people of Artsakh with a referendum resolved to be independent, which lasted until 2020 attack of Azerbaijan-Turkey-mercenaries and NATO arms.

Armenia or its Prime-Minister do not possess Artsakh and therefore are not even empowered to give it away. Artsakh is the property of its own people and Armenia cannot give it away. We can only do our best to help our compatriots, but cannot make a decision for them and/or on their behalf.”

I took the liberty and reproduced his biography from his website roubengalichian.com. (http://roubengalichian.com)

Rouben Galichian (Galchian) 

Rouben Galichian (Galchian) was born (1938) in Tabriz, Rouben_GalichianIran, to a family of immigrant Armenians who had fled Van in 1915 to escape the Genocide, arriving in Iran via Armenia, Georgia and France. After attending school in Tehran, Rouben received a scholarship to study in the UK and graduated with a First Class Honours Degree in Electrical Engineering from the University of Aston, Birmingham in 1963.

 

After returning to Iran he worked in the Iranian Oil and Gas industries first as engineer and then as project manager for various pipeline projects. He was also active in designing lighting, electrical and communication systems for high-rises, university and college complexes. Since 1973 he was the Technical Director of a large consulting engineering firm, Bornaa, later renamed Nargan in Iran. From 1981 to 2000 he was a project director in Halcrow-Balfours Engineering firm in the UK, improving their design criteria and methods and later worked as consultant for oil-gas-petrochemical industries. From 2000-2005 he was the representative of Nargan Engineering of Iran, in Technip Company of France.

 

Rouben’s interest in geography and cartography started from his school days, but he began seriously studying this subject since the 1970s. In 1976 he laid the foundation of his map collection, which in 2013 he donated to Matenadaran in Yerevan. In 1981 he moved to London with his family, where he had access to a huge variety of old maps and other cartographic material.

 

His first book entitled “Historic Maps of Armenia: The Cartographic Heritage (I. B. Tauris, London & New York, 2004) contained a collection of world maps and maps of Armenia over a period of 2600 years, as seen by various mapmakers. It became a bestseller of its kind and the following year, an expanded version of the book (produced in Russian and Armenian) was published in Armenia (Printinfo Art Books, 2005).

 

His third book, “Countries South of the Caucasus in Medieval Maps: Armenia, Georgia and Azerbaijan” (Gomidas Institute, London, 2007), provides basic historical-geographical information of this region for readers in the West The book contains 82 medieval maps and 26 detail maps, which constitute a major part of the world cartographic heritage, beginning with biographic details of their authors and their sources, augmented by cartographic-geographic analysis of all the map contents, particularly regarding the manner that Armenia, Georgia and Azerbaijan are presented on these maps.

 

His fourth “The Invention of History: Azerbaijan, Armenia, and the Showcasing of Imaginations” (Gomidas Institute-London and Printinfo Art Books-Yerevan, April 2009), documenting Armenia’s and Armenian’s native pedigree and culture through the centuries, which the recently (1918) born Republic of Azerbaijan falsifies, disputes and appropriates. The book was translated into Armenian and Russian and published in Armenia in 2010. The second edition of the English was published in Armenia in 2010.

 

One of his most recent books is “Clash of Histories in the South Caucasus. Redrawing the Maps of Azerbaijan, Armenia and Iran” (Bennett & Bloom, 2012), which exposes Azerbaijan’s historic and cultural misrepresentations, presenting the truth revealed through various documents. The book has also been published in Russian (2013) and Persian (2015).

 

In 2014 he revised and abridged his most successful work, Historic Maps of Armenia (Bennett & Bloom, London, 2014).

 

His latest works, published in 2015, are the revised re-publication of his first cartographic work in three languages, Armenian-Russian-English, published under the auspices of the Catholicos of All Armenians in a luxurious and large volume, as well as a smaller volume entitled A Glance into the History of Armenia through Cartographic Records (Bennett & Bloom, 2015), designed to accompany the travelling exhibition of 51 map panels, which depict Armenia in various periods of its history.

 

In addition to the above mentioned books, Rouben is the author of many articles on cartography and related subjects, written for various periodicals and magazines.Hehas lectured in in the universities of Oxford, Cambridge, Yerevan and other cities such as Boston, Providence, San Francisco, Paris, Tehran, Los Angeles, Cairo etc. Some of these papers can be found in the website.

 

His wife Mariette is a qualified therapist and counselor with many years of working experience in London Marriage Guidance Center. Since 1994 she has trained many therapists in Armenia where she currently is active in therapy, counselling and training of the specialists.

 

Rouben and his wife are also involved in many charitable projects in Armenia. He has been the chairman of Aid Armenia, a British charity, which built and equipped the children’s hospital in Vanadzor,they are trustees of Friends of Armenia, involved in projects dealing with education, health and alleviation of poverty in vulnerable families by providing them with means for getting additional income. They also have founded Levon Galchian Art Studio in the village of Myasnikian, Armavir Marz, in memory of their artist and designer son, Levon (1965-2004), where village schoolchildren can learn various crafts and arts.

 

In appreciation of theservices offered to Armenian historical cartography, Rouben was awarded an Honourary Doctorate by the National Academy of Sciences of Armenia in November of 2008. In 2009 he was the recipient of “Vazgen I” cultural achievements medal. In 2013 the President of the Republic of Armenia awarded Rouben the prestigious Movses Khorenatsi medal for his achievements in the preservation of the Armenian heritage and improvement of relations between Armenia and the Diaspora.

 

August2015.

 

Aram Manougian

Aztag Daily front page on May 28, 1939

Attached are articles about Aram Manougian I have translated and posted in my blog. Vahe H. Apelian

Aram Manougian in Van.

http://vhapelian.blogspot.com/2018/03/aram-manougian-in-van.html

Gadarine Manougian, Aram Manougian's widow.

http://vhapelian.blogspot.com/2021/06/gadarine-manougians-golgatha-attached.html

Aram Manougian's tombstone. 

http://vhapelian.blogspot.com/2021/05/armenag-yeghiayan-aghpalian-aram-and.html

May 28: From INDEPENDENCE DAY to (independent) REPUBLIC DAY

 Vahe H. Apelian

Throughout my pre-University schooling in Armenian schools in Beirut, May 28 was celebrated as Armenia’s Independence Day. The Sourp (saint) Nshan school which, looking back, may be characterized as a middle school, observed May 28 by giving the students a day off. After graduating from it, I started attending the Armenian Evangelical College, which is a high school. May 28 was the Armenian Evangelical schools’ yearly trip day. They had separate school trips on May 28. The schools were thus naturally closed on May 28 and the students were on a holiday, attending their yearly school trip. 

The American University of Beirut bought the Armenian high school graduates together. It is there that we started intermingle pursuing our academic careers, at times attending same classes, and also hanging out together, as college students do.

After I successfully completed my two years pre admission requirements, I was accepted to the school of pharmacy. It was my first year there and I was with one of my Armenian classmates in their house. Her younger sister attended the famed AGBU affiliated Taruhi-Hagopian high school. I was surprised to learn there that her younger sister was preparing her school work for the following day, which happened to be May 28. When I asked her if their school is not closed on May 28. She was utterly surprised to hear that an Armenian school closes on May 28. She had no inkling of the significance of May 28, let alone her not having heard of May 28 as part of the modern Armenian history. It is there, in that moment and for the very first time I realized that not all Armenian schools in greater Beirut closed on May 28. The incident happened in 1967/1968 time-frame. 

During the seven decades of Soviet Armenia, celebrating May 28, as the Armenian Independence Day, remained a contested feast between two politically opposing polars, until the establishment of the third republic in 1991, whose founding we celebrate on September 21, as the Independence Day, which is a non-working holiday in Armenia. 

But for a brief period, the second - or may be the third - fledgeling republic appeared to continue celebrating May 28, as Independence Day, as attested by the first day cover of the very first stamps the postal service of the Republic of Armenia issued on May 28, 1992, as the attached indicates. It is marked as First Day Cover, Independence Day. A few months before the issuance of the Republic of Armenia's first stamps as their first day cover, a philatelic tradition, a referendum was held on September 21, 1991and over 90% of the citizens of Soviet Armenia voted in favor of seceding from the crumbling Soviet Union. 

Quoting Wikipedia: “In November 1991, Levon Ter-Petrosyan was elected the first president of Armenia. A few months later, in December 1991, Armenia joined the Commonwealth of Independent States (CIS). Finally, on December 26, 1991, in connection with the dissolution of the USSR, Armenia gained independence. It is the second declaration of independence in modern Armenian history. The first took place on May 28, 1918, when the First Republic of Armenia was established as a nation-state.”

According to Wikipedia, since 1992, May 28th has been formally celebrated in Armenia as Republic Day. It is a non-working holiday. There appears to have been an overlap in 1992.  As noted, Armenia’s postal service marked May 28, 1992 as Independence Day.

Coming to May 28, 2023, some communities in the Diaspora will continue celebrating May 28 as Armenia’s Independence Day, much like it was celebrated in the Diaspora, during Soviet Armenia era. The Armenian government will celebrate May 28, as Armenia’s Republic Day. Since it is a non-working day, the Armenian embassies, consulates will be closed that day. The Republic's officials may also have celebratory get together.

 It may behoove us to celebrate May 28 as (independent / Independent) Republic Day of Armenia, because May 28, 1918 has an historical solemnity that overshadows September 21, 1991. It was on that day that after centuries without a state of its own, Armenians brought forth the short lived first Republic of Armenia that lasted 2 years, 6 months and 1 day or 916 days. But it laid the foundation of the Armenian statehood.

 

 

The day Unger Sarkis Zeitlian was abducted.

Hagop Yapoujian

 

Attached is my abridged translation of a segment from Hagop Yapoujian’s book titled “Sarkis Zeitlian, the ARF Editor, Operative and Leader”.  The original is linked below. Vahe H. Apelian

 

It was a cold day in March (1985) and a stormy wind was blowing when I returned from work in the evening.

As soon as I got home, the phone rang. It was my mother, she asked if I was aware of the crime that had happened that day in Bourj Hammoud. Her aunt's grandson, the well-known jeweler, Hrand Kurkdjian, was found murdered in his workplace. I told her that I was not aware but I will inquire about it and let her know. 

To find out about the murder I called Yervat Monofarian (Երուանդ Մոնոֆարեան), who was the ARF central committee’s representative. He sounded concerned and with a solemn voice, said: 

"Besides that crime, there is another grave and urgent matter. unger Sarkis is missing. Report to the "Sardarabad" community center and be there at 7:00 p.m. I have invited the members of the central committee and of the parliamentary block for an important meeting. Let's not continue talking on the phone. I will report the information I have at the meeting.”

Aanxiety overtook me. I recalled unger Maroukhian telling me once:  "I tell Sarkis not to walk to work unattended. These days we all are indiscriminate targets. But he does not pay attention."

I immediately headed to "Sardarabad" community center, contemplating that the Lebanese-Armenian community is facing trying times in the turmoil of the Lebanese civil war, recalling the abduction of unger Apo (Ashjian), the attempted assassination of unger (Melkon) Eblighatian,  the abduction of Nshan Jozikian (Նշան Ճոզիկեան), the murder of unger Basmajian.

As far as I was concerned, the abductors of unger Sargkis were no other than the left-wing members of the Secret Army who in cooperation with the extremist groups of the Palestinian liberation movement, had become hired agents to international clandestine organizations, and by attacking the ARF, they intended not only to weaken the most important community of the diaspora, but also to stop the pursuit of Hie Thad (the Armenian Cause).

Driving through the dark streets of Bourj Hammoud, I was thinking about possible countermeasures to have unger Sarkis released. I arrived the "Sardarabad" center with such mixed thoughts. Unger Yervant,  unger Aznavourian and doctor Manougian were already there, when I entered the center.

Unger Aznavourian's face had its customary countenance, unsmiling, stern and serious. Unger Monofarian was smoking a cigarette. Only those who knew him well could tell that he looked concerned.

Not long after my arrival, one by one the other members of the central committee, the only member of the Bureau in Lebanon, and the parliamentarian Khachig Babigian arrived. 

Opening the session, unger Yervant reported that around 4:30 in the afternoon, Sako Sarkisian’s wife Zvart had stopped by his office and let him know that she was at the Zeitlian’s and had found Mrs. Sona Zeitlian concerned because unger Sarkis had not come home for lunch and there has been no news of his whereabout. 

Upon hearing the news, Unger Yervant had called the editorial staff of "Troshag" and confirmed from them that that morning unger Sarkis had not come to the office.  Thinking that it might be because of an urgent matter he had to attend, they had remained unconcerned. Unger Yervant also had the opportunity to talk to Mrs Sona, who had passed to him some information she had gathered from the building’s guard.

Continuing with his report, unger Yervant said that the abduction had taken place a short distance before the entrance of the Djemaran, at the intersection of the road to Djemaran and the other road to the HMEM athletic club nearby. 

Djemaran

According to eyewitnesses, one of whom is a nearby shopkeeper, two cars drove by around 9:30 in the morning and cut off the front of Sarkis's car. They forced him to drive behind them along Husein Beyhoum Street in the direction of the mosque.

A wide exchange of opinions took place in the light of the report. There was a large number of organizations operating in the region: groups of different Palestinian fractions, communists, progressives. Each of these groups had numerous branches, which often operated independently of their center. The kidnapping could have been carried out by any one of these branches, with which our relations had conflicts.

It was suggested to speak with Pierre Gemayel, the leader of the Phalange Party, to find out if their secret services had any information about the abduction, as well as to have a meeting with the leader of the Progressive Socialist Party, Walid Jounblat. The "progressives" were the influential main force of the group and they could be aware of the actions carried out within their circle of influence.

When it was my turn, I noted that considering the chain of events that happened recently, including the bombing of the three shops owned by ARF members, not far from the ‘Sardarabad” community center, the abduction of Ung Sarkis should be viewed among the acts committed by the Secret Army. I suggested that in order to have unger Sarkis released immediately, we should not hesitate to bring the members of the Secret Army, who are within our reach, to the "Sardarabad" club, unmask their presence to the local media and threaten them, giving them an ultimatum to have to release unger Sarkis in the shortest time possible. 

Some, including the member of the Bureau, considered my proposal extreme. They regarded such an action divisive and that it could have serious repercussions. At that time, the leadership of the ARF viewed the Secret Army having a different path and a different way of working. But since it was an Armenian movement, it was thought that it would not deviate from its main objective and attack Armenians, especially ARF leaders.

Tashnagsoutiun had to stay firm on its moral principles and be restrained. Our opposition should be well balanced and should avoid, fratricidal fights. The Armenians had entered the stage of political maturity, and a pan-Armenian thinking had come about to confront our nationwide problems. This thinking was manifested in the policies adopted by the Armenian political parties during the days of the civil war, and it was necessary not to compromise that constructive national stand because of the doings of some irresponsible elements.

The above-mentioned stand of Tashnagsoutiun caused us to pay dearly, because the dishonorable actions of the Armenian agents continued, and we lost the likes of Sarkis Aznavourian (Սարգիս Ազնաւուրեան), Vicken Bedrosian (Վիգէն Պետրոսեան), Tatul Sourian (Թաթուլ Սուրեան), Vartkes Der Karabedian (Վարգէս Տէր Կարապետեան),  Levon Berberian (Լեւոն Պէրպէրեան), Nerses Khudavertian (Ներսես Խիւտավերտեան),  Hagop Barsoumian (Յակոբ Պարսումեան),  and Zaven Tashjian (Զաւէն Թաշճեան).

The link for the original: 

http://vhapelian.blogspot.com/2023/05/blog-post_20.html

 

Ընկ. Սարգիս Զէյթլեանի Առեւանգման Օրը

Յակոբ Եափուճեան 

Տեղադրած հատուածը վերարտադրած եմ Յակոբ Եափուճեանի՝ «Սարգիս Զէյթլեան Դաշնակցական Խմաբգիրը, Գործիչը, Ղեկավարը» գիրքէն։ 

 

Մարտ ամսուան ցուրտ օր մըն էր խենթ քամի մը կը փչէր երբ երեկոյեան գործէս վերադարձայ։ 

Հազիւ տուն մտած՝ հեռաձայնը հնչեց։ Մայրս էր, հարց կու տար թէ այդ օր աօաւօտ Պուրճ Համուտի մէջ պատահած ոճիրէն տեղեա՞կ էի, արդիօք յաւելեալ մանրամասնութիւններ ունէի՞, թէ հօրաքրոջ թոռը՝Պուրճ Համուտի ծանօթ գոհարավաճառ Հրանդ Քիւրքճեանը իր գործատեղիին մէջ սպանոուած էր։

Պատասխանեցի, որ պատահած ոճիրէն տեղեակ չէի՝ խոստանալով անմիջապէս հետաքրքրուիլ եւ զինք տեղեակ պահել։

Պատահած ոճիրին մասին հարցընելու եւ մանրամասնութիւններ ունենալու համար անմիջապէս հեռաձայնեցի Երուանդ Մոնոֆարեանին, որ ԿԿ-ի հերդապահն էր։ Ընկ. Երուանդ մտահոգ ձայնի կշռոյթով մը ըսաւ.

-                «Այդ ոճիրին կողքին ծանրակշիռ ու հրատապ այլ խնդիր ալ կայ. Ընկ. Սարգիսը մէջտեղ չկայ, շուտ «Սարտարապատ» եկուր, ժամը 7.00-ին կկ-ը եւ Երեսփոխանական պլոքը բացառիկ նիստի հրաւիրած եմ, հեռաձայնով երկար չխօսինք, ունեցած տեղեկութիւններս ժողովին կը փոխանցեմ։»

Անձկութիւն մը պատեց զիս։ Մըտաբերեցի ընկ. Մարուխեանին մէկ արտայայտութիւնը, որ առիթով մը ինծի ըսած էր. «Սարգիսին կ՚ըսեմ որ քալելով տունէն ակումբ չգայ, որ՝ ընկերակիցը իբրեւ վարիչ չգործածէ, որ՝ այս օրերուս բոլորս անխտիր թիրախ ենք, մտիկ չ՚ընէր։»

Անմիջապէս ուղղուեցայ «Սարդարապատ» ամումբ՝ մտածելով որ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի թոհուբոհին մէջ Լիբանահայ գաղութը ծանր կացութիւններ կը դիմագրաւէ՝ ընկ. Աբոյին արեւանգում, ընկ. Էպլիղաթեանի մահափորձ, ընկ Նշան Ճոզիկեանի արեւանգում, ընկ. Պասմաճեանի սպանութիւն։ Դէպքեր, որոնք կը յիշեցնեն կուսակցական պայքարներու հին օրերը, երբ առաջնահերթութիւնը այսօր գաղութի ապահովութիւնն է, հայութեան միասնականութիւնը ու Հայ Դատի պայքարը։

Ինծի համար ընկ. Սարգիսը առեաւնգողներուն հասցէն յաստակ էր՝ այդ մէկը Գաղտնի Բանակի ծայռայեղ ձախակողմեան թիւն էր, որ Պաղեստինի ազագագրութեան կազմակերպութեան ծայրահեղական խմբակներու հետ գործակցաբար միջազգային գաղտնի սպասարկութիւններու գործակալ դարձած էր եւ Դաշնակցութեան հարուածելով՝ կը միտէր ոչ միայն տկարացնել սփիւռքի կարեւորագոյն գաղութը, այլ արգելակել Հայ Դատի հետապնդումը։

Քշած ատենս կը մտածէի հակադարձ միջոցներու կարելիութիւններուն մասին, որպէսզի կարենայինք ընկ. Սարգիսը ազատել։ Նման խառն միտքերով Պուրճ Համուտի մութ փողոցներով մտայ «Սարդարապատ» ակումբ, ուր արդէն ներկայ էին ընկ. Երուանդը, ընկ. Ազնաւուրեանն ու տոքթ. Մանուկեանը։

Ընկ. Ազնաւուրեանի դէմքը իր սովորական, անժպիտ, խիստ ու լուրջ բնոյթը ունէր։ Ընկ. Մոնոֆարեանը սիկարէթ կը ծխէր՝ ջղային իւրայատուկ մտահոգութեամբ, որ իր մօտիկները միայն կրնան տեսնել ու կռահել։

Քիչ ետք հասան Կկ-ի միւս ընկերները, Լիբանան գտնուող Բիւրոյի ընկերն ու պրն. Խաչիկ Պապիկեանը։

Նիստը բանալով՝ ընկ. Երուանդը զեկուցեց, որ ժամը 4:30-ի մօտերը Սագոյին (Սարգիսեան) կինը՝ Զուարթը, իր գրասենեակը հանդիպած է ըսելու համար որ ընկ. Զէյթլեանենց տունէն կու գայ եւ յայտարարած՝ տիկ. Սոնային մտահոգութիւնը որ ընկ. Սարգիսը կէսօրին ճաշի համար տուն չէ գացած եւ մինչեւ այդ ժամը անկէ ոչ մէկ լուր ունի։

Ընկ. Երուանդը հեռաձայնած է «Դրօշակ»-ի խմբագրական կազմի տղոց ու անոնցմէ հաստատած, որ այդ առաւօտ ընկ. Սարգիսը գրասենեակ չէ գացած։ Ընկերները ընկ. Սարգիսի բացակայութիւնը նկատած են, սակայն մտածելով որ այդ մէկը այլ զբաղումքի պատճառով կրնայ ըլլալ, չեն մտահոգուած։ Ընկ. Երուանդը նաեւ կարելիութիւնը ունեցած է հեռաձայնային կապով խօսիլ տիկ. Սոնային հետ, որ փոխանցած է կարգ մը տեղեկութիւններ, յատկապէս՝ շէնքի պահակէն քաղուած։

Շարունակելով զեկուցումը՝ ընկ. Երուանդը ըսաւ որ առեւանգումը կատարուած է Ճեմարանի մուտքէն քիչ առաջ, ՀՄԸՄ-ի ակումբ տանող Տաուտ Փաշա ճամբուն վարի անկիւնը։

Ըստ ականատեսներու, որոնցմէ մէկը՝ մօտակայ խանութպան մը, երկու ինքնաշարժեր առաւօտեան ժամը9:30-ի ատենները ընկ. Սարգիսին ինքնաշարժին առջեւը կտրելով՝ ստիպած են, որ իրենց հետեւի եւ Հիւսէյն Պէյհում փողոցով ուղղուած են դէպի մզկիթի ուղղութեամբ։ 

Զեկուցումի լոյսին տակ տեղի ունեցաւ կարծիքներու լայն փոխանակում։ Շրջանին մէջ գործող կազմակերպութիւններուն թիւը մեծ էր՝ Պաղեստինեան այլազան հոսանքներու խմբաւորումներ, ղովմիներ, համայնաւարներ, յառաջդիմականներ։ Ասոնցմէ իւրաքանչիւրը ունէր բազմաթիւ ճիւղաւորումներ, որոնք յաճախ կը գործէին իրենց կեդրոնէն անկախ։ Առեւանգումը կրնար կատարուած ըլլալ այս ճիւղաւորումներէն որեւ մէկուն կողմէ, որոնց հետ մեր յարաբերութիւնները վերիվայրումներ ունէին։

Առաջարկուեցաւ խօսիլ Փաղանքաւոր կուսակցութեան ղեկաւար Փիէռ Ժեմայելի հետ՝ գիտնալու համար, թէ իրենզ գաղտնի սպասարկութիւնները արիօք որեւէ տեղեկութիւն ունէի՞ն կատարուած առեւանգման մասին, ինչպէս նաեւ՝ տեսակցութիւն մը ունենալ ընկերվար-յառաջդիմական կուսակցութեան ղեկաւար Ուալիտ Ժոնպլաթի հետ։ Յառաջդիմականները՚ շջանի ազդեցիկ գլխաւոր ուժը կը հանդիսանային եւ անպայման կրնային տեղեակ ըլլալ իրենց շրջանակին մէջ կատարուած գործողութիւններէն։

Իմ կարգիս՝ ձայն առնելով արտայայտուեցայ, որ ցարդ կատարուած դէպքերու շղթան նկատի ունենալով՝ ընկ. Սարգիսի առեւանգումը պէտք է տեսնել Գաղտնի Բանակին կողմէ կատարուած արարքներու շարքին, մանաւանդ երբ նկատի ունենանք կարճ ժամանակի մը առաջ Պուրճ Համուտ «Սարդարապատ» ակումբէն ոչ հեռու, կուսակցական երէք ընկերներու խանութնհերուն ականահարումը, ինչ որ նախանշան պէտք է նկատել այդ գործակալներու արարքներուն, եւ առաջարկեցի որ ընկ. Սարգիսը կարնեալ անմիջապէս վերադարձընելու համար պէտք չէ վարանինք մեր հասողութեան ծիրին մէջ գըտնուող Գաղտնի Բանակի անդամները «Սարդարապատ» ակումբը բերել, դիմակազերծել տեղական լըրատուամիջոցներու ներկայութեան ու սպառնալ անոնց՝ պայմանաժամ տալով, որ ամենակարճ ժամանակամիջոցին ընկ. Սարգիսը ազատ արձակեն։

Առաջարկը կարգ մը ընկերներու եւ Բիւրոյի ընկերոջ կողմէ շատ ծայրահեղ թուեցաւ։ Անոնք նման գործողութիւն մը կը նկատէին մեր կողմէ ներազգային համերաշխութեան պառակտումի նախաձեռնութիւն, որ կրնար ծանր հետեւանքներ ունենալ եւ նպաստել միջազգային ուժերու նկրտումներուն։

Այն ատեն ՀՅԴ ղեկաւարութեան մօտ առկայ էր այն մտածողութիւնը որ Գաղտնի Բանակը կրնար սխալներ գործել եւ ունենալ տարբեր ուղի եւ գործելաոճ, սակայն ինքզնինք իրբեւ հայկական շարժում նկատուող հաւաքանութիւն՝ չէր կրնար որ իրենց հիմնական նպատակներէն շեղելով՝ հարուածէին հայեր, մանաւանդ դաշնակցական ղեկաւարները։

Դաշնակցութիւնը պէտք էր մնար իր բարոյական սկզբունքներու բարձրունքին եւ ըլլար զուսպ։ Մեր հակազդեցութիւնը պէտք էր ըլլար կշռադատուած, հեոու եղբայրասպան կռիւներէ, որովհետեւ հայութիւնը թեւակոխած էր քաղաքական հասունացման փուլ, եւ համազգային խնդիրներու համար ստեղծուած էր համահայկական մտածողութիւն, որ դրսեւորուած էր քաղաքացիական պատերազմի օրերու հայկական կուսակցութիւններու կողմէ որդեգրուած քաղաքականութեամբ, եւ պէտք էր արգիլել, որ հայութեան այդ ազգային դրական կեցուացքը տժգունէր անպատասխանատու տարրերու գործունէութեամբ։ Դաշնակացական ղեկաւարութեան վերոյիշեալ վարքագիծը պատճառ եղաւ, որ շատ սուղ վճարենք, որովհետեւ հայանուն գործակալներու անարգ արարքները շարունակուեցան, եւ մենք կորսնցուցինք Սարգիս Ազնաւուրեանի, Վիգէն Պետրոսեանի, Թաթուլ Սուրեանի, Վարդգէս Տէր Կարապետեանի, Լեւոն Պէրպէրեանի, Ներսես Խիւտավերտեանի, Յակոբ Պարսումեանի եւ Զաւէն Թաշճեանի նման արժէքաւոր ընկերներ։

 

 

Women are From Venus, Men Are From Mars

Here's my translation of a witty bouquet from ARAM HAIGAZ's oeuvre about men, women, and their relationship. Née Aram Chekenian, he was a popular Armenian-American writer for my generation. Vahe H. Apelian

 1.      A man should love his wife and strive not to understand her but a woman should love her husband less and strive to understand him more.

 Մարդ մը պէտք է սիրէ իր կինե ու չաշխատի հասկնալ զայն, իսկ կին մը պէտք է քիչ սիրէ ու շատ հասկնայ իր ամուսինը որ երջանկութիւն տիրապետէ տան մէջ։

2.    If you buy something not needed by your wife, it's extravagant spending. So beware.

 եթէ կնոջդ պէտք չեղած բան մը գնես, շռայլութիւն է, զգուշատցիր։

3.     A lot of women like to say “no’ much like children do; many men believe in the "no" much like children do.

 Շատ մը կիներ երախաներու պէս «Ոչ» ըսել կը սիրեն, ու շատ մը մարդեր երախաներու պէս կը հաւատան այդ «ոչ» ին։ Շ

4.         It’s only the good girls who keep a diary; the bed have no time for such things. 

Օրագրութին պահողը բարի աղջիկներն են, չարերը ժամանակ չեն ունենար այն բանին համար։

5.       A woman who would not have consented marrying you for who you are, marries you for what you have. 

կին մը որ հետդ պիտի չամուսնանայ ինչ ըլլալուդ համար, կ՚ամուսնանյ ինչ ունենալուդ համար։

6.      A lot of time women’s eyes and tongues convey altogether different things; one needs to have wisdom to determine which to believe. 

Կիներուն աչքերն ու լեզուն շատ անգամ տարբեր բաներ կ՚ըսեն, իմաստութիւն պէտք է որոշելու հար թէ ո՜ր մէկուն պէտք է հաւատալ։

7.     Women’s width change depending where they are preparing to go.  

կանանց լայնքը նայած թէ ո՞ւր երթալու կը պատրաստուի կը փոխուի։

8.       A girl’s greatest wealth is not with her but is the imagination found in men’s head. 

Աղջկայ մը մեծագոյն հարստութիւնը իր հետ չէ այլ այրերու գլխուն մէջ գտնուող երեւակայութիւնն է։

9.      The other day a woman was telling that she is getting old because those who pursue her are in her age group.

Առջի որ կիմ մը կ՚ըսէր թէ ծեռացածէ որովհետեւ զինք հալածողը այլեւս իր տարիքն է միայն։ 

10.      God created Adam before Eve so that there will not be anyone over his head advising him what to do. 

Աստուած Եւային առաջ ստեղծեց Ադամը որպէսզի իր գլխուն վերն կենալով խրատ տուող չըլլայ։

11.      Right after women return home from their wedding, they embark on reshaping, correcting, improving their husbands…. and after five years they weep lamenting that “the man, is not the man they married; he is changed !” 

կիները ամուսնանալէ ու եկեղեցիէն տուն գալէն անմիջապէս վերջ կը սկսին իրենց ամուսիները բարեկարգել, վերաշինել, սրբագրել եւ հինգ տարի վերջն ալ կուլան ըսելով, «մարդը իր առած մարդը չէ, փոխուած է։» 

12.   A man marries due to lack of judgment; divorces due to lack of patience and remarries due to memory failure. 

Մարդ մը կ՚ամուսնանայ դատողութեան պակասի պատճառաւ, կը բաժնուի համբերութեան պակասի պատճառաւ, կը վերամուսնանայ յիշողութեան պակասի պատճառաւ։

13.    The bachelors know more about women than the married men do; otherwise they would have been married as well.

Ամուրիներ կիներու մասին շատ աւելի բան գիտնալու են քան ամուսնացածները, այլապէս իրենք ալ ամուսնացած կըլլային։

14.      The other day an acquaintance was complaining about the change in their household saying that right after he got married their dog would bark when he returned home from work and his wife would bring his slippers; nowadays the roles have changed, it’s the dog that brings the slippers.

Առջի օր ծանոթ մը գանտագելով իր տան մէջ տեղի ունեցած փոփոխութեան մասին կ՚ըսէր «երբ ամուսնացայ տաուն եկած պահուս շունս կը հաչէր ու կինրս մուճակներս կը բերէր, հիմայ դերերը փոխուած են շունս է որ մուհակներս կը բերէ։

15.  Before getting married, it is imperative that a man secures the unanimous consent of two people: that of his bachelor friend and the mother of a girl anxious to see her daughter get married. 

Ամուսնութիւն մը կնքելու համար երկու անձի համաձայնութիւնը անհրաժեշտ է։ ամուրիի մը եւ աղջկան անհամբեր մօրը։

16.      It was not the apple in the Garden of Eden that became the cause of our misery; it was the couple underneath. 

Դրախտին մէչ ծառին վրայ խնձորը չէր որ մեր դժբախտութեան պատճառը եղաւ այլ անոր տակ գտնուող զոյքը։

17.     It’s always easier to beautify a wise girl who is not beautiful than to impart wisdom to a beautiful but unwise woman. 

Աւելի դիւրին է խելացի բայգ տգեղ աղջիկ մը գեղեցկացնել քան գեղեցիկ բայց ապուշ մէկը խելացի դարձնել։

18.  The knowledge that she is loved is the cornerstone of a woman’s happiness.

Սիրուած ըլլալուգիտակցութիւնը կնոջ մը երջանկութեան հիմնաքարն է:

19.    The difference between a dying man and a dying woman is the following: death comes upon them when it’s the heart that stops in the former and the tongue in the latter. 

Մեռնող մարդու մը ու մեռնող կնոջ մը մէջ գտնուող տարբերութիւնը այն է որ մինչ առաջինին սիրտն է որ կը դադար է առած, միւսին մէջ դադար առնողը լեզուն է։ե

20.       Mice are afraid from men; men are afraid from women; women are afraid from mice. 

Մուկերը կը վախնան մարդերէն, մարդերը՝ կիներէն, ու իրենց կարգին՝ կիները՝մուկերէն:

21.     The most difficult task for a woman is deciding the year and the date she reached adulthood.

Կնոջ մը համար ամենէն դժուար բանը իր չափահասութեան տարիքին հասնելու տարին եւ թուականը որոշելն է։

22.      If a woman does not reveal the source of a secret entrusted to her, she regards having kept the secret. 

կին մը իրեն վստահուած գաղտնիքին որմէ լսած ըլլալը չըսէ, զայն պահած ըլլալ կը կարծէ։

23.     To enjoy chatting, women talk way too much to have time to think.

կին մը խօսելու հաճոյքին համար այնքա՝ն շատ կը խօսի որ խորհելու ժամանակ չունենար։

24.      A woman is a source of flowing water where people snoop to quench their thirst. It's no wonder at that moment they only see their reflection.

 կին մը հոսուն ջուրի ակ մըն է որուն վրայ ամեն ոք կը հակի իր ծառաւը յագեցնելու համար եւ զարմանալի չէ որ այդ պահուն միայն իր նկարը տեսնէ անորմէջ։

ARAM HAIGAZ

ARAM HAIGAZ / ARAM HAYKAZ (née Aram Chekenian), was born in 1900 in Shabin-Karahesar (Western Armenia) and passed away on March 10, 1986 in New York. He wrote ten books, nine of which are in Armenian.  For me he personifies the best of the survivors of the Armenian Genocide. He became a teenage captive pair of hands among the Kurds and yet nature would have his way and he and Kurdish girl would take fancy of each other. Not only he survived but he also overcame adversity and flourished with a zest for life and living, surely because he also found a safe haven in the United States of America where he thrived. He wrote fascinating tales about his experiences among the Kurds and his escape from the mountains of Kurdistan and about his neighbors in the U.S. I view this collection of his sayings I translated as a testament of self-depreciating humor. Only a person who is not, can humor in a such way. Source: Source: Հայագիտարան Հայաստան (06.08.2014) an on-line site. Vahe H. Apelian