The day Unger Sarkis Zeitlian was abducted.

Hagop Yapoujian

 

Attached is my abridged translation of a segment from Hagop Yapoujian’s book titled “Sarkis Zeitlian, the ARF Editor, Operative and Leader”.  The original is linked below. Vahe H. Apelian

 

It was a cold day in March (1985) and a stormy wind was blowing when I returned from work in the evening.

As soon as I got home, the phone rang. It was my mother, she asked if I was aware of the crime that had happened that day in Bourj Hammoud. Her aunt's grandson, the well-known jeweler, Hrand Kurkdjian, was found murdered in his workplace. I told her that I was not aware but I will inquire about it and let her know. 

To find out about the murder I called Yervat Monofarian (Երուանդ Մոնոֆարեան), who was the ARF central committee’s representative. He sounded concerned and with a solemn voice, said: 

"Besides that crime, there is another grave and urgent matter. unger Sarkis is missing. Report to the "Sardarabad" community center and be there at 7:00 p.m. I have invited the members of the central committee and of the parliamentary block for an important meeting. Let's not continue talking on the phone. I will report the information I have at the meeting.”

Aanxiety overtook me. I recalled unger Maroukhian telling me once:  "I tell Sarkis not to walk to work unattended. These days we all are indiscriminate targets. But he does not pay attention."

I immediately headed to "Sardarabad" community center, contemplating that the Lebanese-Armenian community is facing trying times in the turmoil of the Lebanese civil war, recalling the abduction of unger Apo (Ashjian), the attempted assassination of unger (Melkon) Eblighatian,  the abduction of Nshan Jozikian (Նշան Ճոզիկեան), the murder of unger Basmajian.

As far as I was concerned, the abductors of unger Sargkis were no other than the left-wing members of the Secret Army who in cooperation with the extremist groups of the Palestinian liberation movement, had become hired agents to international clandestine organizations, and by attacking the ARF, they intended not only to weaken the most important community of the diaspora, but also to stop the pursuit of Hie Thad (the Armenian Cause).

Driving through the dark streets of Bourj Hammoud, I was thinking about possible countermeasures to have unger Sarkis released. I arrived the "Sardarabad" center with such mixed thoughts. Unger Yervant,  unger Aznavourian and doctor Manougian were already there, when I entered the center.

Unger Aznavourian's face had its customary countenance, unsmiling, stern and serious. Unger Monofarian was smoking a cigarette. Only those who knew him well could tell that he looked concerned.

Not long after my arrival, one by one the other members of the central committee, the only member of the Bureau in Lebanon, and the parliamentarian Khachig Babigian arrived. 

Opening the session, unger Yervant reported that around 4:30 in the afternoon, Sako Sarkisian’s wife Zvart had stopped by his office and let him know that she was at the Zeitlian’s and had found Mrs. Sona Zeitlian concerned because unger Sarkis had not come home for lunch and there has been no news of his whereabout. 

Upon hearing the news, Unger Yervant had called the editorial staff of "Troshag" and confirmed from them that that morning unger Sarkis had not come to the office.  Thinking that it might be because of an urgent matter he had to attend, they had remained unconcerned. Unger Yervant also had the opportunity to talk to Mrs Sona, who had passed to him some information she had gathered from the building’s guard.

Continuing with his report, unger Yervant said that the abduction had taken place a short distance before the entrance of the Djemaran, at the intersection of the road to Djemaran and the other road to the HMEM athletic club nearby. 

Djemaran

According to eyewitnesses, one of whom is a nearby shopkeeper, two cars drove by around 9:30 in the morning and cut off the front of Sarkis's car. They forced him to drive behind them along Husein Beyhoum Street in the direction of the mosque.

A wide exchange of opinions took place in the light of the report. There was a large number of organizations operating in the region: groups of different Palestinian fractions, communists, progressives. Each of these groups had numerous branches, which often operated independently of their center. The kidnapping could have been carried out by any one of these branches, with which our relations had conflicts.

It was suggested to speak with Pierre Gemayel, the leader of the Phalange Party, to find out if their secret services had any information about the abduction, as well as to have a meeting with the leader of the Progressive Socialist Party, Walid Jounblat. The "progressives" were the influential main force of the group and they could be aware of the actions carried out within their circle of influence.

When it was my turn, I noted that considering the chain of events that happened recently, including the bombing of the three shops owned by ARF members, not far from the ‘Sardarabad” community center, the abduction of Ung Sarkis should be viewed among the acts committed by the Secret Army. I suggested that in order to have unger Sarkis released immediately, we should not hesitate to bring the members of the Secret Army, who are within our reach, to the "Sardarabad" club, unmask their presence to the local media and threaten them, giving them an ultimatum to have to release unger Sarkis in the shortest time possible. 

Some, including the member of the Bureau, considered my proposal extreme. They regarded such an action divisive and that it could have serious repercussions. At that time, the leadership of the ARF viewed the Secret Army having a different path and a different way of working. But since it was an Armenian movement, it was thought that it would not deviate from its main objective and attack Armenians, especially ARF leaders.

Tashnagsoutiun had to stay firm on its moral principles and be restrained. Our opposition should be well balanced and should avoid, fratricidal fights. The Armenians had entered the stage of political maturity, and a pan-Armenian thinking had come about to confront our nationwide problems. This thinking was manifested in the policies adopted by the Armenian political parties during the days of the civil war, and it was necessary not to compromise that constructive national stand because of the doings of some irresponsible elements.

The above-mentioned stand of Tashnagsoutiun caused us to pay dearly, because the dishonorable actions of the Armenian agents continued, and we lost the likes of Sarkis Aznavourian (Սարգիս Ազնաւուրեան), Vicken Bedrosian (Վիգէն Պետրոսեան), Tatul Sourian (Թաթուլ Սուրեան), Vartkes Der Karabedian (Վարգէս Տէր Կարապետեան),  Levon Berberian (Լեւոն Պէրպէրեան), Nerses Khudavertian (Ներսես Խիւտավերտեան),  Hagop Barsoumian (Յակոբ Պարսումեան),  and Zaven Tashjian (Զաւէն Թաշճեան).

The link for the original: 

http://vhapelian.blogspot.com/2023/05/blog-post_20.html

 

Ընկ. Սարգիս Զէյթլեանի Առեւանգման Օրը

Յակոբ Եափուճեան 

Տեղադրած հատուածը վերարտադրած եմ Յակոբ Եափուճեանի՝ «Սարգիս Զէյթլեան Դաշնակցական Խմաբգիրը, Գործիչը, Ղեկավարը» գիրքէն։ 

 

Մարտ ամսուան ցուրտ օր մըն էր խենթ քամի մը կը փչէր երբ երեկոյեան գործէս վերադարձայ։ 

Հազիւ տուն մտած՝ հեռաձայնը հնչեց։ Մայրս էր, հարց կու տար թէ այդ օր աօաւօտ Պուրճ Համուտի մէջ պատահած ոճիրէն տեղեա՞կ էի, արդիօք յաւելեալ մանրամասնութիւններ ունէի՞, թէ հօրաքրոջ թոռը՝Պուրճ Համուտի ծանօթ գոհարավաճառ Հրանդ Քիւրքճեանը իր գործատեղիին մէջ սպանոուած էր։

Պատասխանեցի, որ պատահած ոճիրէն տեղեակ չէի՝ խոստանալով անմիջապէս հետաքրքրուիլ եւ զինք տեղեակ պահել։

Պատահած ոճիրին մասին հարցընելու եւ մանրամասնութիւններ ունենալու համար անմիջապէս հեռաձայնեցի Երուանդ Մոնոֆարեանին, որ ԿԿ-ի հերդապահն էր։ Ընկ. Երուանդ մտահոգ ձայնի կշռոյթով մը ըսաւ.

-                «Այդ ոճիրին կողքին ծանրակշիռ ու հրատապ այլ խնդիր ալ կայ. Ընկ. Սարգիսը մէջտեղ չկայ, շուտ «Սարտարապատ» եկուր, ժամը 7.00-ին կկ-ը եւ Երեսփոխանական պլոքը բացառիկ նիստի հրաւիրած եմ, հեռաձայնով երկար չխօսինք, ունեցած տեղեկութիւններս ժողովին կը փոխանցեմ։»

Անձկութիւն մը պատեց զիս։ Մըտաբերեցի ընկ. Մարուխեանին մէկ արտայայտութիւնը, որ առիթով մը ինծի ըսած էր. «Սարգիսին կ՚ըսեմ որ քալելով տունէն ակումբ չգայ, որ՝ ընկերակիցը իբրեւ վարիչ չգործածէ, որ՝ այս օրերուս բոլորս անխտիր թիրախ ենք, մտիկ չ՚ընէր։»

Անմիջապէս ուղղուեցայ «Սարդարապատ» ամումբ՝ մտածելով որ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի թոհուբոհին մէջ Լիբանահայ գաղութը ծանր կացութիւններ կը դիմագրաւէ՝ ընկ. Աբոյին արեւանգում, ընկ. Էպլիղաթեանի մահափորձ, ընկ Նշան Ճոզիկեանի արեւանգում, ընկ. Պասմաճեանի սպանութիւն։ Դէպքեր, որոնք կը յիշեցնեն կուսակցական պայքարներու հին օրերը, երբ առաջնահերթութիւնը այսօր գաղութի ապահովութիւնն է, հայութեան միասնականութիւնը ու Հայ Դատի պայքարը։

Ինծի համար ընկ. Սարգիսը առեաւնգողներուն հասցէն յաստակ էր՝ այդ մէկը Գաղտնի Բանակի ծայռայեղ ձախակողմեան թիւն էր, որ Պաղեստինի ազագագրութեան կազմակերպութեան ծայրահեղական խմբակներու հետ գործակցաբար միջազգային գաղտնի սպասարկութիւններու գործակալ դարձած էր եւ Դաշնակցութեան հարուածելով՝ կը միտէր ոչ միայն տկարացնել սփիւռքի կարեւորագոյն գաղութը, այլ արգելակել Հայ Դատի հետապնդումը։

Քշած ատենս կը մտածէի հակադարձ միջոցներու կարելիութիւններուն մասին, որպէսզի կարենայինք ընկ. Սարգիսը ազատել։ Նման խառն միտքերով Պուրճ Համուտի մութ փողոցներով մտայ «Սարդարապատ» ակումբ, ուր արդէն ներկայ էին ընկ. Երուանդը, ընկ. Ազնաւուրեանն ու տոքթ. Մանուկեանը։

Ընկ. Ազնաւուրեանի դէմքը իր սովորական, անժպիտ, խիստ ու լուրջ բնոյթը ունէր։ Ընկ. Մոնոֆարեանը սիկարէթ կը ծխէր՝ ջղային իւրայատուկ մտահոգութեամբ, որ իր մօտիկները միայն կրնան տեսնել ու կռահել։

Քիչ ետք հասան Կկ-ի միւս ընկերները, Լիբանան գտնուող Բիւրոյի ընկերն ու պրն. Խաչիկ Պապիկեանը։

Նիստը բանալով՝ ընկ. Երուանդը զեկուցեց, որ ժամը 4:30-ի մօտերը Սագոյին (Սարգիսեան) կինը՝ Զուարթը, իր գրասենեակը հանդիպած է ըսելու համար որ ընկ. Զէյթլեանենց տունէն կու գայ եւ յայտարարած՝ տիկ. Սոնային մտահոգութիւնը որ ընկ. Սարգիսը կէսօրին ճաշի համար տուն չէ գացած եւ մինչեւ այդ ժամը անկէ ոչ մէկ լուր ունի։

Ընկ. Երուանդը հեռաձայնած է «Դրօշակ»-ի խմբագրական կազմի տղոց ու անոնցմէ հաստատած, որ այդ առաւօտ ընկ. Սարգիսը գրասենեակ չէ գացած։ Ընկերները ընկ. Սարգիսի բացակայութիւնը նկատած են, սակայն մտածելով որ այդ մէկը այլ զբաղումքի պատճառով կրնայ ըլլալ, չեն մտահոգուած։ Ընկ. Երուանդը նաեւ կարելիութիւնը ունեցած է հեռաձայնային կապով խօսիլ տիկ. Սոնային հետ, որ փոխանցած է կարգ մը տեղեկութիւններ, յատկապէս՝ շէնքի պահակէն քաղուած։

Շարունակելով զեկուցումը՝ ընկ. Երուանդը ըսաւ որ առեւանգումը կատարուած է Ճեմարանի մուտքէն քիչ առաջ, ՀՄԸՄ-ի ակումբ տանող Տաուտ Փաշա ճամբուն վարի անկիւնը։

Ըստ ականատեսներու, որոնցմէ մէկը՝ մօտակայ խանութպան մը, երկու ինքնաշարժեր առաւօտեան ժամը9:30-ի ատենները ընկ. Սարգիսին ինքնաշարժին առջեւը կտրելով՝ ստիպած են, որ իրենց հետեւի եւ Հիւսէյն Պէյհում փողոցով ուղղուած են դէպի մզկիթի ուղղութեամբ։ 

Զեկուցումի լոյսին տակ տեղի ունեցաւ կարծիքներու լայն փոխանակում։ Շրջանին մէջ գործող կազմակերպութիւններուն թիւը մեծ էր՝ Պաղեստինեան այլազան հոսանքներու խմբաւորումներ, ղովմիներ, համայնաւարներ, յառաջդիմականներ։ Ասոնցմէ իւրաքանչիւրը ունէր բազմաթիւ ճիւղաւորումներ, որոնք յաճախ կը գործէին իրենց կեդրոնէն անկախ։ Առեւանգումը կրնար կատարուած ըլլալ այս ճիւղաւորումներէն որեւ մէկուն կողմէ, որոնց հետ մեր յարաբերութիւնները վերիվայրումներ ունէին։

Առաջարկուեցաւ խօսիլ Փաղանքաւոր կուսակցութեան ղեկաւար Փիէռ Ժեմայելի հետ՝ գիտնալու համար, թէ իրենզ գաղտնի սպասարկութիւնները արիօք որեւէ տեղեկութիւն ունէի՞ն կատարուած առեւանգման մասին, ինչպէս նաեւ՝ տեսակցութիւն մը ունենալ ընկերվար-յառաջդիմական կուսակցութեան ղեկաւար Ուալիտ Ժոնպլաթի հետ։ Յառաջդիմականները՚ շջանի ազդեցիկ գլխաւոր ուժը կը հանդիսանային եւ անպայման կրնային տեղեակ ըլլալ իրենց շրջանակին մէջ կատարուած գործողութիւններէն։

Իմ կարգիս՝ ձայն առնելով արտայայտուեցայ, որ ցարդ կատարուած դէպքերու շղթան նկատի ունենալով՝ ընկ. Սարգիսի առեւանգումը պէտք է տեսնել Գաղտնի Բանակին կողմէ կատարուած արարքներու շարքին, մանաւանդ երբ նկատի ունենանք կարճ ժամանակի մը առաջ Պուրճ Համուտ «Սարդարապատ» ակումբէն ոչ հեռու, կուսակցական երէք ընկերներու խանութնհերուն ականահարումը, ինչ որ նախանշան պէտք է նկատել այդ գործակալներու արարքներուն, եւ առաջարկեցի որ ընկ. Սարգիսը կարնեալ անմիջապէս վերադարձընելու համար պէտք չէ վարանինք մեր հասողութեան ծիրին մէջ գըտնուող Գաղտնի Բանակի անդամները «Սարդարապատ» ակումբը բերել, դիմակազերծել տեղական լըրատուամիջոցներու ներկայութեան ու սպառնալ անոնց՝ պայմանաժամ տալով, որ ամենակարճ ժամանակամիջոցին ընկ. Սարգիսը ազատ արձակեն։

Առաջարկը կարգ մը ընկերներու եւ Բիւրոյի ընկերոջ կողմէ շատ ծայրահեղ թուեցաւ։ Անոնք նման գործողութիւն մը կը նկատէին մեր կողմէ ներազգային համերաշխութեան պառակտումի նախաձեռնութիւն, որ կրնար ծանր հետեւանքներ ունենալ եւ նպաստել միջազգային ուժերու նկրտումներուն։

Այն ատեն ՀՅԴ ղեկաւարութեան մօտ առկայ էր այն մտածողութիւնը որ Գաղտնի Բանակը կրնար սխալներ գործել եւ ունենալ տարբեր ուղի եւ գործելաոճ, սակայն ինքզնինք իրբեւ հայկական շարժում նկատուող հաւաքանութիւն՝ չէր կրնար որ իրենց հիմնական նպատակներէն շեղելով՝ հարուածէին հայեր, մանաւանդ դաշնակցական ղեկաւարները։

Դաշնակցութիւնը պէտք էր մնար իր բարոյական սկզբունքներու բարձրունքին եւ ըլլար զուսպ։ Մեր հակազդեցութիւնը պէտք էր ըլլար կշռադատուած, հեոու եղբայրասպան կռիւներէ, որովհետեւ հայութիւնը թեւակոխած էր քաղաքական հասունացման փուլ, եւ համազգային խնդիրներու համար ստեղծուած էր համահայկական մտածողութիւն, որ դրսեւորուած էր քաղաքացիական պատերազմի օրերու հայկական կուսակցութիւններու կողմէ որդեգրուած քաղաքականութեամբ, եւ պէտք էր արգիլել, որ հայութեան այդ ազգային դրական կեցուացքը տժգունէր անպատասխանատու տարրերու գործունէութեամբ։ Դաշնակացական ղեկաւարութեան վերոյիշեալ վարքագիծը պատճառ եղաւ, որ շատ սուղ վճարենք, որովհետեւ հայանուն գործակալներու անարգ արարքները շարունակուեցան, եւ մենք կորսնցուցինք Սարգիս Ազնաւուրեանի, Վիգէն Պետրոսեանի, Թաթուլ Սուրեանի, Վարդգէս Տէր Կարապետեանի, Լեւոն Պէրպէրեանի, Ներսես Խիւտավերտեանի, Յակոբ Պարսումեանի եւ Զաւէն Թաշճեանի նման արժէքաւոր ընկերներ։

 

 

Women are From Venus, Men Are From Mars

Here's my translation of a witty bouquet from ARAM HAIGAZ's oeuvre about men, women, and their relationship. Née Aram Chekenian, he was a popular Armenian-American writer for my generation. Vahe H. Apelian

 1.      A man should love his wife and strive not to understand her but a woman should love her husband less and strive to understand him more.

 Մարդ մը պէտք է սիրէ իր կինե ու չաշխատի հասկնալ զայն, իսկ կին մը պէտք է քիչ սիրէ ու շատ հասկնայ իր ամուսինը որ երջանկութիւն տիրապետէ տան մէջ։

2.    If you buy something not needed by your wife, it's extravagant spending. So beware.

 եթէ կնոջդ պէտք չեղած բան մը գնես, շռայլութիւն է, զգուշատցիր։

3.     A lot of women like to say “no’ much like children do; many men believe in the "no" much like children do.

 Շատ մը կիներ երախաներու պէս «Ոչ» ըսել կը սիրեն, ու շատ մը մարդեր երախաներու պէս կը հաւատան այդ «ոչ» ին։ Շ

4.         It’s only the good girls who keep a diary; the bed have no time for such things. 

Օրագրութին պահողը բարի աղջիկներն են, չարերը ժամանակ չեն ունենար այն բանին համար։

5.       A woman who would not have consented marrying you for who you are, marries you for what you have. 

կին մը որ հետդ պիտի չամուսնանայ ինչ ըլլալուդ համար, կ՚ամուսնանյ ինչ ունենալուդ համար։

6.      A lot of time women’s eyes and tongues convey altogether different things; one needs to have wisdom to determine which to believe. 

Կիներուն աչքերն ու լեզուն շատ անգամ տարբեր բաներ կ՚ըսեն, իմաստութիւն պէտք է որոշելու հար թէ ո՜ր մէկուն պէտք է հաւատալ։

7.     Women’s width change depending where they are preparing to go.  

կանանց լայնքը նայած թէ ո՞ւր երթալու կը պատրաստուի կը փոխուի։

8.       A girl’s greatest wealth is not with her but is the imagination found in men’s head. 

Աղջկայ մը մեծագոյն հարստութիւնը իր հետ չէ այլ այրերու գլխուն մէջ գտնուող երեւակայութիւնն է։

9.      The other day a woman was telling that she is getting old because those who pursue her are in her age group.

Առջի որ կիմ մը կ՚ըսէր թէ ծեռացածէ որովհետեւ զինք հալածողը այլեւս իր տարիքն է միայն։ 

10.      God created Adam before Eve so that there will not be anyone over his head advising him what to do. 

Աստուած Եւային առաջ ստեղծեց Ադամը որպէսզի իր գլխուն վերն կենալով խրատ տուող չըլլայ։

11.      Right after women return home from their wedding, they embark on reshaping, correcting, improving their husbands…. and after five years they weep lamenting that “the man, is not the man they married; he is changed !” 

կիները ամուսնանալէ ու եկեղեցիէն տուն գալէն անմիջապէս վերջ կը սկսին իրենց ամուսիները բարեկարգել, վերաշինել, սրբագրել եւ հինգ տարի վերջն ալ կուլան ըսելով, «մարդը իր առած մարդը չէ, փոխուած է։» 

12.   A man marries due to lack of judgment; divorces due to lack of patience and remarries due to memory failure. 

Մարդ մը կ՚ամուսնանայ դատողութեան պակասի պատճառաւ, կը բաժնուի համբերութեան պակասի պատճառաւ, կը վերամուսնանայ յիշողութեան պակասի պատճառաւ։

13.    The bachelors know more about women than the married men do; otherwise they would have been married as well.

Ամուրիներ կիներու մասին շատ աւելի բան գիտնալու են քան ամուսնացածները, այլապէս իրենք ալ ամուսնացած կըլլային։

14.      The other day an acquaintance was complaining about the change in their household saying that right after he got married their dog would bark when he returned home from work and his wife would bring his slippers; nowadays the roles have changed, it’s the dog that brings the slippers.

Առջի օր ծանոթ մը գանտագելով իր տան մէջ տեղի ունեցած փոփոխութեան մասին կ՚ըսէր «երբ ամուսնացայ տաուն եկած պահուս շունս կը հաչէր ու կինրս մուճակներս կը բերէր, հիմայ դերերը փոխուած են շունս է որ մուհակներս կը բերէ։

15.  Before getting married, it is imperative that a man secures the unanimous consent of two people: that of his bachelor friend and the mother of a girl anxious to see her daughter get married. 

Ամուսնութիւն մը կնքելու համար երկու անձի համաձայնութիւնը անհրաժեշտ է։ ամուրիի մը եւ աղջկան անհամբեր մօրը։

16.      It was not the apple in the Garden of Eden that became the cause of our misery; it was the couple underneath. 

Դրախտին մէչ ծառին վրայ խնձորը չէր որ մեր դժբախտութեան պատճառը եղաւ այլ անոր տակ գտնուող զոյքը։

17.     It’s always easier to beautify a wise girl who is not beautiful than to impart wisdom to a beautiful but unwise woman. 

Աւելի դիւրին է խելացի բայգ տգեղ աղջիկ մը գեղեցկացնել քան գեղեցիկ բայց ապուշ մէկը խելացի դարձնել։

18.  The knowledge that she is loved is the cornerstone of a woman’s happiness.

Սիրուած ըլլալուգիտակցութիւնը կնոջ մը երջանկութեան հիմնաքարն է:

19.    The difference between a dying man and a dying woman is the following: death comes upon them when it’s the heart that stops in the former and the tongue in the latter. 

Մեռնող մարդու մը ու մեռնող կնոջ մը մէջ գտնուող տարբերութիւնը այն է որ մինչ առաջինին սիրտն է որ կը դադար է առած, միւսին մէջ դադար առնողը լեզուն է։ե

20.       Mice are afraid from men; men are afraid from women; women are afraid from mice. 

Մուկերը կը վախնան մարդերէն, մարդերը՝ կիներէն, ու իրենց կարգին՝ կիները՝մուկերէն:

21.     The most difficult task for a woman is deciding the year and the date she reached adulthood.

Կնոջ մը համար ամենէն դժուար բանը իր չափահասութեան տարիքին հասնելու տարին եւ թուականը որոշելն է։

22.      If a woman does not reveal the source of a secret entrusted to her, she regards having kept the secret. 

կին մը իրեն վստահուած գաղտնիքին որմէ լսած ըլլալը չըսէ, զայն պահած ըլլալ կը կարծէ։

23.     To enjoy chatting, women talk way too much to have time to think.

կին մը խօսելու հաճոյքին համար այնքա՝ն շատ կը խօսի որ խորհելու ժամանակ չունենար։

24.      A woman is a source of flowing water where people snoop to quench their thirst. It's no wonder at that moment they only see their reflection.

 կին մը հոսուն ջուրի ակ մըն է որուն վրայ ամեն ոք կը հակի իր ծառաւը յագեցնելու համար եւ զարմանալի չէ որ այդ պահուն միայն իր նկարը տեսնէ անորմէջ։

ARAM HAIGAZ

ARAM HAIGAZ / ARAM HAYKAZ (née Aram Chekenian), was born in 1900 in Shabin-Karahesar (Western Armenia) and passed away on March 10, 1986 in New York. He wrote ten books, nine of which are in Armenian.  For me he personifies the best of the survivors of the Armenian Genocide. He became a teenage captive pair of hands among the Kurds and yet nature would have his way and he and Kurdish girl would take fancy of each other. Not only he survived but he also overcame adversity and flourished with a zest for life and living, surely because he also found a safe haven in the United States of America where he thrived. He wrote fascinating tales about his experiences among the Kurds and his escape from the mountains of Kurdistan and about his neighbors in the U.S. I view this collection of his sayings I translated as a testament of self-depreciating humor. Only a person who is not, can humor in a such way. Source: Source: Հայագիտարան Հայաստան (06.08.2014) an on-line site. Vahe H. Apelian

Voices from the Diaspora : We Are All Armenian - 1

 Attached are quotes from the first nine of the eighteen writers who contributed in making a remarkable and uniquely readable book “We Are All Armenian”, ably edited by Aram Mrjoian, who claims, “My name, yes, is Armenian. My heritage, yes, is Armenian, But I don’t speak the language. I don’t attend the church. I’ve never spent much time in Armenian communities. I’ve never traveled back to the land of my ancestors.  I am still constantly learning the basics of diasporan Armenian culture, feeling simultaneously distant from and near to this part of who I am.” But Aram Mrjoian edited one of the most captivating books I am reading.

LIANA AGHAJANIAN

“How Armenian Funeral Halva Helped My Family Find Home in America” (pp.5-8)

 

“They say you don’t fully become part of a place until you put your dead in the ground.

My family has created a home in America. Our traditions have become as much a part of this landscape as our deceased kin have. Though I’ll aways associate halva with funerals, it’s become a bigger symbol of all the people and places I could no longer access: the city I never knew as an adult, the language I never fully learned, the relatives I never got to see over the years. Growing up I often felt like I didn’t have much to ground me in one place or another, but food, especially halva, became a tangible personification of my roots, the same way it has for so many immigrants and their children.

Though much was lost during the years, there was always halva. It helped me explore and connect a history interrupted by forced migration and political upheaval; it is a sweet intermediary between life and death, a dense fusion made of flour, sugar, and butter.” 

***

NAIRA KUZMICH

“HAVA NAGILA” (pp.9-21)

 

“But when I danced (note: Hava Nagila) in Berlin and I understood that when my parents pressed upon me my Armenianness, it was not the same as white strangers pressing upon me my foreignness. My Armenianness was a gift from my parents. It was not a weapon. It was a book I could turn to again and again and find myself there. A reminder: I was not a gap in the history pages. Not 1915. When my parents said, “You’re Armenian, not American,” they meant I knew where I came from, and I knew what that meant: I’d be confronted by my past everywhere. It meant I could not dance to another culture’s song, in another culture’s bar, and feel light in my skin. It meant I smelled the stink in the air, heard the laughter dark and mean. Long.

I thought about explaining this to my friends, thinking they’d get it because their own histories, but then I realized I couldn’t expect that of them. How to say to someone you love that they could never understand your pain because they haven’t been in your shoes? They have not danced the same dance as you.  Even when the music playing is the same, the body dancing is not.  The body moves to a different rhythm.

So I will say it to someone I don’t love. I will say it to the stranger reading: there are certain things you will never understand, but you must listen.” 

***

SOPHIA ARMEN

“Where Are You From? No, Where Are you Really From?” (pp.23-36)

“The first time a middle-aged while man yelled at me, “Get out and go back to your country!” I froze. It was in the immediate days following 9/11. I was nine years old and at my school. I didn’t understand. I could not hold this stranger’s well of hate in my small body. I did not understand what he needed from me. I remember having two thoughts. One, while I clenched my small fists, was “no, no, NO!” The “no” was rage. The "no" I felt that day was important: it was one of the first times in my life I felt my power, my rejection of immortality and injustice; it’s the everyday feeling I get as I work in community today. That it doesn’t have to be this day. That these systems feel wrong.

But something else happened that day. I heard my insides scream in anger, but then it came, a deep and unexplainable rush of sadness. It engulfed me, poured over all my contours of my young body. A second thought rushed into my head. Even though I was so young, I remember I wanted to yell back at this man, “I can’t.”

It does not exist. Not really.”

***

KOHAR AVAKIAN

“An Inter/Racial Love Story” (pp. 37-53)

 

“GROWING UP, I genuinely believed that when you married someone, you became that person’s race. My sisters did too. In our eyes, everyone in our family was the same. We shared the same interests, habits, and characteristics. We celebrated and took part in the same cultures. We spoke the same language, and we understood the same things. After all, we even had the same last name. We were one Armenian, Black, and Nipmuc family because that was just what we were. There was nothing else to it.” (p. 37)

***

NANCY KRICORIAN

Language Lessons (pp. 55-62)

 

“For the past four years, I’ve been taking private lessons over Skype with Sosy a teacher who fled Aleppo for Yerevan because of the Syrian Civil War. I have finally learned the simple past and imperfect past tenses. I have been writing micro stories in Armenian which Sosy proofreads and corrects. Recently she said to me, ”Now you have the grammar you understand the workings of the language, you just need more vocabulary. You need to listen, and to talk, talk, talk.”

I keep walking this long road back to my grandmother. Talking to myself as I walk. I eventually end up climbing the steps to the back porch of her house in heaven, where together she and I will roll stuffed grape leaves in the enamel-topped table and talk in her native language

***

 

OLIVIA KATRANDJIAN

“A Good, Solid Name” (pp. 63-67)

 

“THERE’S A LOT in life you can’t protect your kids against,” a friend from Nebraska advised me when I told him I wanted to have a baby. “The one thing you can do is put them into the world with a good solid name.”

I knew what he meant:  recognizable name the general American public can pronounce. But even then, before my daughter was conceived, I knew I wouldn’t follow his advice…

…………..

But I hope she comes to see Lusin`e  Zabelle Wildt as good and solid. I hope I have given her a sense of the difficulties minorities face and respect for others no matter what they look like, where they come from, what religion they practice, or whom they love. I hope I have paid homage to those who came before her and were stripped of their identity by murder, conversion, or assimilation. I hope I have given her instant membership to a community of people who want to help each other thrive. I hope, when she introduces herself and people say, “What?” it will be an opportunity to explain her name and identity

“It’s Armenian,” I imagine her saying, “I am Armenian”.

***

 

CHRIS MCCORMICK

My Armenia On Imagining and Seeing. (pp. 69-76)

 

“I calmed myself by thinking of my mother – I was being a baby, after all. In 1975, when she immigrated to the United States from then - Soviet Armenia at the age of nineteen, she had flown from the same airport I now approached. What had she imagined standing at the gate with a suitcase in her grip?  Certainly not a white husband from the American Midwest, a pair of half-Armenian children, and one of them growing up to write books in a language she didn’t yet speak to imagine his own version of her country, to arrive in the place she ‘d left behind – the very same spot – without her. 

***

NANCY AGABIAN

Inside the Walls Reflections on Revolutionary Armenians (pp.77-104)

 

“Armenia is not my homeland in the traditional sense of the word. As far as I know, I have no relatives in Hayastan because all my ancestors scattered to the West after the genocide The language spoken there is foreign to me, a dialect with a syncopated rhythm compared to the melody of Western Armenian that my relatives spoke. The Eastern Antatolia cuisine of my ancestors as manifest in the United States – roasted chicken and pilaf, giragud like fasulya and batlijan – are not common in Armenia (the one I knew anyway, before Syrian Armenians arrived fleeing the war). But in many ways, Armenia has chosen me, and I have chosen it to love like family. And like any family, our love is complicated. We place demands on each other that we can’t always fulfill.”

***

 

Chris Bohjalian

Going Home Again (pp. 105-109)

 

“Could I actually live there? Of course not. My last name alone could make me a pariah in parts of that region, and most of the time I am deeply proud to be an American. I have been (thank you very much) quite happily spoiled by American way of life. It’s really hard to find Ben&Jerry’s or binge-watch Breaking Bad in Diyarbakir, Kayseri,or Van.

But I can’t imagine not returning to visit.”

 

Voices from the Diaspora: “Where are you from? No, where are you really from?" - 2

 The quotes below are from “Where are you from? No, where are you really from?" (p 23-36), by Sophia Armen in “We Are All Armenian - voices from the Diaspora” book edited by Aram Mrjoian, who claims, “My name, yes, is Armenian. My heritage, yes, is Armenian, But I don’t speak the language. I don’t attend the church. I’ve never spent much time in Armenian communities. I’ve never traveled back to the land of my ancestors.  I am still constantly learning the basics of diasporan Armenian culture, feeling simultaneously distant from and near to this part of who I am.” But Aram Mrjoian edited one of the most captivating books I am reading.

 

IX

“And here we are, sharp and lodged. Because the Armenian diaspora from genocide lives across the world like shattered glass, it’s a community you cannot reassemble into what it was. So we have to make it into something else, something more beautiful - a mosaic of sorts, with its pieces. But this is difficult because when the oppressor pretends that everything is fine, there’s no ability to move forward or to develop a future Armenian identity that can encapsulate all of us. Because if we have to stay rooted in what has not been recognized, we will be unable to dream Armenian identity beyond the past, beyond loss.

When you take someone’s identity // you take the air out their lungs.” (P.34)

 

X

“When I submit an essay on the genocide to a prominent leftist, anti-imperialist publication, they ask me to take out all of the political analysis and leave in the portion about the suffering of my family. They want a story, a prepackaged tableau with none of the teeth. We will take the victimhood but none of the analysis. We want the trope, but no action steps.

I refuse. And a pull the piece.” (p.34)

 

XI

“Self-love does not exist without community love. And it definitely does not cost $9.99 nor it is packaged by Dove. Each morning, I wake up and choose to love this hair, this nose, these arms, this belly, these eyes. I have been young and have not. And I have been young and peered out between masses of matte black hair, and I have said yes to the day.

On the internet, the men in our community, when you step out of place – which can mean anything from threatening their power explicitly or threatening their power by just existing – let you know something specific: you are ugly. Your nose, your skin, your arm hair, from playground preteens to Mari Manougian³. It doesn’t matter how many scholarly essays I write about the history of Armenian women fedayis. They let us know. In patriarchy this is a promise, a threat, and a reminder: you are small.

I show up everyday as I am. I roll out of bed (no shame to any other routine), and I say I am here. Deal with it.” (p.35)

 

3. Mari Manougian is an Armenian American politician who represents the Fortieth District in the Michigan House of Representatives. Online, when Manougian spoke on an issue of national politics, young Armenian men critical of her began circulating pictures of her arm hair. (p.36)

From Independence Day to Republic Day

Vahe H. Apelian

Throughout my pre-University schooling in Armenian schools in Beirut, May 28 was celebrated as Armenia’s Independence Day. The Sourp (saint) Nshan school which, looking back, may be characterized as a middle school, observed May 28 by giving the students a day off. After graduating from it, I started attending the Armenian Evangelical College, which is a high school. May 28 was the Armenian Evangelical schools’ yearly trip day. They had separate school trips on May 28. The schools were thus naturally closed on May 28 and the students were on a holiday, attending their yearly school trip. 

The American University of Beirut bought the Armenian high school graduates together. It is there that we started intermingle pursuing our academic careers, at times attending same classes, and also hanging out together, as college students do. 

After I successfully completed my two years pre admission requirements, I was accepted to the school of pharmacy. It was my first year there and I was with one of my Armenian classmates in their house. Her younger sister attended the famed AGBU affiliated Taruhi-Hagopian high school. I was surprised to learn there that her younger sister was preparing her school work for the following day, which happened to be May 28. When I asked her if their school is not closed on May 28. She was utterly surprised to hear that an Armenian school closes on May 28. She had no inkling of the significance of May 28, let alone her not having heard of May 28 as part of the modern Armenian history. It is there, in that moment and for the very first time I realized that not all Armenian schools in greater Beirut closed on May 28. The incident happened in 1967/1968 time frame. 

During the seven decades of Soviet Armenia, celebrating May 28, as the Armenian Independence Day, remained a contested feast between two politically opposing polars, until the establishment of the third republic in 1991, whose founding we celebrate on September 21, as the Independence Day, which is a non-working holiday in Armenia. 

But for a brief period, the second  - or may be the third - republic appeared to continue celebrating May 28, as Independence Day, as attested by the first day cover of the very first stamps the postal service of the Republic of Armenia issued on May 28, 1992, as the attached copy indicates. It is marked as First Day Cover, Independence Day. A few months before the issuance of the Republic of Armenia's first stamps as their first day cover, a philatelic tradition, on September 21, 1991, a referendum was held and over 90% of the citizens of Soviet Armenia voted in favor of seceding from the crumbling Soviet Union. 

Quoting Wikipedia: “In November 1991, Levon Ter-Petrosyan was elected the first president of Armenia. A few months later, in December 1991, Armenia joined the Commonwealth of Independent States (CIS). Finally, on December 26, 1991, in connection with the dissolution of the USSR, Armenia gained independence. It is the second declaration of independence in modern Armenian history. The first took place on May 28, 1918, when the First Republic of Armenia was established as a nation-state.”

According to Wikipedia, since 1992, May 28th has been formally celebrated in Armenia as Republic Day. It is a non-working holiday. There appears to have been an overlap in 1992.  As noted, Armenia’s postal service marked May 28, 1992 as Independence Day.

Coming to May 28, 2023, some communities in the Diaspora will continue celebrating May 28 as Armenia’s Independence Day, much like it was celebrated in the Diaspora, during Soviet Armenia era. The Armenian government will celebrate May 28, as Armenia’s Republic Day. Since it is a non-working day, the Armenian embassies, consulates will be closed that day. The Republic's officials may also have celebratory get together.

It does not matter for me, whether May 28 is celebrated as Independence Day or Republic Day, although it may behoove us to celebrate May 28 as (independent / Independent) Republic of Armenia Day because May 28, 1918 has an historical solemnity that overshadows September 21, 1991. It was on that day that after centuries without a state of its own, Armenians brought forth the short lived first Republic of Armenia that lasted 2 years, 6 months and 1 day or 916 days. But it laid the foundation of the Armenian statehood.