TALAMA

Բնագիրը կցուած է նեքեւը - Although, I spent all my summers in Keurkune, Kessab up to my high school years, going there from Beirut right after the school was over in June and returning right before the school started in October, I never had talama. But the boys, Missak, Papken, Vatche, Vahe who stayed in the village year long, would speak about it.  I was told that talma was made with milk from a cow right after giving birth. The animals would have given birth to their calves early in spring. By the time I came to the village, it would be too late. Milk, right after giving birth is called colostrum. The animals would produce it only for a few days. The colostrum would be rich in nutrients. This milk, when treated with the milky exudates of unripe figs, I was told, would curdle into a soft, yogurt like creamy consistency and was a sought-after delicatessen available only for those few days of the early spring. Hagop Cholakian narrates his tasting of talama from goats, in his village in the Karadouran valley, in the following story I translated. Vaհe H Apelian

 

Courtesy Hagop Cholakian, Facebook, September 6, 2025

"A huge herd of goats flowed like a black torrent from the slopes of the mountain onto the Gazents spring. It was the time for watering. At noon, we the boys of the neighborhood, would run there. Tigran, would take the pipe from his father’s belt, would blow the melody that invited the goats to drink water. The goats would dip their snouts in the water. The shepherd would be shouting “Kerr-kerr” calling the goats to drink. The long-horned, fearsome goats would bleat in the herd, and water would drip from their beards. Afterwars, under the soothing melodies of the shepherd’s flute, the goats would lie down in the shade of the cypress tree. The shepherd’s dog would have its head resting on its two front legs with its tongue hanging out, gathering its breath. 

Years later, when I was recording folk songs, I met Reverend Yesayi Saramazian in the Armenian Evangelical Church of Kessab. He was visibly emotional as he was about to leave for Canada. His pastoral memories in Aleppo or in Beirut would no longer move him as much as his real pastoral memories would, shepherding the animals in his youth  on the slopes of Mount Silderan at whose slope their village laid. The flute was in his bag. He took it out and played the melody for watering the animals he herded. I noticed that there were tears in his eyes. I recorded that melody had it notated, and had it published as the Kessap Shepherds' Watering Tune.

Nowadays, you won't find a shepherd's pipe in our area. It used to be a long metal tube they blew touching its end with their lips. They also called it a kavala. It could also be made of reeds and wood.

Oh, where did I start, where did we did I end up? We, the boys would line up along the bank in that deep gorge and wait for the shepherds to notice us.

- Hey, - Grandpa Hanno would say, - have you prepared the cup?

Yes, we would have prepared the cup. It would consist of two large two palm-shaped fig leaves sewn together with twine. The adults would do the same. Our neighbor Vahan brought bring the first figs of the year in such a bowl as well, and would give it to Rahel Nanar.

- Count this, girl, - he would say.

- Thank you, let it be so, man, - the woman would reply, and we would all laugh.

Grandpa Hanno would quickly milk the goat, squeezing the long teats of its udder. khush-khush, khash-khush,  the milk would be collected in a bowl. He would throw the figs into the bowl of the milk and would stir it with a fig branch. The white juice coming from the figs would curdle the milk like curd, like solid yogurt. We would eat it insatiably, spooning it with a bay leaf.

- Talama!... talama! -  grandpa Hanno would call out, looking at the shy girls standing on the far bank of the ditch.

Talama...

It seemed to us the most delicious thing in the world. I think, if we had sprinkled it with a pinch of sugar, it would have been something else!

Sprinkling sugar? But from where…?

Բնագիրը՝ 

ԹԱԼԱՄԱ

Այծերու հսկայ հօտը սեւ հեղեղի մը պէս կը հոսէր Կիւնիկ լեռան սալուտէն ուղղակի Գազենց աղբիւրի սուլաքները, այսինքն առուի այն բաժինը, ուր ջուր կ՛ամբարուէր թումբերու ետին։ Ասիկա ջրտուքի պահն էր։ Միջօրէ։ Մենք՝ թաղի տղաքս, կը փութայինք հոն։ Տիգրանը, ապպայի գօտիէն սրինգը հանած` կը փչէր ջրտուքի եղանակը։ Այծերը դունչերնին կը թաթխէին ջուրին մէջ, “կը՜ռ-ռը՛դ, կը՜ռ-ռը՛դ” կը կրկնուէր հովիւի ջրտուքի կանչը։ Ոլորուն, երկար եղջիւրներով ահարկու նոխազները կը գռւռային հօտին մէջ, ու անոնց մօրուքէն ջուր կը կաթկթէր։ Սրինգի մեղուշ գլգլոցին տակ այծերը կ՛ընկողմանէին սօսեաց անտառի շուքին ու կը մակաղէին։ Հովուական գամփռը գլուխը առջեւի երկու ոտքերուն վրայ դրած՝ կախ լեզուն շարժելով շունչ կը հաւաքէր։

Տարիներ ետք, երբ ժողովրդական նիւթեր կը ձայնագրէի, Քեսապի Հայ աւետարանական եկեղեցւոյ մէջ հանդիպեցայ վերապատուելի Եսայի Սարամազեանին։ Յայտնապէս յուզուած էր, որ կը մեկնի Քանատա։ Ո’չ Հալէպի, ո’չ ալ Պէյրութի իր եկեղեցական հովուական յուշերը պիտի յուզէին զայն այնքան , որքան Սալտրան լեռան լանջերուն պատանեկութեան տարիներու իր իսկական հովուական յուշերը։ Սրինգը պայուսակին մէջ էր, հանեց ու նուագեց ջրտուքի մեղեդին, ու նկատեցի, որ արցունք կար անոր աչքերուն։ Արձանագրեցի, նօթագրել տուի եւ հրատարակեցի քեսապցի հովիւներուն ջրտուքի մեղեդին։ 

Այսօր մեր կողմերը հովուական սրինգ չես գտներ, մետաղէ երկար խողովակ մը, որ շրթունքի մէկ կողմին հպելով կը փչէին։ Գավալա կ՛ըսէին։ Եղեգով ու փայտով ալ կ՛ըլլար։

Հա, ուրկէ՛ սկսանք, ո՛ւր փախանք։ Կը շարուէինք խորունկ խանտակի ափին ու կը սպասէինք, որ հովիւները նկատեն մեզ։ 

- Հը՛,- կ՛ըսէր Հաննո պապուկը,- ամանը պատրաստա՞ծ էք։

Այո , պատրաստած կ՛ըլլայինք։ Թզենիի ոստ մը կը կտրէինք, երկու ափաձեւ տերեւներ շիւղերով կը կարէինք ու փոքրիկ քթոցիկ մը կը շինէինք։ Մեծերն ալ նոյնը կ՛ընէին։ Մեր դրացի Վահան պապուկը այդպիսի ամանի մը մէջ տարուան առաջին թուզերը լեցուցած բերաւ տուաւ Ռահէլ Նանարին։

- Փոխ հաշուէ ասիկա, աղջիկ,-ըսաւ; 

- Շնորհակալ եմ, թող այդպէս ըլլայ, մա՛րդ,- պատասխանեց կինը, որ բոլորս խնդացինք;

Հաննո պապուկը այծի երկար պտունները սեղմելով արագ-արագ այծը կը կթէր, խաշ-խուշ, խաշ-խուշ, բուլը՝ տհաս թուզը, կը նետէր կաթին մէջ ու թզենիի ոստով կը խառնէր։ Բուլի կաթը՝ ճերմակ հիւթը, մակարդի պէս կը քարացնէր կաթը, ինչպէս պինդ մածուն։ Դափնիի տերեւով անյագօրէն կ՛ուտէինք։

- Թալամա՜․․․ թալամա՜,- կը կանչէր Հաննո պապուկը նայելով խանտակի ափին կեցած ամչկոտ աղջնակներուն։ 

Թալամա․․․Աշխարհի ամենէն համով բանը կը թուէր մեզի․ կը մտածեմ, պտղունց մը շաքարաւազ ցանէինք վրան՝ ուրի՜շ բան կ՛ըլլար։

Շաքարաւազը՝ ուրկէ՜...

 Յակոբ Չոլաքեան - Facebook, September 6, 2025