Լիբանանահայ-Հրատարակչատուները-Այսօր

 

https://darperag21.net/լիբանանահայ-հրատարակչատուները-այսօր/

ԳՈՒՆԱԳԵՂ

Վահէ Յ. Աբէլեան

 Առաջին ակնարկով անտեղի ածական մըն է՝ եւ ես պիտի չթելադրէի վարչապետին այդ ածականը գործածած ըլլալ։ Որեւէ դասական հասկացողութեամբ քաղաքական մարդ հաւանաբար պիտի գործածեր «պատշաճ» բառը քան թէ «գունագեղ» ածականը։ Ահա, այս է որ յայտարարած եղած է վարչապետը Սեպտեմբեր 8-ին կառաւարութեան նիստին ՝ - «Ուզում եմ ասել, որ սեպտեմբերի 21-ին Հանրապետության հրապարակում տեղի է ունենալու մասշտաբային և գունագեղ տոնակատարություն։ Այդ տոնակատարությունն առաջին հերթին նվիրված է լինելու Հայաստանի անկախության, անվտանգության, ինքնիշխանության և Արցախի համար իրենց կյանքը զոհած նահատակների հիշատակին»։

Իսկ ես տակաւին ծանօթ չեմ ըլլալիք տօնակատարութեան յայտագրին։ Բայց պիտի չզարմանամ որ այդ ածականը առանցքը դառնայ Սփիւռքահայ կարգ մը թերթերու խմբագրականներուն եւ ինչեր եւ ինչեր պիտի հետեւցուին։

Բայց կը պատկերացնեմ որ վարչապետը ըսել ուզած է որ արցունքով չէ որ պիտի ողողենք «Հանրապետութեան Հրապարակ»ը եւ ոչ ալ  սեւով պիտի պատենք զայն Սեպտեմբեր 21 ին։ Խորքին մէջ այդ չէ՞ որ ազգովին կր շարունակենք ընել՝ երանելի տալով հայրենիքին համար զոհուածին, նահատակին։ Իսկ երանելիութիւնը արցունքով եւ սեւով չէ որ ազգովին կը նշենք կամ կրնանք նշել։ «Մեր Հայրենիքին» վերջին համարով մենք ենք որ կը շարունակենք երգել եւ ոչ թէ կրկնել այն ինչ որ Ամերիկացի զօրավարը ըսած է ամէն ճշմարտութեամբ որ պատերազմը թշնամիդ սպանելով կը շահիս ոչ թէ պատերազմին համար մեռնելով։ Իսկ մենք՝

Ամենայն տեղ մահը մի է

Մարդ մի անգամ պի՛տ մեռնի,

Բայց երանի՝ որ յուր ազգի

Ազատության կզոհվի։

Զգացականօրէն ես ալ տարուած եմ «Մեր Հայրենիք» հիմնովը (hymn)՝ չըսելու համար օրհներգը։ Հաւանաբար ժամանակն է որ մտածենք այդ երգին մասին եւ հարց տանք որ արդիօք ժամանակավրէպ չէ՞ այլեւս։

Բնականաբար չեմ առաջարկեր անտեսել այդ երգը՝ անշուշտ որ անուռանալի պատգամ մը ունի։ Բայց ոչ թէ պետականացնենք զայն։ Ամերիկայի պաշտօնական հիմնը “Star Spangled Banner”ն է։ Ահռելիօրէն դժոուար երգուելիք հիմն մըն է։ Կարդացած եմ առաջարկներ փոխելու զայն աւելի դիւրին երգուելիք երգով մը։ Բայց կը կասկածիմ որ այդ կարելի է ընել եւ կամ երբեւիցի պիտի ըլլայ։

Բայց Ամերիկան ունի ուրիշ ընդհանրացած երգ մը` «America the Beautiful”։ Մենք ընտանիօք անցեալ շուրջ 25 տարիներուն մաս կազմած ենք Ohio, Cincinnati քաղաքին մէջ գտնուող եկեղեցիի մը ուր մէկ այլ հայ ընտանիք կը յաճախէր որոնք նահանգը հաստատուած եղած են երկար ժամանակ է է վեր։ Հոն, պատշաճ պարագաններուն, այդ վերջին նշած երգն էր որ կ՚երգուէր ընդհանրապէս քան թէ պաշտօնական հիմնը։ Նոյն պիտի ըլլայ պարագան եթէ հիմնը վերատեսութեան ենթարկուի։

Պիտի առաջարկեմ ընթերցողներուն մտիկ ընել Սովետական Հայաստանի՝ Արամ Խաչատուրեանի երաժշտութեամբ պատրաստուած հիմնը ( https://www.youtube.com/watch?v=4zW2GNm9L6k )։ ԱՆշուշտ որ անոր բառերը պէտք է բարեփոխուին այնպէս ինչպէս բարեփոխուած է «Մեր Հայրենիք» օտարամուտ բնագիր բանաստեղծութեան բառերը։ Անուռանալիօրէն Արամ Խաչատուրեանին երաժշտութիւնը աւելի կենսունակ է եւ չունի «Մեր Հայրենիք» երգին մելամաղձութիւնը։

Անձնապէս կասկած չունիմ որ Սեպտեմբեր 21 ի Անկախութեան Օրին պիտի ըլլայ շատ պատշաճ յայտագիրը մը նուիրուած յիշատակելու համար Արցախի պատերազմեներուն նահատակուած հայ մարտիկները։ Արդէն մենք միշտ, միշտ աւելի պատշաճութեամբ թաղած ենք քան գնահատած եւ արժեւորած ողջը եւ առողջը։

 

 

 

 

 

Material Culture

Vahe H. Apelian

This blog is my review of one of Dr. Hagop Tcholakian’s book I received recently. But I opted to title the blog as I did because  at first glance, I thought the book was about the wealth of Kessab.  The title of the book is “Kessab Mateiral Culture”. Instinctively I had associated material with wealth. I suppose we associate culture with things that transcend the material. I wondered what definition would Google provide for what culture is. It did and I quote it: “Culture can be defined as all the ways of life including arts, beliefs and institutions of a population that are passed down from generation to generation. Culture has been called "the way of life for an entire society. As such, it includes codes of manners, dress, language, religion, rituals, art.” Perhaps most of us little realize  that the quality of the paint, the brush, the canvas, the stone were no less inherent, along the artist,  to produce cultural masterpieces such as the painting of Mona Lisa or  the cathedral of Notre Dame.

Tcholakian’s book is about those necessities. He titled the first chapter “The Raw Materials – Հումքերը" and started the  chapter noting that: “The raw materials that constitute the material culture of Kessab are the stone (քարը), the wood (փայտը), the cane or the reed(եղեգը), the shoots of trees or bushes (ոստն), the straw (ծեղը), the clay (կաւը), the bone (ոսկորը), the leather (կաշին), the goat hair (այծի մազը),  the wool (ոչխարին բուրդը), the cotton (բամպակը), the silk hair (ապրշումը), the domestic and wild animal hides”. In other words, everything usable that its environment produced

Stone implements

The book starts with an introduction where Hagop Tcholakian glances over the historic material culture of Kessab and the need to have it documented for the future generations who naturally would want to know how their ancestors carved a living on that mountainous terrain. 

The book is comprised of two parts. The first part is textual and is 140 pages long. It starts from page 20 and end on page 160. The second part is a collection of photographs, an album, that starts on 162 and ends on 262, marking the end of the book. Each page in this latter section has two or more pictures which are captioned and are mostly in color and hence there are many, many of them, Hagop has collected over the years. There does not seem to be a landmark and a type of the implement used that is not presented in these pictures. There are also many pencil drawings in the textual part.

Wood Implements

The textual part of the books is comprised of six chapters. In the first chapter he elaborates on the raw materials, such as the type of the stones, their quarries, the uses of different types of the stones, such as the type the Kessabtsis call kuyruk. They are bluish, light weight, crushable stones that covered the roof tops of almost all the dwellings, save a few that were covered with bricks.  Each of the raw material listed is similarly elaborated in regard to their sources, and use, such as the clay admixture that was used to cover the inner walls as an excellent insulator.  

The remaining five chapter are the uses of these raw materials, such as the types of the houses built using them, in the second chapter. The different implements made from wood and the stones and the other raw materials, and also the public structures erected such the bridges, arched structures over the springs, mills, the wells  and many others. The third chapter is devoted to the spiritual structures be it churches, chapels, tombstones. The fifth chapter elaborates on the tools made with stone, clay, wood, and metal. The sixth and the last chapter covers weaving be it straw trays or carpets, needling, dressing and others.

Metal Implements

In his introduction Dr.Tcholakian noted that during the two decades preceding the terrorist onslaught on Kessab on May 21, 2013, Kessab experienced an economic boom and became a magnet for summer vacation in the Arab world from as far as from Saudi Arabia, where families could roam on the outdoor safe and secure and without any harassment as to the type of dress the women wore and enjoyed the unmatched genuine hospitality of the Kessabtsis. Among such vacationers were the Syrian president and his family.

During that period Kessabtsis experienced a cultural revival. The old stone or wooden implements were reintroduced and were placed in the restaurants and in public places. The cement that had covered the outdoor walls were removed from many houses to have the original stones exposed. There was a drive to collect all artifacts of the old. Notable among them was the collection organized by the Father Nareg Louisian of the St. Mikael Armenian Catholic Church. He had them collected in the church complex and had named the sizeable collection he had gathered a Cilician Museum.

The March 21, 2013 onslaught put an end to the boom and the cultural revival. During their two and half months of occupation the terrorists sacked, torched houses, the stores in the market, desecrated churches and graves, and hauled everything they could lay their hands on to Turkey. The things they could not haul, they destroyed in one way or another.

Straw Trays

What remains from the past now is safely tacked away mostly in books. This illustrious son of Kessab almost single handedly salvaged the history and the material culture of Kessab. Along this book, he authored the exhaustive study of Kessab in three volumes, and in other books about the dialect of Kessab and its folk culture. He also documented for history those three harrowing terrorist onslaught days and titled the book similrarly.

The attached link (http://vhapelian.blogspot.com/2021/09/hagop-tcholakian-eminent-scholar-and.html) sheds light on the diverse and extraordinarily prodigious literary  output of Dr. Hagop Tcholakian. 

“Kessab Material Culture” was published in Yerevan in 2020. The publication of the book was sponsored by Mrs. Makrouhi Agkhacherian Kortian (Մաքրուհի Աքվաչերեան Քորթեան) from Australia, in memory of her Kessabtsi husband Hagop Kortian (Յակոբ Քորթեան). A picture of the couple graces the book.

 

 

The Armenian Islamic Tribe in Syria

The Turkish incursion in Syria along its long border reminds of the Armenian Islamic tribe the late Kevork George Apelian had uncovered and reported first and wonder about the fate of this 25,000 strong tribe.

The Armenian Islamic Tribe - Part I

http://vhapelian.blogspot.com/2017/05/the-armenian-islamic-tribe-part-i.html 

The Armenian Islamic Tribe - Part II

http://vhapelian.blogspot.com/2017/05/the-armenian-islamic-tribepart-ii.html

Hagop Tcholakian: An Eminent Scholar and Linguist

Apo Boghigian noted on his Facebook page today that he will interview on the CivilNet, the eminent scholar and linguist Dr. Hagop Cholakian regarding the Armenian government’s legislative initiative for the preservation of the Western Armenian language.

Dr. Hagop Tcholakian 

Dr. Hagop Cholakian is an Armenian history specialist (Ազգագրագետ ),  poet (բանաստեղծ), literary critic (գրականագետ), and a linguist (լեզվաբան). Apo Boghigian also attached to his posting, a brief biography of the eminent scholar 

Dr. Hagop Cholakian was born on October 16, 1947, in the village of Kaladouran in Kessab, Syria. He received his primary education in Kessab and his secondary education in Anjar, Lebanon. He was admitted to the State University of Armenia in Yerevan and in 1973 and graduated from its philological department (բանասիրական ֆակուլտետը) . In 2002, he was accepted as a candidate for Doctor of Philosophy in history and received the credential in 2016.

From 1973 and onward he embarked in academia for a career. In 1973 he started teaching in Armenian schools in Anjar and in Beirut, Lebanon. From 1976 to 2012 he taught Armenian schools and Armenian institutions of higher learning in Aleppo, Syria, including the famed Karen Yeppe Jemaran, in the Mekhatarian Institute of Armenian Studies (1982-88),  and in the Hamazkayin Center for Armenian Studies (1996-2012). In 2013 he moved to Kessab with his family because of the raging civil war in Syria that was ravaging Aleppo. In Kessab he experienced the March 21, 2013, assault by extremists on Kessab from Turkey. In 2014 the family moved and settled in Yerevan, Armenia. 2015 he was associated with the Republic of Armenia National Academy of Sciences as a researcher and lectured in the Armenia’s State University in Yerevan.

Dr. Hagop Cholakian’s interests have been wide. He is the author of the following books

«Հալէպի պարբերական մամլոյ համառօտ նկարագրութիւն» (1978) – “Brief description of Aleppo (Armenian) periodical press”

«Քեսապի ժաղավրդական երգարուեստը» (1980) – “The Kessab Folk Song Art”

«Ցամքած աղբիւրը նորէն կը բխի» (1981) – “The dried fountain springs up again”

«Քեսապի բարբառը» (1986, 2009) – “"The dialect of Kessab"

«Միջգաւառական անեքթոտներ» (1988, 2005) – “"Inter-provincial/regional anecdotes"

 «Արցախեան ինքնաճանաչման բանաստեղծութիւնը» (1990) – “ Artsakh Poetry”

«Քեսապ» (հատոր Ա, Բ, 1995, Գ, 2004) – “Kessab” in 3 volumes

«Հայերէնի աւանդական ուղղագրութիւն» (2000) – “"Traditional Armenian orthography"

«Քարէն Եփփէ հայ գողգոթային եւ վերածնունդին հետ» (2001) – “Karen Yeppe with the Armenian Golgotha and its Revival”

«Անտիոքի մերձակայ Ռուճի հովիտի հայերը. պատմական-ազգագրական ուսումնասիրութիւն» (2006) – “The Armenians of the Cilician Valley near Antioch. Historical-ethnographic study”.

«Քեսապի երեք օրերը» (2014) – “"The three days of Kessab"

«Աւանդական ուղղագրութիւն. կանոնակարգ եւ խնդիրներ»,  (2016) – “"Traditional orthography. regulations and issues "

«Արեւմտահայերէնի քերականութիւն. կանոնակարգ եւ խնդիրներ», (2017) – “"Grammar of Western Armenian. regulations and issues "

“Քեսապի Նիւթական Մշակոյթը» (2020) – “Kessab Material Culture). 

«Օսմանեան Բանակի Զինուոր Սարգիս Հանէեանի Վկայութիւնը», (2020) – “The Testament of Ottoman Army Soldier Sarkis Hanneyan” 

«Սուրեահայ Դպրոցի Պատմութիւն» Երկու հատոր, (2021) – “The Story of Armenian Schools in Syria”, two volumes. 

He has compiled six textbooks for Diaspora Armenian primary and secondary schools: "My Armenian Textbook" ( «Հայերէնի դասագիրքս» ), (1989-94), "Andastan" (2009-13).

*****

 

Բնագիր Տեղադրութիւնը

 Վաղը, ժամը 11ին, Սիվիլնեթէն հարցազրոյզ պիտի ունենամ պատմական գիտութիւններու դոկտոր Յակոբ Չոլաքեանին հետ (Քեսապ ծնած, 2014էն ի վեր Հայաստան ապրող)՝ կառավարութեան ծրագրի մէջ ներառնուած Սփիւռքի բաժնի մասին ընդհանրապէս եւ Արեւմտահայերէնին «յատուկ կարգավիճակ տալու օրէնսդրական» նախաձեռնութեան մասին մասնաւորապէս։ Սիվիլնեթ այս հարցազրոյցով սկիզբ կը դնէ «Զարկերակ»ի կողքին «Տրոփ» ծրագրին։ Կը խնդրեմ ձեր անմիջական անդրադարձը՝ հարցազրոյցի վարման, բովանդակութեան եւ ընդհանրապէս ընթացքի մասին։ 

 Հարցազրոյցը ուղիղ եթերով չէ։ Սփռումի ժամը կը հրապարակեմ առանձին։

Ստորեւ դոկտ. Չոլաքեանի կենսագրական հիմնական տուեալները.

Ազգագրագետ, բանաստեղծ, գրականագետ, լեզվաբան

Ծնվել է 1947թ. հոկտեմբերի 16-ին, Սիրիայի Քեսապի գավառի Գարատուրան գյուղում: Նախնական կրթությունն ստացել է Քեսապում, միջնակարգ ուսումը՝ Լիբանանի Անջար քաղաքում։ 1973թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը։ 2002թ. ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածուի, 2016թ.՝ դոկտորի գիտական աստիճան։ 1973-2014թթ ապրել և կրթական գործունեությունը ծավալել է Սիրիայում և Լիբանանում: 1973թ-ից դասավանդել է Անջարի և Բեյրութի վարժարաններում, 1976-2012թթ՝ Հալեպի Ազգային Կարեն-Եփփե ճեմարանում, 1982-88թթ՝ տեղի Մխիթարյան հայագիտական բարձրագույն դասընթացներում, 1996-2012թթ՝ Հալեպի Համազգայինի հայագիտական կենտրոնում։ 2014թ. Սիրիական պատերազմի պատճառով՝ Քեսապից տեղափոխվել է Երևան և 2015թ-ից գիտական գործունեություն ծավալել ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում: Դասավանդում է նաև Երևանի պետական համալսարանում: Հեղինակել է պատմական-ազգագրական, մատենագիտական, գեղարվեստական, լեզվաբանական աշխատություններ, դպրոցական դասագրքեր: Հրատարակվել են նրա «Հալէպի պարբերական մամլոյ համառօտ նկարագրութիւն» (1978թ.), «Քեսապի ժաղավրդական երգարուեստը» (1980թ.), «Ցամքած աղբիւրը նորէն կը բխի» (1981թ.), «Քեսապի բարբառը» (1986թ., 2009թ.), «Միջգաւառական անեքթոտներ» (1988թ., 2005թ.), «Արցախեան ինքնաճանաչման բանաստեղծութիւնը» (1990թ.), «Քեսապ» (հատոր Ա, Բ, 1995թ., Գ, 2004թ.), «Հայերէնի աւանդական ուղղագրութիւն» (2000թ.), «Քարէն Եփփէ հայ գողգոթային եւ վերածնունդին հետ» (2001թ.), «Անտիոքի մերձակայ Ռուճի հովիտի հայերը. պատմական-ազգագրական ուսումնասիրութիւն» (2006թ.), «Քեսապի երեք օրերը» (2014թ.), «Աւանդական ուղղագրութիւն. կանոնակարգ եւ խնդիրներ» (2016թ.), «Արեւմտահայերէնի քերականութիւն. կանոնակարգ եւ խնդիրներ» (2017թ.): Կազմել է վեցական դասագրքեր՝ սփյուռքահայ նախակրթարանի, միջնակարգ և երկրորդական վարժարանների համար՝ «Հայերէնի դասագիրքս» (1989-94թթ), «Անդաստան» (2009-13թթ): Apo Boghigian.

 

“Յաղթելու Ենք” - «We Shall Prevail»

Vahe H. Apelian

 

During the 44-days war, which basically was Armenia’s military response to the TurkaBaijan’s aerial and land blitzkrieg, the PM of Armenia came with the following battle cry,  “Յաղթելու ենք”. The translation of which is “We Shall Prevail”.

Regretfully, as we all know, Armenia lost the war against far superior military alliance of Turkey and Azerbaijan. The alliance was aided by hordes of mercenaries from Syria, Pakistan. There were other nations who militarily aligned with the Turks and Azeris, against Armenia although they did not take active participation in the war, such as Ukraine and Pakistan and maybe others as well. Armenia militarily confronted the unprovoked attack unliterally. No country came to its aid.

After the disastrous defeat, many factions in Armenia resorted  to ridiculing the PM’s choice “Յաղթելու Ենք” -  «We Shell Prevail» for battle cry claiming that it was misleading. Strangely some factions of Armenians in the Diaspora, who understandably did not take part in the battle, started echoing the same ridicule.

The claim that the battle cry was misleading is driven politically because  “Յաղթելու Ենք” -  «We Shell Prevail» was not and linguistically cannot be taken as a  public assurance that Armenia was posed to prevail in the war.

Much like in English, “shall” does not necessarily imply assurance, although it can but should be read in context.

Shall  refers to something that one intends to do.  It can also refer to something that is bound to happen but that does not mean that it necessarily will,  such as when we say:  “we shall be landing at such a such time.” One can bring many other such examples such as “the president shall be in office until 2024”. That does not mean that the president will be in office until the said time. 

I have taken a strong aversion against those who resorted ridiculing the PM’s “Յաղթելու Ենք” or “We shall overcome”  battle cry, and I wonder, what would have been their choice for a battle cry. 

Although many echoed the ridicule and continue to do so,  but  so far, no one has proposed any other,  even as a hindsight.  

On a further note, Krikor Kradjian recently noted in his email to his friends that the Soviet forces had adopted the same slogan - “Յաղթելու Ենք” or “We shall overcome” -  in their fight against the Nazis in the second world war during which, it is claimed that the Armenians lost disproportionally many more, some  300,000 combatants staking the viability of Armenia as a sovereign state. The Armenians refer to that war as the Great Patriotic war

Armenia celebrates the event to this day  on May 9^th as the Victory Day. Quoting Wikipeida “On May 9th Russia and a handful of former Soviet Union republics celebrate Victory Day, which marks the day after Nazi Germany surrendered and Soviet forces took control of Berlin, bringing the second world war (also referred to as 'The Great Patriotic War' in Russia) in Europe to an end.”

  

 

 

 

 

ՈՐԵՒԷ ԱՅԼ ԱՌԱՋԱՐԿ ՈՒՆԻ՞Ք

Վահէ Յ. Աբէլեան

Գրիգոր Քրաճեան հետեւալը տեղադրած էր իր ընկերներուն ուղղուած այսօրուայ էմէյլին (email) մէջ՝

«Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի օրերուն, սովետական հանրապետութիւններու ժողովուրդներուն կարգախօսը «Յաղթելու ենք»-ն էր։

Այդ խօսքերով ոգեւորուած պզտլիկ Հայաստանն ալ տուաւ իր «արիւնի ծանր բաժինը». երեք հարիւր հազար հայեր զոհուեցան։

Յաղթելու ենք ֆաշիտին՝ թշնամիին։

Եւ, Հայաստանն ու հայութիւնը անցուց այդ ծանր ու դժուարին օրերը։ Չկար ընտանիք մը, որ հարազատի մը կորուստին գոյժը հաղորդող «սեւ թուղթ»ը  ստացած չըլլար։

Հայաստան յաղթական դուրս եկաւ պատերազմէն եւ կանխուեցաւ թրքական բանակին ներխուժումը եւ հայութեան վերջնական հաշուեյարդարը։

Արցախեան վերջին պատերազմին, հայ զինուորը կանխեց Հայաստանի ժողովուրդի բնաջնջումը կրկնելով միեւնոյն կարգախօսը՝

«Յաղթելու ենք»։

Եւ անկասկած որ 44 օր դիմադրելով թշնամի (եւ «բարեկամ») հզօր ուժերուն, Հայաստանն ու հայութիւնը յաղթած են։

Մնացեալ բոլոր խօսքերը, խորհրդարանէն ներս՝  թէ, դուրս զրպարտութիւնները, դատապարտումը, ստեղծուած արուեստական խուճապը ... «խուլիկանութեան» համազօր արարքներ են։

Վերջակէտ»

Իսկ ԵՍ, իմ կարգիս, տակաւին չեմ կրցած արդարացնել՝ յետ պատերազմին՝ պատերազմին ընթացքին«Յաղթելու Ենք» մարտակոչին դէմ դէմ համատարած անարգանքը եւ քմծիծաղը։  

Իմ հասկացողութեամբ «Յաղթելու Ենթ» չի նշանակէր պիտի յաղթենք եւ ոչ ալ յաղթութեան հաւաստիք մըն է։ Լեզուականօրէն «Յաղթելու ենք»ը, չեմ ուզէր ըսել բաղձանքը մըն է, հապա  յաղթելու տրամադրութիւն է մըն է։ Կը հրաւիրեմ ընթերցողները որպէսզի տան  այդ մարտակոչին իրենց լեզուական հասկացողութեան մեկնաբանութիւնը։  

Կայ նաեւ հետեւալը՝ հապա ի՞նչ պէտք էր որ ըլլար Հայաստանի մարտականչութիւնը թշնամիին ձեռնարկած կայծանկնային յարձակումին դէմ ։ Որեւէ մէ՞կը որեւէ՞ այլ առաջարկ ունի՞, դեկուզ հիմայ պատերազմին շուրջ տասնըւմէկ ամիսներ ետք։ վսահաբար որւեւէ մէկը պիտի չ՚առջարկէր «պարտուելու ենք»ը։

Այո, ի՞նչ կ՚առաջկէք որ ըլլար թշնամիին դէմ Հայասանի մարտականչութիւնը։

Որեւէ այլ առարջ ունի՞ք։