Սահմանադրությունից Այն Կողմ
Նրանք, ովքեր ստորագրել են «Հայաքվե» նախաձեռնությունը, վկայել են «Հաստատման հայտարարություն» (Հավաստագիր) հետևյալը. Բայց «Հայաքվեի» նախաձեռնողները, կարծես թե, ունեին վերը նշված չտեսնված փաստաթղթի վավերացումը, բայց ինչ-ինչ պատճառներով գնացին այլ ճանապարհով։
Վահէ Աբէլեան
2024թ․ հունվարի 19-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանին անհրաժեշտ է նոր սահմանադրություն. «Մենք ցանկանում ենք ունենալ այնպիսի սահմանադրություն, որն առավել կենսունակ կդարձնի Հայաստանի Հանրապետությունը նոր աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային պայմաններում»,- ասաց վարչապետը։
Եկեք մի կողմ թողնենք «Հայրենիք» շաբաթաթերթի «Թավշյա Սահմանադրություն» վերնագով հեգնական խմբագրականը։ Անշուշտ, ցանկացած հայ, ով տարրական հետաքրքրություն ունի Հայաստանում կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ, հասկանում է «Հայրենիքի» խմբագրի թաքնված անտեղի սարկազմը։ Բայց մենք մեզ պիտի հարց տանք։ Ինչո՞ւ վարչապետն ասաց, որ մեզ նոր սահմանադրություն է պետք, և չասաց, որ պետք է բարեփոխենք մեր սահմանադրությունը: Պատասխանը գտնելու համար ես կցանկանայի ներկայիս Երրորդ Հանրապետությունից մի քանի տարի հետ գնալ, (ոմանք պնդում են, որ սա երկրորդն է) և մեջբերել հետևյալ փաստաթղթերը.
1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ընդունվեց Հայկական ԽՍՀ – Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն – և Լեռնային Ղարաբաղի մարզի համատեղ որոշումը ՎԵՐԱՄԻԱՎՈՐՄԱՆ մասին։ Բանաձևում ասվում էր. «Ելնելով ազգային ինքնորոշման համընդհանուր սկզբունքներից և միանալով բռնի ուժով բզկտված հայ ժողովրդի երկու հատվածների վերամիավորման իրավական ձգտմանը՝ Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը ճանաչում է ԼՂԻՄ-ի փաստը. Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ) – ինքնորոշում, և ԼՂԻՄ-ի և Ազգային խորհրդի լիազոր ներկայացուցիչների համագումարը, որն ընտրվել է որպես մարզում գործող միակ օրինական մարմին: Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը և ԼՂԻՄ Ազգային խորհուրդը հռչակում են Հայաստանի Հանրապետության և ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը։ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիության իրավունքները տարածվում են ԼՂԻՄ-ի բնակչության վրա։ Գերագույն խորհուրդը և Ազգային խորհուրդը սույնով ստեղծում են համատեղ հանձնաժողով՝ վերամիավորման իրականացմանն ուղղված գործնական քայլերի ձևակերպման համար։ Նրանք իրենց վրա են վերցնում Հյուսիսային Արցախի (ԼՂԻՄ), Շահումյանի շրջանի և Գետաշենի շրջանների հայ բնակչության ազգային շահերը ներկայացնելու պարտավորությունը»։ Խնդրում ենք նկատի ունենալ Հայաստանի հետ միավորվելու համար վերջին նախադասության երեք ընդգծված շրջանները։
1990 թվականի օգոստոսի 23-ին Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության Գերագույն խորհուրդը հրապարակեց իր անկախության հռչակագիրը։ Դրա նախաբանում ասվում է հետևյալը` հղում կատարելով 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշմանը.
«Հայ ժողովրդի միասնական կամքի արտահայտում.
Գիտակցելով իր պատմական պատասխանատվությունը համայն հայության իղձերի իրագործմամբ և պատմական արդարության վերականգնմամբ զբաղվող հայ ժողովրդի ճակատագրի համար.
Ելնելով Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի սկզբունքներից և միջազգային իրավունքի ընդհանուր ճանաչված նորմերից.
Ազգերի ազատ ինքնորոշման իրավունքի իրացում.
Հիմք ընդունելով Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և Արցախի Ազգային խորհրդի 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի «Հայկական ԽՍՀ-ի և Ղարաբաղի լեռնային շրջանի վերամիավորման մասին» համատեղ որոշումը.
1918 թվականի մայիսի 28-ին ստեղծված անկախ Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդավարական ավանդույթների զարգացում. « Հայտարարում է…… Տեքստը հեշտությամբ կարելի է գտնել համացանցում: Այն ստորագրել են ՀՀ Գերագույն խորհրդի նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և ՀՀ Գերագույն խորհրդի քարտուղար Արա Սահակյանը։
Այն բանից հետո, երբ 1991թ․ սեպտեմբերի 21-ին Խորհրդային Հայաստանի քաղաքացիները քվեարկեցին անկախության օգտին, 1992 թվականի օգոստոսի 8-ին, Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհուրդը որոշմամբ հաստատեց, որ «Հայաստանի Հանրապետության համար ցանկացած միջազգային կամ ներպետական փաստաթուղթ, որում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը նշված է որպես Ադրբեջանի մաս, անընդունելի է»։ Տեքստային փաստաթուղթը հասանելի է, բայց այն երբեք չի ստորագրվել կամ վավերացվել (տես ստորև):
Եթե հիշում եք «Հայաքվե» նախաձեռնությունը, որն, ըստ իմ գրառումների, ավարտվել է օգոստոսի 19-ին (2023թ.), որի նպատակն էր Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրությունը փոփոխել՝ ներմուծելով Հայոց ցեղասպանության ժխտումն և Արցախը Ադրբեջանի կազմում պնդումը քրեականացնող դրույթներ։ Բայց այն հայտարարությունը, որը կոչված էր ստորագրել ՀՀ քաղաքացիներին՝ ի պաշտպանություն «Հայաքվե» նախաձեռնության, եղել է ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ և ԱՆՀԱՏՈՒԿ, և սահմանադրության փոփոխության մասին խոսք չկար։ Նրանք, ովքեր ստորագրել են «Հայաքվե» նախաձեռնությունը, վկայել են «Հաստատման հայտարարություն» (Հավաստագիր) հետևյալը. Բայց «Հայաքվեի» նախաձեռնողները, կարծես թե, ունեին վերը նշված չտեսնված փաստաթղթի վավերացումը, բայց ինչ-ինչ պատճառներով գնացին այլ ճանապարհով։
Վարչապետի` նոր սահմանադրության կոչը կչեղարկի կամ ավելի ճիշտ կփոխի Հայաստանի անկախության հռչակագիրը, որը վավերացվել է 1990թ․ օգոստոսի 23-ին, ինչպես նաև կբացառի Արցախի հետ միավորվելու կամ նրա հարևանների տարածքային պահանջների մասին որևէ հայտարարություն և պարզ կդարձնի, որ Հայաստանը տարածքային պահանջներ չունեն հարեւաններից։
Իհարկե այս ամենը գալիս է Ադրբեջանից և Թուրքիայից։ Բայց ես չեմ ընդունում նրանց ճնշումը, քանի որ բարձրացնում եմ հետևյալ հիմնարար խնդիրը. Հայաստանը տարածքային պահանջ ունի՞ իր հարեւաններից։ Եթե ոչ, ինչո՞ւ է Հայաստանը պահպանում Լեռնային Ղարաբաղի հետ վերամիավորումն իր Անկախության հռչակագրում։ Ի վերջո, Անկախության հռչակագիրը դնում է հայկական պետության հիմքը։
Վերջերս հետևեցի «Քաղաքացիական պայմանագրի» անդամի և ՀՅԴ-ականի բանավեճին: Առաջինը պնդում էր, որ Հայաստանը տարածքային պահանջ չունի իր հարևաններից, թեև իր տատիկն ու պապիկը Էրզրումից էին։ ՀՅԴ-ականը պնդեց, որ Հայաստանը ազգային իղձի օրրանն է. Բայց խուսափեց հարցի բուն էությունից:
Հայաստանի քաղաքացիները կանգնած են մեր պատմության վճռորոշ ժամանակաշրջանի առջև, և պետք է որոշեն, թե ինչի օգտին է հանդես գալիս Հայաստանը, և այդ գործընթացում ինչ ազդեցություն կունենա այն ամենի վրա, ինչը մեզ հայ է դարձնում: Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա սփյուռքահայերը, ինչպիսին ես եմ, արդեն կատարել ենք ընտրությունը։ Մենք չենք պաշտպանում Հայաստանի ընկալումը՝ որպես ազգային ձգտման խորհրդանիշ։ Այո, դա հնարավոր չէ անել հեռվից, թեև մենք, անկասկած, ցանկանում ենք դա: Ինքնախաբեություն է պնդել, որ մենք Հայաստանը համարում ենք մեր ազգային իղձերի օրրան, բայց նախընտրում ենք չապրել այնտեղ և չներդնել և չստանձնել քաղաքացիական պարտականությունները։ Կառուցողական չէ նաև սահմանից այն կողմ ազդելու փորձը, ընտրությունը, որը կանեն Հայաստանի քաղաքացիները և փորձեն ազդել նրանց վրա Սփյուռքից։ Սթափ գլուխները պետք է գերակշռեն, քանի որ Հայաստանը կանգնած է ահռելի մարտահրավերների առաջ:
Ես աջակցում եմ Հայաստանի քաղաքացիների ընտրությանը։
Աղբյուրը՝
No comments:
Post a Comment