Vahe H. Apelian
Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը՝ կցուած է ներքեւը
Most Armenians know of Diana Apcar as the first Armenian woman diplomat. She is also considered to be one of the first women to have been appointed in any diplomatic post in the twentieth century. What is noteworthy is that Dian never set foot in her beloved homeland she represented as the First Republic of Armenia’s Honorary Consul in Japan. Those interested may read her biography in Wikipedia
Recently I read two of her books that were gifted to me by Ara Ghazarian, a childhood friend in my days in Keurkune, Kessab. After the death of his wife, Ara married Ellen Ayvazian whom he met in an Armenian Embassy function in Ottawa. Ellen was born in Tehran and studied in Armenia. She was appointed chief executive assistant to the Armenian Ambassador when the Republic of Armenia opened its embassy in Tehran and subsequently in Ottawa.
Diana Apcar is also the author of several books. The two books Ara gifted me are: “Armenia Crucified” and “One Thousand Tales”. These two books have altogether different, if not contrasting themes. The first is historical and political analysis about Armenia and Armenians. The latter is a collection of tales presumably as told to her by the Armenians passing through Japan. These tales were surely peppered by figments of the Diana Apcar's imagination.
“One Thousand Tales” languished as a manuscript. It saw the light of day 67 years after Diana Apcar’s death thanks to the efforts of her granddaughter Lucille Apcar, encouraged by many. It is presumed that Diana Apcar wrote the manuscript between 1920-1923. The book is a collection of sixteen short stories. As to Lucille Apcar, I quote: “Lucille Apcar, born in Yakohama, Japan of Armenian heritage, presently resides in Mariposa, California, her retirement home after 44 years living and working in the San Franciso Bay Area…She has written several short fictions dealing with the personalities of Sierra Nevada foothills, her present home.”
Diana Apcar, as noted, is fairly known as the first Armenian woman diplomat. But what seems not to be known about her is that she was a woman of wide imagination and comes across also as a woman of deep Christian conviction besides being an astute student of the Armenian history, savvy in politics to be entrusted with the the representation of the first Republic of Armenia in the imperial Japan.
As a testament to Diana Apcar’s imagination, Ara Ghazarian, who happens to be my friend’s namesake but is not elated to him, introduced the book noting that: “Diana Apcar never lived in her beloved homeland or visited such districts as Van, Zeitoun, Kars Hisar, Erzerum, Talvorik, Erznka Edessa, Tigranakert, Konia, Cilicia, or Kharberd. We believe that these stories are based on the reports and stories of the survivors who made their way to Japan from Harbin, China and Siberia: Vlladivostok, and Sakhalin, Russia. The stories with eloquent and impeccable English are among the earliest and most original pieces written about the survivors of the Armenian Genocide.”
It is highly likely that altough Diana Abcar heard these stories from Armenians, but she she left her own imprint retelling the stories in her book. A Christian theme also permeates in some of the tales which is no less a testament of her Christian faith, I quote her reflection on behalf of the hero of the first story or tale she recounted in her book.
“ But though they dominate over our bodies and earthy possessions, they cannot dominate over our spirit and it is the spirit within us that we must endeavor to keep noble and valiant by always striving to follow our Lord Jesus in all things.""
"Time makes changes and there may come our time when our ancient land will be freed from the yoke of the alien oppressor. But we cannot be freed unless we keep the spirit of the nation noble and valiant."
"As a nation we are beggared of independence, but we can abound in good works and continue morally rich."
"Independence is a very precious thing, but noblessness and valor of spirit are more precious even.”
It was a pleasure to read these two books that enabled me to have a better visualization of this unique woman and staunch Armenian, well beyond the general knowledge that Diana Apcar was a trailblazing woman diplomat.
Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը՝
«Ծանոթություն Դիանա Ապքարի հետ
Ճանաչում ենք Դիանա Ապքարի՝ «Խաչված Հայաստանը» և «Հազար հեքիաթ».
Վահէ Հ.Ապելեան
Հայերի մեծ մասը Դիանա Ապքարի մասին գիտի որպես առաջին հայ կին դիվանագետի։ Նա նաև համարվում է առաջին կանանցից մեկը, ով նշանակվել է որևէ դիվանագիտական պաշտոնում քսաներորդ դարում։ Ուշագրավն այն է, որ Դիանը երբեք ոտք չի դրել իր սիրելի հայրենիք, որը ներկայացնում էր որպես Ճապոնիայում Հայաստանի Առաջին Հանրապետության պատվավոր հյուպատոս։ Ցանկացողները կարող են կարդալ նրա կենսագրությունը Վիքիպեդիայում
Վերջերս կարդացի նրա երկու գրքերը, որոնք ինձ նվիրել էր Արա Ղազարյանը՝ իմ մանկության ընկերը Քեսաբի Կևրկունեում: Կնոջ մահից հետո Արան ամուսնացել է Էլեն Այվազյանի հետ, ում ծանոթացել է Օտտավայում Հայաստանի դեսպանատանը։ Էլենը ծնվել է Թեհրանում, սովորել է Հայաստանում։ Նա նշանակվել է Հայաստանի դեսպանի գլխավոր գործադիր օգնական, երբ Հայաստանի Հանրապետությունը բացեց իր դեսպանությունը Թեհրանում, ապա՝ Օտտավայում։
Դիանա Ապքարը նաև մի քանի գրքերի հեղինակ է։ Արայի կողմից ինձ նվիրած երկու գրքերն են՝ «Խաչված Հայաստան» և «Հազար հեքիաթ»։ Այս երկու գրքերն ունեն բոլորովին տարբեր, եթե ոչ հակադիր թեմաներ: Առաջինը պատմաքաղաքական վերլուծությունն է Հայաստանի և հայերի մասին։ Վերջինս հեքիաթների ժողովածու է, ենթադրաբար, նրան պատմել են Ճապոնիայով անցնող հայերը։ Այս հեքիաթները, անշուշտ, համալրվել են Դիանա Ապկարի երևակայությամբ:
«Հազար հեքիաթ»-ը ձեռագրի պես մնաց. Այն լույս տեսավ Դիանա Ապկարի մահից 67 տարի անց՝ շնորհիվ իր թոռնուհու՝ Լյուսիլ Ապկարի ջանքերի, որոնք խրախուսվում էին շատերի կողմից: Ենթադրվում է, որ Դիանա Ապքարը ձեռագիրը գրել է 1920-1923 թվականներին։ Գիրքը տասնվեց պատմվածքների ժողովածու է։ Ինչ վերաբերում է Լյուսիլ Ապքարին, ես մեջբերում եմ. «Լյուսիլ Ապքարը, ծնվել է Յակոհամա, Ճապոնիայի հայկական ժառանգություն, ներկայումս բնակվում է Կալիֆորնիայի Մարիպոսա քաղաքում, իր ծերանոցում 44 տարի ապրելուց և աշխատելուց հետո Սան Ֆրանցիսոյի ծովածոցում… Նա գրել է մի քանի կարճ գեղարվեստական գրականություն: գործ ունենալով Սիերա Նևադայի ստորոտների, նրա ներկայիս տան անհատականությունների հետ»:
Դիանա Ապքարը, ինչպես նշվեց, բավականին հայտնի է որպես առաջին հայ կին դիվանագետը։ Բայց այն, ինչ թվում է, թե հայտնի չէ նրա մասին, այն է, որ նա լայն երևակայության տեր կին էր և ի հայտ է գալիս նաև որպես խորը քրիստոնեական համոզմունք ունեցող կին, բացի հայոց պատմության խորաթափանց ուսանող լինելուց, քաղաքականության մեջ խորաթափանց, որին վստահված է եղել ներկայացնելու գործը։ Հայաստանի առաջին Հանրապետությունը կայսերական Ճապոնիայում։
Որպես Դիանա Ապքարի երևակայության վկայություն՝ Արա Ղազարյանը, ով պատահաբար ընկերոջս անվանակիցն է, բայց նրա հետ չհիացած, գիրքը ներկայացրեց՝ նշելով. Հիսար, Էրզրում, Տալվորիկ, Երզնկա Եդեսիա, Տիգրանակերտ, Կոնիա, Կիլիկիա կամ Խարբերդ։ Մենք հավատում ենք, որ այս պատմությունները հիմնված են փրկվածների զեկույցների և պատմությունների վրա, ովքեր ճանապարհ են ընկել դեպի Ճապոնիա Հարբինից, Չինաստանից և Սիբիրից՝ Վլադիվոստոկից և Սախալինից, Ռուսաստան: Խոսուն և անբասիր անգլերենով պատմվածքները Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների մասին գրված ամենավաղ և օրիգինալ ստեղծագործություններից են»:
Շատ հավանական է, որ թեև Դիանա Աբքարն այս պատմությունները լսել է հայերից, բայց իր գրքի պատմությունները վերապատմելիս իր հետքն է թողել: Որոշ հեքիաթներում ներթափանցում է նաև քրիստոնեական թեմա, որը ոչ պակաս վկայում է նրա քրիստոնեական հավատքի մասին, ես մեջբերում եմ նրա արտացոլումը առաջին պատմության կամ հեքիաթի հերոսի անունից, որը նա պատմել է իր գրքում:
«Բայց թեև նրանք գերիշխում են մեր մարմինների և երկրային ունեցվածքի վրա, նրանք չեն կարող տիրել մեր ոգու վրա, և մեր ոգին է, որ մենք պետք է ձգտենք ազնիվ և քաջ պահել՝ միշտ ձգտելով հետևել մեր Տեր Հիսուսին ամեն ինչում»:
«Ժամանակը փոխում է, և կարող է գալ մեր ժամանակը, երբ մեր հինավուրց երկիրը կազատվի օտար կեղեքիչի լծից: Բայց մենք չենք կարող ազատվել, եթե չպահենք ազգի ոգին ազնիվ և քաջարի»:
«Որպես ազգ, մեզ անկախություն են խնդրում, բայց մենք կարող ենք առատ լինել բարի գործերով և շարունակել բարոյապես հարստանալ»:
«Անկախությունը շատ թանկ բան է, բայց ազնվությունն ու ոգու քաջությունը նույնիսկ ավելի թանկ են»։
Հաճելի էր կարդալ այս երկու գրքերը, որոնք ինձ հնարավորություն տվեցին ավելի լավ պատկերացնել այս եզակի կնոջը և հավատարիմ հայուհուն, ինչը գերազանցում էր այն ընդհանուր իմացությունը, որ Դիանա Ափքարը հետագային կին դիվանագետ էր:
Ուրբաթ, 14 օգոստոսի, 2020 թ»
No comments:
Post a Comment