After the Breakage..Կոտրելէն Ետքը

By Krikor Zohrab 

Translated by Vahe H. Apelian

This piece from Krikor Zohrab (1861 to 1915) was a required reading for students. He  was an influential Armenian writer, politician, and lawyer in Constantinople. He was  also arrested on April 24, 1915, and sent to a military court in Diyarbakir and was murder en route. 

The ORIGINAL STORYl IS ATTACHED.

Certainly, the cup sitting on its saucer was made of superbly crafted crystal when he gave it to me as a gift.

He was a friend to whom I had rendered a small service.  He had said it wasn't much of a thing he had given. After he left, I glanced over it casually. He had picked the cup so I would remember him as I sipped my coffee.

The transparent crystal made it obvious that it was the finest of its kind. It had the logo of a famous producer of crystal goods. The logo, imprinted in a red ring, read 1844.

For a long time, the cup sat in a corner of my office gathering dust. As an appreciator of finer things, I had initially been content with the idea of having it in my office.  After a while I had forgotten it. One day it occurred to me that it was ludicrous to have it sitting in my office without being used. I thought it was best that I took the cup home and drank my coffee from it.

There also the fortunes of the cup did not fare any better. Things resemble people a bit. They have their own fate. No one paid any attention to the poor cup, although it was one of a kind.

We placed it somewhere as decoration. More than once it was shuffled from one place to another. I saw one of my children playing with it. One day it fell from her hands and broke into many shards.

*****

The other day I came across its saucer. I scrutinized its delicate and intricate drawings. Indeed, they were wonders of art. Two intertwined letters with imperial markings caught my attention. Right across the ring I also noticed the same imperial coat-of-arms and the same letters.

The letters were L and P. I realized that the letters were the initials of Louis Philippe. The coffee saucer had belonged to him. Next to the logo of the famous manufacturer said Fontainebleau Palace. It is now that I was noticing. Yes, there was no doubt. It had belonged to King Louis Philippe of France. The masterful decoration should have made it amply evident to a connoisseur that it could not have  belonged to an ordinary mortal.

Now its cup was broken into pieces. I had not recognized its value. It had stayed with me for years, within easy reach. How much did I now regret what I had done to it. I reprimanded myself for not having given the attention it had deserved and for not having taken better care of such a valuable item.

*****

The small incident gave way to thoughts. Those reading these sentences surely would have similar thoughts.

It is commonplace not to appreciate those who live with us for a long time. Death and loss trigger the living to render an impartial and a just verdict of the deceased. The void that the cemetery brings is necessary to discern the delicate and beautiful features of the faces of those who have passed away. The impossibility of their return is required to have our blind eyes opened to the truth and humble ourselves to proclaim their virtues we could not bring ourselves to appreciate openly, unknowingly maybe, while they were alive.

I think that friendships are like that too. Often no one gives the slightest consideration to the hearts that eagerly and faithfully wait for the person. It is required that these hearts be broken to feel and measure the depth and the magnitude of the loss.

That is what happened to my coffee cup as well. I recognized its value... after its breakage.

 

 

Հարկաւ ազնիւ յախճապակի էր այս սուրճի սկահակը իր պզտիկ պնակին մէջ, երբոր նուէր բերին ինծի օր մը:

Տուողը, բարեկամներէս մէկը, որուն պզտիկ ծառայութիւն մը մատուցեր էի, ըսաւ թէ չնչին բան մըն էր տուածը:Ասիկա զատեր էր, որպէսզի սուրճը անոր մէջէն խմեմ եւ միշտ յիշեմ զինք այս առթիւ:

Պարզ զարդի համար տեղ մը դրինք: Քանի մը օր վերջը հոս ու հոն նետուեր էր. անգամ մը պզտիկ զաւկիս ձեռքը տեսայ. հետը կը խաղար ու ժամանակ կ'անցընէր: Օրին մէկն ալ ձեռքէն վար ինկաւ, հազար կտոր եղաւ:

Անցած օր անոր պզտիկ պնակը ձեռքս անցաւ. սրտի նեղութեան մէկ վայրկեանիս, նուրբ գծագրութիւններն ու գունագեղ կիտուածները կը զննէի: Ստուգիւ գեղեցիկ արուեստի մը հրաշակերտ էր: Յանկարծ, իրարու ՝փաթթուած երկու տառեր նշմարեցի՝ վրան արքայական զինանշանով: Ճիշդ դիմացի կողմը շրջանակին՝ միեւնոյն զինանշանը ու միեւնոյն սկզբնատառերը:

Այս տառերը ֆրանսերէն Լ եւ Ֆ տառերն էին. եւ ահա լոյսը ծագեցաւ միտքիս մէջ: Լուի Ֆիլիփի կը վերաբէր այդ սուրճի սկահակը իր պնակով:

Ա՛լ տարակոյս չկար, Ֆրանսիայի թագաւորինն էր անիկա. զարդարուն ու նրբակերտ շինուածքը բաւելու էր արդէն մէկ նայուածքով ճշդելու թէ ան սովորական մահկանացուի յատուկ բան մը չէր կրնար ըլլալ:

Եւ հիմա որ կտրած, փշրուած էր այդ խեղճ սկահակը, որուն արժէքը չէի կրցած ըմբռնել, երբոր տարիներ մնացեր էր քովս, ձեռքիս տակ, հիմա որքան կը զղջայի ըրածիս վրայ, որչափ կը կշտամբէի ինքզինքս՝ քիչ մը հոգ եւ ուշադրութիւն չտանելուս համար թանկագին բան մը հասկնալու եւ պահպանելու:

Բարեկամութիւններն ալ ատանկ են շատ անգամ. ամենադոյզն արժէք մը չենք տար այն սրտերուն, որոնք յօժար ու լուռ հաւատարմութեամբ մը մեզի կը սպասեն, եւ հարկ է որ այդ սրտերը խորտակուին, որպէսզի կորուստին մեծութիւնը կարենանք զգալ ու չափել:

Այսպէս պատահեցաւ իմ սուրճի սկահակիս համար ալ: Ճանչցայ... կոտրելէն ետքը:

Գրիգոր Զօհրապ