Diaspora Armenian Apostolic Church relations

Vahe H Apelian

Left: Cathedral at Etchmiadzin, Right: Cathedral at Antelias  

Before I share with the readers of my blog about the Diaspora Armenian Apostolic Church relations having the U.S. in mind, I wanted to share my translation of Dr. Ara Sanjian’s comments on his Facebook page today. It was titled - ABOUT "PERMANENT FRIENDS" AND "PERMANENT ENEMIES".

In translation it reads the following: 

“The extensive political transition in Armenia in the last 4-5 weeks made it clear that there were no "permanent friends" and "permanent enemies" even on the intra-Armenian front.

The Cold War years have been the subject of my study for a long time. In the 1950s, the Armenian Revolutionary Federation (ARF) linked the hope of the liberation of Armenia to the United States of America, officially spied for the Central Intelligence Agency in Lebanon, Syria and Iran, enjoyed the support of the American and Western governments to increase its influence in various centers of the Armenian diaspora.

Social Democratic Hnchak's party adhered to Kremlin, convincing its supporters that the borders of Soviet Armenia would expand when the Kremlin became stronger and established "justice" on the globe, including Turkey. 

The ARF-ers regarded Echmiadzin as one of the tools of the Kremlin to spread the totalitarian Soviet influence abroad, and in their own way they tried to limit it and, if possible, even eliminate Etchmiadzin's role abroad. (There are many excerpts from the publications of those years in this connection.) The Hnchakians tried to justify their opposition to ARF - Dashnaktsutyun by saying that they support Etchmiadzin. The latter's only choice in those days was to agree to Moscow and to the Yerevan communists and play their tune or continue to be subjected to the persecutions unleashed by the latter.

After about seven decades, today ARF urges to maintain good relations with the Kremlin and be careful not to rely on Western states. The Hnchakians have stopped praising the Kremlin and are one of the few structures of the classical diaspora that openly supports the foreign policy direction of the government led by Nikol Pashinyan, which in turn has caused the Kremlin's anger. 

Etchmiadzin is now fully engaged in the work of overthrowing the current government in Yerevan, and one of its numerous criticisms of the current authorities is that Etchmiadzin does not regard the steps taken by Pashini\yan's government to "dramatically change the foreign political orientation", right and useful. 

The public's general dislike of Nikol Pashinyan has melted the decades old ice between Etchmiadzin and ARF-Dashnaktsutyun. The visits of ARF delegations to Etchmiadzin have often become frequent, when there was almost no such thing for decades. These days, Echmiadzin clerics are criticizing the position of Hnchakian party leaders in public letters, provoking opposition from Hnchakians.

Within this triangle, it seems that the only constant is Etchmiadzin's aspiration to give at least publicly, a positive tone to its relations with the Kremlin.

Why did I write all this? It can be said that making comparisons is usually useful when writing a story. However, I wrote more for the Diaspora Armenian party members, so that when praising their current allies and criticizing their opponents, they should remain restrained, and not overdo it. Who knows what tomorrow will bring...”

Left: Saint Savior Diocese affiliated Armenian Apostolic Church, Worcester, MA
Right:  Prelacy affiliated Holy Trinity Armenian Apostolic Church, Worcester, MA

About the relations of the Prelacy and Diocese Armenian Apostolic Churches in the U.S., let us bear in mind the following.

 We all know that two distinct Armenian Apostolic church hierarchies exist in the U.S., as well as in most Diaspora communities. The two church hierarchies are the Etchmiadzin affiliated Diocese of the Armenian Apostolic Church and the Antelias affiliated Prelacy of the Armenian Apostolic church. 

Historically, the two ecclesiastical hierarchies were established in the U.S., as follows.  

The Diocese of the Armenian Apostolic church was established by Catholicos Khrimian Hayrig in 1898 in Worcester, MA, where we have been residing since 2018. I quote from Armenianchurch.us: “The first Armenian Church was built in Worcester, Massachusetts, in 1891. The first Armenian clergyman had arrived earlier, in response to a petition by 300 Armenian residents of the city. By 1897, as the number of Armenian immigrants grew, there were six clergymen serving the Armenian Church in America. With the exception of Worcester, services were held in non-Armenian sanctuaries, notably Episcopalian churches. The Armenian Church of America was established officially by Catholicos Mkrtich Khrimian in 1898.”

 The Prelacy of the Armenian Apostolic Church in U.S. was established by Catholicos Zareh Payaslian in New York City. I quote: “The Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church is affiliated with and under the jurisdiction of the Holy See of the Great House of Cilicia, located in Antelias, Lebanon. His Holiness Aram I is the Catholicos of the See of Cilicia. The Prelacy office was re-established in New York City in 1958 and since that time the Prelacy churches in America have grown….” The Western Prelacy in the U.S. was established two decades later in Los Angeles. 

What brought the Prelacy of the Armenian Apostolic Church to the U.S., when there already was the Armenian Apostolic Church for over half a century? The answer is politics.  There was no spiritual or doctrinal difference. I can characterize it further by stating that it was the Cold War era politics led by the Armenian Revolutionary Federation (ARF) that stood against the Soviet Union/Communists/communism that had put an end to the free, independent, democratic first Republic of Armenia and had it incorporated in its totalitarian regime. 

Armenia is free and independent since September 21, 1991, and striving to safeguard its democratic institutions. Why would the Diaspora Armenians who are led by ARF, be against the government brought about by the  2018 popular revolution in Armenia that is currently pursuing a policy of diversification and is looking to improve its relations with the United States and Europe where close to 2 million Armenians live?

Has ARF ceased to be a crass root organization and instead is financed and hence led by Kremlin proxies and is serving the interest of Kremlin?

Is the ARF in the Diaspora leading the historic Cilician See affiliated churches and their congregations in the U.S. to go along with its support of pro-Kremlin,, anti U.S. policy historically prevalent in Armenia?

Why would the U.S. Armenian public support an Etchmiadzin affiliated and an Antelias affiliated church, at times few miles apart in the same community, if there is no more secular, not to say, political differences as well? There never was an issue for doctrinal differences to begin with.

Why would the Armenians having made U.S. and the West their homes support the Kremilin policies in Armenia and not support Armenia diversity its foreign policy and deal with the United States, Europe or Russia, as its economic and cultural interests dictate?

I have no answers but there sure are myriads of questions the Diaspora Armenians, especially the Armenians who have been living in the United States and in West and enjoying the blessings of freedom, need to sort for themselves.

 As to myself, I am for the Republic of Armenia diversify its relations, especially with the U.S. and the West and for the Cilician Catholicosate affiliated Prelacy Armenian Apostolic Churches attend to the needs of the Diaspora Armenians who are on the verge of cultural oblivion. 

 

***

«ՄՇՏԱԿԱՆ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐՈՒ» ԵՒ «ՄՇՏԱԿԱՆ ԹՇՆԱՄԻՆԵՐՈՒ» ՄԱՍԻՆ

Հայաստանի մէջ վերջին 4-5 շաբաթներուն ծաւալած քաղաքական անցուդարձը յստակացուց թէ ներհայկական ճակատի վրայ ալ չկան եղեր «մշտական բարեկամներ» ու «մշտական թշնամիներ»։

Պաղ Պատերազմի տարիները ուսումնասիրութեանս առարկայ են երկար ժամանակէ ի վեր։ 1950-ական թուականներուն, Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը Հայաստանի ազատագրման յոյսը կապած էր Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն հետ, պաշտօնապէս կը լրտեսէր Կեդրոնական Հետախուզական Վարչութեան օգտին՝ Լիբանանի, Սուրիոյ եւ Իրանի մէջ, կը վայելէր ամերիկեան եւ արեւմտամէտ կառավարութիւններու աջակցութիւնը սփիւռքահայ տարբեր կեդրոններու մէջ իր ազդեցութիւնն աւելցնելու համար։ Ս. Դ. Հնչակեան կուսակցութիւնը փարած էր Քրեմլինին, իր համակիրներուն կը համոզէր թէ Խորհրդային Հայաստանի սահմանները պիտի ընդարձակուին երբ Քրեմլինը աւելի զօրանայ ու «արդարութիւն» հաստատէ Երկրագունդի վրայ, ներառեալ՝ Թուրքիան։ 

Դաշնակցականները Ս. Էջմիածինը կը նկատէին Քրեմլինի գործիքներէն մէկը արտասահմանի մէջ համայնավար խորհրդային ազդեցութիւն տարածելու համար եւ իրենց կարգին կը փորձէին սահմանափակել եւ եթէ հնարաւոր ըլլար նոյնիսկ չքացնել Ս. Էջմիածնի դերը արտասահմանի մէջ։ (Այդ տարիներու հրապարակումներէն բազմաթիւ քաղուածքներ կան այս առնչութեամբ։) Հնչակեանները իրենց հակադրութիւնը Դաշնակցութեան կը փորձէին հիմնաւորել թէ իրենք կը պաշտպանեն Ս. Էջմիածինը։ Վերջինիս միակ ընտրանքը այդ օրերուն Մոսկուայի եւ Երեւանի համայնավարներուն ճաշակով սրինգ նուագելն էր կամ ալ շարունակել ենթարկուիլ վերջիններուս սանձազերծած հալածանքներուն։

Մօտաւորապէս եօթը տասնամեակ ետք, Դաշնակցութիւնն այսօր կը յորդորէ պահպանել լաւ կապեր Քրեմլինի հետ ու զգուշանալ արեւմտեան պետութիւններու վրայ յոյս դնելէ։ Հնչակեանները դադրեցուցած են Քրեմլինի գովասանքը ու դասական սփիւռքի սակաւաթիւ կառոյցներէն են որոնք բացայայտ կ’աջակցին Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորած կառավարութեան արտաքին քաղաքականութեան ուղեգիծին, որ իր հերթին յառաջացուցած է Քրեմլինի զայրոյթը։ Ս. Էջմիածինը հիմա ամբողջ թափով լծուած է Երեւանի մէջ առկայ կառավարութիւնը տապալելու աշխատանքին եւ ներկայ իշխանութիւններուն ուղղած իր բազմաթիւ քննադատութիւններէն մէկն այն է, որ Ս. Էջմիածինը ճիշդ ու օգտակար չի նկատեր «արտաքին քաղաքական կողմնորոշումը կտրուկ փոխելու» Փաշինեանի կառավարութեան առած քայլերը։ Նիկոլ Փաշինեանի նկատմամբ հասարակաց (արեւելահայերէնով՝ ընդհանուր) հակակրանքը հալեցուցած է տասնամեակներու սառոյցը Ս. Էջմիածնի ու Դաշնակցութեան միջեւ։ Դաշնակցական պատուիրակութիւններու այցերը Ս. Էջմիածնի մայրավանք դարձած են յաճախակի, երբ տասնամեակներ նման բան գրեթէ չկար։ Էջմիածնական հոգեւորականներ այս օրերուն հրապարակային նամակներով կը քննադատեն Հնչակեան կուսակցութեան ղեկավարներուն դիրքորոշումը՝ յառաջացնելով հնչակեաններու հակազդեցութիւնը։

Այս եռանկիւնիէն ներս կարծես միակ կայուն ազդակը՝ եօթանասուն տարի առաջ եւ այսօր, Ս. Էջմիածնի ձգտումն է դրական երանգ տալու իր յարաբերութիւններուն Քրեմլինի հետ, առնուազն՝ հրապարակայնօրէն։

Ինչո՞ւ գրեցի այս բոլորը։ Կարելի է ըսել թէ պատմութիւն գրելու ժամանակ համեմատութիւններ կատարելը սովորաբար օգտակար է։ Աւելի շատ գրեցի, սակայն, սփիւռքահայ կուսակցականներուն համար, որ իրենց ներկայ դաշնակիցները գովերգելու եւ իրենց հակառակորդները քննադատելու ժամանակ մնան զուսպ, ժողովրդական խօսքով ըսած՝ «համը չհանեն»։ Ի՜նչ իմանաս վաղը ի՛նչ է բերելու...