Դիտումներ եւ Դատումներ Արմենակ Եղիայեան-էն - 2

 Ներփակ մէջբերումները Արմենակ Եղիայեան-ին շաբաթական «Հայերէնը կը զուարճանայ»՝ Թիւ 97  յղումէն է։ Վահէ Յ. Աբէլեան

 

Մի՛ գրէք՝

Փոխ կառավարիչ՝ անջատ, «Հասկ»-ի պէս:

Այլ գրեցէ՛ք՝

Փոխկառավարիչ՝ միացած, հայու պէս:

*****

Մի՛ արտասանէք ու գրէք՝

Ի՞նչպիսի , ո՞րքանով՝ «Մարմարա»-ի եւ Պարոյր Աղպաշեանի պէս:

Այլ արտասանեցէ՛ք ու գրեցէ՛ք՝

Ինչպիսի՞, որքանո՞վ՝ հայու պէս:

*****

Ասոնք բոլորը կը յատկանշուին ենթակայ-բայ թուային անհամաձայնութեամբ. այսինքն՝ ոմանց ենթական եզակի է, բայը՝ յոգնակի, ուրիշներու բայը եզակի է, ենթական՝ յոգնակի: Մինչ հայերէնը,  − եւ քիչ մը ամէն լեզու − կը պահանջէ, որ ենթական եւ բայը ունենան նոյն թիւը, այսինքն՝ համաձայնին իրենց թիւով: Քերականական անհրաժեշտութենէ մը աւելի՝ սա բանական անհրաժեշտութիւն է, այլեւ բնական, այնքան բնական, որքան ծառաւին համար ջուրի պահանջն է, անօթիին համար՝ հացի պահանջը,− բայց ահա եկուր-տես, որ այդ տարրական պահանջն է, որ հիմա սկսած է չքանալ արդի հայուն մէջ՝ ի Հայաստան թէ ի սփիւռս, իրարու հետ մրցակցութեան ելած են ուղղակի՝ իրենց բոլոր խաւերով ու շերտերով եւ միշտ գերազանցելով զիրար:

Հարց է, թէ ե՛րբ լեզուական այսքան պարզ կարգ մը չի յարգուիր, հապա ինչպէ՞ս կարելի պիտի ըլլայ աւելի խրթին երեւոյթներ մատնանշել եւ... սրբագրութիւն ակնկալել: 

Միւս կողմէ չմատնանշես զանոնք, հապա ինչպէ՞ս հաշտուիս աչքերուդ առջեւ ամէն օր քիչ մը աւելի աղաւաղուող, լլկուող, բռնաբարուող մայրենիիդ:

*****

Կրնա՞նք եզրակացնել, թէ հայերէնը  կը դժուարանայ հետզհետէ:

Հայերէնը կը մնայ նոյնը, զայն գրողներն են, որ պէտք եղած պատրաստութիւնը չունին, յատկապէս մեր լրագրողները, որոնց ոչ մէկը կը լրացնէ  տուեալ պաշտօնի պահանջները, որոնց առաջինն է լեզուի պարկեշտ տիրապետումը: Կրնա՞ք թուել մէկ արեւմտահայ լրագրող, որ հայագիտութիւն ըրած է,-- անշուշտ ամէն կրպակ հայագիտութիւն չի կրնար ուսուցել,--  վկայուած ըլլալով  նաեւ համալսարանի լրագրական բաժանմունքէ:

Ասոնք իբրեւ նախատինք չեն ըսուիր, այլ  կը մատնեն մեր ցաւը, մեր մորմոքը, մեր յուսահատութիւնը. անհեռանկարային մտահորիզոնը: 

Վերջը ի՞նչ պիտի ըլլայ:

Ամենամտահոգիչը այն է, որ բարելաւումի ոչ մէկ յոյս կրնանք փայփայել:

*****

Արմէնպրես եւ... հայերէնը

«Ողջունում եմ հայ ժողովրդի ուժն ու տոկունութիւնը և իրենց ապագան կերտելու յանձնառութիւնը. Լին Թրեյսին շնորհաւորել է ՀՀ Անկախութեան տօնը» («Արմենպրես»): Ամերիկացի դեսպանը իր այս ողջոյնը անգլերէն շարադրեց անշուշտ եւ անգլերէնի մէջ ժողովուրդ (people) յոգնակի է, այդ պատճառով ալ յոգնակի կիրարկած է նաեւ իրենց դերանունը (their): Լուրը հաղորդող Արմենպրեսը պարտաւոր էր ըսելու իր՝ եզակի, քանի ժողովուրդ բառը հայերէնի մէջ եզակի է՝ «իր ապագան»:

Սակայն այսքան բան կրնա՞նք ակնկալել «Արմէնպրես»-էն:

---Վիեննայի բանակցութիւնների մի քանի փուլերի արդիւնքներով կողմերին Է ներկայացուել համաձայնութիւնների վերջնական տեքստը (Արմենպրես):

Վերը անգլերէնն էր, այստեղ ալ ռուսերէնն է. 

հայը ամէն օր քիչ մը աւելի կը նահանջէ Հայաստանէն եւ... հայերէնէն: 

Այլապէս պիտի գրէր՝ շնորհիւ, եւ օրինակ ալ դառնար իր արեւմտահայ եղբայրներուն, որոնք նուազ օտարամոլ չեն:

 

Note: People is the plural of person that's most commonly used in everyday communication to simply refer to multiple humans. But people can also be used as a singular noun to refer to a population or community.