Դաւիթ Բէկի «խօսքով»՝ իմ մեկնաբանութեամբ

Վահէ Յ Աբէլեան 

Ձախէն աջ։ Րաֆֆի, Սերո Խանզադեան

Լեւոն Շիրինեան, հիմնադիր նախագահ  Քրիստոնեայ  Ժողովրդավարական կուսակցութեան, Ֆէյսպուքի էջին վրայ հետեւեալը տեղադրած է՝ «Դավիթ Բեկի խոսքերը կաթողիկոսին}.- Ես նրան խորհուրդ կտամ առայժմ չխառնվել ոչ մէկի գործին։ Թող հանդարտ մնայ իր վեհափառական գահին վրայ։ Նա չի, որ պետք է որոշի մեր ժողովրդի բախտը։ Խավար է հայոց երկնակամարը, եւ Աստծուն է միայն հայտնի, թէ ինչպիսի վտանգներ են պայթելու մեր գլխին։ ԷՋՄԻԱԾԻՆԸ ԹՈՂ ՀԵՌՈՒ ՄՆԱ ԱՇԽԱՐՀԻԿ ԳՈՐԾԵՐԻՑ,ԴԱ ՁԵՌՆՏՈՒ Է ՆՐԱՆ ՈՒ  ԺՈՂՈՎՐԴԻՆ ՀԱՅՈՑ»։

Որքան գիտեմ երկու հեղինակներ Դաւիթ Բէկը ըրած են իրենց գիրքերուն հերոսը։ Առաջինը Րաֆֆին է իր «Դաւիթ Բէկ»-ը վէպով։ Երկրորդը Սերո Խանզադեանն է իր «Մխիթար Սպարապետ»-ը վէպով։ Բնականաբար այդ մէջբերումը Դաւիթ Բէկի այդ երկու գիրքիրէն մէկուն հեղինակը ըրած ըլլալու է։

Երկուքն ալ պատանեկութեանս կարդացած եմ։ Բայց բան մը չեմ յիշեր վէպերէն, թէեւ շատ լաւ կը յիշեմ որ Սերո Խանզադեանին` «Մխիթար Սպարապետ» վէպը, Լիբանան, մօրեղբօրս վարձու ամառանոցը կարդացի, ամառ մը։ Այդ մէջբերումը ըրած կրնայ ըլլալ Րաֆֆին կամ Սերո խանզադեանը։ 

Երկու հեղինակներ նախաքրիստոնէական հին աստուածներու իրենց նախապատուութիւնը յայտնած են՝ Րաֆֆին եւ Լեւոն Շանթը։ Բայց կը կասկածիմ որ Րաֆֆիի «Դաւիթ Բէկ» գիրքէն եղած ըլլայ այդ մէջբերումը։

 Սերո Խանզադեան հաւատացեալ համայնավար մըն էր։ Ես այս մէկը ճշդելու պատճառը ունիմ։ Քանի մը տասնեակ տարի առաջ, Ամերիկա իր այցելութեան ընթացքին, Սերո Խանզանդեան «Հայրենիք» հանդիպած էր եւ հոն զրոյց մը ունեցած էր խմբագրութեան կազմին հետ։ «Հայրենիք»ի մեկնաբանութիւնը եղաւ որ Սերո Խանզադեան իր Սովետ ղեկավարներուն տուրք կուտայ։ Իսկ մօրեղբայրս պատասխանած էր «Հայրենիք»ի ակնարկին, որ այդպէս չէ՝ որ Սերո Խանզադեան Սովետական Հայաստանին հաւատացեալ մըն է։ Ճշդեմ որ մօրեղբայրս «Հայրենք»ի ղրկած պատասխանէն օրինակ մը ղրկած էր ինծի։ Սյդպէս է, որ հաղորդ մնացած եմ մօրեղբօրս մեկնաբանութեան, քանի որ «Հայրենիք»ը մօրեղբօրս ակնարկը չհրատարակեց։ Չմոռնանք՝ պաղ պատերազմին տաք շրջանն Էր։

Սովետական օրերն էին եւ չեմ զարմանար, որ Դաւիթ Բէկի կաթողիկոսին  ուղղած պատասխանը կը համընկնի էջմիածնի հանդէպ համայնաւար Սերո Խանզանդեանի Էջմիածինի տրամադրուածութեանը հետ։ Քանի մը տասնեակ տարիներ ոչ թէ անցած են այդ օրերէն, այլ յեղաշրջած են պատմութեան ընթացքը։ Այժմ Հայաստանը ազատ է, անկախ է, եւ ժողովրդավարական կարգով երկիր մըն է, իր գոյութիւնը սպառնացող բազմաթիւ ճակատագրական հարցերով։ 

ՀՀ սահմանադրութիւնը հետեւեալը կը նշէ, պետութիւն-եկեղեցի յարաբերութեան մասին՝

«Հոդված 17. Պետությունը և կրոնական կազմակերպությունները

Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորվում է կրոնական կազմակերպությունների գործունեության ազատությունը:

Կրոնական կազմակերպություններն անջատ են պետությունից:

Հոդված 18. Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցին

Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում է Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու՝ որպես ազգային եկեղեցու բացառիկ առաքելությունը հայ ժողովրդի հոգևոր կյանքում, նրա ազգային մշակույթի զարգացման և ազգային ինքնության պահպանման գործում:

Հայաստանի Հանրապետության և Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու հարաբերությունները կարող են կարգավորվել օրենքով:»

Պարզ է՝ կրօնական կազմակերպութիւնները անջատ են պետութենէն, եւ երկուքին յարաբերութիւնները ենթակայ են օրինական կարգաւորման, երբ անոնք  գիտակցաբար կամ ոչ՝ դուրս գան իրենց առաքելութեան սահմաններէն։

 Եկեղեցւոյ յարաբերութիւնը, մանաւանդ առանձնաշնորհեալ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ յարաբերութիւնը պետութեան հետ, որ օրինակ պէտք է հանդիսանայ Հայ Աւետարանական եւ Հայ կաթողիկէ եկեղեցիներուն, կը բխի եկեղեցիին պատմական առաքելութենէն որ այժմ ամրագրուած է Հայաստանի սահմանադրութեամբ եւ Առաքելական եկեղեցւոյ հաւանութեամբ։ Այդ առաքելութիւնը  կը կայանայ ՝ «հայ ժողովրդի հոգևոր կեանքին, անոր ազգային մշակույթի զարգացումին և ազգային ինքնութեան պահպանութեան գործին մէջ:»

Սերո Խանզադեան կրնայ Քրիստոնեայ հաւատացեալ մը եղած չըլլալ, բայց Դաւիթ Բէկի լեզուով իր տեսութիւնը կը մնայ ի զօրու՝ «ԷՋՄԻԱԾԻՆԸ ԹՈՂ ՀԵՌՈՒ ՄՆԱ ԱՇԽԱՐՀԻԿ ԳՈՐԾԵՐԷՆ»։ Իսկ աշխարհականներն ալ թող հեռու մնան եկեղեցին ի շահ իրենց քաղաքական նպատակներուն գործածելէ եւ գոհանան զայն ծառայեցնել միայն իրենց հոգեկան եւ հոգեւոր կարիքներուն։

Two Armenian American Kharpertsi writers: Hamasdegh and Vahe Haig. – 2/2-

In a superb narration, Levon Sharoyan, masterfully compares and contrasts two noted Armenian American writers of Kharpert extraction who were contemporaries and lived through the unfolding of the genocide, the first republic, the treaties of Sevres and Lausanne, Soviet Armenia and onto the Cold War. The article was published in “Aztag” Daily on August 23, 2024 (Համաստեղ Եւ Վահէ-Հայկ. Խարբերդցի Երկու Գրագէտներ Դէմ Յանդիման). Vahe H Apelian 

LtoR: Hamasdegh, Vahe Haig

«Hamasdegh (Hampardzum Gelenian) and Vahe Haig (Dinjian).

I can easily find many similarities between these two writers I love.

First of all, both of them are from Kharpert. Hamasdegh is from Perjench village of Kharbert, and Vahe Haig is from the city of  Kharpert.

Hamasdegh was born in 1895, and Vahe Haig was born a year later, in 1896.

Both of them received their primary education from the Armenian schools of the region. Hamasdegh received his primary education in the village school and continued his studies in the Central School of Mezire (now Elâzığ). Vahe Haig received his education from the Euphrates College of Kharpert.

Both are regarded among the few notables of the first generation of the Armenian American literature. It is with them that Armenian American literature began in the twenties of the last century.

Both of them tirelessly elaborated the genre of our prose literature that dealt with the village life. With lovely and impressive stories, they presented to us the lost, every day simple but colorful life of the humble Armenian villagers in the provincial life of Western Armenia, who clinging to their lands,  eked out a living with the sweat of their labor, remaining  faithful to their native customs, manners, and native dialect. This type of literature, we can say, was a kind of extension of the provincial literature that started and flourished with Khrimian, Karegin Srvantiants, Tlgadentsi, and Msho Gegham (Gegham Der-Garabedian).

Despite living in America for decades, both Hamasdegh and Vahe Haig, had not been able to disassociate themselves from the lost charm of their birthplaces. Nostalgia tormented them. Both of them carried the lost provincial life in their blood and in their backbone. They wanted to at least revive, in the Armenian literature the provincial life, which was erased from the map.

What a wondaful thing they did by saving the images of that provincial life and relegating them to eternity.

Although Hamasdegh and Vahe Haig resemble each other in so many details, they were far from each other in their ideological tendencies. Hamasdegh was a tashnagsagan (ARF-er), Vahe Haig was a ramgavar (ADL-er). (note: ARF-Armenian Revolutionary Federaration, ADL Armenian Democratic Liberal Party)

I know that nowadays this last fact has lost its former partisanship. The servants of Armenian literature will be valued or honored only by their merits and the quality of their literary output, and they will live in our textbooks, in our cultural experiences and thoughts, without discrimination.

However, decades ago, in the days of Hamasdegh and Vahe Haig, partisan discrimination was rooted in our literature as well. There was Soviet Armenia with its supporters abroad, and there was the segment opposed to it. Diaspora Armenian writers, in their own ways, willingly or unwillingly, were part of one or the other of the opposing camps. Therefore, the literature was also divided. Literary periodicals even had "fronts" and formed fronts. Vahe Vahian's "Ani" of Beirut would not take kindly to the Antranig Zaroukian's "Nayiri" magazine of Aleppo, Syria. Boston's "Hairenik" magazine and New York's "New Letter-Nor Kir – Նոր Գիր" were not on friendly terms. Paris's monthly "Zvartnots - Զուարթնոց" turned its back on the leftist leaning  "Loussaghpiour Լուսաղբիւր"  monthly published in the same city. This trait inherited from the past, continued almost unabated by Beirut's "Shirag - Շիրակ" and "Pakin - Բագին" literary magazines as well.

* * *

Copied from the Armenian Weekly

I remembered all this and wrote about it because of a random reading.

In a corner of my library, I found Vahe Haig's " voluminous book, “Bright Faces in Our Days – Loussavor temker mer oreroun vra -Լուսաւոր դէմքեր մեր  օրերուն վրայ", printed in Beirut, about half a century ago, in 1972 (Donigian printing house). It is one of his most important works next to his five-volume sequel of " Native Abode -Haireni Tzkhan – Հայրենի Ծխան" and his monumental history book of "Kharbert and its golden field - Kharpert yev anor voskeghen tashte -  -Խարբերդ եւ անոր ոսկեղէն դաշտը". In 400 pages, Vahe Haig presented thirty Armenian literary and cultural figures, recording his impressions about them, and for his contemporaries, commemorating memories, and narrating unforgettable episodes. For one thing, it is an informative book that is read with pleasure. 

Hamastegh is also among them. I was interested in Vahe Haig's opinion about his fellow writer considering their ideological contrasts and sensitivities of the time they lived. It would be beneficial to know what a ramgavar – ADL-er - writer thought about a Tashnagtsagan – ARF-er - writer. To what extent did the artificial barriers allow a writer to publicly express positively about another writer from the opposite camp?

Vahe Haig expressed his appreciation and praise of Hamasdegh. According to him, in the field of short stories, "it can be confirmed with certainty that he (Hamasdegh) is a great master of creating provincial stories, rustic portraits and psychology, and he remains among the few authentic figures in this field."

In addition to Hamasdegh's  " Kouyghe – The Village - Գիւղը" and " Rain – Antsrev -Անձրեւ", Vahe Haig did not hide his favorable opinion about Hamasdegh's "Brave Nazar – Katch Nazar – Քաջ Նազար" book also. He wrote: "Once you started reading one paragraph, you couldn't stop. Familiar, simple and living and breathing beings come to you, talk, fight, act, live or die, exactly as you saw in our life, every day, and every hour," he assured.

However, Vahe Haig's opinion is different about Hamasdegh's two-volume novel " The white horseman – Spedag Tziavore - Սպիտակ Ձիաւորը». He did not deny that it has some beautiful and attractive images or individual episodes, but on the whole, he wrote "unfortunately, it should be noted that it was unsuccessful". According to him, "while advancing the development of the novel, he loses its forward path, falls into dark circles and deeply injures the entirety of the novel. ... The reader gets lost like a traveler lost among bushes."

So much as far as literature is concerned. But Vahe Haig has another dissatisfaction with Hamasdegh and he did not hide it.

"Regarding the magnificent reality of Armenia (Soviet) and its magnificent culture, Hamasdegh's passive stand or silence need interpretation”, Vahe Haig noted,  "I do not believe that some political prejudices constrained him or closed his lips. I know that he is fond of silence, he is cautious and relegates himself to the back seats."

Vahe Haig recalls that when he visited Armenia (Soviet Armenia), many literary colleagues showed interested in Hamasdegh, and asked about him. And he tried to satisfy their interest. He continued writing, "for any surviving Armenian writer who came from the old country and knows the difference between the two times, it is impossible not to slow down and show interest and extend hands to the people, who are called upon to the glory of building the Armenian home  in our native land, that is to say to the builders, the writers, the singers, the speakers, the sculptors, the poets,  the researchers and to everybody and everyone."

The reason behind Vahe Haig's dissatisfaction is clear. Hamasdegh's passive stand towards Soviet Armenia.  

* * *

Now, I will take from the library the book of the Hamasdegh's letters, by the "Mughni" publishing house in 2003. The book is printed in Yerevan and is sponsored by the Garbis Nazarian Foundation, and is edited by philologist Margarit Khachatryan (Մարգարիտ Խաչատրյան). I find seven letters by Hamasdegh addressed to Vahe Haig. 

The one that interests me the most is the letter written in August 1947. In it, Hamasdegh expresses gratitude to his, for having received the third volume of his "Native Adobe". He tells that the editorial board of "Hairenik" daily also received a copy of the new book, and that one of the members of the editorial board, Dr. Armenag Parseghian told him that he intends to write a review of the book. Hamasdegh continued noting the following.:

"You can see that there is no partisan issue in Hairenik when it comes to beautiful literature in particular and literature in general. Fortunately, that has always been the case with us, not to confuse literary and artistic works with party-politics. I have seen the opposite in yours. They even avoided mentioning the name, eh, that's an old wound."

Yes, "ours" and "yours"... is an old wound...

* * *

The last letter among the letters is addressed to Vahe Haig by Hamasdesh and is dated January 30, 1960. The letter writer stated that he has received Vahe Haig's noted history book of Kharpert and has read it with pleasure. Then he added:

"I was happy that your book "Native Abode" is being published in Armenia. I was not ordained to go to Armenia, in other words, I did not take advantage of an invitation that was extended to me. I always believe that I will go one day."

Aha, Hamasdegh's real desire was to  go to Armenia...

The story of the official invitation to Hamasdegh to visit Soviet Armenia and his hesitations to make the journey, is a different story.

Pity! he was not able to make the trip he longed for, because on November 26, 1966, he died suddenly on the stage during the jubilee organized in his honor in Los Angeles, when he was reading pouring his heart out.  "

 

Link: Of Aintabtsis, Marashtsis and Kharpertsis - 1/2 -

  http://vhapelian.blogspot.com/2024/09/of-aintabtsis-marashtsis-and-kharpertsis.html

 

 

Տարիք Առնել - Aging - ըստ George Carlin-ի

 Թարգմանեց Վահէ Յ։ Աբէլեան

The original text is include

Հէ՞չ անդրադարձած էք որ միակ ժամանակը երբ կ՚ուզենք մեծնալ մեր մանկութեան է։

Երբ տասնը տարեկանէն պակաս ես, այնքան կը փափաքիս մեծնալ որ կոտորակով կը մտածես։ «Քանի տարեկան ե՞ս». «Ես չորսն ու կէս տարեկան եմ»։ Դուն երբէք եռեսունվեցուկէս պիտի չըլլաս։ Ներկայիս դուն չորս ու կէս տարեկան ես եւ շուտով հինգ տարեկան պիտի ըլլաս։ 

Պատանեկան տարիքին կը հասնիս, հիմայ ոչ ոք քեզ կրնայ զսպել։

Կը ցատկես յաջորդ թիւին եւ թերեւս ալ քանի մը թիւեր եւս։ «Քանի տարեկան է՞ս»։ «Ես տասնը վեց տարեկան պիտի ըլլամ»։ Կրնայ ըլլլար որ տասներէք տարեկան ես, բայց հէ՛յ, տասնը վեց տարեկան պիտի ըլլաս։

Իսկ յետոյ՝ կեանքիդ մեծագոյն օրը կը հաանի եւ ՔՍԱՆ ԵՒ ՄԷԿ տարեկան կ՚ըլլաս։ Նոյնիսկ թիւը արարողութեան նման է՝ ՔՍԱՆ ԵՒ ՄԷԿ տարեկան եղած ես։ ԱՅՈ!!!

Յետոյ կը դառնաս 30 տարեկան։ Օ ՜հ, ի՞նչ պատահեցաւ։ Թթուած կաթի պէս կը հնչէ։ Եռեսուն տարեկան դարձաւ։ Պէտք է զինքը արտաքսենք։ Զուարճութիւն չկայ այլեւս։ Դուն թթուած խմոր մըն ես։ Ի՞նչ պատահեցաւ։

21տարեկան Կ՚ԸԼԼԱՍ, 30 տարեկան ԿԸ ԴԱՌՆԱՍ եւ յանկարծ 40-ի կը ՄՕՏԵՆԱՍ։ Օհ ՜օ, դնենք արգելակներ, ամէն բան արագօրէն կը սահի եւ կը սպրդի։ Մինչեւ որ անդրադառնաս 50-ին կը ՀԱՍՆԻՍ եւ երազներդ արդէն գացած են։ 

Բայց սպասէ՛ 60 տարիքդ ԿԸ ՆՈՒԱՃԵՍ. չէիր կարծեր որ պիտի կարենայիր այդ տարիքին հասնիլլ։ 

21 տարեկան Կ՚ԸԼԼԱՍ, 30 տարեկան ԿԸ ԴԱՌՆԱՍ, 40-ի կը ՄՕՏԵՆԱՍ, 50-ի ԿԸ ՀԱՍՆԻՍ,  60-ը ԿԸ ՆՈՒԱՃԵՍ։ ։Բայց այլեւս արագընթաց գահավէժ ընթացքի մէջ ես եւ ԿԸ ԲԱԽԻՍ 70-ին։

Որմէ ետք օրը օրին։ 80 տարիքիդ մէջ ես եւ ամէն օր լման շրջան մըն է՝ ԿԸ ԲԱԽԻՍ կէսօրուայ ճաշիդ, ԿԸ ՄՕՏԵՆԱՍ երեկոյեան ժամը 4:30-ին եւ կը ՀԱՍՆԻՍ գնանալու ժամիդ։ 

Բայց հոն չի վերչանար։ 90-ի մէջ ես եւ կը սկսիս ետ երթալ՝ «Նոր 90 տարիքս լրացուցի։»

Յետոյ տարօրինակ բան մը կը պատահի։ Եթէ 100 տարիքը հասնիս, պզտիկ տղեկ մը կը դառնաս կրկին՝ «Ես 100 եւ կէս տարեկան եմ» !

Ամէնքդ ալ հասնիք ձեր առողջ 100 եւ կէս տարիքին։

 ԻՆՉՊԷ՞Ս  ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՄՆԱԼ

Ա. Ձերբազատուէ՛ այդ անիմաստ թիւերէն՝ ըլլան անոնք տարիք, կշիռք։ Ձգէ որ բժիշկները մտահոգուին անոնցմով։ Անոր համար կը վճառենք իրենց։

Բ. Ընկերակցիր միայն ուրախ ընկերներու հետ։ Տրտնջացողները քեզ ապառողջ պիտի ընեն։

Գ. Շարունակէ սորվիլ։ Սորվէ համակարքիչը, պարտիզպանութիւն, արուեստ կամ որեւէ այլ բան։ Երբէք մի ձցեր միտքդ անզբաղ։ «Սատանային աշխատանոցը՝ ծոյլ միտքն է»։ իսկ Սատանային անունն ալ Alzheimer’s է։

Դ. Վայելէ պարզ բաները։

Ե. Յաճախ ծիծաղիր, բարձր եւ երկար։ Ծիծաղիր մինչես իսկ շնչահեղծ ըլլալու պէս ըլլաս։

Զ. Արցունքներ կը կատահին։ Դիմացիր, ոխբայ եւ շարժման մէջ մտիր։ Միակ անձը որ մեզ հետ պիտի ըլլայ մեր ամբողջ կեանքի տեւողութեան՝ մենք ենք։ Կեանքոտ եղիր այնքան ատեն որ կեանք ունիս։ 

Է. Շրջապատէ՛ դուն քեզ բաներով որոնք կը սիրես, ըլլայ այդ ընտանիք, յիշատակներ, երաժշտութիւն, տունկ, սիրական զբաղումներ։ Քու տունդ քու ապաստանն է։

Ը. Հոգ տար առողջութեանդ։ Եթէ լաւ է, պահէ զայն։ Եթէ կայուն չէ, բարելաւէ։ Իսկ եթէ քու կարողութիւնէդ վեր է օգնութիւն հայցէ։

Թ. Մի մտմտար յանցանքներուդ վրայ։

Ժ. Ամէն պատեհ առիթներու արտայայտէ սէրդ անոնց որոնց կը սիրես։

ՄԻՇՏ ՅԻՇԷ՛

ԿԵԱՆՔԸ ՉԷ ՋԱՓՈՒԱԾ ՏԱՐԻՆԵՐՈՒ ԳՈՒՄԱՐՈՎԸ ՄԻԱՆ՝ ԱՅԼ ԱՅԴ ՏԱՐԻՆԵՐՈՒՆ ԿԵԱՆՔԻՆ ԵՌԱՆԴՈՎԸ

«Կեանքը պետք չէ որ ըլլայ դեպի գերեզման ճամբորդութիւն մը՝ գրաւիչ և լաւ պահպանուած մարմինով մը. այլ պետք որ ըլլայ ամբողջովին սպառած, ամբողջովին մաշած և գոռալով…. « այս ի՜նչ զբօսանք մըն էր»։ Աբիսողոմ Աղա։

George Carlin on aging: Do you realize that the only time in our lives when we like to get old is when we’re kids?

If you’re less than 10 years old, you’re so excited about aging that you think in fractions. “How old are you?” “I’m four and a half!” You’re never thirty-six and a half. You’re four and a half, going on five!

That’s the key. You get into your teens, now they can’t hold you back.

You jump to the next number, or even a few ahead. “How old are you?” “I’m gonna be 16!” You could be 13, but hey, you’re gonna be 16!

And then the greatest day of your life . . . you become 21. Even the words sound like a ceremony . . . YOU BECOME 21. . . YEAS!!!

But then you turn 30. Oooohh, what happened there? Makes you sound like bad milk. He TURNED, we had to throw him out. There’s no fun now, you’re just a sour-dumpling. What’s wrong? What’s changed?

You BECOME 21, you TURN 30, then you’re PUSHING 40. Whoa! Put on the brakes, it’s all slipping away. Before you know it, you REACH 50 . . . and your dreams are gone.

But wait!!! You MAKE it to 60. You didn’t think you would!

So you BECOME 21, TURN 30, PUSH 40, REACH 50 and MAKE it to 60. You’ve built up so much speed that you HIT 70!

After that it’s a day-by-day thing; you HIT Wednesday! You get into your 80s and every day is a complete cycle; you HIT lunch; you TURN 4:30; you REACH bedtime.

And it doesn’t end there. Into the 90s, you start going backward; “I was JUST 92.

Then a strange thing happens. If you make it over 100, you become a little kid again. “I’m 100 and a half!”

May you all make it to a healthy 100 and a half!!

HOW TO STAY YOUNG

1. Throw out nonessential numbers. This includes age, weight, and height. Let the doctor worry about them. That is why you pay him/her.
2. Keep only cheerful friends. The grouches pull you down.
3. Keep learning. Learn more about the computer, crafts, gardening, whatever. Never let the brain idle. ” An idle mind is the devil’s workshop.” And the devil’s name is Alzheimer’s.
4. Enjoy the simple things.
5. Laugh often, long and loud. Laugh until you gasp for breath.
6. The tears happen. Endure, grieve, and move on. The only person who is with us our entire life is ourselves. Be ALIVE while you are alive.
7. Surround yourself with what you love, whether it’s family, pets, keepsakes, music, plants, hobbies, whatever. Your home is your refuge.
8. Cherish your health: If it is good, preserve it. If it is unstable, improve it. If it is beyond what you can improve, get help.
9. Don’t take guilt trips. Take a trip to the mall, to the next county, to a foreign country, but NOT to where the guilt is.
10. Tell the people you love that you love them, at every opportunity.

AND ALWAYS REMEMBER:

Life is not measured by the number of breaths we take, but by the moments that take our breath away.

Of Aintabtsis, Marashtsis and Kharpertsis - 1/2 -

Vahe H Apelian

 

Courtesy Mark Gavoor.

I imagine most readers understand that the title of this blog alludes to Armenians whose ancestors hail from Aintab, Marash, and Kharpert. Driven from their ancestral homes in Western Armenia, their descendants endearingly retained the history, cuisine, aspects of the local culture, family anecdotes and of course its dialect as long as they could. Readers may relate to following books, “The Armenians of Aintab” by Umit Kurt, “The Lions of Marash”, by Stanley Kerr, and the books by Hamastegh. In my mind, each became more prominent in a mosaic, that made the tapestry what is the Armenian Diaspora.

Antranig Zarougian, wrote the following about the Aintabtsis in his famous book “Dreamy Aleppo- Yerazaying Haleb – Երազային Հալէպը»… “The overwhelming majority of the Armenians in Haleb were Cilician Armenians; the Sassountsi Armenians were the second largest. Among them, the Aintabsi Armenians occupied a prominent and dominant position. Their numerical superiority was such that they had two schools, Zavarian (Tashnag) and Grtasseerats (the other kind). For some time they had their own church, next to the Cathedral of the Holy Forty Martyrs (Սրբոց Քառասնից Մանկանց Մայր Եկեղեցի). It was known as the “Aintabsis” church. When Catholicos Coadjutor Papken passed away, they did not let him be buried in Antelias. They brought the coffin to Haleb and with a large showing had him buried in “their” church.

Before the Genocide Aintab was considered the Athens among Cilician cities because of its schools, and American College. In spite of the fact that Aintabsi Armenians were Turkish speaking, love of learning and education were much stressed among them….” (see the link below).

Marashtsis were prominent in what was considered the heartland, not only of Armenians of Lebanon, but of Diaspora, the Armenian enclave Bourj Hamoud. They had a whole neighborhood named  after Marash, as “Nor Marash- New Marash”. For a quarter of century my mother taught in the Armenian Evangelical Shamlian Tatigian School in Nor Marash. The neighborhood boasted the largest hall of its time called Kermanig. I am not sure if the hall is still in use or if the hall is still around. Kermanig is synonymous with Marash.

Before I immigrated, I associated Kessabtsis being prominent in America, I mean to say in the United Stats of America. The great Mississippi River dividing the country in halves had not made inroad in my imagination. It is only after I immigrated in 1976, that I realized that organized Kessabtsis were not present on the East coast, let alone any other ethnic Armenian group. It also was only after we moved and settled in Boylston in 2018,  a suburb of Worcester in Massachusetts, I realized that I could safely ascribe Kharpertsis being prominent, on the East Coast, especially in Massachusetts, notably in Worcester, which was the cradle of the Armenian organized community in the United States. Also, in distinction to Aintabtsis in Aleppo, and Marashtsis in Lebanon, Kharpertis, started coming to the U.S. before the 1915 Armenian Genocide. For an example, Hamasdegh, the noted Kharpertsis, came to U.S. before the genocide to join his father.

A series of happeneing made me come to that realization. But three persons cemented what I had been suspecting that Armenians from Kharpert, more than from any other place in Western Armenia, constituted the cornerstone of the Armenian American community, at least in Massachusetts, notably Worcester, where all things organized Armenian American began.

 On January 24, of this year, 2024, Gregory Aftandlian, Senior Professorial Lecturer at the American University, in Washington, DC, gave a presentation at NAASR about “Recreating Kharpert in Massachusetts”, where he said “There is a special connection between Armenian Americans of Massachusetts and the Ottoman province of Mamuret ul-Aziz, which the Armenians called Kharpert.”

Two others, whom I have befriended on line and not yet met in person, came to bolster in me that I can safely claim that if Aintabtis were prominent in Aleppo, Marashtisi in Beirut, Lebanon, Kharpetrsis surely were prominent on the  East Coast U.S.A., especially in Massachusetts.

Kenneth Martin family dog Chalo

The first was Kenneth Martin, who I found out is of Kharpert extraction. A few months ago, in March 2024, Kenneth posted a picture of a dog the family had owned in his younger day. For some reasons it reminded me of Chalo, Armenian literature’s famous dog by Hamasdegh. Lo and behold, it turned out that it was named Chalo and that Chalo for a while faithfully guarded Camp Haiastan. (see the link below).

The other is Mark Gavoor, who just recently posted  in the Armenianweekly, a picture, which is posted above, of a shirt embroidered “Kharpert Country Club”!  Surely, Kharpert is prominently lurking below the  bland surface.

It is then that I also realized that it was very natural that the two great Armenian-American writers Hamasdegh and Vahe Hag, were of Kharpet extraction and that Hamasdegh had settled in Watertown,  where Hairenik publication was and continues to be and Massachusetts was sort of a Nor-Kharpert.

LtoR: Hamasdegh, Vahe Haig, courtesy Levon Sharoyan)

A reader may ask, what about those who trace their ancestry to Urfa, Zeitoun, Sassoun, Keghi, Erzeroum, Dickranagerd and many and many other places in the historic western Armenia. Aftr all they were natives of that land. Surely, they also endearingly retained the history, cuisine, aspects of the local culture, family anecdotes, and of course the dialect of their ancestral region, as long as they could.

It is just that these three, the Aintabtsis, the Marashtsis and the Kharpertsis came together this morning to put this blog together.

 

Notes: 

Dreamy Aleppo: http://vhapelian.blogspot.com/2017/09/dreamy-haleb-yerazayeen-haleb.html

Chalo:     http://vhapelian.blogspot.com/2024/03/chalo.html

 

 

Charting the Armenian Declaration of Independence

Rafael Hambardzumyan

Բնագիրը կցուած է։ The attached is my translation of Rafael Hampardzumyan’s email, I also happened to receive. I attempted to translate it as verbatim as possible, keeping the order of sentences, the tense of the verbs, and choices of the words and all the capitalization of words he used in his text.  The letter gives a glimpse in the charting of the Declaration of Independence as a common document from the versions received from ten organizations. I also attached the original letter in Armenian. The title of the blog is not what Rafael Hampartdzumyan used. Vahe H Apelian. 

" In recent days, many organizations and individuals celebrated the anniversary of the (Declaration of) Independence on August 23, 1990. None of those publications presented the more than twenty-day discussions (that took place) before holding the referendum. The opposition of those days, forced the ruling ANM group to abandon numerous anti-nationalist Declaration points it presented and add some very important points. Thanks to that struggle, VERY LITTLE THINGS REMAINED FROM THE INITIAL VERSION presented by ANM, which was put to the vote...

For those who want to know the truth, I present the article I published in the weekly newspaper AZAT HAYK, which I edited, where the reader will find MANY details that were not covered by any newspaper of those days.

"In 1990, during the August 4,  session of the Supreme Council of the ASSR (Armenian Soviet Socialist Republic) discussed the issue of drafting a common document from the ten resolutions presented "On the Status of Armenia". LTP (Levon Ter Petrosyan), conducting the session said that versions of the declaration "On the status of Armenia" were presented to the secretary by the Pan-Armenian National Movement (ՀՀՇ), Communist Party, the Ministry of Justice, the Independence Party of Armenia, the Republican Party, the Constitutional Rights Union, Union for National Self-Determination, the Unification Organization. Rafael Hambardzumian declared that the version of the National Unity Covenant (Ուխտ) was not only handed to the secretariat, but he personally also gave it to  Levon Petrosyan. At the suggestion of MP Aghassi Arshakyan, the meeting added the version of the National Unity Covenant to the options that were voted on.

To manage the discussion of the issue, the session decided to form a special committee from the delegations of the organizations that presented (their versions) of Declaration to manage the discussion of the issue. (The committee) presented three versions of the Declaration to the Parliament the next day. The first version was formed by bringing together the representatives of the Pan-Armenian National Movement (ՀՀՇ), the Communist Party of Armenia, the Independence Party of Armenia, and the Ministry of Justice. National self-determination association. The proposal of the National Unity Covenant, which is fundamentally different from all others, is not included in any version. At the request of R. Hampardzumyan, the session of the Supreme Council discussed it as a separate option. Thus, among the options discussed at the session, the first one was the combined version of ANM and others, the second was the version of the Constitutional Rights Union and others, and the third was the version of the National Unity Covenant of JUST SIXTEEN LINES. 

After distributing ALL THREE OPTIONS to the deputies, on the next day, August 8, 1990, they were published in the "Republic of Armenia" and "Yerekoyan Yerevan" newspapers. 

The discussion showed that the first two versions, especially the first version considered to be ANM's, were based on the "Sovereignty Charters" of the other republics of the keiserdom (literally empire, may imply Soviet Union) and had only a few domestic (likely emplying Armenian) elements. There were no clear forms of real independence, reunification of Artsakh, Pan-Armenian citizenship and bahanchaderoutiun (most likely implies claims for restitution and reparation). In that version, independence was presented as the GOAL of the Armenian statehood. In other words, the state formed by the Armenians, who fought for freedom for approximately 5000 years, announces to the world that the state to be built is not a free and independent sovereign republic, but a country that has adopted independence as its GOAL. A classic example of absurd evasion and political timidity. The mentioned version of the declaration was loaded with various articles that signaled legislative and "democratic". The article that was somehow managed to be removed from the joint version, at the request of the Covenant, was the criminalization point for severely punishing those who rebel against the authorities.  Fiercely resisting the ANM and LTP, who was conducting the session, the opponents forced the government to include in the draft the clause of granting that right (for citizenship) to the diaspora Armenians who applied to become citizens of the Republic of Armenia. ANM justified leaving the proposals of the national forces (for citizenship) out of the Declaration with simple and ridiculous "arguments". For example, Davit Vardanyan, the plenipotentiary of "Karabakh Committee", was one of those fighting against the right of Diaspora Armenians to become RA citizens, warning the commission that "diaspora millionaires will come and take all our lands, department stores and factories, we will have nothing left".

 With the efforts of the National Unity Covenant, modern Armenia in 1918-1920 was also discussed at the session of the Supreme Council. The proposal to regard THE RIGHTFUL HEIR of the (first) REPUBLIC OF ARMENIA, was left out of the final version because of the efforts of ANM.

A nearly 20-day discussion of the drafts of the DECLARATION OF INDEPENDENCE with the ANM, indicated that the ruling party became impediment hindered the REVIVAL OF THE TREATY OF SEVRES entering in the Declaration and as a whole, everything that was national. However, in the FINAL version that was put to the vote, thanks to the efforts of the opposition, ALMOST NOTHING REMAINED from the INITIAL version presented by ANM, and some of the articles we presented, after some editing, were added to the Declaration of Independence.

I present the draft of the Declaration of Independence by the National Unity Covenant.

"RECORD ABOUT RESTORATION OF THE FREE, INDEPENDENT AND UNITED REPUBLIC OF ARMENIA

The Supreme Council of the SOVIET ARMENIAN SOCIALIST REPUBLIC, having FULFILLED the December 1, 1989 decision RESTORES: (Note: On that date the Supreme Council of the Armenian SSR (Soviet Socialist Republic), and the National Council of the Mountainous Karabakh took a decision for the reunification of the Armenian SSR and Mountainous Karabakh. )

1. RESTABLISEHS - The Armenian National Council’s 1918, May 28 declaration on the status of the Republic of Armenia, the multi-party parliament of the Republic of Armenia established on August 1, 1919; the emblem, the flag and the anthem of the Republic of Armenia adopted by the parliament, (meant to say are being restored).

2. RECONFIRMS 1919, May 28 PROCLAMATION OF FREE, INDEPENDENT AND UNITED ARMENIA published by the government.

3. FREE, INDEPENDENT AND UNITED REPUBLIC of ARMENIA’s PARLIAMENT:

A. Grants, all Armenians of the world the right to become citizens of the Republic of Armenia.

B. Considers illegal all agreements that are divisive of the Republic of Armenia, and re-accepts the Treaty of Sevres.

G. Appeals to the United Nations for the admission of the United Republic of Armenia, as a free, independent and neutral nation."

Reference: 1990 թ. օգոստոսի 4 (ԱԶԱՏ ՀԱՅՔ ԹԵՐԹ, թիւ 43-85, էջ.  23-24 

***

Բնագիրը՝

ՅԱՂԱԳՍ ՀՀ ԱՆԿԱԽՈՒԹԵԱՆ ՀՌՉԱԿԱԳՐԻ (գրել եմ 1990 թ.օգոս. 4 -ին)

 

   Վերջին օրերին բազմաթիւ կազմակերպութիւններ ու անհատներ նշեցին 1990 թ. օգոստոսի 23-ի Անկախութեան հանրաքուէի տարե-դարձը: Այդ հրապարակումներից ոչ մէկը չը ներկայացրեց հան-րաքուէն անցկացնելուց առաջ աւելի քան քսանօրեայ քննարկում-ները, որոնցով այդ օրերի ընդդիմութիւնը իշխող ՀՀՇ խմբին պար-տադրեց հրաժարուել իր ներկայացրած ապազգային Հռչակագրի բազմաթիւ կէտերից ու յաւելել մի քանի յոյժ կարեւոր կէտեր: Այդ պայքարի շնորհիւ քուէարկութեան դրուած ՀՀՇ-ի ներկայացրած ՆԱԽՆԱԿԱՆ ՏԱՐԲԵՐԱԿԻՑ  ՇԱՏ  ՔԻ՛Չ  ԲԱՆ  ՄՆԱՑ…

Իրողութեանը տեղեակ լինել ցանկացողին եմ ներկայացնում խմբագրածս ԱԶԱՏ ՀԱՅՔ շաբաթաթերթում տպագրածս սոյն յօդուածը, ուր ընթերցողը պիտի գտնի ԲԱԶՄԱԹԻՒ մանրամասներ, որոնց այդ օրերի ո՛չ մի թերթ չի անդրադարձել.

«1990 թ. օգոստոսի 4-ի երեկոյեան նիստին ՀՍՍՀ Գերագոյն խորհրդի նստաշրջանը քննարկեց «Հայաստանի կարգավիճակի մասին» ներկայացուած մօտ տասը հռչա¬կագրերից մէկ ընդհանուր փաստաթուղթ կազմելու հարցը: Նիստը վարող ԼՏՊ-ն յայտնեց, որ քարտուղարութեանը «Հայաստանի կար¬գավիճակի մասին» հռչակագրի տարբերակներ են ներկայացրել ՀՀՇ-ն, Կոմկուսը, Արդարադատութեան նախարարութիւնը, Հայաստանի անկա¬խութիւն կուսակցութիւնը, Հան¬րա¬պետական կուսակցութիւնը, Սահմա-նադրական իրաւունք միութիւնը, Ազգային ինքնորոշում միաւո¬րումը եւ Միացում կազմակերպութիւնը: Ռաֆայէլ Համբարձումեանը յայտա-րարեց, որ Ազգային Միասնութեան ուխտի տարբերակը ոչ միայն քար-տու¬ղարութեա՛նն է յանձնուել, այլ ինքը անձամբ տուել է նա՛եւ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանին: Պատգամաւոր Աղասի Արշակեանի յորդորով նիստը քուէարկութեամբ եղած տարբերակներին յաւելեց նաեւ Ուխտի տարբերակը: Նստաշրջանը որոշեց Հռչակագիր ներկայացրած կազմակերպութիւն¬ների պատուիրակներից կազմել հարցի քննարկումը տնօրինող յատուկ յանձնախումբ, որը յաջորդ օրը խորհրդարանին ներկայացրեց Հռչա¬կագրի երեք տարբերակ: Առաջին տարբերակը ձեւաւորուել էր ՀՀՇ-ի, Կոմկուսի, Հայաստանի անկա-խութիւն կուսակցութեան, Արդարադա¬տութեան նախարարութեան ներ¬կայացրածները ի մի բերելով, երկրորդ միասնական տարբերակը մէկ փաստաթղթի էին վերածել Միացում կազմակերպութիւնը, Սահմա¬նադրա¬կան իրաւունք միութիւնը, Հանրա¬պետական կուսակցութիւնն ու Ազգային ինքնորոշում միաւորումը: Բոլորից հիմնաւորապէս տար¬բերուող Ազգային Միասնութեան ուխտի ներկայացրածը ոչ մի տար¬բերակի մէջ չը ՄԵՐՈՒԵՑ, ուստի Ռ. Համ-բարձումեանի պահանջով Գերագոյն խորհրդի նստաշրջանը քննարկ-ման դրեց իբրեւ առանձին տարբերակ: Այսպիսով, նստաշրջանը քննար¬կումի դրուած տարբե¬րակ¬ներից Առաջինը ՀՀՇ-ի եւ միւսների միացեալ տարբերակն էր, երկրորդը՝ Սահմանադրական իրաւունք միութեան եւ միւսների, իսկ երրորդը՝ ԸՆԴԱՄԷՆԸ ՏԱՍՆՎԵՑ ՏՈՂԱՆԻ Ազգային միասնութեան ուխտի տարբերակը: Քննարկումի դրուած ԲՈԼՈՐ ԵՐԵՔ ՏԱՐԲԵՐԱԿՆԵՐԸ պատգամաւորներին բաժանելուց յե-տոյ դրանք յաջորդ օրը՝ 2020 թ. օգոստոսի 8-ին, տպագրուեցին «Հա-յաս¬տանի Հանրապետութիւն» եւ «Երեկոյան Երեւան» օրաթեր¬թերում: Քննարկումը ցոյց տուեց, որ առաջին երկու տարբերակները, յատկապէս ՀՀՇ-ինը համարուող առաջին տարբերակը, հիմնուած էին կայսրութեան միւս հանրա¬պետութիւնների «Սուվերէնութեան հռչա-կագրերի» վրայ եւ միայն մի քանի տեղայնացնող յօդուածներ ունէր: Այդտեղ բացակայում էին իրական անկախութեան, Արցախը վերա-միաւորելու, համահայ¬կա¬կան քաղաքացիութեան ու պահանջատիրութեան մասին յստակ ձեւա¬կեր¬պումները: Այդ տարբերակում անկա¬խութիւնը ներկայացւում էր իբրեւ հայոց պետականութեան ՆՊԱՏԱԿ: Այսինքն՝ մօտաւորապէս 5000 տարի ազատապայքար մղած հայութեան ձեւաւորած պետութիւնը աշխարհին ազդա¬րարում է, որ իր կերտելի պետութիւնը ո՛չ թէ ազատ ու անկախ ինքնիշխան հանրապետութիւն է, այլ անկա¬խութիւնը իբրեւ ՆՊԱՏԱԿ որդեգրած երկիր: Անհեթեթ խուսանաւումի ու քաղաքական երկչո¬տութեան դասական նմուշ: Հռչակագրի նշուած տարբերակը բեռնուած էր օրէնսդրական ու «դեմոկրատական» ազդարարուող զանազան յօդուածներով: Յատկապէս արտառոց էր այն յօդուածը, որը Ուխտի պահանջով մի կերպ հնարաւոր եղաւ դուրս գցել միացեալ այդ տարբերակից, իշխանութիւնների դէմ ըմբոստացողին խստա¬գոյնս պատժելու քրէական կէտն էր: ՀՀՇ-ի ու նստաշրջանը վարող ԼՏՊ-ի դրսեւորած կատաղի դիմադրութեան պայմաններում ընդդի¬մադիրները իշխանութեանը պարտադրեցին նախագծի մէջ մտցնի Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացի դառնալու յայտ ներկա¬յացրած սփիւռքահայերին այդ իրաւունքը շնորհելու կէտը: ՀՀՇ-ն ազգային ուժերի առաջարկները Հռչակագրից դուրս թողնելը հիմնա¬ւորում էր պարզունակ ու ծիծաղելի «փաստերով»: Օրինակ, սփիւռքա¬հայերին ՀՀ քաղաքացի դառնալու իրաւունքի դէմ մարտնչողներից «Ղարաբաղ կոմիտէի» լիազօր Դաւիթ Վարդանեանը յանձնաժողովին ահազանգում էր, որ ՀՀ քաղաքացի դարձած «Սփիւռքի միլիոնա¬տէրերը կը գան մեր բոլոր հողերը, ունիվերմագներն ու գործարանները կառնեն, մեզ բան չի մնայ»…Ազգային միասնութեան ուխտի ջանքերով Գերագոյն խորհրդի նստաշրջանի քննարկումին դրուեց նաեւ արդի Հայաստանը 1918- 1920 թթ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԻՐԱՒԱ¬ՅԱՋՈՐԴԸ ԱԶ¬ԴԱ¬ՐԱՐԵԼՈՒ առաջարկը, որը ՀՀՇ-ի յամառ ջանքերով վերջնական տարբերակից դուրս մնաց: ՀՀՇ-ի հետ ԱՆԿԱ¬ԽՈՒԹԵԱՆ ՀՌՉԱԿԱԳՐԻ նախագծերի մօտ 20-օրեայ քննարկում - բանավէճերը ցոյց տուեցին, որ կառավարող խմբակն ըստ ամենայնի խոչընդոտեց Հռչակագիր մտնի ՍԵՒՐԻ ԴԱՇՆԱԳՐԻ ՎԵՐԱԱՐ¬ԾԱՐԾՈՒՄԸ եւ ընդհանրապէս ամենայն ազգայինը: Այդուհանդերձ ընդդի¬մադիրների ջանքերով քուէարկութեան դրուած ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ տարբերակի մէջ ՀՀՇ-ի ներկայացրած ՆԱԽ¬ՆԱԿԱՆ տարբերակից ԳՐԵԹԷ ՈՉԻՆՉ ՉԸ ՄՆԱՑ, իսկ մեր ներ¬կայացրած յօդուածների մէկ մասը որոշ խմբագրումներով հնարաւոր եղաւ մուծել Անկախութեան հռչա¬կագիր:

Ներկայացնում եմ Անկախութեան հռչակագրի Ազգային միաս-նութեան ուխտի նախագիծը:

«ՀՌՉԱԿԱԳԻՐ ԱԶԱՏ, ԱՆԿԱԽ ԵՒ ՄԻԱՑԵԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

ՀԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդը, ի ԼՐՈՒՄՆ իր՝ 1989 թ. դեկտեմբերի 1-ի որոշումի, ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ Է.

1. Հայոց Ազգային խորհրդի՝ 1918 թ. մայիսի 28-ին հռչակած Հայաստանի Հանրապետութեան կարգավիճակը: 1918 թ. օգոստոսի 1-ին հիմնադրուած Հայաստանի Հանրապետութեան բազմակուսակցական Խորհրդարանը, Խորհրդարանի ընդունած Հայաստանի Հանրապե¬տու-թեան զինանշանը, դրօշը եւ հիմնը:

2.ՎԵՐԱՀԱՍՏԱՏՈՒՄ Է 1919 թ. մայիսի 28-ին Հայաստանի Հանրա-պետութեան կառավարութեան հրապարակած ԱԶԱՏ, ԱՆԿԱԽ ՈՒ ՄԻԱՑԵԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ:

3.ԱԶԱՏ, ԱՆԿԱԽ ԵՒ ՄԻԱՑԵԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԸ.

Ա. Աշխարհի բոլոր հայերին արտօնում է Հայաստանի Հանրա-պետութեան քաղաքացի դառնալու իրաւունքը:

Բ. Ապօրինի է համարում Հայաստանի Հանրապետութիւնը մասնա-տող պայմանագրերը, վերընդունում է Սեւրի դաշնագիրը:

Գ. Դիմում է ՄԱԿ-ին՝ Միացեալ Հայաստանի Հանրապետութիւնը որպէս ազատ, անկախ ու չեզոք պետութիւն՝ ՄԱԿ-ի կազմ ընդունուելու համար:

1990 թ. օգոստոսի 4 (ԱԶԱՏ  ՀԱՅՔ ԹԵՐԹ, թիւ 43-85, էջ  23-24 )»:

 

Saint Charbel and Catholicos Karekin I Sarkissian

I quote «A statue of Saint Charbel, a famous monk of the Catholic Church, has been delivered to  Armenia from Lebanon. Its opening is scheduled for September 22. According to the Arevelk publication, the transportation of the statue took seven days. The ten-meter statue will be installed in the Yeghvard region and  will become the first pilgrimage site to Saint Charbel in the  Caucasus. However, the installation of the statue in Armenia has  sparked discussions on social networks regarding the significance of  the Maronite saint of Lebanese origin for Armenia.» (ArmInfo.info, August 24, 2024. See the link below).

Attached is my translation Ara Sanjian's posting today on his Facebook page, about his recollection of the cannonization of Charbel Makhlouf and the reverence of the Lebanese Armenians are harboring towards the saint. Vahe H Apelian

Courtesy Ara Sanjian

SAINT CHARBEL AND KAREKIN CATHOLICOS SARKISSIAN

ՍՈՒՐԲ ՇԱՐՊԷԼ ԵՒ ԳԱՐԵԳԻՆ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ

Ara Sanjian

«The plan of the Lebanese businessman to place the statue of Charbel Makhlouf, in the  Nayiri community, is the object of attention of the Armenian mass media these days. Charbel Makhlouf,  lived in Lebanon in the 19th century and was canonized by the Catholic Church in 1977. 

I remembered that when Charbel was canonized in Rome in October 1977, Karekin Sarkisian was newly elected Catholicos of the Great House of Cilicia under the name Karekin II. On the occasion of Charbel's sanctification, he posted in the Lebanese-Armenian newspapers a sequel of articles titled "The Dew of Holiness on the Lebanese Land". The articles  soon saw the light of day in the form of a separate booklet and was sold for many years in the bookstore of the Catholicosate of Antelias.

At the same time, just a few days before the canonization ceremony in Rome, Catholicoi Khoren I and Karekin II of Antelias made a pilgrimage to Annaya Monastery, where St. Charbel was a hermit and which today is one of the main pilgrimage sites of the Maronite Christian Church. The Catholicoi performed a service in the Armenian rite in Annaya, and Catholicos Karekin II also gave a speech in French that day. The Armenian translation of which was published in the Lebanese-Armenian press, under the title "Saints don't need us, we need saints...".

Lebanese and foreign Maronites constantly visit Annaya Monastery and believe that St. Charbel meets their requests and heals their illnesses. When I also suffered from cancer 10 years ago, my Maronite neighbors suggested that I go to Annaya and turn to St. Charbel.

Reverence towards St. Charbel has started slowly to permeate the Lebanese Armenians. During my visits to the Bourj Hammoud cemetery, where our family's mausoleum is, I have noticed in recent years that several families have placed statues of St. Charbel on the graves of their loved ones.

Zaven Khedeshian is the author of the statue of St. Charbel erected in the enclosure of Annaya Monastery. (Zaven Khedeshian is also the designer and the architect of the Armenian Genocide Monument in the Bikfaya, Lebanon, on the grounds of summer retreat monastery of the Catholicosate of Cilicia.)

                                                        ***

A statue of Catholic monk to be erected in Armenia:  https://arminfo.info/full_news.php?id=85648&lang=3