Between the devil and deep blue sea: The Caucasian Armenian Anguish

 Vahe H Apelian

 

«moving forward, always faithful to its spirit of destruction, Russia, as in the past, as well as today, is a representation of a large-scale arena of general persecution, general destruction and violence. There was not a nation left in Russia that was not oppressed, there was not a people left that was not suffocated, there was no word, opinion, right, law - even proclaimed from the imperial throne - that was not violated. It is a terrible stage of rulers and slaves, predators and tyrants, spies and spiers, poisoned by the choices of mutual grudge and hatred. Russia competes with Turkey in all spheres of state life, equally successful in the negative, as well as in the positive. And the unfortunate Armenian is destined to live, to claim the right to see  the light of day, on the borders of those two brutal tyrants, "between the devil and the deep sea", as the English say.”(Բնագիրը կցուած է ներքեւը)

The above quote is from Kristapor Mikaelian (18.10.1859 – 17.3.1901) and is not meant to imply that it is still relevant. That will be a personal judgement. 

Kristapor Mikaelian is a founder of the Armenian Revolutionary Federation which, at its founding was called the Federation of Armenian Revolutionaries. His articles were mostly posted in the ARF organ Troshag, as editorials. After his death his articles were collected in a book titled “Thoughts of a Revolutionary – Յեղափոխանակի Միտքեր» and were published in 1906 along with his biography by his contemporary Pierre Quillard, in Paris, who was a French poet, playwright, literary critic, and one of the early proponents of the Armenophile movement in France, notably through his Pro-Armenia bimonthly publication.  There is no assurance that those were all Kristapor Mikaelian wrote.

In 1931, in Athens, “Thoughts of a Revolutionary – Յեղափոխանակի Միտքեր» was published again in its entirety including the Pierre Quillard’s biography and analysis of Kristapor Mikaelian as a revolutionary. In the preface of this second publication, the publishers made the following note: “There are few writings in Armenian – perhaps Raffi and his novels – who have made a decisive impact on the contemporary youth than Kristapor Mikaelian’s treatise “Mob Mentality – Ամբոխային Տրամաբանութիւն»։ Mob mentality is at times referred to as herd or crowd mentality.

In 1971 the ARF Zavarian Student Association in Lebanon published “Thoughts of a Revolutionary” book in its entirety as the first volume of a sequel that had to do with ideological and revolutionary writings. The books were not available on the market any more. 

This year, in 2024, at the 120^th anniversary of the ARF Zavarian Student Association, the director of the Hamazkayin Vahe Setian Publication Hagop K. Havatian, spear headed the publication of “Thoughts of a Revolutionary” along with five other books of ideological in nature, in a six-volume sequel. The publication of each of these six volumes was sponsored by a former member of the ARF Zavarian Student Association. They  were: Օhan Armenian, Adroushan (Andy) Armenian, Sarkis Kargodorian, Vera Yakoubian, and Vahe H Apelian. One of the volumes was sponsored by  Kessabtsi friends of Ara Demerijian. All six volumes were audited by Garo Hovhanesian

Each of the six volumes sequel was dedicated in memory of one or two deceased member of the ARF Zavarian Student Association.

Kristapor Mikaelian (Քրիստափոր Միքայելեան), “Thoughts of a Revolutionary – Յեղափոխանակի Միտքեր, is dedicated in memories of Serj Tovmassian (1943-1976),  and Sarkis Foujourian (1944-1976), 

Karekin Khajag (Գարեգին Խաժակ), What is Nationality – Ի՞նչ է Ազգութիւնը, is dedicated to Peno Tontian (1945-2014)

Լevon Shant (Լեւոն Շանթ), Nationality is the Basis of Human Society - Ազգութիւնը Հիմք Մարդային Ընկերութեան, is dedicated to Sako Sarkissian (.

Hovhannes Katchaznouny (Յովհաննէս Քաջազնունի)շ Nation and Homeland – Ազգ եւ Հայրենիք, is dedicated to Boghos Ghougassian (1945-2017), Hagop Yapoujian (1945-2018).

Alexander Khadissian (Ալեքսանդր Խատիսեան), Memoirs of a Governor – Քաղաքապետի մը յիշատակները, is dedicated to Shant Yakoubian (1959-2023).

Karekin Khajag (Գարեգին Խաժակ),What is Class – Ի՞նչ է Դասակարգը, is dedicated to Ara Demirjian (1948-2016).

The introductory quote is from the ““Thoughts of a Revolutionary – Յեղափոխանակի Միտքեր.” The book contains the following treatises from Kristapor Mikaelian:

Mob Mentality – Ամբոխային Տրամաբանութիւն

Historical Harm – Պատմական Չարիք

Union with Turks – Միութիւն Թուրքերի Հետ

Armenian-Kurdish Relations – Հայ-Քրտական Յարաբերութիւններ

And also,

Anguish of Caucasian Armenian – Կովկասահայ Տագնապ, from which the above excerpt was quoted.

Բնագիրը

«Եւ առաջ ընթանալով միշտ հաւատարիմ աւերման իր ոգուն՝ Ռուսաստանը, ինչպէս անցեալում, նոյնպէս եւ այսօր՝ներկայացում է ընդհանուր հալածանքի, ընդհանուր աւերածի ու բռնութիւնների մի լայնածաւալ ասպարէզ։ Ազգութիւն չմնաց Ռուսաստանում որ չճնշուէր, ժողովուրդ չմնաց որ որ չխեղդուէր, խօսք, կարծիք, իրաւունք, օրէնք չմնաց , - նոյնիսկ կայսերական գահերից հռչակուած – որ չտրորւոէր։ Իշխողների եւ ստրուկների, գիշատիչների եւ զռհերի, լրտեսների, եւ լրտեսողների մի ահաւոր բեմ է դա՝ փոխադարձ ոխի եւ ատելութեան կըրքերով թունաւորուած։ Ռուսաստանը մրցում է Տաճկաստանի հետ պետական կեանքի բոլոր ասպարէզներում՝նոյնչափ յաջող բացասականում, որչափ եւ դրականում։ Եւ վատաբախտ հային վիճակուած է ապրել, օր-արեւ տեսնելու իրաւունք հայցել այդ երկու մաբահեր բռնակալութիւնների սահմաններուն՝ «սատանայի եւ խոր ծովի միջեւ», ինչպէս ասում են անգլիացիք։»