A quote and a Crucial 2024 for Armenia.

Vahe H. Apelian

The quote I referred to in the title is the following: “The reaction of the opposition did not go beyond cursing, attributions, labeling and distortions. Not a single logical proposal was made, not a single alternative plan was presented, not a single valid counter-argument was presented. Two conclusions can be drawn from this. either the opposition does not have any plan, or if it has, but hides it. It is not engaged in constructive national work. I refrain from harsher qualification.”

Before you scroll to read the text of the blog, take a moment and reflect on the quote and make a wild guess, in case the quote does not outright ring a bell for you and you are unable to guess as who could have said it and in what context.

***

The quote is from president Levon Ter Petrosyan’s press conference in November 1, 1997. The press conference had to do with Nagorno Karabagh Oblast. The Karabakh conflict had transpired under his watch during his presidency and had come to a halt in favor of the Armenian forces. But that did not mean that the conflict had ended or resolved. The president was elaborating on the need for mutual compromise. He made a note saying that the crux of the matter “is not about giving or not giving Karabakh. It is about keeping Karabakh Armenian. It was inhabited by Armenians for 3000 years and it should be inhabited by Armenians well after another 3000 years.”

President Levon Ter Petrosyan’s press conference came to be known as his “War or Peace, Time to Get Serious” position. Some claim that it was the most consequential position that was articulated during the past three decades.

The position of the LTP did not seat well with the power brokers of Armenia at the time. They forced him to resign and he did resign a few months later on February 3, 1998. After his resignation Robert Kocharian became the president from April 9, 1998 to April 9, 2008; followed by president Serzh Sargsyan from April 9, 2008 to April 9, 2018. Then came about the popular uprising known as the Velvet Revolution and Nikol Pachinyan (NP) was elected the PM on May 8, 2018 in a parliamentary snap election followed by general snap elections during the same year, in December 2018 and in June 2021, post the 2020 disastrous 44-day second Artsakh war from September 27, 2020 to November 9/10, 2020. Artsakh is now depopulated of its native Armenian inhabitants and the NP led Armenian government adopted the ongoing Cross Road for Peace as its strategic initiative which entails Armenia and Azerbaijan recognizing each other territorial sovereignty. 

***

A crucial period awaits Armenia. The course NP has set for his government is pretty obvious, but what is not obvious is what alternative the opposition is proposing while it vehemently opposes the government at times with bizarre allegations such as the leading member of the Hayastan Coalition Levon Kocharian, president Robert Kocharian’s son, asking the NP whether he considers himself the PM of Armenia or of Azerbaijan. Not much, rather nothing has changed, as far as opposition mindset is concerned in Armenia, since the president LTP said the above quote during his press conference on November 1, 1997. The government says something and the opposition opposes it, pretty much sums up opposition in Armenia.

But Armenia as a sovereign state is facing a “to be or not to be” situation. 2024 may be its best chance to define its territorial sovereignty and cement its ties with the west.. I say Armenia has the best chance in 2024 for the following reason. Azerbaijan is preparing to host a global conference on climate control. Wikipedia states that “The 2024 UN Climate Change Conference (UNFCCC COP 29) will convene in November 2024 in Baku, Azerbaijan”.  Quoting Wikipedia again: “Armenia agreed on Thursday (December 9, 2023) not to block Azerbaijan's candidacy to host next year's COP29 U.N. climate conference as part of a series of mutual goodwill gestures intended to promote reconciliation between the estranged South Caucasus neighbours.” Azerbaijan will be at its best behavior in 2024 and will do its upmost to make sure that there is no confect in south Caucasus to have the conference it values highly, to take place in Baku. 

 Consequently, a crucial 2024 awaits Armenia. Come 2025, the five-year mandate of the Russian “Peace” keeping forces in Azerbaijan will end. There is no assurance that the Russian forces along with its newly bonded strategic ally Azerbaijan "peace" keeping forces in south Caucasus, will not move to Armenia and station in the Syunik region, especially if Armenia by the end of 2024 has not come with an internationally accepted border and established firm times with the West.

 

Along the path of a sonnet - Հնչեակ - Armenian Poets - 4/5 -

 

The Armenian poets of Felix Anvers' Sonnet

Armenians seem to be among the most appreciators and best translators of Arvers' sonnet, and that is not surprising when we consider the warm ties that Zartonk's generation established with French culture. To make the point, attached are repesentative from of this reality, I cite the attached translations ann put them at the disposal of the reader, without being sure that these will will be it. If others are found, please let them know to me so that I can add to the archive and return it to the public as its property.

The translators of the sonnet are listed in the following order: the first listed is by Megerditch Ajemian (first bottom right picture); the second listed is by Vahan Tekeyan on the left in the picture); the third is by Mesrob Noubarian (mid right), the forth and the last listed is by Meroujan Barsamian (top right in the picture).

-------------------------

 

            Հայերը կը թուին ըլլալ Առվերի հնչեակը առաւելագոյնս գնահատողներէն ու լաւագոյն թարգմանողներէն: Եւ զարմանալի չէ, երբ նկատի առնենք այն ջերմ կապերը, որ Զարթօնքի սերունդը հաստատեց ֆրանսական մշակոյթի  հետ: Այս իրողութեան վկաներն են այն մեծաթիւ թարգմանութիւնները, որ  ստորեւ կը դնենք ընթերցողի տրամադրութեան տակ՝ առանց վստահ ըլլալու, որ ասոնցմով կ’աւարտի շարքը:  Եթէ գտնուին  ուրիշները  եւս,  կը խնդրեմ հասցնել զանոնք ինծի,  որպէսզի   համալրեմ արխիւս  ու hաճոյքով  վերադարձնեմ  զայն հանրութեան՝ իբրեւ անոր սեփականութիւնը:

 

Կեանքիս գաղտնիքն, հոգւոյս  խորհուրդն է ծածուկ,

Վայրկենի մէջ ծնունդ առած  սէր մ’անբաւ.

Վէրքն անդարման է ու կը կրեմ անխօսուկ,

Կին մը տուաւ զայն, բայց երբեք չգիտցաւ:

Այսպէս կ’անցնիմ մօտէն՝ աչքէն ալ անտես,

Միշտ մենաւոր եմ, թէպէտեւ միշտ իր քով.

Երկրիս վրայ կեանքս պիտի  կնքեմ ես՝

Ոչինչ հայցել կամ ընդունիլ յուսալով:

Նէ[1], զոր երկինք ստեղծեց գողտր ու հլու,

Կ’ուղեւորի անփոյթ՝ առանց լսելու

Մրմունջ սիրոյ, որ քայլերուն շուրջ զեղու:

Իր խիստ պարտքին հաւատարիմ, երկիւղած,

Երբոր կարդայ իրմով առլի այս քերթուած,

«Ո՞վ է այդ կին»,− պիտի յարէ անկասկած:

(1911)                                     Մկրտիչ Աճեմեան

 

*   *   *

Ինչպէս գաղտնիք մը հոգիս, խորհուրդ մ’ալ կեանքս է լցած,

Յաւերժական սէ՜ր մ’անհուն, զոր երկվայկեան մը ծնաւ.

Ցաւս անյոյս էր, ուստի չյայտնեցի զայն բնաւ,

Եւ զայն տուողն ալ երբեք չունեցաւ ոչ մէկ կասկած:

Ես միշտ, աւ՜աղ, իր քովէն պիտի  անցնիմ աննշմար,

Միշտ իր մօտիկը թէպէտ, բայց մենաւոր յաւիտեան,

Եւ աշխարհի վրայ ընեմ պիտի շրջանս  լման՝

Ոչինչ  խնդրած եւ ոչինչ ալ ստացած ինձ համար:

Մինչդեռ ինքը, շատ անուշ ու թէեւ շատ ալ աղու,

Պիտի երթայ իր ճամբէն անփոյթ՝ առանց լսելու

Սիրոյ մրմունջը յառնող իր քայլերուն հետքին վրայ:

Հաւատարիմ եւ հլու իր սուրբ պարտքին խստամբեր՝

Պիտի ըսէ , երբ կարդայ  իրմով լեցուն այս տողեր

«Ո՞վ է այդ կինը արդեօք»,−  եւ պիտի չհասկնայ:

Վահան Թեքէեան

 

*   *   *

Իմ կեանք ունի իր գաղտնիք, իր խորհուրդն ունի հոգիս,

Սէր մը անանց ու սաստիկ, որ յեղակարծ գերեց զիս.

Ցաւս անբոյժ ու անյոյս՝ հարկը տեսայ լռութեան,

Կինն ազդող իմ հոգւոյս չէ հասկցած ոչ մէկ բան:

Անոր քովէն ես անցած պիտի ըլլամ աննշմար,

Միշտ իր քովիկն, իր դիմաց, այլեւ մինակ ու թշուառ:

Սիրտս կոտրած, տխուր է, պիտի անցնիմ աշխարհէ՝

Բան մի իրմէ չխնդրած, չընդունած բան մի իրմէ:

Թէպէտ բարի, զգայուն կազմած ըլլայ զայն Աստուած,

Իրեն ճամբան թարթափուն պիտի քալէ չլսած

Անգամ մը իսկ՝ ցաւագին սիրոյ դժբախտ քրթմնջիւն,

Որ իր անցած միջոցին իրեն կ’ուղղուի  նուաղուն:

Առաքինի, երկիւղած, իրեն պարտուց կապուած նա՝

Իմ այս տողեր երբ կարդայ, զորոնք ի՛նք է ներշնչած,

«Ո՞վ է այդ կին» պիտ’ըսէ «որու տարփով կ’այրի սա»,−

Ու անգիտակ իմ հուրէն՝ բան պիտի չհասկնայ:

(1904)                                         Մեսրոպ Նուպարեան

Ծանօթ.-- Ուրեմն Մեսրոպ Նուպարեան  քանի մը  անգամ թարգմանած է Առվերի հնչեակը, աւելի ճիշդը՝  վերատեսութեան ենթարկած է զայն. այլ  տարբերակ մը տուինք «Հնչեակի մը հետքերով»-ի առաջինյօդուածով[2]:

*   *   *

Կեանքս գաղտնիքը ունի, հոգիս՝ խորհուրդն իր թաքուն,

Վայրկենապէս զգացուած յաւերժական սէր մը հէգ,

Զոր ոչ ոքի պատմեցի՝ ցաւս անյոյս ըլլալուն,

Ու վիշտ առթողն ալ այսպէս չհասկցաւ  զայն երբեք:

Ճիշդ իր քովէն անտեսուած պիտի անցնիմ ես, աւա՜ղ,

Միշտ իրեն մօտ եւ սակայն մինակ, լռին ու դժկամ.

Եւ մինչեւ մահս, հատնումի վերջին վայկեանը խաղաղ

Անհամարձակ խնդրելու ՝ բան մը պիտի չստանամ:

Թէեւ Աստուած փափկասիրտ ստեղծած է զանիկա,

Պիտի քալէ  անտարբեր, շուրջն երգուած  սխրալի,

Անպատասխան  մրմունջը առանց բնաւ լսելու:

Հաւատարիմ, երկիւղած, պարտաճանաչ կին հլու՝

Պիտի ըսէ, երբ կարդայ այս տողերը իրմով լի.

«Ո՞վ է արդեօք այս կինը...»,− ու  չհասկնայ պիտի:

(1906)                                          Մերուժան Պարսամեան

 

armenag@gmail.com                                                                                       Արմենակ Եղիայեան

 

 

 

 

---

[1] Նա դերանունի իգականը:

[2] Այս չորս եւ  հետագայ երեք  թարգմանութիւնները  կը գտնենք «Շանթ»-ի 1912-ի 24-րդ թիւին մէջ:

Along the path of a sonnet - Հնչեակ - Pastiches - 3/5 -

 

Felix Arvers was thus immortalized with his sonnet.

 

During Felix Arvers’ life time, the sonnet began to leave the borders of France and gradually conquered the whole civilized world. It was translated into almost all languages and continues adorn collections of sonnets.

 

There was still much more.Arvers's sonnet gave rise to a literary genre the French call pastiches, which means a work written in the style of another author, most of which are sonnets. 

 

The pastiches are parodies, which in form, literary style and in their bitter and sweet tones mostly imitated Anvers’ famous sonnet. They were mostly written in anonymity by women or sometimes men as if coming from women but some were written by men voicing men.   

 

The number of such sonnets are many and not ncessarily always in French. Armenag Yeghiayan listed a few with their Armenian translations.

In French 

1. Mon cher, vous m'amusez quand vous faites mystère    Կը ծիծաղիմ[1],  բարեկա՛մ, երբ կը քողարկես

De votre immense amour en un moment conçu.           Այն սաստիկ սէրն,  որ յեղակարծ գերեց  քեզ.

Vous êtes bien naïf d'avoir voulu le taire,               Մեծ պարզամիտ մ’ես  կարծելով` կ’սքողես, 

Avant qu'il ne fût né je crois que je l'ai su.              Մինչ ան չծնած տեղեկութիւն ունէի ես:

Pouviez-vous, m'adorant, passer inaperçu,       Զիս սիրելով կրնայի՞ր դուն մնալ անտես,

Et,vivantp rès de moi,vous sentir solitaire ?              Ու առանձին զգալ զքեզ, երբ ինձ մօտ ես.

De vous il dépendait d'être heureux sur la terre:       Քու ձեռքդ էր բարեբաստիկ անցընել կեանք,

Il fallait demander et vous auriez reçu.                    Թէ խնդրէիր՝ կը կատարուէր քու ջերմ փափաք:

Apprenez qu'une femme au cœur épris et tendre     Գիտցի՛ր, սիրող կնոջ համար նեղսրտիչ բան

Souffre de suivre ainsi son chemin, sans entendre     Է չլսել,− երբ կը քալէ ան իր ճամբան,−

L'ami qu'elle espérait trouver à chaque pas.                    Խոստովանանք, զոր կ’սպասէ ժամէ ի ժամ:

Forcément au devoir on reste alors fidèle !                           Այն ժամանակ միայն կը մնայ ան առաքինի.

J'ai compris, vous voyez, « ces vers tout remplis d'elle».       Լա՛ւ հասկցած էի ես քու տարփդ[2] գաղտնի,

C'est vous, mon pauvre ami, qui ne compreniez pas».           Չհասկցողն  լոկ դո՛ւն էիր,  խե՜ղճ  բարեկամ:

*    *    *

2. «Montre enfin au grand jour, loin d’en faire mystère,       Ցոյց տուր աշխարհին՝ քողարկելու փոխան,

Ce désir d’être aimé par tout homme conçu !                   Սիրոյ տենչն այդ յատուկ ամէն սրտի սիրող,

Mal d’amour, mon chéri, ne devrait pas se taire :                 Յեղակարծ տարփ մ’այդպէս չպարտի լռել,

Pouvais-je le guérir avant de l’avoir su ?                          Ինչպէ՞ս բուժէի քեզ՝ անգիտանալով զայն:

Jamais un beau garçon ne passe inaperçu…                        Աղուոր մանչ մը երբեք չի ձգուիր անտես,

Tu n’es pas né pour vivre et languir solitaire.                   Դուն ծնած չէիր մենագար  հիւծելու,

Viens trouver dans mes bras le bonheur sur la terre,                    Եկ գրկիս  մէջ գտնել երկրային քու բախտ,

Et ne t’en prends qu’à toi si tu n’as rien reçu.                   Մեղքը  քուկդ է, եթէ  սէր  ստացած չես:

Tu verras que je suis bien faite, ardente et tendre,               Պիտի գտնես իմ մէջ սիրտն այն խանդակաթ,

Ni prude, ni bégueule et prête à tout entendre,                Պատրաստ հատուցելու  քու ամէն խնդրանք,

Sachant par le menu ce que c’est qu’un faux pas.              Քաջ գիտակցելով վանել ամէն  գայթ:

Elle ne jure point de te rester fidèle,                                  Պիտի չերդնում բնաւ ըլլալ հաւատարիմ

Cette folle amoureuse ! Un jour, tu diras d’elle :               Տարփուհին այս խենթ. օր մը պիտ’ըսես.

« Quelle fille c’était ! »… mais ne l’oublieras pas ! »                       «Ի՜նչ աղջիկ էր ան», − ու  յաւէտ  զիս յիշես:

*   *   *

3. «Ami, pourquoi nous dire, avec tant de mystère,             Բարեկա՛մ[3], ինչո՞ւ այսպէս կը տրտնջաս,

Que l'amour éternel en votre âme conçu,                                    Որ սէրդ յաւիտեան՝ ծնած հոգւոյդ մէջ,

Est un mal sans espoir, un secret qu'il faut taire,               Ցաւ մ’է յեղակարծ, որ պէտք է սաստել,

Et comment supposer qu'Elle n'en ait rien su ?                 Եւ ենթադրել թէ իրեն ան մնաց անհաս:

Non, vous ne pouviez point passer inaperçu,                       Ո՛չ, դուն չէիր կրնար աննշմար անցնիլ

Et vous n'auriez pas dû vous croire solitaire.                    Ու քեզ զգալ այդպէս համակ մենագար,

Parfois les plus aimés font leur temps sur la terre,             Շատ սիրեցեալներ  յաճախ են ապրած՝

N'osant rien demander et n'ayant rien reçu.                    Ոչինչ պահանջելով ու ոչինչ ստացած:

Pourtant Dieu mit en nous un cœur sensible et tendre,        Բայց եւ Աստուած օժտած է մեզ սրտով քնքուշ,

Toutes dans le chemin, nous trouvons doux d'entendre     Բոլորիս  հաճոյ է մեր երթին մէջ լսել

Un murmure d'amour élevé sur nos pas.                         Սիրոյ քաղցր մրմունջ մեր քայլերուն ընկեր:

Celle qui veut rester à son devoir fidèle                              Ան որ ցանկայ մնալ հաւատարիմ խոստման,

Est émue en lisant ces vers tout remplis d'elle,                 Յուզուած է անկասկած տողերէդ այս  խելառ, 

Elle avait bien compris... mais ne le disait pas.                  Լիովին հասկցած, բայց եւ անբարբառ:

In Italian

4. «La mia anima ha  suo segreto, la mia vita ha  suo mistero :

Un amore eterno in un momento concepito.

Il male è senza speranza, così io l’ho dovuto tacere,

E colei che lo ha fatto non ne ha mai saputo nulla.

Hélas ! Io sarei passato vicino a lei inosservato,

Sempre al suo fianco, e tuttavia solitario,

Ed avrei fino alla fine fatto il mio tempo sulla terra,

Non osando chiedere nulla e non avendo nulla ricevuto.

Per lei, qualsiasi Dio l’abbia fatta dolce e tenera,

Lei farà il suo cammino, distratta e senza sentire

Questo mormorio d’amore che si leva sui suoi passi;

All’austero dovere piamente fedele,

Ella dirà, leggendo questi versi tutti pieni di lei:

«Chi è dunque questa donna?» E non capirà.  

By Louis-Honor Fréchette (1839—1908): He was a Canadian poet, politician, playwright, and short story writer. For his prose, he would be the first Quebecois to receive the Prix Montyon from the Académie française, as well as the first Canadian to receive any honor of this kind from a European nation.

5. Non, non,votre secret n’était pas un mystère.            Ո՛չ, ո՛չ, գաղտնիքդ առեղծուած մը չէր,

Cet amour éternel dicrètement conçu,                          Յաւիտեան սէրդ՝ յեղակարծ ծնած,

Vous avez, ô poète, eu grand tort de le taire:                 Ի զուր կարծեցիր ծածկել այն մէկէն,

Celle que vous aimiez l’a toujours  fort bien su.             Զի սիրեցեալդ զայն շատ լաւ գիտէր:

 

Vous n’avez point passé  près d’elle inaperç;                 Դուն երբեք անտես չանցար իր քովէն,

Votre âme à  ses côtés n’était point solitaire;                 Հոգիդ անոր կից՝ մինակ չէր իսպառ.

Mais vous avez perdu votre temps sur la terre:              Բայց ունայնօրէն կեանքդ վատնեցիր, 

N’osant rien demander,  vous n’avez rien reçu.             Հայցուոր անատակ՝ ոչինչ ստացար: 

 

Les femmes  ont le cœur aussi subtil que tendre:           Կանացի հոգին՝ նրբազգած ու գողտր,

Pas une, soyez sûr, qui marche sans entendre               Չ’անտեսեր ոչ մէկ մրմունջ սրտագին,

Le moindre des soupirs exhalés sur ses pas.                   Որ սիրող սիրտ մը կ’ուղղէ իր անցքին:

 

Ά l’instinct de leur sexe uniquement fidèles,                 Իրենց բնազդին միշտ հաւատարիմ՝ 

Des centaines, croyant vos vers tout remplis d’elles,     Հարիւրաւորներ տողերուդ ի տես

Raillaient votre silence… et ne vous plaignaient pas.    Հեգնեցին վարքդ՝ այպանելով քեզ:

 

armenag@gmail.com                                                              Արմենակ Եղիայեան 

 

 

---

[1] Թարգմանութիւնը Մեսրոպ Նուպարեանինն է՝ որոշ հպումներով («Հոսանք», Գահիրէ, 1912, թիւ  25):

[2] Սէր, ցանկութիւն, վաւաշ, տռիփ, պագշանք

 

[3] Թարգմանութիւնը Մեսրոպ Նուպարեանինն է. տեսնել անդ նախորդ ծանօթագրութիւնը:

A tragedy may not be confined in Moscow

Vahe H Apelian

Courtesy NY Times

 

What transpired in Moscow is tragic. There can be no justification for such barbaric acts, which solve nothing. But Russia will have to tip toe in addressing this act of terror simply because the perpetrators are Muslims, even though they are extremists. Acts such as this are indications of issues that are brewing and find an outlet by such extreme acts whose perpetrators we call extremists but often time ignore the underlying cause

What can be brewing?

Again, I will refer to Dr. Antranig Chalabian’s booklet called “Emperors, Tsars and Commissars” and quote the following. The book was published in 1988 when the Soviet Union was still in force but tittering on the brinks of a breakdown with slogans for glasnost (openness) and perestroika (re-structuring) as Gorbachev wanted to shape the USSR but not abandon the ship. Consequently, demographically it is outdated as there is no more Soviet Union. But I believe conceptually it is relevant. I quote:

I quote:

“The Gamk (Will) Armenian daily in Paris, France, published an article  (see Hairenik daily, Boston, July 25, 1985, p. 7) entitled  “The Concerns of the Soviet Union – The Increase of the Moslem population poses a threat”, by Garo Ulupeyan. The writer considers the Moslem “a very serious danger” for the Soviet Union, because they constitute 18 percent of the country’s population and their relations with the authorities are far from being smooth or satisfactory.  Ulupeyan estimates that the Moslems of the U.S.S.R. (Union of  Soviet Socialist Republics) may be between 66 to 75 million by the year 2000, when the Russians, compared to the Moslems, a minority. This significant disparity may pose a threat to the Russian authorities, because the religious oriented Moslems cannot be trusted entirely, and they will provide 25 percent of the manpower for the Red Army. 

The Moslem peoples of the U.S.S.R. are geographically located at enormous distances from the Soviet administrative centers. The cultural amalgamation of white-Russian mentality and European way of life is virtually nonexistent in those areas. As to the ideological indoctrination of Marxist atheism, is had produced only superficial results on the traditional Moslem lifestyles o these peoples. 

Courtesy Antranig Chalabian. It is his drawing

As a student of history it is my deep conviction that the creation of a greater and stronger Armenia by the Soviet Union (other world powers have no access in its borders), with the acquisition of at least some of our lands, will serve the best interests of that country for the following reasons…..”

Obviously, Russia under Putin did not see that way. Instead of supporting Armenia, Russia under Putin emasculated Armenia giving in to expansionist demands of Turkey and Azerbaijan in South Caucasus, which is the portal to the east if not for a silk way, but for an emerging caravan way. Having given to Muslim expansionist policy in the Caucasus, Russia under Putin must have kindled long dormant feelings along its southern border mostly comprised of Muslim countries. 

What transpired is a prelude of what is likely to escalate, not necessarily as acts of terror, but in reshaping the post-Soviet Union Russia's relations with its neighboring Muslim countries, which obviously have global ramification.

Naturally the underlying issues of the terror in Moscow have their ramifications in the Caucasus as well. If Armenia is going to remain viable as a state, Armenia needs to thread along on its cross road for peace strategic policy which entails diversification of its foreign policy and sue for peace in the region. And in order to give Armenia’s cross road for peace initiative a slim chance to succeed, Armenians need to rally around the democratically elected government the citizens of Armenia elected headed by its PM  Nikol Pashinyan,

The state of Armenia is at a cross road.