V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Wednesday, January 29, 2025

Diaspora Journalism

Vahe H. Abelian

 

A few days ago, on January 25, Prime Minister Nikol Pashinyan met with representatives of the Armenian community of Switzerland. The meeting has lasted an hour, five minutes and few more seconds, based on the length of the video recording of the meeting, the Prime Minister posted on his Facebook page. I watched and listened the entire video, twice.

During the meeting, many issues were raised, such as Diaspora-Homeland relations, the need for school in the Diaspora as well as in Armenia, Armenian illiteracy in Diaspora as well as in Armenia, volunteering, the relations between the state and the church, as well as the need to study and understand our history.

As is his custom, the Prime Minister raised issues that, yes, we have not addressed in the Diaspora, such as the alarming exodus from the Diaspora. At first glance, it may seem surprising to claim exodus from Diaspora. The Armenians have a word for the entity that is beyond boarders of Armenia and that word is Ardasahman (արտասահման), which literally means beyond the border. An Armenian may live in ardasahman but  may not be part of the Diaspora. The latter implies an entity made up of political, cultural, social, athletic, religious institutions. Indeed, the Diaspora has been experiencing an alarming exodus from Diasproa. There is precipitous decline everywhere, in church attendance, in joining Armenian cultural, social, atheletic organizaitons, in attending Armenian schools. 

In terms of recognizing our history, the Prime Minister said the following, almost verbatim: “We need to go back to our history of genocide and understand what happened and why it happened and how we process it and from what sources we process it. How is it that there was no agenda for genocide in 1939, how is it that an agenda for genocide appeared in 1950?” 

The Prime Minister alluding going back to our history, was a thirty seconds long reflection. It can be heard between 19 to 21 minutes of the video recording of that meeting.  As to the time frame the PM alluded to, it is my impression that the Prime Minister meant the years of Stalinist dictatorship, during which genocide was apparently not on the agenda. Let us not forget that the dates the PM mentioned, 1939 -1950, coincide with the period of the brutal Stalinist persecution and its immediate aftermath.

A few days later, the Armenian diaspora journals reacted to the PM meeting with the Swiss Armenian representiaves, but only to that 30-seconds long reflection. I am refering to Horizon Daily, which sees the light of day in Canada defying its cold and snowy weather. Horizon newspaper criticized the Prime Minister for “making statements that distort the reality of the Armenian Genocide violate the just demands of the Armenian nation.” 

 It was expected that the rest of the diaspora would soon follow suit. It did. Similar articles appeared critcising the PM in the Armenian Weekly, in the Aztag Daily, in Keghart.com on line journal. The former FM Vartan Voskanian did the same on his Facebook page, but opted to remove it later.

The pundits who penned these articles dismissed the many esteemed Swiss Armenian community representatives assuming them to be stupid or unconcerned that the PM allegedly denied or questioned the genocide to them and they, not only accepted it and let it go, and for the next 45 minutes continued to engage with the PM over issues concerning the Diaspora and the Homeland. 

I have already noted that I watched the recording twide. But I cannot assure myself that all the commentators did the same and formulated their own opinions and not reacted echoing each other. Simply said, the opinions expressed in the articles I read, were mirror images. That is how press is nowadays, given to extremism and sensationalism. When reporting on the state of the streets after a heavy rain, reporters stand in the deepest pool of water they can find and report from there. That is how the Diaspora Armenian press is too, resorting to politicized commentaries to the hilt, when the Diaspora press is expected to be circumspect, heedful, Շրջահայեաց in Armenian. 

As to the meeting, I found it be constructive. It ended with applause. It is my opinion the applause was not out of common courtesy. Judging from the facial expressions and boyd postures, but there seemed to be genuine rapport between the PM and the Swiss community representatives, over the many issues that were raised in that over one hour long recorded meeting.

 

Link to the Armenian: Հայ Լրագրութեան մեղսակցութեամբ:

http://vhapelian.blogspot.com/2025/01/blog-post.html


 


 

.

 

Tuesday, January 28, 2025

Հայ Լրագրութեան մեղսակցութեամբ

Վահէ Յ Աբէլեան

 Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը Զուիցերիոյ հայ համայնքին ներկայացուցիչներու հետ հանդիկում մը ունեցած է քանի մը օր առաջ, 25 Յունուար-ին։  Տեսակցութիւնը  տեւած է մէկ ժամ, հինք վարկեան եւ քանի մը երկվարկեաններ՝ ակնարկելով ֆէյսպուքին վրայ վարչապետին զետեղած հանդիպումին տեսաձայներիզէն։ վիտիոն ամբողջութեամբ դիտեցի եւ ունկնդրեցի, երկու անգամ։

Տեսակցութեան ընթացքին բազմաթիւ հարցեր արծարծուեցան, ինչպէս՝ սփիւռք, հայրենիք, սփիւռք-հայրենիք յարաբերութիւն, դպրոցի անհրաժեշտութիւն սփիւռքի մէջ, ինչպէս նաեւ Հայաստանի մէջ. հայերէն գրելու-կարդալու կարողականութիւն սփիւռքի մէջ, ինչպէս նաեւ Հայաստանի մէջ. պետութիւն եւ եկեղեցի յարաբերեութիւն, ինչպէս նաեւ մեր պատմութեան ուսումնասիրութեան եւ հասկացողութեան անհրաժեշտութիւն։

Ըստ իր սովորութեան, վարչապետը արծարծեց հարցեր որոնցմէ ոմանց մասին՝ այո, չենք անդրադարձած՝ ինչպէս սփիւռքէն սոսկացնող արտագաղթը։ Առաջին ակնարկով զարմանալի պիտի թուի թէ ինչպէ՞ս կարելի է սփիւռքէն արտագաղթել։ Անոնք որոնք հետաքրքրուած են կրնան մէկ ժամուայ տեւողութիւն ունեցող այդ հանդիպմումին -վիտիո-ն – դիտել, ունկնդրել, եւ ապա հարց տալ։ Ո՞վ է սփիւռքահայ դաւաճանը եւ կամ սփուռքը դաւաճանողը՝ ըլլայ ան սփիւռքահայ անհատ մը կամ սփիւռքահայ կազմակերպութիւն մը,  որ այսօրուայ վիճակին հասցուց տակաւին կենսունակ սփիւռքը քանի մը տասնամեակներ առաջ։ 

 Մեր պատմութիւնը ճանչնալու առընչութեամ՝ վարչապետը ըսաւ հետեւեալը, գրէթէ տառացիօրէն՝ «մենք պէտք է մեր ցեղասպանութեան պատմութեան վերադարնանք եւ հասկնանք ի՞նչ է եղել եւ ենչո՞ւ է տեղի ունեցել եւ ի՞նչպէս ենք ընկալել եւ ի՞նչ միջոցներով ենք ընկալել. ո՞նց է որ 1939-ին ցեղասպանութեան օրակարգ չէ եղել, ո՞նց է որ 1950-ին ցեղասպանութեան օրակարգ յայտնուել է։»

Մեր պատմութիւնը ճանչնալու վարչապետին ակնարկը, նեռարեալ այդ գրեթէ տառացի մէջբերումս, հազիւ երեսուն երկվարկեան տեւող անդրադարձ մըն էր, տեսաձայներիզին վրայ 19:50 – 20:20, վարկեաններուն տեւողութեամբ, աւելի քան մէկ ժամ տեւող այդ հանդիպումին ընթացքին՝ ուր հիմնական հարցեր արծարծուցան։ Հանդիպումը աւարտեցաւ ծափահարութեամբ։ Իմ տպաւորութեամբս ոչ թէ պաշտօնականութեան սիրոյն, այլ ներկաններուն դէմքի եւ կեցուացքի արտայայտութիւններէն մեկնելով, եւ երբեմն ալ նոյնիսկ միջամտելով վարչապետին եւ Հայաստանին ի նպաստ իրենց արտայայտութեաննրէն դատելով, որ ներկաները առանց որեւէ վերապահութեան ընկալած էին վարչապետը եւ կը բաժնէին հոն արծարծուած հարցերուն անդրադարնալու վաւերականութեանը։ 

իմ տպաւորութիւնս այն էր որ վարչապետը  Սթալինեան բռնակալութեան տարիներուն ակնարկեց որուն որուն ընթացքին ըստ երեւոյթին ցեղասպանութիւնը օրակարգ չէ եղած։ Չմոռնանք վարչապետին ակնարկած թուականները կը զուգադիպին Սթալինեան սանձարձակ սպանութիւններուն շրջանին։

Քանի մը օր ետք, վրայ հասաւ սփիւռքահայ լրագրութիւնը։ Այս պարագային ակնարկս Հորիզոն օրաթերթին է որ լոյս կը տեսնէ ի հեճուկս Գանատայի սառնամանիքներուն։ Հօրիզոնը հաւար փրցուց որւպէս թէ վարչապետը «Հայոց ցեղասպանութեան իրողութիւնը այլակեըրպելու միտող յայտարարութիւնները կը հարուածեն հայ ազգի արդար պահանջատիրութիւնը։» Պիտի չզարմանամ որ վարչապետին  ցեղասպանութիւնը ենդադրեալ հարցականի դնող Հորիզոն թերթին մեկնաբանութիւնը, շուտով պիտի արձականգէ, մանաւանդ Փաշինեանի դէմ դիրքաւորուած սփիւռքի ՀՅԴ մամուլը եւ կեդրոնանայ այս երեսուն երկվարկեան տեւողութիւն ունեցող ակնարկին եւ վարչապետին ցեղասպանութիւնը ենդադրեալ ուռանալու մեկնաբանութեւնը պիտի հաստատեն Սարգիս Մահսերեճենաի նման թղթակիցներ, որոնք ամէն հաւանականութեամբ նոյնիսկ տեսած եւ լսած ալ պիտի չըլլան այդ հանդիպումին վիտիոն։ նշեմ նաեւ որ Վարդան Ոսկանեանը արդէն ըրած իր նմանօրինակ ենդադրեալ մեկնաբանութիւն, բայց շուտով տեղադրութիւնը ջնջեց Ֆէսպուքի էջէն։ Իսկ Keghart.com առցանց թերթը տեղադրեց David Boyajian-ին նման ակնարկը, ապա շուտով վերցուց։

Այսպէս է ընդհանրապէս այսօրուայ մամուլը եւ այդպէս ալ պէտք է ընդունինք որ է նաեւ սփուռքահայ մամուլը՝ ծայրահեղ քաղաքականացած մեկնաբանութիւներու հնոց։ Թէեւ սփիւռքահայ մամուլի պարագային կ՚ակնկալուի շրջահայեաց ըլլալ։

Միտքս եկաւ զարմիկս՝ հանգուցեալ Ճորճ Ազատ Աբէլեանը որ  աւելի քան  տաս տարի պահեց հեռատեսիլի իր ժամը։ Սփռման կայանին մէջ զետեղած էր երկու արհեստական կմախքներ որպէս ներկայացուցիչները կմախքացած Արմէնին եւ Արմէնուհիին որոնք կենդանութեան պէտք է որ գային։ 

Այո, կմախքացած է սփիւռքը։ Ազատ, անկախ, վտանգուած ժողովրդավար Հայաստանի կառաւարութեան դէմ իր ոսկորները ճոճելով կմախքացած սփիւռքը պիտի չվերակենդանանայ։ Ոչ ալ սփիւռքահայու մը սեւ մազերէն թել մը պիտի ճերմկնայ, եւ ոչ ալ ճերմակ մազերէն թել մը պիտի սեւնայ։ Բայց սփիւռքին գահավիժումը պիտի շարունակուի սփիւռքահայ մամուլին մեղսակցութեամբը։

 

Sunday, January 26, 2025

The great Armenian-American Doomfest

 "Sarcasm aside, Armenia stands at a crossroads: forging new strategic ties, reforming the military, and diversifying its economy are all monumental tasks that require national cohesion and diaspora partnership. If we spend our days gloomily insisting that Pashinyan is a naïve lamb awaiting slaughter – while ignoring actual wolves in Moscow, Ankara, and Baku – we sabotage Armenia’s future more effectively than any adversary could. A robust, supportive diaspora can be Armenia’s greatest asset. Let’s not become unwitting foot soldiers in the propaganda war seeking to bury the Armenian dream of progress.» Berge Jololian, Yerevan, 16 January, 2025.


The link: 
The Great Armenian American Doomfest: Where Even Global Warming is Pashinyan's fault:

Կարմիր Ժամուց»ին՝ անտեսուած մեկնաբանութիւնը - 2/2 –

 Վահէ Յ Աբէլեան

 


Հայ աւետարանական համայնքը կը նշէ 1846-ը որպէս իր հիմնադրութեան տարին։ Նոյնը կը նշէ նաեւ միսիոնար Վիլեամ Կուտէլը (William Goodell) որուն կը պարտինք հայատառ բայց թրքերէն աւետարանը` իր 20 տարիներու աշխատատութեան արգասիգը։ Ան ներկայ եղած էր Հայաստանեաց Աւետարանական Եկեղեցիին հիմնադիր ժողովին։ Այս կը նշեմ քանի որ «Կարմիր Ժամուց» գիրքին հերոս Տէր Յուսիկ քահանան, կը խոստովանի որ իր ազգային զարթօնքը կը պարտի փողոքական պատուելիին։ 

Իմ սահմանաբակ հայերէն ընթերցութիւններուս մէջ ուրիշ տեղ չեմ հանդիպած հայ աւետարանական համայնքին բերած նպաստը ազգային զարթօնքին, այնպէս ինչպէս Արփիար Արփիարեանը ակնարկած է իր «Կարմիր Ժամուց» գիրքին մէջ։ Այդ ալ իր կարգին անտեսուած մնացած է։ Թերեւս անդրադարնամ անոր։

Արփիար Արփիարեանը ծնած էր 1851-ին եւ սպանուեցաւ 1908-ին Գահիրէի մէջ։ Նախ քան այդ, ենթակայ եղած էր երկու ձախող սպանութիւններու՝ առաջինը Պոլսոյ մէջ, 1896-ին, իսկ երկրորդը Վենետիկի մէջ, 1903-ին։ Հետեւաբար «Կարմիր Ժամուց» գիրքը չէր կրնար աղէրս ունենար Ատանայի ջարդերուն հետ։ Շատ հաւանաբար Համիտեան ջարդերը որպէս օրինակ եղած էր Արփիար Արփիարեանին գիրքին գրական երեւակայութեան խորքը։ Համիտեան ջարդերը տեղի ունեցան 1894-1897 թուականներուն իսկ գիրքը գրուած է 1901-1903 տարիներուն։

Ինչպէս նշած էի՝ գիրքին ընդհանրացած ընկալումը եղաւ յեղափոխական գաղափարախօսութեան ներկայացուցիչ Տէր Յուսիկ քահանան ընդէմ «պահապանողական» գափափարախօսութեան ներկայացուցիչ հայրապետ էֆէնտին։ Գիրքին դասական մեկնաբանութիւնը եղաւ որ Հայրապետ Էֆէնտին տեղի տուաւ եւ կատարեց իր նպաստը յեղափոխութեան տալով իր կարմիր ժամուցը  Տէր Յուսիկին։  

Բայց Տէր Յուսիկը այդպէս չընկալեց։ Ան իր կարգին գնահատեց Հայրապետ էֆէնտին եւ նկատել տուաւ որ ինչպէս իր գիւղը, նմանապէս հայրապետ Էֆէնտիին Օրթագեղը զերծ մնացին ջարդերէն։ Այս իրողութիւնը կորսուած մնաց գիրքին մեկնաբանութեան մէջ դպրոցներէն ներս։ Նոյնիսկ վիճաբանութեան առարկայ իտկ չեղաւ։ Զէնքին պատգամը լռեցուց քաղաքականութեան պատգամը, մոռացութեան իսկ տուաւ զէնքին դիմած Տէր Յուսիկին ըսածը եւ հրացանի մը նկարը զարդարեց գիրքին կողքը։

Կցած եմ գիրքին վերջին պարբերութիւնը։ Կարմիր գիրերովը Տէր Յուսիկին ակնարկն է, իսկ կապոյտ գոյնովը Հայրապետ Էֆէնտիինը։ 

իսկ վերջին հատուածն ալ Արփիար Արփիարեանին եզրակացութիւնն է ուր տիրողը՝ Տէր Յուսիկին եւ Հայրապետ Էֆէնտիին Թուրքին ատելութիւնն էր։

Այդ պարբերութեան ընրթերցումը հաւանաբար ընթերցողին ուշադրութեան կը յանձնէ որ Կարմիր ժամուց գիրքին մէջ՝ զէնքի եւ քաղաքականութեան ընտրութեան հարց չկար։ Այլ կար ամէն միջոց գործածելու իրողութիւնը, տեղ մը զէնքը, այլ տեղ քաղաքանութիւնը, ուր որ պատշաճ էր գործածել այդ, պահելու եւ պաշտպանելու համար հայը Թուրքէն։

Գիրքին վերջին պարբերութիւնը տեղի կունենայ Պոլսոյ Պատրիարքարանին մէջ, արհաւիրքէն ետք, ուր Տէր Յուսիկը եւ Հայրապետ Էֆէնտին կը հանդիպին իրար։

***

Տէր Յուսիկ՝

  —«Էֆէնտիայդպէս մի՛ ըսէք։ Այն բոլոր հայերըոր իրենց ազգը կը սիրեն ու անոր օգուտը կը փափաքինանոնք ամէնքն ալ միեւնոյն կերպով չեն կրնար մտածել։ Ո՞վ կրնայ ապագան ճիշտ ու ճիշտ նախատեսել։ Ու յետոյհիմակ ազգերնիս անանկ վիճակի մէջ էոր տեղ մը օգտակար սեպուած գործըուրիշ տեղի մը համար կրնայ վնասակար ըլլալ։ Ու ինչ որ քաղքի մը կործանման պատճառը կը դառնայ՝ ուրիշ քաղքի մըն ալ փրկութիւնը կ՚ըլլայ։ Իրաւ էոր մեր գեղը ո՛րեւէ աղէտ չպատահեցաւշնորհիւ ժողովրդին զէնքերունբայց լսեցինքոր հոս Օրթագեղ ալ բան մը չէ պատահած։»

Հայրապետ էֆէնտին՝

—.«Չէ՛փառք Աստուծուհոս ալ մէկուն քիթը չարունեցաւ, —պատասխանեց Օրթագեղի խնամակալը զգացեալ համեստութեամբ։»

Տէր Յուսիկ՝

—«Բայց Օրթագեղ ալ զէնք չի գործածեցիք, — շարունակեց տէրտէրը։ Այդ թաղն ալ հրամանքներնուդ զգուշաւոր հեռատեսութեամբը փրկուեցաւ։ Կը տեսնենքթէ տեղ մը քաղաքագիտական վարմունքը կրնայ օգտակար ըլլալուրիշ տեղ մըն ալ զէնքի վարմունքը։ Ամէն միջավայրի հայերը իրենք իրենց կացութեանը համեմատ հոգալու են ինքզինքնին»

Արփիար Արփիարեապ՝

 « Մութը կը կոխէր։ Հիւրը ոտքի ելաւ մեկնելու։

Տէր հայրըսաւթերեւս երկար ատեն ա՛լ չտեսնուինք։ Աստուած բարի ճամփորդութիւն տայ։ Երկիրդ եթէ բանի պէտք ունենաս՝ Պատրիարքարանին միջոցաւ ինծի հաղորդէպէտք եղածը կ՚ընեմ։

Աստուած պակաս չընէէֆէնտի։

Ու էֆէնտին յառաջացաւ դէպի տէրտէրըեւ անոր ձեռքը համբուրելու համար քաշած ատենըիր գրպանէն պզտիկ քսակ մը հանեցմէջը լեցուն ոսկիեւ քահանային ձեռքը դնել ուզեց։ Անիկայ ետետ գնաց

— Կ՚աղաչեմէֆէնտինեղութիւն մի՛ կրէք։ Ես բանի մը պէտք չունիմ։ Ուրիշ աւելի նեղութիւն ունեցողներ կան։

Չէ՛տէր հայրչէ՛ա՛ռսա քեզի համար չէ։

Ու ծանրխորհրդաւոր ձայնով մը ցածկեկաւելցուց

Ժողովրդիդ համար վառօդհրացան գնէ։ Խոհեմութիւնը զէնքին մէջն է։«Որ ո՛չ սուր առցէսրով անկցի»։

 Տէրտէրը նուէրն ընդունեց եւ էֆէնտիին երեսը նայելովժպտուն

Աս կարմիր ժամուց է,  ըսաւ։

 Ու երկուքին աչքերն իրարու հանդիպեցան։ Անոնց մէջ կը վառէր հայ աղքատին ու հայ հարուստին հազար տարուան ատելութիւնը մահմետական թշնամիին դէմ։»

Արփիար Արփիարեան

«Արփար Արփարեան՝ սկանուածներէն մին - 1/2
«http://vhapelian.blogspot.com/2023/12/blog-post_27.html»

Saturday, January 25, 2025

The Arshakunis: The stellar Armenian dynasty.

Vaհe H Apelian 

No other  Armenian dynasty has impacted in the shaping of the Armenian nation more than the Arshakunis, the Arsacid Dynasty (Արշակունիներ). After all the members of the Arshakuni dynastic family transitioned the Armenian nation from worshipping the old gods to embracing Christianity, shaped the newly established church and state relations. It has a legendary king, Arshak II, after whom a legend has come down and an opera is named. If those were not enough,  a young monk by the name of Mesrob Mashdots invented the Armenian alphabet during their dynastic kingdom. It is no wonder that this dynastic family stirs the nation's imagination to this day. Attached is my blogger's take on that remarkable dynasty, the Arshakunis.

Top row: Temple of Garni and Etchmiadzin Cathedral.
Bottom raw, Greater Armenia, Arshakuni coat-of-arm, King Drtad receives crown from Emperor Nero.

 

1.        The Arhakunis: a atellar dynasic family – 1/7

1. http://vhapelian.blogspot.com/2024/05/the-arshakunis-dynastic-family-1.html

 

2.        The Arshakunis: from Garni to Etchmiadzin – 2/7

2. http://vhapelian.blogspot.com/2024/05/the-arshakunis-from-garni-to.html

 

3.        The Arshakunis: The pagan dynasty who embraced Christianity – 3/7

3. http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-arshakunis-pagan-dynasty-who.html

 

4.        The Arshakunis: The legend of Kiing Arshak – 4/7

5.    http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-arshakunis-legend-of-arshak-4.html    

 

6.        Arshakunis: The death of King Arshak II – 5/7

5. http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-arshakunis-legend-of-arshak-4.html

 

7.        The Arshakunis: Founded the Armenian Church – 6/7

6. http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-arshakunis-founded-armenian-church.html

 

8.        The Arshakunis: Church and State Conflict, Etchmiadzin city state – 7/7

7. http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-arshakunis-church-and-state.html

 

9.        The Arshakunis: The statue of its founding king Drtad in Louvre.

        http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/arshakunis-statue-of-its-founding-king.html