The audacious and the bizarre

 Vahe H Apelian

 

 On November 9, 2020, at the immediate aftermath of disastrous defeat of the second Artsakh war, I scripted the following on my Facebook page:

“I ALSO SWOLLOW THE BITTER PILL as I continue to support the governments of Armenia and Artsakh as they swallow the bitter pill as well, as the rest of us do. I share their pain. I concur with my cousin Jack Chelebian M.D. Russia remains the power broker in the Caucasus, realistically gives something to gain and lose to the contending rivals: Azerbaijan gains enough (but not everything they wished for) to declare victory. Armenia could say we saved half of Artsakh in return for peace and stability and opportunity for economic development, Turkey could crow some level of victory but Russia would hold the cards in the Caucasus as orchestrator and sole guarantor of the deal. Yes, no other party in Armenia has any grounds to claim they could have managed the past 6 weeks any better. Talk is cheap, especially when you’re in the opposition. Time to strengthen what is left rather than tearing it and us further apart. Whatever is left, we could not have achieved without the sacrifice of those who gave their lives. We just cannot forfeit their sacrifice. Time to win the no less, the other difficult task, peace, security and prosperity for the coming generations as we continue to integrate ourselves in the Caucasus having prevailed the gross Soviet injustice to the extent we could.”

Time proved that I too was too optimistic for having believed that not all was lost and claim that Azerbaijan gained enough but not everything they wished to declare total victory and that Armenia could declare that it saved half of Artsakh and kept the umbilical cord, the Lachin corridor, at the cost of thousands of lives. 

It never occurred to me that the FINAL MORTAl BLOW was yet to come. 

Three years later, in September 2023, Azerbaijan attacked the half-starved Republic of Artsakh after months of blockade and on September 28, or immediately after, a Russian helicopter flew the last president of the Republic of Artsakh Samvel Shahramanyan and his immediate entourage to their safety in Armenia after having Shahramnyan sign a decree for the dissolution of  all Artsakh state institutions by 1 January 2024, thus bringing the existence of the republic to an end. 

 All these catastrophic historical developments happened under the watch of the so called Russian peace keeping forces – say President Vladimir Putin - who not only ignored Arayik Harutyunyan plea for help but also betrayed him and seven other Russophile Artskah officials and allowed Azerbaijan to abduct them and have them languishing in dungeons that are the prisons  in Baku.

They are:

Artsakh State Minister Ruben Vardanyan

Artsakh Foreign Minster Davit Babayan

Artsakh Defense Army Deputy Commander Davit Manukyan

Artsakh Defense Minister Levon Mnatsakanyan

Artsakh Presidents Arkady Ghukasyan, Bako Sahakyan; Arayik Harutyunyan.

Artskah Parliament Speaker Davit Ishkhanyan

Coming to the title: the audacious and the bizarre.

Samvel Shahramyan was elected president of Artsakh on September 10, 2023. In his inaugural speech he said:  “Artsakh and Armenia should have a direct transport connection, the Lachin Corridor. Contrary to Baku's claims, the latter has been closed for a long time and should be opened. Other regional roads should also be launched, but they cannot replace the Lachine Corridor or be seen as an alternative to it.” He elaborated further by stating that: “Stepanakert should negotiate with Baku. Moreover, in this matter, both the Russian Federation and the collective West are ready to provide a platform and act as a mediator, which Azerbaijan is categorically against” (see note 2). But on September 28, eighteen days later he signed the decree for the dissolution of the Republic of Artskah. He is free in Armenia, courtesy to Russian “peace keeping” forces that saw his safe passage to Yerevan, Armenia on their helicopter. But the other Artsakh presidents and their colleagues languish in prison in Baku, Azerbaijan.

 In the aftermath of the first Artsakh war, Vartan Oskanian took part in a quartet with Robert Kocharyan, Sezh Sargsyan, Vazken Sargisyan, and ousted president Levon Ter-Petrosyan (LTP) from office. It was under LTP’s watch that Armenia had prevailed in the Artsakh liberation war. But Levon Ter-Petrosyan was a realist and noted that “Unfortunately, Karabakh won not the war, but the battle. The war is won only when the enemy capitulates. The confusion of war and battle has brought many people into trouble,” and offered concession for a negotiated settlement of the Karabakh conflict to keep, in his own words,  “Karabakh Armenian. It was inhabited by Armenians for 3000 years and it should be inhabited by Armenians after 3000 years." After ousting LTP, Vartan Oskanian, as the FM in the successive Kocharyan governments, carried a hardline policy and set the course for hardline policy for settling the Karabagh conflict that eventually resulted in the ensuing depopulation.  But, In January of this year, Vartan Oskanian formed a group and has  been busy up to his ears for having Artsakh Armenians collectively repatriated.

Artsakh is now completely depopulated of its ethnic Armenians.

                                                         ***

Note 1:  President Arayik Harutyunyan's appeal for aid to Putin

http://vhapelian.blogspot.com/2024/10/artsakh-presidents-appeal-to-vladimir.html

Note 2: From Arayik Harutyunyan to Samvel Shahramanyan: What changed?

http://vhapelian.blogspot.com/2023/09/from-arayik-to-savel-what-changed.html

Note 3: Samvel Shahramanyan, an accidental figure

http://vhapelian.blogspot.com/2023/11/an-accidental-figure.html

 

 

Remembering Vahe Kludjian

Vahe Kudjian graduating class picture in the school's yearbook,

Vahe Kludjian was our Armenian Evangelical College graduating classmate. We graduated in 1965. Vahe joined our class during our last year but we bonded with him soon because of his even temper and pleasant personality. After graduating we departed ways with each and every one us endeavoring to chart his or her course in life. Vahe moved to U.S. and settled in California.

Next to Vahe’s graduating class picture in the school’s Sipan yearbook, he has commented that his future goal is to study mechanical engineering. And for his motto he has wrote the following: “If science is a treasure, amassing it is a pleasure.” Vahe lived up to both. He studied mechanical engineering and after working as an engineer for a number of year, he made teaching his calling.

Many years ago, my mother remarked me once that there is a young man who brings his ailing mother to church and shows such care and concern for her welfare that he has caught the attention of the community. It turned out that he was our classmate Vahe Kudjian. He was a life-long bachelor and lived with his mother until her death.

Vahe was reported to have died on the morning of Saturday, Oct. 17, 2024. California State University Long Beach eulogized his death.

I reproduced the eulogy as reported in Long Beach Current on November 1, 2020. Vahe H Apelian

science section of the 1965 graduating class.

***

 CSULB remembers civil engineering professore as “treasure to the department”

Vahe Kludjian was a dedicated Long Beach State civil engineering professor who was known for his dry sense of humor and the straw hat he often wore to class. Vahe Kludjian  died on the morning of Saturday, Oct. 17 of what appears to be natural causes. He was 73.  According to University Police Department Capt. John Brockie, Kludjian was found dead that morning in Engineering 3 classroom 121-B by another faculty member. Brockie said there was no evidence of foul play and that Kludjian was already dead by the time Long Beach Fire Department and law enforcement officials arrived on the scene Saturday morning.

An instructor at CSULB since 2005, Kludjian worked with the American Society of Civil Engineers student competition team and was often seen on campus helping the team before its competitions. He was known to students as “Professor Vahe”.

According to Lisa Star, associate professor of civil engineering and acting department chair, Kludjian was a “great instructor” who “generously” devoted his time and knowledge to his students and the department. “His dedication to his students both in his classes and during extracurricular activities was inspiring to the rest of the faculty,” Star said. “We in the department are going to miss him deeply, both personally and professionally.” 

Gabriel Bazan, a civil engineering major who graduated from CSULB in 2019, took a civil engineering lecture and lab with Kludjian during the fall 2017 semester. He said that Kludjian “was one of the popular professors” in the civil engineering program and all his students would refer to him by his first name. “Knowing Professor Vahe passed away in the same building we all shared together at one point during his time at CSULB really dramatizes his earnest dedication to his students,” Bazan said. “His passing is a tragic and unfortunate loss to all.” Kludjian was known for his “no-nonsense demeanor,” Bazan said, and that although he would “thoroughly scrutinize” students’ civil engineering software set-ups in front of the rest of the class while “lacking few reservations about it, his teaching style came from a good place.”

“Professor Vahe was full of so much insight. There couldn’t have been anyone better,” Bazan said. “He was passionate about his field of study and it showed. He would go into great detail about the day’s subject and, albeit stoic, his face would light up whenever someone had a question during lecture. He’d go as far as to educate us on the history of theorems and methods.” During lab sessions, Bazan said that his class would walk on lower campus to and from the engineering building and the Walter Pyramid, and he and his classmates would often “crowd around” Kludjian just to listen to him speak.

“Professor Vahe really knew his stuff,” Bazan said.

Matthew Mendoza, co-president of the ASCE, said that Kludjian “was an incredibly important part” of the ASCE student chapter and was “responsible for the success of not only our teams but many of the students he worked with.” “He was devoted to his students and was everything you could’ve asked for in a professor, leader and mentor,” Mendoza said. 

Reddit user NeoCEmatrix, a CSULB alumnus, said they fondly remember being in Kludjian’s class as he would often integrate life lessons into his teaching. “I’ll never forget our talks during surveying class with him having his straw hat on while gazing into the distance, monitoring [the] surveying progress of the whole class simultaneously dropping life gems on me,” they wrote. “Much love and respect, I hope his family knows he was loved and appreciated.”

Mary Jreisat, civil engineering major who graduated from CSULB in 2015, said she was “fortunate enough” to take a few civic engineering classes taught by Kludjian, including a surveying and mapping lecture and lab as well as a concrete design and fluid mechanics lab. She said she “made it a priority” each term to take any classes that he was teaching and even arranged her entire schedule to do so. 

“Professor Vahe was a special person in the engineering department, super funny and could always be found sitting in one of his laboratories,” Jreisat said. “He was so knowledgeable and eager to teach. He was the type of professor that went out of his way to explain things when someone didn’t understand. He was a treasure to the engineering department.” 

Jennifer Iuarca, an academic coach in CSULB’s Learning Center, said she had met with Kludjian regarding a private student situation and said he was “incredibly supportive of that student, and it made all the difference in that student’s experience.” “He was always out helping students in the parking lot with surveying equipment too,” she said. “He was easy to find because of that.”

According to Raul Cervantes, a fourth-year civil engineering major, all civil engineering majors have to register for surveying and mapping, which requires them to take at least one class with Kludjian.  “He had a very dry sense of humor, but it was hilarious as long as you weren’t the one at the end of it,” Cervantes said. “He was an extremely dedicated man, and he helped no matter what time of day it was.”

Cervantes said that his lab partner called Kludjian on the phone to ask for help one day, and he walked her through the entire surveying lab, which Cervantes said was “not short.”  “You really grow to respect people like him that are that dedicated to their craft,” Cervantes said. 

Another one of Kludjian’s civil engineering students, Evert Vencer, said that although Kludjian instructed with “long lectures and labs,” his teaching style “shows how dedicated he was to teaching and caring for his students.”  “He was a good man,” said Vencer, a fourth-year civil engineering major. “He’d make sure to walk you through the lab and would be with you no matter how long it took for you to understand how to do the work. May he rest in paradise.”

In honor of Kludjian, the College of Engineering held two separate virtual memorial services as “a safe space for COE students, faculty and staff to share their grieving processes and discuss coping and self-care strategies,” according to Tracy Bradley Maples, interim dean of the engineering department. 

Facilitated by Counseling and Psychological Services and the Faculty and Staff Assistance Program, these gatherings occurred via Zoom, one for students and one for faculty, and were “very well attended,” Maples said.

The engineering department also collected cards and notes and sent them to Kludjian’s family. 

According to a family member, a funeral service will be held Tuesday, Nov. 10 in honor of Kludjian.

On the church's steps, before an exam

AEC 1965 graduating class.

Note:

CSULB eulogy:

https://lbcurrent.com/news/2020/11/01/csulb-community-remembers-civil-engineering-professor-as-treasure-to-the-department/

  

ԶԶուելին, Մտահոգեցուցիչը եւ Զգաստութեան պահանջքը

Վահէ Յ Աբէլեան 

Այո,  Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքականութեան օրակարգին մէջ պատմականօրէն չկայ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց։ Բայց, 4 Նոյեմբեր 2024՝ «Հորիզոն» թերթին թիւին մէջ Կիրօ Մանոյեանին յօդուածը կարծես քաղաքական յայտնութիւն մը կ՚ընէր յայտնելով իր հիասթափութիւնը՝  ոչ թէ այդ պատմական ճշմարտութեանը, այլ Նիկոլ Փաշինեայի կառաւարութեան դէմ սփիւռքի մէջ գռգրութիւն ստեաղծելու դիտումնաւորութեամբ եւ կը գրէ ` «ի վերջոյ Հայոց ցեղասպանութեան հարցը դուրս են բերում դիւանագիտական օրակարգից: «Փաշինեանի Ապրիլի 24-ի ուղերձ կոչուածը ցոյց է տալիս, որ այս քաղաքական ուժը արդէն իսկ հրաժարուել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացին»։

Այո, Փաշինեային կառաւարութեան արտաքին քաղաքականութեան օրակարգին մէջ ալ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց չկայ։ Ինչպէս չէ եղած Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական այրերուն արտաքին քաղաքականութեանը մէջ, Հայաստանի Հանրապետութեան ծնունդին եւ անկէ ետք ալ։

Նիկոլ Փաշինյանին անմիջապէս նախորդ՝ Սէրժ Սարգսյանինի արտաքին քաղաքակնութեան օրակարգին մէջ չկար Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց։ Նոյն այդ կառաւարութիւնը որուն մաս կը կազմէր Հայաստանի ԳՄ-ը իր նեկայացուցիչներով։ Իսկ Կիրոն ԳՄ-ին արտաքին յարաբերութեան խօսնակ մըն է երկար տարիներէ ի վեր, եթէ ոչ երեք տասնամեակներէ ի վեր։ Անբնական է պատկերացնել որ իր պաշտօնին բերումով գիտակից չէ այդ օրերուն, Նախագահ Սէրժ Սարգսյանին Թուրքիոյ մերձեցման վարած քաղաքականութեանը որ ճանցուեցաւ որպէս ֆութպոլի քաղաքականութիւն (football diplomacy)։ 

 Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց չկար նաեւ Ռոպէրթ Քոչարյանի արտաքին քաղաքակունութեան մէջ որուն կառաւարութեան հետ, Հայաստանի ԳՄ-ը կը գործակցէր եւ տակաւին կը շարունակէ գործակցիլ, այս անգամ որպէս քաղաքական դաշնակից, ոչ թէ միայն Ազգային Ժողովէն ներս, այլ նաեւ գլխաւորելով արտախորհդարանական փողոցնի ցոյցերը։ Կիրո Մանոյեանը տասնամեակներու վրայ երկարող պաշտօնէութեան ընթացքին անպայման գիտնալու է Ռոպէրթ Քոչարեանին վարած քաղաքականութեանը հայր եւ որդի Ալիէւներուն, ինչպէս նաեւ Թուրքիոյ հետ։

Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան օրակարգի վրայ չկար Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց, նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի վարած արտաքին քաղաքակնութեան մէջ։  Գէթ Նախագահ ԼՏՊ-ը այսպէս կը նկարագրէ այդ քաղաքականութեան անհրաժեշտութիւնը իր՝ 1.11.1997 «Պատերազմ թէ Խաղաղութիւն»  տեսութեանը մէջ։ կը մէջբերեմ՝ «Մի՞թե ես չէի կարող գիշեր-ցերեկ հայհոյել թուրքերին, ՄԱԿ-ի առջեւ բարձրացնել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը, չեղյալ հայտարարել Կարսի պայմանագիրը, Թուրքիայից պահանջել Սեւրի դաշնագրով գծված սահմանները, վերջնագիր ներկայացնել Ադրբեջանին, ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, հայտարարել, որ ոչ մի թիզ հող չենք զիջի եւ այլն։ Այդ բոլոր հնարքները ես վարպետորեն կարող էի օգտագործել։ ....Ի՞նչն է, ուրեմն, խանգարում անել այդ ամենը՝ քաջության պակա՞սը, աշխարհաքաղաքացիական (կոսմոպոլիտ) մտածողությո՞ւնը, ապազգային էությո՞ւնը, թե սխալ դաստիարակությո՞ւնը։ Խանգարում է ընդամենը պարզ քաղաքական հաշվարկը եւ մեր ժողովրդին փորձանքներից հեռու պահելու գիտակցությունը։»

 Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացք չկար նաեւ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան քաղաքականութեան մէջ։  Կը մէջրեմ՝ «Ահարոնեանի, Խատիսեանի եւ առաքելութեան քարտուղարին զեկուցագիրները կը նկարագրէին նուաստացուցիչ հանդիպումներն Էնվերի եւ Թալէաթի հետ: Աղերսարկուներն այնքան նուաստացան, որ, ստիպուած, երախտագիտութիւն յայտնեցին Օսմանեան Կայսրութեան` հայկական հանրապետութեան հիմնադրումը թոյլատրելու համար: Այս քննարկումներուն ընթացքին Թալէաթը հայկական աղէտին մեղքը կը նետէր քիւրտերուն, զինուորական իշխանութեանց եւ տեղական անպատասխանատու պաշտօնեաներու վրայ, բայց նաեւ կը դատապարտէր հայերը` օսմանեան հայրենիքին նկատմամբ անհաւատարմութեան համար՚,- կը գրէ Ռիչըրտ Յովհաննիսեանը:» (աղբիւրը կցած եմ ներքեւը)

Տակաւին՝

«Հոկտեմբերին նաեւ սուլթանը կ’ընդունի հայկական պատուիրակութիւնը: ՙԿրօնական արարողութենէն յետոյ մզկիթին մէջ Էնվեր փաշան մեզ ներկայացուց սուլթանին: Ահարոնեանը Հայաստանի անունով ճառ մը խօսեցաւ եւ յոյս յայտնեց, որ անկախ Հայաստանն ու Թուրքիան այսուհետ բարի դրացիներ պիտի ըլլան: Սուլթանը պատասխանեց, թէ ինքը շատ երջանիկ է, որ ՙդարաւոր բարեկամական՚ յարաբերութիւնները հայոց ու թուրքերու միջեւ այժմ քաղաքական բարեկամութեան կը վերածուին Թուրքիոյ եւ Հայաստանի միջեւ: Սուլթանը յոյս յայտնեց, որ մենք, վերադառնալով Հայաստան, հայ ժողովուրդին բարեմաղթութիւններ հաղորդենք սուլթանին եւ ամբողջ Թուրքիոյ անունէն՚:

Քանի մը օր յետոյ Էնվեր փաշան Հայաստանի պատուիրակներն իր տուն` ճաշի կը հրաւիրէ: Խատիսեանը կը շարունակէ. ՙԱրեւելքի ամբողջ շքեղութիւնը բացուեցաւ մեր առջեւ: Ոսկի, մետաքս, գորգ եւ ամէն տեսակ թանկարժէք իրերով լեցուն էր Էնվերի բնակարանը: Ճաշի հրաւիրուած էին նաեւ գերմանացի զօրավար ֆոն Սեքթը, Թալէաթ եւ Իզզէթ փաշաները եւ կովկասեան երեք պատուիրակութիւնները: Սեղանին շուրջ խօսակցութեան նիւթն էր կովկասեան նորակազմ հանրապետութեանց ապագան՚:» (նոյն աղբիւրը)

 Ուրեմն ըստ Կիրո Մանոյեանին, իր իսկ պատկանած կուսակցութիւնը -ՀՅԴ- աւելի քան հարիւր տարիներ առաջ « արդէն իսկ հրաժարուել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացին։» Կիրո Մանոյեանը պէտք է որ գիտակից ըլլայ - անբնական է պատկերացնել որ  գիտակից չէ -  որ այդ այրերը ըրին եւ պիտի շարունակեն ընել ան ինչ որ անհրաժեշտ էր եւ է, պահելու համար Հայոց պետականութիիւնը։

Գալով վերագրին՝

ԶԶուելին, այդ անբարտաւան մտայնութիւնն է՝ յատուածական տեղեկութիւններ «կլեցնէլն է», ուրանալով  Հայոց պատմութիւնը իր ընդհանրութեան մէջ, պարզապէս քաղաքական  գռգռութիւն ստեղծելու համար Նիկոլ Փաշինյանի կառաւարութեանը դէմ,  սփիւռքին մէջ։

Մտահոգութիւնը՝ Ամերիկածին մատղաշ սերունդին նման քաղաքականացած յատուածական տեղեկութիւններով դաստիարակելն է, մանաւանդ Արեւմտեան աշխարհին մէջ, ուր իմ եւ իմ սերնդակիցներուն զաւակները բացառձակ մեծամասնութեամբ հայ դպրոց չեն յաճախած, ինչպէս նաեւ չեն յաճախիր իմ սերնդակիցներուն թոռները։ Պատանեկան եւ երիտասարդական միւթիւններէ կը սորվին ան ինչ որ կ՚ընկալեն։

Զգաստութեան պահանջը ծնողներուն է որպէսզի հետեւողականօրէն հետեւին եւ հաղորդ մնան այդ կազմակերպութիաններուն որոնց վստահած են իրենց պատանի զաւակները ստանալու հայեցի դաստիարակութիւն մը եւ ոչ թէ քաղաքականացած դաստիարակութիւն մը։

   

Աղբիւրը՝  https://www.aniarc.am/2017/10/01/karabakh-diary-part-38-1918-kajaznuni/

 

ԶԶուելին, Մտահոգեցուցիչը եւ Զգաստութեան պահանջքը

 Վահէ Յ Աբէլեան 

Երէկ, «Հորիզոն» թերթին մէջ կարդացի Կիրօ Մանոյեանին յօդուածը։ Կարծես քաղաքական յայտնութիւն մը ընելու կը միտէր քանի որ յօդուածին մէջ իր հիասթափութիւնը կը յայտնէր շեշտելով որ ՝ «Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան օրակարգում չկայ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց»։ կրկին անգան կը մէջբերեմ Կիրոն՝ «ի վերջոյ Հայոց ցեղասպանութեան հարցը դուրս են բերում դիւանագիտական օրակարգից: «Փաշինեանի Ապրիլի 24-ի ուղերձ կոչուածը ցոյց է տալիս, որ այս քաղաքական ուժը արդէն իսկ հրաժարուել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացին»։

Այո, Փաշինեային կառաւարութեան արտաքին քաղաքականութեան օրակարգին մէջ չկայ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց։

Բայց չկար նաեւ նախորդ՝ Սէրժ Սարգսյանի արտաքին քաղաքակնութեան օրակարգին մէջ։ Նոյն այդ կառաւարութիւնը որուն մաս կը կազմէր Հայաստանի ԳՄ-ը իր նեկայացուցիչներով։ Իսկ Կիրոն ԳՄ-ին արտաքին յարաբերութեան խօսնակ մըն է երկար տարիներէ ի վեր, եթէ ոչ երեք տասնամեակներէ ի վեր։ Անբնական է պատկերացնել որ իր պաշտօնին բերումով գիտակից չէ այդ օրերուն, Նախագահ Սէրժ Սարգսյանին 
Թուրքիոյ մերձեցման վարած քաղաքականութեանը որ ճանցուեցաւ որպէս ֆութպոլի քաղաքականութիւն (football diplomacy)։ 

 Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց չկար նաեւ Ռոպէրթ Քոչարյանի արտաքին քաղաքակունութեան մէջ որուն կառաւարութեան հետ, Հայաստանի ԳՄ-ը կը գործակցէր եւ տակաւին կը շարունակէ գործակցիլ, այս անգամ որպէս քաղաքական դաշնակից, ոչ թէ միայն Ազգային Ժողովէն ներս, այլ նաեւ գլխաւորելով արտախորհդարանական փողոցնի ցոյցերը։ Ժիրոն տասնամեակներու վրայ երկարող պաշտօնէութեան ընթացքին անպայման գիտնալու է Ռոպէրթ Քոչարեանին վարած քաղաքականութեանը հայր եւ որդի Ալիէւներուն հետ։

Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան օրակարգի վրայ չկար Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթաց, նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի վարած արտաքին քաղաքակնութեան մէջ։  Գէթ Նախագահ ԼՏՊ-ը այսպէս կը նկարագրէ այդ քաղաքականութեան անհրաժեշտութիւնը իր՝ 1.11.1997 «Պատերազմ թէ Խաղաղութիւն»  տեսութեանը մէջ։ կը մէջբերեմ՝ «Մի՞թե ես չէի կարող գիշեր-ցերեկ հայհոյել թուրքերին, ՄԱԿ-ի առջեւ բարձրացնել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը, չեղյալ հայտարարել Կարսի պայմանագիրը, Թուրքիայից պահանջել Սեւրի դաշնագրով գծված սահմանները, վերջնագիր ներկայացնել Ադրբեջանին, ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, հայտարարել, որ ոչ մի թիզ հող չենք զիջի եւ այլն։ Այդ բոլոր հնարքները ես վարպետորեն կարող էի օգտագործել։ ....Ի՞նչն է, ուրեմն, խանգարում անել այդ ամենը՝ քաջության պակա՞սը, աշխարհաքաղաքացիական (կոսմոպոլիտ) մտածողությո՞ւնը, ապազգային էությո՞ւնը, թե սխալ դաստիարակությո՞ւնը։ Խանգարում է ընդամենը պարզ քաղաքական հաշվարկը եւ մեր ժողովրդին փորձանքներից հեռու պահելու գիտակցությունը։»

 Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացք չկար նաեւ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան քաղաքականութեան մէջ։  Կը մէջրեմ՝ «Ահարոնեանի, Խատիսեանի եւ առաքելութեան քարտուղարին զեկուցագիրները կը նկարագրէին նուաստացուցիչ հանդիպումներն Էնվերի եւ Թալէաթի հետ: Աղերսարկուներն այնքան նուաստացան, որ, ստիպուած, երախտագիտութիւն յայտնեցին Օսմանեան Կայսրութեան` հայկական հանրապետութեան հիմնադրումը թոյլատրելու համար: Այս քննարկումներուն ընթացքին Թալէաթը հայկական աղէտին մեղքը կը նետէր քիւրտերուն, զինուորական իշխանութեանց եւ տեղական անպատասխանատու պաշտօնեաներու վրայ, բայց նաեւ կը դատապարտէր հայերը` օսմանեան հայրենիքին նկատմամբ անհաւատարմութեան համար՚,- կը գրէ Ռիչըրտ Յովհաննիսեանը:» (աղբիւրը կցած եմ ներքեւը)

Տակաւին՝

«Հոկտեմբերին նաեւ սուլթանը կ’ընդունի հայկական պատուիրակութիւնը: ՙԿրօնական արարողութենէն յետոյ մզկիթին մէջ Էնվեր փաշան մեզ ներկայացուց սուլթանին: Ահարոնեանը Հայաստանի անունով ճառ մը խօսեցաւ եւ յոյս յայտնեց, որ անկախ Հայաստանն ու Թուրքիան այսուհետ բարի դրացիներ պիտի ըլլան: Սուլթանը պատասխանեց, թէ ինքը շատ երջանիկ է, որ ՙդարաւոր բարեկամական՚ յարաբերութիւնները հայոց ու թուրքերու միջեւ այժմ քաղաքական բարեկամութեան կը վերածուին Թուրքիոյ եւ Հայաստանի միջեւ: Սուլթանը յոյս յայտնեց, որ մենք, վերադառնալով Հայաստան, հայ ժողովուրդին բարեմաղթութիւններ հաղորդենք սուլթանին եւ ամբողջ Թուրքիոյ անունէն՚:

Քանի մը օր յետոյ Էնվեր փաշան Հայաստանի պատուիրակներն իր տուն` ճաշի կը հրաւիրէ: Խատիսեանը կը շարունակէ. ՙԱրեւելքի ամբողջ շքեղութիւնը բացուեցաւ մեր առջեւ: Ոսկի, մետաքս, գորգ եւ ամէն տեսակ թանկարժէք իրերով լեցուն էր Էնվերի բնակարանը: Ճաշի հրաւիրուած էին նաեւ գերմանացի զօրավար ֆոն Սեքթը, Թալէաթ եւ Իզզէթ փաշաները եւ կովկասեան երեք պատուիրակութիւնները: Սեղանին շուրջ խօսակցութեան նիւթն էր կովկասեան նորակազմ հանրապետութեանց ապագան՚:» (նոյն աղբիւրը)

 Ուրեմն ըստ Կիրո Մանոյեանին, իր իսկ պատկանած կուսակցութիւնը -ՀՅԴ- աւելի քան հարիւր տարիներ առաջ « արդէն իսկ հրաժարուել է Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացին։» Կիրո Մանոյեանը պէտք է որ գիտակից ըլլայ որ այդ այրերը ըրին եւ պիտի շարունակեն ընել ան ինչ որ անհրաժեշտ էր եւ է, պահելու համար Հայոց պետականութիիւնը։

Գալով վերագրին՝

ԶԶուելին, այդ անբարտաւան մտայնութիւնն է՝ յատուածական տեղեկութիւններ «կլեցնէլն է», ուրանալով  Հայոց պատմութիւնը իր ընդհանրութեան մէջ, պարզապէս քաղաքական  գռգռութիւն ստեղծելու համար Նիկոլ Փաշինյանի կառաւարութեանը դէմ,  սփիւռքին մէջ։

Մտահոգութիւնը՝ Ամերիկածին մատղաշ սերունդին նման քաղաքականացած յատուածական տեղեկութիւններով դաստիարակելն է, մանաւանդ Արեւմտեան աշխարհին մէջ, ուր իմ եւ իմ սերնդակիցներուն զաւակները բացառձակ մեծամասնութեամբ հայ դպրոց չեն յաճախած, ինչպէս նաեւ չեն յաճախիր իմ սերնդակիցներուն թոռները։ Պատանեկան եւ երիտասարդական միւթիւններէ կը սորվին ան ինչ որ կ՚ընկալեն։

Զգաստութեան պահանջը ծնողներուն է որպէսզի հետեւողականօրէն հետեւին եւ հաղորդ մնան այդ կազմակերպութիաններուն որոնց վստահած են իրենց պատանի զաւակները ստանալու հայեցի դաստիարակութիւն մը եւ ոչ թէ քաղաքականացած դաստիարակութիւն մը։

   

Աղբիւրը՝  https://www.aniarc.am/2017/10/01/karabakh-diary-part-38-1918-kajaznuni/

 

“War or peace, time to get serious” -: A historical document in translation – Part 3 - myths and riddles

Բնագիրը կցուած է։ “War or peace, time to get serious" - "Պատերազմ թէ՞ խաղաղութիւն՝ լրջանալու պահը" - is president Levon Ter Petrosyan’s (LTP) position paper for the resolution of the Karabagh conflict, he published on November 1, 1997, where he advocated concessions for resolving the lingering Karabagh conflict. This is the third segment of my translation of the document. For introduction read the note. Vahe H Աpelian

Myths and riddles

In the recesses of political thought and public opinion of Armenia, there are also some established claims, which pertain to myths and riddles. 

First myth. Armenia is allegedly putting pressure on the authorities of Nagorno Karabakh. Regarding this claim, I assume all responsibility in declaring that Armenia put pressure on Karabakh only once, persuading it to participate in the Minsk Group negotiations in 1993, and that participation fully justified itself. Neither today nor tomorrow, Armenia does not intend to put pressure on Nagorno Karabakh. Only its leadership takes decisions on behalf of Karabakh, naturally bearing its responsibility not only to the population of Karabakh, but also to the entire Armenian people. It does not mean, of course, that Armenia refuses to consult with the authorities of Karabakh and convince them on the issues that it considers correct and expedient. But all the same, the final decision rests with the authorities of Karabakh. 

Myth two. If Armenia takes a strict attitude towards Turkey, puts before it the issues of recognizing the Genocide, cancels the Kars Treaty, and demands returning the Armenian lands, then Turkey and Azerbaijan become more accommodating in the Karabakh issue.

In my deep conviction, which I can also prove with concrete political calculations, such an attitude will not only, not bring any benefit to the solution of the Nagorno Karabakh problem, but will also cause new complications in the relations between Armenia and Turkey, which will further complicate the situation of Armenia and Karabakh. With an unaided eye, one can notice the contrary. For Azerbaijan and Turkey, it would be an additional avenue to prove Armenia's expansionist ambitions and to turn against it the already unfavorable opinion of the international community.

Myth three. If Armenia correctly used the Diaspora's lobbying capabilities, Diaspora Armenian communities would not allow their governments to violate the rights of Nagorno Karabakh.

Before interpreting this myth, it should first be clarified that only the American Armenian community has lobbying capabilities. Lobbying tradition, therefore organized lobbying groups, do not exist in other countries.

Certainly not underestimating the lobbying work of the American Armenian community in terms of providing serious humanitarian aid to Armenia and forming a positive opinion on Karabakh in the American Congress, we should not forget that lobbyism has a limit. Its influence ends where it collides with US national interests. This applies not only to Armenian, but also to all other lobbying organizations, including the Jewish, which, although it is the most powerful, it is by no means all-powerful.

Myth four. The current cosmopolitan authorities of Russia do not understand the strategic interests of their country. (In this matter, Armenia is also guilty because it cannot explain it to them). But real nationalist forces will soon come to power in Russia, which, turning Armenia into the Israel of the Caucasus, will solve the Karabakh issue in our favor.

All the indiscriminate provisions of this myth are doubtful and questionable, if not absurd. 

Are the current authorities of Russia really cosmopolitan? 

Do they really not understand the strategic interests of their country? 

Is it Armenia that should make them understand?

Don't those who teach Russia a lesson put themselves in a ridiculous situation by discrediting the image of Armenians?

Will nationalist forces really come to power in Russia?

Have they already promised to give Karabakh to Armenia or to recognize its independence? 

Was that promise verbal or written? 

And finally, how long will the madness of becoming the toy of Russia or any other power deceptively be the way of life for Armenians?

Does it take a lot of intelligence to understand that no matter what kind of government there is in Russia, it still cannot recognize the independence of Karabakh, because it has twenty other Karabakhs?

Myth five. Being very active in international forums and mass media, Azerbaijan actually won the propaganda (note: public relations) war, which is often confused with a diplomatic victory. It perhaps is the only myth that is not at all baseless. Compared to Armenia and Karabakh, Azerbaijan really makes a big noise in international courts and media.

However, the reason is simpler than simple and completely natural. What else was left for Azerbaijan to do? It lost the military confrontation, completely lost control over Karabakh. It was deprived of significant territories, fell under the heavy pressure of around five hundred thousand refugees. What answer could the President and Foreign Minister of Azerbaijan have given to their people, if not to make noise day and night and pretend that they are bravely fighting to win back Karabakh and the lost territories?

Even if the claim that we allegedly lost the propaganda war is true, it should be evaluated. Which was more preferable: to keep Karabakh and lose the propaganda war, or to lose Karabakh and win a brilliant victory in the arena of propaganda? In history, we have won so many propaganda and moral victories that maybe this is what suits our taste. This does not mean, of course, that we should ignore public relations and not take measures to neutralize the influence of Azerbaijani public relations.

Limiting the list of myths, let's now touch on some riddles, leaving their solution to people with exceptional ingenuity.

Riddle one. It is possible to achieve the recognition of the independence of Nagorno-Karabakh and at the same time avoid war (Vazgen Manukyan's pre-election campaign).

What is this? A flash of genius beyond the reach of poor mortals, or a temporary blackout that can happen to anyone? Or maybe President Aliyev whispered something in the ear of the author of the riddle that we don't know. In any case, the Armenian political thought was presented with such a complicated mystery that even Einstein could hardly have solved it.

Riddle two. It is possible to ignore the international community and continue receiving aid from it.

Due to my position, I communicate the most with the officials of the international community, but I have never received such an assurance from them. On the contrary, at every turn we see the subtly disguised conditioning of aid by political circumstances. Perhaps we are to blame for not being able to explain our strategic interests to the international community. Indeed, we are forgetting our historical mission of being a global nation, therefore teaching the whole world a lesson.

Riddle three. We, the oppositionists, do not have a plan for the settlement of the Karabakh conflict, but since the current anti-national authorities of Armenia are not able to solve this issue, then give us the power and we will solve it, restore the industry of Armenia, raise wages five to ten times, flood the country with money through foreign investments.

I don't know if it is worth commenting on this riddle. In any case, I can't help but point out that in politics, an honest word is not the best argument at all. The people have never given power believing in someone's honest word, especially when that word, in addition to containing a riddle, also comes close to the genre of a fairy tale.

***

Բնագիրը՝

Առասպելներ եւ հանելուկներ

Հայաստանի քաղաքական մտքի եւ հասարակական կարծիքի անդաստաններում դեգերում են նաեւ որոշ կայունացած պնդումներ, որոնք արդեն վերաբերում են առասպելի ու հանելուկի բնագավառին. Առասպել առաջին. Հայաստանն իբր ճնշումներ է բանեցնում Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների վրա։

Այս պնդման առթիվ ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ. Հայաստանը միայն մեկ անգամ է ճնշում բանեցրել Ղարաբաղի վրա՝ 1993 թվականին նրան համոզելով մասնակցել Մինսկի խմբի բանակցություններին, եւ այդ մասնակցությունը իրեն լիովին արդարացրել է։

Ոչ այսօր, ոչ վաղը Հայաստանը մտադիր չէ ճնշում գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի վրա։ Ղարաբաղի անունից որոշումներ է ընդունում միայն նրա ղեկավարությունը՝ բնականաբար կրելով դրա պատասխանատվությունը ոչ միայն Ղարաբաղի բնակչության, այլեւ ողջ հայ ժողովրդի առջեւ։ Դա չի նշանակում, անշուշտ, որ Հայաստանը հրաժարվում է խորհրդակցել Ղարաբաղի իշխանությունների հետ եւ նրանց համոզել այն հարցերում, որոնք ճիշտ եւ նպատակահարմար է համարում։ Բայց միեւնույն է, վերջնական որոշումը մնում է Ղարաբաղի իշխանություններին։

Առասպել երկրորդ. Եթե Հայաստանը խիստ կեցվածք ընդունի Թուրքիայի նկատմամբ, նրա առջեւ դնի Ցեղասպանության ճանաչման, Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելու, հայկական հողերը վերադարձնելու հարցերը, ապա Թուրքիան եւ Ադրբեջանը ավելի զիջող կդառնան Ղարաբաղի հարցում։

Իմ խորին համոզմամբ, որը ես կարող եմ ապացուցել նաեւ կոնկրետ քաղաքական հաշվարկներով, այդպիսի կեցվածքը ոչ միայն որեւէ օգուտ չի բերի Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի լուծմանը, այլեւ նոր բարդություններ կառաջացնի Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերություններում, որոնք ավելի եւս կծանրացնեն Հայաստանի ու Ղարաբաղի դրությունը։ Անզեն աչքով իսկ կարելի է նկատել, որ ընդհակառակը, Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի համար դա լրացուցիչ կռվան կհանդիսանար ապացուցելու Հայաստանի ծավալապաշտական նկրտումները եւ նրա դեմ լարելու միջազգային հանրության առանց այդ էլ աննպաստ կարծիքը։

Առասպել երրորդ. Եթե Հայաստանը ճիշտ օգտագործեր Սփյուռքի լոբբիստական կարողությունները, ապա սփյուռքահայ համայնքները թույլ չէին տա իրենց կառավարություններին ոտնահարել Լեռնային Ղարաբաղի իրավունքները։

Այս առասպելը մեկնաբանելուց առաջ նախ պետք է ճշտել, որ լոբբիստական կարողություններ ունի միայն ամերիկահայ գաղութը, մյուս երկրներում լոբբիստական ավանդույթներ, հետեւաբար նաեւ կազմակերպված լոբբիստական խմբեր գոյություն չունեն։

Չթերագնահատելով, անշուշտ, ամերիկահայ համայնքի լոբբիստական աշխատանքը Հայաստանին լուրջ մարդասիրական օգնություն ցուցաբերելու եւ ամերիկյան կոնգրեսում Ղարաբաղի նկատմամբ դրական կարծիք ձեւավորելու հարցերում, դրա հետ մեկտեղ չպետք է մոռանալ, սակայն, որ լոբբիզմը սահման ունի. նրա ազդեցությունը վերջանում է այնտեղ, որտեղ բախվում է ԱՄՆ-ի ազգային շահերին։ Դա վերաբերում է ոչ միայն հայկական, այլեւ բոլոր մյուս լոբբիստական կազմակերպություններին, այդ թվում նաեւ հրեականին, որը թեեւ ամենահզորն է, բայց ամենեւին ոչ ամենակարող։

Առասպել չորրորդ. Ռուսաստանի ներկայիս կոսմոպոլիտ իշխանությունները չեն հասկանում իրենց երկրի ստրատեգիական շահերը (այս հարցում մեղավոր է նաեւ Հայաստանը, որը չի կարողանում դա նրանց բացատրել)։ Բայց շուտով Ռուսաստանում իշխանության կգան իսկական ազգայնական ուժեր, որոնք Հայաստանը դարձնելով Կովկասի Իսրայել, Ղարաբաղի հարցը մեր օգտին կլուծեն։

Կասկածելի ու հարցական են, եթե չասենք անհեթեթ, այս առասպելի անխտիր բոլոր դրույթները.

- արդյոք իսկապե՞ս կոսմոպոլիտ են Ռուսաստանի ներկա իշխանությունները.

- իրո՞ք նրանք չեն հասկանում իրենց երկրի ստրատեգիական շահերը.

- Հայաստա՞նն է, որ դա պետք է հասկացնի նրանց

- Ռուսաստանին դաս տվողները, արդյոք, իրենց ծիծաղելի վիճակի մեջ չե՞ն դնում ՝ վարկաբեկելով հայի կերպարը.

- իսկապե՞ս Ռուսաստանում իշխանության են գալու ազգայնական ուժերը.

- նրանք արդեն խոստացե՞լ են Ղարաբաղը նվիրել Հայաստանին կամ ճանաչել նրա անկախությունը, այդ խոստումը եղել է բանավոր, թե՞ գրավոր.

- եւ վերջապես, ինքնախաբեությամբ Ռուսաստանի կամ որեւէ այլ տերության խաղալիքը դառնալու մոլագարությունը դեռեւս որքա՞ն ժամանակ պետք է լինի հայի կենսակերպը։

Մի՞թե մեծ խելք է պետք հասկանալու համար, որ ինչպիսի իշխանություն էլ լինի Ռուսաստանում, միեւնույն է՝ նա չի կարող ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, որովհետեւ իր կազմում ունի քսան Ղարաբաղ։

Առասպել հինգերորդ. Ադրբեջանը շատ ակտիվ գործելով միջազգային ատյաններում եւ զանգվածային լրատվամիջոցներում, փաստորեն շահել է քարոզչական պատերազմը (որը հաճախ շփոթվում է դիվանագիտական հաղթանակի հետ)։

Միակ առասպելն է, թերեւս, որ ամենեւին հիմքից զուրկ չէ. Հայաստանի եւ Ղարաբաղի համեմատ Ադրբեջանն իսկապես մեծ աղմուկ է բարձրացնում միջազգային ատյաններում ու լրատվամիջոցներում։

Պատճառը, սակայն, պարզից էլ պարզ է ու միանգամայն բնական։ Էլ ի՞նչ էր մնում անելու Ադրբեջանին. նա տանուլ է տվել ռազմական առճակատումը, լիովին կորցրել է վերահսկողությունը Ղարաբաղի վրա, զրկվել է զգալի տարածքներից, ընկել շուրջ հինգ հարյուր հազար փախստականների ծանր ճնշման տակ։ Ադրբեջանի Նախագահն ու արտգործնախարարը ի՞նչ պատասխան պետք է տային իրենց ժողովրդին, եթե ոչ գիշեր-ցերեկ աղմուկ բարձրացնելով ձեւացնել, թե խիզախորեն պայքարում են՝ Ղարաբաղն ու կորցրած տարածքները ետ նվաճելու համար։

Եթե անգամ ճիշտ է այն պնդումը, թե մենք իբր տանուլ ենք տվել քարոզչական պատերազմը, ապա պետք է գնահատել. ո՞րն էր ավելի նախընտրելի՝ պահել Ղարաբաղը եւ կորցնել քարոզչական պատերազմը, թե՞ կորցնել Ղարաբաղը եւ փայլուն հաղթանակ տանել քարոզչության ասպարեզում։ Պատմության մեջ մենք քարոզչական ու բարոյական այնքան հաղթանակներ ենք տարել, որ գուցե մեր քիմքին դա է պատշաճում։ Սա չի նշանակում, անշուշտ, որ մենք պետք է անտեսենք քարոզչական գործունեությունը եւ միջոցներ չձեռնարկենք չեզոքացնելու համար ադրբեջանական քարոզչության ազդեցությունը։

Սահմանափակելով առասպելների թվարկումը, այժմ թեթեւակի անդրադառնանք նաեւ մի քանի հանելուկների՝ նրանց լուծումը թողնելով, սակայն, բացառիկ հնարամտության տիրապետող մարդկանց։

Հանելուկ առաջին. Կարելի է հասնել Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչմանը եւ միաժամանակ խուսափել պատերազմից (Վազգեն Մանուկյանի նախընտրական ծրագրից)։

Ի՞նչ է սա. հանճարի մտքի փայլատակո՞ւմ՝ անմատչելի խեղճ մահկանացուներիս, թե՞ ուղեղի ժամանակավոր մթագնում, որը ամեն մարդու հետ կարող է պատահել։ Կամ գուցե Նախագահ Ալիեւը հանելուկի հեղինակի ականջին ինչ-որ բան է փսփսացել, որ մենք չգիտենք։ Համենայն դեպս, հայ քաղաքական մտքին մի այնպիսի կնճռոտ առեղծված է մատուցվել, որից անգամ Էյնշտեյնը դժվար թե գլուխ հաներ։

Հանելուկ երկրորդ. Հնարավոր է անտեսել միջազգային հանրությանը եւ շարունակել օգնություններ ստանալ նրանից։

Գործի բերումով միջազգային հանրության պատասխանատուների հետ ամենաշատը ես եմ շփվում, բայց երբեւէ նրանցից այդպիսի հավաստիացում չեմ ստացել։ Ընդհակառակը, ամեն քայլափոխում մենք տեսնում ենք օգնությունների նրբորեն քողարկված պայմանավորումը քաղաքական հանգամանքներով։ Գուցե այստեղ էլ մենք ենք մեղավոր, որ չենք կարողանում միջազգային հանրությանը բացատրել իր ստրատեգիական շահերը։ Հիրավի, մենք մոռանում ենք համաշխարհային ազգ լինելու, հետեւաբար ամբողջ աշխարհին դաս տալու մեր պատմական առաքելությունը։

Հանելուկ երրորդ. Մենք՝ ընդդիմադիրներս, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ծրագիր չունենք, բայց քանի որ Հայաստանի ներկա ապազգային իշխանություններն ի վիճակի չեն լուծելու այդ հարցը, ապա իշխանությունը տվեք մեզ, եւ մենք կլուծենք՝ ձեռի հետ էլ վերականգնելով Հայաստանի արդյունաբերությունը, հինգ-տաս անգամ բարձրացնելով աշխատավարձը, երկիրը ողողելով արտասահմանյան ներդրումներով։

Չգիտեմ իսկ, արժե, թե չարժե մեկնաբանել այս հանելուկը. համենայն դեպս, չեմ կարող չնշել, որ քաղաքականության մեջ ազնիվ խոսքն ամենեւին էլ լավագույն փաստարկը չէ, եւ երբեւէ ժողովուրդը հավատալով որեւէ մեկի ազնիվ խոսքին՝ նրան իշխանություն չի տվել, մանավանդ, երբ այդ խոսքը, հանելուկ պարունակելուց բացի, մոտենում է նաեւ հրաշապատում հեքիաթի ժանրին։ 

Hagop Tcholakian: Armenian is not only Grammer and Literature.

Attached is my translation of a posting by eminent scholar Hagop Tcholakian on his Facebook page that was reproduced by the “Aztag” Daily of Lebanon. The link to the original is attached, Vahe H Apelian

In 1987, at the Karen Yeppe Jemaran, I was working with my students on an exhibition devoted to the history of the Syrian Armenian schools. The students placed an unexpected abundance of materials on the editor's table. Aroyan approached me (how did I forget your name, son) and handed me a big bundle, he said.

- Look at them, sir.

I opened the bundle with disbelief. In my many years of teaching career, I never had a student who was so indifferent to the Armenian language. I tell you truthfully that I would have publicly reprimanded him, or expressed my negative opinion about him to the teaching staff, had it not been for my feeling responsible for his indifference. Why wouldn't Aroyan change? I would wonder. Why couldn't he connect several sentences together? The book always stayed open on his desk and his gaze remaining affixed on it. He would never turn his head towards me until I called his name. He would turn his head towards me, but he would not answer my question. and I would not know what to make from that gesture. He would also not say "I didn't learn", "I didn't know", as students would say.

I opened the bundle. After glancing overt one or two documents, I quickly spread the content of the bundle on the table, eager to see the rest with great impatience. There were school pictures from different parts of Syria. There were statistics, certificates, trustee's records, letters with the headmaster's seal, old textbooks, even student workbooks, and many more.

I remained speechless. How had this boy gathered all these?

It found out that Aroyan regularly visited antique dealers. There were several of them in the old districts of Aleppo. Sometimes I also stood in front of such a store. Old papers, books, that could contain valuable material pertaining to Armenian communal life in Syria, were sold in kilos as scrapped paper.

.Aroyan had known all along that that books, documents that were left behind from the household of those who left the city for good could be found in these stores. 

He had been painstakingly collecting them.

 Բնագիրը՝ 

https://www.aztagdaily.com/archives/631257?fbclid=IwY2xjawGU6VVleHRuA2FlbQIxMAABHSwzhoEIRXL7gYHOPQxr2rlcEbau7V3Ja-r92tiG6OPadycnvwKLMWdn5g_aem_WOQ7x1zR_fcznNR_705LAQ