«Տավուշ Յանուն Հայրենիքի» Շարժումը՝ իմ Ակնոցով

Վահէ Յ Աբէլեան

 

                Արք. Բագրատ Գալստանյանի ղեկաւարած «Տավուշ Յանուն Հայրենիքի»  շարժումին բնոյթը հիմնովին փոխուեցաւ երբ Արք.-ը առաւ իր քայլը դէպի Երեւան։ Իսկ այդ քայլարշաւին սկսան աջակցիլ քաղաքական կազմակերպութիւններ՝ յատկապէս ներկայ իշխանութեան դէմ ընդիմադիր ճակատը բաղկացնող  քաղաքական կազմակերպութիւնները որուն ամենէն ցայտունը եղաւ Հայաստանի Գերագոյն Մարմինով ղեկաւարուած Հայաստանի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը։  

Ինչո՞ւ համար այս շարժումը  յանգեցաւ Յունիս 12-ի պատահարին։

Ա. «Տավուշ Յանուն Հայրենիքի» շարժումը Ղարաբաղի վերամիացման համար է՞։ Բացառձակապէս ոչ։  1997-ին Նախագահ Լեւոն Տէր Պէտրոսեանին՝ «Պատերազմ կամ Խաղաղութիւն, Լրջանալու Պահը» քաղաքական տեսութեան դէմ ցցուեցան Ռոբերտ Քոչարյան, Սերժ Սարգսյան, Վազգէն Սարգյան եւ Վարդան Օսկանեան քառեակը եւ իրեն պարտադրեցին հրաժարիլ Նախագահութիւնէն, իր քաղաքական տեսութեան յայտարարութիւնէն քանի մը ամիս ետք։  Որմէ ետք, յաջորդող քսան տարիներուն, նոյն այդ ղեկաւարները՝ նախքին նախագահները, որոնք այժմ նեցուկ են Բագրատ Գալստանյանին ղեկաւարած շարժումին,  այդ տարիներուն չճանցան Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը, եւ ոչ ալ կցեցին  Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին, եւ ոչ ալ բանակցեցան Ազրպէյճանի հետ։ Հապա ձգեցին բանակցութիւնը օտար երկիրներու ռրոնք եբրէք Լեռնային Ղարաբաղը Ազրպէյճանէն դուրս ճանչնալու տրամադիր էին, տալով Ազրպէյճանին ժամանակ որ իր բանակը կարգի դնէ։ Իսկ երկու նախագահները վարեցին անհիմն՝ «նոր պատերազմ, նոր տարածք», «ոչ մէկ դիզ» դիրքաւորում, ինչպէս նաեւ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանին «Արցախը Հայաստան է եւ վէրջ» անյիմնաւորուած յայտարարութիւնը։ Պատահեցաւ Սեպտեմբեր 27-ի 44-օրուայ պատերազմը որ յանգեցաւ Հայաստանի պարտութեան եւ Նոյեմբեր 9, 2020-ի պայմանագրութեան։

Բ. «Տավուշ Յանուն Հայրենիքի» շարժումը  Արեւմտեան Հայաստանի Հողային պահանջին համար է՞։Բացառձակապէս ո՛չ։ Հայաստանի Նախագահները որոնք նեցուկ են այդ շարժումին, իրենց նախագահութեան օրերուն միշտ յայտարարեցին որ Հայաստանը Թուրքեայէն հողային պահանջք չունի։ Ոչ մէկ հաւաստիացում որ Տավուշի շարժումով եթէ իշխանութեան հասնին, այլ կերպ պիտի տնօրինէն իրենց քաղաքական յարաբերութիւնը Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի հետ։ Հողային պահանջք չունէին եւ պիտի չունենան։ Չմոռնանք որ իրենց հետ գործակցեցաւ Հայաստանի ՀՅԴ-ը որպէս անոնց կրտսեր քաղաքական դաշնակիցը։

Գ. «Տավուշ Յանուն Հայրենիքի» շարժումը  Ցեղասպանութեան ճանաչումին համար է՞։ Բացառձակապէս ո՛չ։ Իրենց նախագահութեան շրջանին, նախքին նախագահները որոնք ներկայիս նեցուկ են  Արք. Բագրատի ղեկաւարած շարժումին, ոչ մէկ ցեղասպանութեան ճանաչում պահանջեցին Թուրքեայէն (բացառելով առաջին ԱԳ Նախարար Րաֆֆի Յովհաննիսյանը)։ Նախագահները միշտ փնտռեցին բարեկարգել Հայաստանի յարաբերութիւնը Թուրքիոյ հետ առանց որեւէ նախապայմանի։ Այսինք՝ Թուրքերը ցեղասպանութեան մասին չեն հարցնէր, իսկ Հայաստանի իշխանութիւնն ալ ցեղասպանութեան մասին որեւէ բան չըսէր։ Տավուշով տիրանալէ ետք Հայաստանի իշխանութեան, ներկայ ընդիմադիրներուն Հայաստանի քաղաքականութիւնը պիտի ըլլայ նոյնը՝ բարեկարգել Թուրքիոյ յետ քաղաքական յարաբերութիւն եւ նախապայմաններ չունենալ, այնպէս ինչպէս չունէին։

Հապա՝ «Տավուշ Յանուն Հայրենիքի»  շարժումին աջակցող քաղաքական կազմակերպութիւններուն նպատակը ի՞նչ է։

«Տավուշ Յանուն Հայրենիքի» շարժման նեցուկ եղող ընդիմադիր ուժերու ղեկաւարներըուն՝ իմա նախքին նախագահներուն գլխաւորութեամբ, միակ քաղաքական նպատակն է տիրանալ իշխանութեան որպէզի օրինականացնեն իրենց թալանը եւ մնան Ռուսաստանին քաղաքական ծոցը  քանի որ այդ թալանը պահելու եւ քաղաքական վերնախաւին տիրապետելու պատեհութիւնը Ռուսաստանի մինատէրութիւնն  է որ   կընծայէ ընդիմադիրներուն։

Բայց, իշխանութեան գալը քաղաքական որեւէ կազմակերպութեան գեր նպատակն է։ Բնականաբար անօրէն բան մը չկայ Քաղաքական Պայմանագիր դաշնակցութեան ընդիմադիր քաղաքական կազմակերպութիւններուն ջանալ տիրանալ իշխանութեան, բայց օրինականօրէն։ Իսկ անոնք կ՚ուզեն տիրանալ իշխանութեանը առանց Հայաստանի մէջ սահմանադրականօրէն ճշդուած ժողովրդավարական կարգով։ Այսինք՝ չեն ուզեր որ տեղի ունենայ արտահերթ ընտրութիւն, այլ կ՚ուզեն իշախնութեանը տիրանալ առանց ընտրութեան` փողոցի անհնազանդութիւններով ճնշում բանեցնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին որ հրաժարի եւ ընդիմադիրները նշանակեն յաջորդ վարչապետը վարելու համար երկրին քաղաքականութիւնը

Ահաւասիկ այդ է որ մերժեցին Հայաստանի քաղաքացիները եւ չընդիմացան իշխանութեանը երբ անոր ոստիկանները դիմեցին իրենց սահմանուած օրինական բռնութեանբ սանձելու եւ զսպելու ընդիմադրութեան փողոցի չափազանցուած օրինազանծութիւնները եւ այսպէս յանգեցաւ  Յունիս 12-ի պատահարը։ 

You may not know: Things you may have not known about Lebanon - 1/2 -

 I came across this listing posted in Facebook from “The Travel Bible” website. I thought it may interest readers. Next installment will be Armenians in Lebanon. Vahe H Apelian

 

 

1. Lebanon is one of the oldest countries in the world, with evidence of human habitation dating back at least 7,000 years. The cities of Byblos, Beirut, and Sidon are among the oldest continuously inhabited cities in the world.

2. The country was home to the Phoenicians, a maritime civilization that emerged in the second millennium BC. The Phoenicians were known for their seafaring skills, trade networks, and the creation of the first alphabetic writing system.

3. Lebanon is known for its cedar trees, which are a national symbol and were historically used in building temples, palaces, and ships. The Cedars of God Forest, a remnant of ancient forests, is a UNESCO World Heritage Site.

4. The Lebanese flag features a cedar tree in the center, symbolizing peace, immortality, and tolerance. The red stripes represent the blood shed for liberation, and the white stripe symbolizes the snow-capped mountains of Lebanon and purity.

5. Lebanon has 18 officially recognized religious sects, making it one of the most religiously diverse countries in the Middle East. The country operates under a confessionalist political system, where power is divided among the major religious communities.

6. Beirut, the capital of Lebanon, is often called the "Paris of the Middle East" because of its vibrant cultural life, historical sites, and nightlife.

7. The American University of Beirut, founded in 1866, is one of the oldest and most prestigious universities in the Middle East.

8. Lebanese cuisine is celebrated worldwide for its variety and flavor, with famous dishes including hummus, tabbouleh, and kibbeh. Lebanon is also known for its wines, particularly those from the Bekaa Valley.

9. The Temple of Bacchus in Baalbek is one of the best-preserved Roman temples in the world and is larger than the Parthenon in Athens.

10. Lebanon participated in the first-ever Olympic Games of the modern era in Athens in 1896.

11. The Jeita Grotto, a system of two separate but interconnected karstic limestone caves, is a finalist for the New 7 Wonders of Nature.

12. Lebanon's location at the meeting point of three continents has made it a cultural melting pot, reflected in its architecture, language, and traditions.

13. The country has a high literacy rate, one of the highest in the Arab world.

14. Lebanon was the first Arab country to have a constitution, press, radio station, and library.

15. During the late 1960s and early 1970s, Lebanon was a financial hub and a tourist destination, attracting visitors from around the world.

16. The Beirut Central District, also known as Solidere, has undergone extensive reconstruction since the end of the Lebanese Civil War in 1990, restoring its status as a cultural and commercial center.

17. The Lebanese dialect of Arabic is known for incorporating many French words, a remnant of the French Mandate period from 1920 to 1943.

18. The Byblos port is one of the oldest ports in the world, which contributed to the spread of the Phoenician alphabet.

19. The National Museum of Beirut houses thousands of artifacts, offering a comprehensive overview of Lebanon's history from prehistoric times to the Ottoman period.

20. Lebanon's Shouf Biosphere Reserve is the largest nature reserve in the country, representing 5% of the Lebanese territory and containing 25% of the country's green area.

21. Despite its small size, Lebanon has a diverse geography that includes mountains, beaches, and fertile valleys, making it a destination for outdoor activities like skiing, hiking, and beachgoing.

***

How The Prophet Made Kahlil Gibran a Household Name in America

 https://lithub.com/how-the-prophet-made-kahlil-gibran-a-household-name-in-america/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR1KiKa3mJ7VwmmqOOIR3iIT492-6eaVxRwyLW6v4-mujtfZOwjkWGvRHx0_aem_AcbzrZ_seRRP-uRm1HFzD_rLYJwAztkM9EwYP8XwLW8zhzCh97JWuKRDW4BKBSP-sINX_FiA7SqUg283XtW3tguU

The Largest Lebanese flag atop KOHAR Library

 Vahe H Apelian

Courtesy Garo Derounian Facebook

The other day, Garo Derounian from Beirut, posted on his Facebook page a comment from my friend and fellow pharmacist Krikor Kradjian about the largest Lebanese flag flying from the roof of KOHAR Library in Beirut. 

It is public knowledge that KOHAR symphony orchestra and choir was founded and supported by Khatchadourian brothers. The orchestra was named after the matriarch of the Khatchadourian family, their mother Kohar. KOHAR in capitalized letter is the trade mark of Khatchadourian brothers and spelled that way whenever the famed symphony orchestra and choir is mentioned , as well as anything that has to do with the KOHAR independent musical and cultural institution, founded by the Armenian culture patrons the Khatchadourian brothers, is concerned. Those interested about the KOHAR symphony orchestra and choir, may read in the Wikipedia. 

The Khatchadourian brothers are also the sponsors of the KOHAR library that houses the world’s largest collection of Armenian song books and hymnals, along with rare books and manuscripts. I have been privy of the information thanks to Garo Derounian who is affiliated with KOHAR and is in charge of the KOHAR library.

Several years ago, in response to Garo Derounian’s appeal on behalf of KOHAR library, I presented to them a song book I had in my library. It turned out KOHAR library did not have a copy of that song book in their vast collection. Consequently, I donated the song book to the KOHAR library which not only acknowledged the receipt of the song book but also donated me the KOHAR symphony orchestra and choir’s complete cd.

The song book I donated was compiled by Mirjan Kirian, who was  an acquaintance when I lived in New Jersey. He had gifted it to me when we were residing in NJ and I worked with him over a publication project that had to do with the Armenian Evangelical College East Coast Student Association, the founder of the Sipan Armenian school in the premises of the Armenian Presbyterian Church in Paramus, NJ.

 In fact, it was Mirjan Kirian who had compiled the song book. He had written the following for foreword. “On many occasions I have noticed that many people start to join with one another in singing Armenian songs. Although most of the times singers seem to be familiar with the tunes, yet few know the lyrics in full. After the first or the second line, some singers just hum the tunes and follow along while others stop. In this small song book, I have compiled 48 popular songs bilingually – with American transliteration in order to help people sing the words as well. “

Mr. Mirjan Kirian was active with the St. Leon Armenian Apostolic Church, in Fair Lawn,  NJ. My late mother-in-law sang in their church choir for many years.  

As to the largest Lebanese flag flying over the roof top of the KOHAR library building, this is what Krikor Kradjian wrote in translation.

“In Lebanon, the largest, tallest, and most imposing Lebanese flag flies from the roof of the luxurious KOHAR library building that along the library houses, the book binding facility. The building belongs to the Khatchadourian family and is located on Armenia avenue in Nahr district.

The flag of Lebanon, the most important symbol of the country, consists of a white field with two horizontal red stripes at the top and bottom with a green cedar tree in the center. Naturally, the flag has a special meaning and a message for the Lebanese and for the world. The red symbolizes the blood shed by the patriots for the independence of Lebanon. White is the pure and sanctified body of the martyrs who sacrificed themselves for Lebanon, and it also symbolizes the clean, peaceful snow-covered peaks of the country. And the green cedar tree is a relative image of eternity, strength, prosperous and peaceful country.”

Krikor explains how the idea of placing the Lebanese flag came about. He wrote:

“The idea of installing the largest and the most imposing Lebanese flag belongs to Harout Khatchadourian. Many years ago, when commemorating April 24, he saw Armenian marchers proudly marching with Armenian flags. In Lebanon Armenians enjoy all civil rights, to have the right to hold parades and marches but not to wave also the country’s flag, Harout found troubling and painful.”

Indeed, the survivors of the Armenian genocide thrived in Lebanon and contributed immensely towards building the Diaspora we know today. 

Thanks to the initiative of the Khatchadourian brothers, Krikor rightly noted, “The largest flying Lebanese flag, installed on the roof of the KOHAR building, inspires a sense of pride in the citizens. The flag can be seen from faraway places, from airplanes arriving in Lebanon, from satellites orbiting the earth.

May God preserve and protect Lebanon and the Lebanese.”

Find the transliterated lyrics of the Yerevan-Yerepouni song from the "Armenian Song Book"  and sing along with the KOHAR orchestra......

Toss away the black robes

Vahe H Apelian\\V

The black robe is expected to symbolize the piety of the clergy and impartiality of judges, and justices.  Let me say upfront. I am not suggesting that the clergy and the justices toss their robes.  Read on,  if you are interested to hear.

I do not know when the tradition of wearing black robes started within the Armenian Apostolic Church. I doubt that Gregory the Illuminator wore a plain black robe when he sat on the ecclesiastical throne King Drtad III established for him or both cooperated in establishing the Apostolic ecclesiastical throne. Let us be mindful that he was a blue blood. He was a son of Parthian king (prince?) Arnak.  His two sons, St. Aristages and St. Vrtanes and his grandson St. Husik inherited the Apostolic church throne. For almost next two centuries the Catholicos of Etchmiadzin was related to Gregory Illuminator one way or another.  Surely, at one point the Catholicos, as well as the clergy, started wearing a black robe. 

Chief Justice of SCOTUS John Marshall is credited to having started in the early 19th century the tradition of judges wearing a black robe to symbolize neutrality and uniformity in the courtroom. I quote from Wikipedia: “John Marshall (September 24, 1755 – July 6, 1835) was an American statesman, lawyer, and Founding Father who served as the fourth chief justice of the United States from 1801 until his death in 1835. He remains the longest-serving chief justice and fourth-longest serving justice in the history of the U.S. Supreme Court, and is widely regarded as one of the most influential justices ever to serve.” 

With all that is going on in Armenia and in the U.S. of America, the public is hard-pressed to accept that the Armenian Apostolic clergy and the justices of the SCOTUS are living up to all that the black robe they wear is meant to symbolize. 

Wearing a white laboratory coat was a second nature for me throughout those years I worked to earn a living. The white laboratory lab coats are all together for a different perpose. They are meant to safeguard the public from laboratory work. Unlike the clergy and the justices, the scientists or the technicians who wear laboratory white coats take them off when they step outside the laboratory, whether for lunch breaks, or presentations of their work  or for doing the necessary work in the office. It is said that the laboratory lab coat symbolizes LABOR in the laboratory and not ORATORY, outside the laboratory.

In the attached picture I am depicted in my laboratory coat in a lab in the scientific institute of the Calouste Gulbenkian Foundation in Lisbon. I was a recipient of Calouste Gulbenkain Foundation scholarship. After my graduation from the pharmacy school of the American University of Beirut (AUB), I was qualified to further my studies for a master’s degree. Calouste Gulbenkian Foundation invited me and a few other Armenian students for a summer long laboratory work in their scientific institute outside Lisbon. The other pictures are self-evident.

Black robes cloud judgement. 

I did not mean for the Armenian Apostolic clergy or the SCOTUS justices toss their black robes, but for the public to toss the black robe they wear. I do not mean to have them disrobed to the point of Gandhi, but see them in ordinary attire, much like the scientists of the Moderna laboratories who came up with and produced the Covid-19 vaccine, or Artem Patapoutian who won the Noble Prize for his breakthrough work, wear outside the laboratory. It behooves us to see the man without the black robe he is wearing.  

When the nation was breaking apart from its seams, president Abraham Lincoln was not wearing a black robe when he concluded his second inaugural speech saying: "With malice toward none with charity for all with firmness in the right as God gives us to see the right let us strive on to finish the work we are in to bind up the nation's wounds, to care for him who shall have borne the battle and for his widow and his orphan ~ to do all which may achieve and cherish a just and lasting peace among ourselves and with all nations."

The Naiveté and Betrayal of an Armenian Socialist

 I have attached my  introduction to the “The Armenian’s Songbook" (Hayoun Yergaran), Hmayag Aramiants compiled in 1911 in Constantinople. He was a staunch believer of the socialism, the Social Democrat Hnchakian Party espoused. He was similarly  enamored by the promise of the Ottoman Constitution and ardently believed in its slogans of Freedom, Equality, Justice and Fraternity. He must have been so upset  when he learned that Hnchakian's party not only saw a virulent racism behind the slogans of  the new Turkish order  but also determined to assassinate its principles. Hmayag Aramiants betrayed his own party, to salvage the promise of socialism of the new order, albeit Turkish. The apparent mindset in the introduction of the hymnal he compiled, appears to be endemic of the Armenian denizens in the Ottoman Empire just before the genocide. They bared themselves to the Constitutional Ottoman authorities, a Turkish order nonetheless. Such was the compilation of this song book that  he praised those who raised arms against the Hamidian oppressive regime, but a Turkish regime none the less, believing that the new Turkish order will not only understand, but appreciate. 

His betrayal of his party led to public hanging of twenty Hnchakian leaders, decimating the Hnchakian party.  Arshak Yeztanian, a member of thje Armenian Revolutionay Federation, sanctioned by the Nemesis Operation, assassinated Hmayag Aramiants in Constantinople.

Those interested by read my take of the songbook he compiled, and about his betrayal,  may check the two links listed below. Vahe H. Apelian

Celebrating Ottoman Constitution. The Banners on the right and on the left read are 
inscribed in Armenian

Read:

The Armenian's Hymnal: http://vhapelian.blogspot.com/2017/04/tale-of-armenian-hymnal.html

Hmayag Aramiants: http://vhapelian.blogspot.com/2020/04/tale-of-armenian-hymnal-22-betrayal-and.html

Առողջ բնազդ

Վահէ Յ Աբէլեան

Այս գրութեան վերնագիրը՝ Սոցեալ-Դեմոկրատ Հնչակեան կուսակցութեան ակնարկ մըն է որուն պատմութեան ընթացքին մասին գրեթէ ոչինչ գիտեմ, բացի այն ինչ որ իմ հանրային դաստիարակութեանս մաս կազմած էր կազմաւորման տարիներուս Լիբանանի մէջ։ Հնչակեան կուսակցութիւնը հետեւեալ պատկերացումով մնացեր է մտքիս մէջ. կեդրոնաձիգ կուսակցութիւն մըն էր։ Կուսակցութեան կազմակերպչական  կեդրոնացումը պատճառ հանդիսացաւ անոր գործունէութեան սահմանափակումին Հայ ազատագրակրական կեանքէն ներս։

Կուսակցութեան մասին Հայկական Wikipedia-ն բաւական լայն ծանօթութիւն կու տայ ընթերցողին։ Կը մէջբերեմ անոր առաջին պարբերութիւնէն հետեւեալը՝ բնականաբար Արեւելահայերէնով ՝ «Սոցիալ-դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն (կրճատ՝ Ս.Դ.Հ.Կ., արմտ. հայ.՝ Սոցիալ-դեմոկրատ Հնչակեան կուսակցութիւն, նաև հայտնի է որպես՝ «Հնչակյաններ», արմտ. հայ.՝ «Հնչակեաններ»), հայկական քաղաքական կուսակցություն է։ Այն հիմնադրվել է 1887 թվականի օգոստոսին Ժնևում, Շվեյցարիա, մի խումբ արևելահայ ուսանողների կողմից..... ։ Ներկայումս գործող ամենահին կուսակցությունն է։ Առաջին սոցիալիստական կուսակցությունն է, որը գոյություն է ունեցել Օսմանյան կայսրությունում և Իրանում, նաև հայտնի որպես Պարսկաստան։»

Տասնեակ մը տարիներ ետք, Հնչակեան կուսակցութեան մասին իմ հետաքրքրութիւնս կը պարտիմ Հմայեակ Արամեանցի «Հայուն Երգարանը» գիրքին որ հաւաքածոյ մըն է, ընդհանրապէս ձախակողմեան  հակում ունեցող ազգագրական երգերու որ լոյս տեսած է Պոլսոյ մէջ, 1911-ին։ Տարիներ առաջ երգարանը գնեցի համացանցին միջոցաւ, Թուրքիայէն։ Հետագային համացանցի վրայ պրպտումներս զիս այն եզրակացութեան հանգուցեցին որ երգարանը կազմող Հմայեակ Արամեանց-ըն էր որ դաւաճանեց ՍԴՀԿ-եանը, որուն կ՛անդացակցէր եւ պատճառ դարձաւ Հնչակեան քսան կախաղաններուն դժբախտութեան, որուն հետեւանքով  կուսակցութիւնը գործնականապէս կազմալուծուեցաւ։ Այդ մասին գրած եմ Անգլերէնով։ Հետաքրքրուողներ կրնան կարդալ ներքեւը կցած գրութիւններս։

Երգարանը լոյս տեսած էր Օսմանեան Սահմանադրութեան՝ եղբայրութեան, հաւասարութեան, արդարութեան խոստմնալից շրջանին։ Հետաքրքրականը այն էր, որ Հնչակեան կուսակցութեան այն օրուայ ղեկավարները, հակառակ իրենց ձախակողմեան համոզումներուն, որոնք կը բացայայտուին այդ երգարանի երգերու հաւաքածոյին մէջ, որուն մաս կը կազմէ նաեւ ԻթթիՀատի Քայլերգը, կրցան սանձել իրենց գաղափարական սկզբունքները ու համոզումները եւ լայնախոհութիւնը ունեցան եզրակացնելու որ Երիտասարդ Թուրքերուն մէջ կը տիրէր Հայ ազգի գոյութեան սպառնացող՝ ազգակործան մոլեռանդ ազգայնականութիւն մը, եւ առ այդ որոշեցին տեռորի ենթարկել Երիտ Թուրք ղեկավարները։ Ի միջի այլոց՝ նշեմ, որ Դաշնակցական Արշակ Եզդանեան-ը սպանեց Արամեանցը Նեմեսիս գործողութեան բովէն ներս։

 Նոյնը չկրցան տեսնել այդ օրուան այլ Հայ քաղաքական ղեկավարները՝ բացի Անդրանիկ Փաշայէն։ Անոնք Երիտ Թուրքերու գաղափարականին մէջ տեսան հայուն կեանքին, ինչքին եւ պատիւին սահմանադրական ապահովութիւնը եւ արդարադատութիւնը, բացառելով Անդրանիկ Փաշան։  Ակնարկելով Անդրանիկ Փաշային՝ Անդրանիկ Չէլէպեան իր «Զօրավար Անդրանիկ» գիրքին մէջ (էջ 249), նշելով աղբիւրը, կը մէջբերէ որ Անդրանիկ, որ ըսած է՝ «դուք գացէք եւ վայելեցէք անոնց հետ. ես Թուրքը լաւ կը ճանչնամ. Զգոյշ եղէք ձեր այդ նորագոյն ընկերներէն. շատ չանցած անոնք ձեր գլուխն ալ պիտի ուտեն, ձեր ժողովուրդինն ալ»։

Առողջ ազգային բնազդն էր որ տիրապետած էր այդ օրուան Հնչակեան կուսակցութեան ղեկավարութեան տեսլականին՝ ստորադասելով իրենց գաղափարական համոզումները ի նպաստ իրատեսութեան։ Բայց Հնչակեան կուսակցութիւնը փարած մնաց իր ընկերվարական համոզումներուն եւ երբեք չլքեց զանոնք։

Պատահեցաւ այն ինչ որ գուշակած էր Անդրանիկ Փաշան եւ Թուրքերը կերան այդ օրերու ղեկավարներուն գլուխները ինչպէս նաեւ Հայ ժողովուրդին գլուխը եւ մէջտեղ եկաւ սփիւռքը։ 

Սփիւռքի մէջ Հնչակեան կուսակցութիւնը կառչած մնաց իր ընկերվարական սկզբունքներուն։ Ազգայնական եւ ընկերվար ՍԴՀԿ-ան անդամին համար այդ երկուքը հակասութիւն մը ստեղծած չեն թուիր ըլլալ։ Երկուքն ալ ՍԴՀԿ կուսակցականը հաւասարապէս ընկալած կը թուի ըլլալ նոյնիսկ Պաղ Պատերազմի օրերուն ալ այդպէս մնաց։ Արա Սանճեանը, իր Ֆէյսպուքի էջին վրայ (8.6.2024), կը գրէ՝«Ս. Դ. Հնչակեան կուսակցութիւնը փարած էր Քրեմլինին, իր համակիրները կը համոզէր թէ Խորհրդային Հայաստանի սահմանները պիտի ընդարձակուին երբ Քրեմլինը աւելի զօրանայ ու «արդարութիւն» հաստատէ Երկրագունդի վրայ, ներառեալ՝ Թուրքիան»։ Իսկ Հայ Առաքելական Եկեղեցիին առընչութեամբ, ՍԴՀԿ-ը մնաց պաշտպանը Էջմիածնի սփիւռքին մէջ թէեւ, կը նշէ Արա Սանճեան նոյն այդ օրուան տեղադրութեանը մէջ, «Վերջինիս միակ ընտրանքը այդ օրերուն Մոսկուայի եւ Երեւանի համայնավարներուն ճաշակով սրինգ նուագելն էր» որուն գիտակցութիւնը ունեցած պէտք է ըլլար ՍԴՀԿ-ը։ 

Մօտաւորապէս եօթը տասնամեակ քաղաքական այդ ընթացքը պահելէ ետք, Հայաստանի ազատ եւ անկախ հանրապետութեան այս շրջանին՝ ՍԴՀԿ «Հնչակեանները դադրեցուցած են Քրեմլինի գովասանքը ու դասական սփիւռքի սակաւաթիւ կառոյցներէն են որոնք բացայայտօրէն կ’աջակցին Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորած կառավարութեան արտաքին քաղաքականութեան ուղեգիծին, որ իր հերթին յառաջացուցած է Քրեմլինի զայրոյթը։»  Հասկնալիօրէն,  «Էջմիածնական հոգեւորականներ այս օրերուն հրապարակային նամակներով կը քննադատեն Հնչակեան կուսակցութեան ղեկավարներուն դիրքորոշումը՝ յառաջացնելով հնչակեաններու հակազդեցութիւնը։» Կը շարունակէ գրել Արա Սանճեան։

 Հայաստանը կը բոլորէ ճակատագրական շրջան մը։ Հնչակեան կուսակցութիւնը եղաւ միակ աւանդական քաղաքական կուսակցութիւնը որ նեցուկ կեցաւ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորած կառավարութեան վարած diversification – բազմակողմանի – արտաքին քաղաքականութեան, խաղաղութեան խաչմերուկի քաղաքականութեան, ինչպէս նաեւ սահմանային ճշդումի բանակցութիւններուն։ 

Կրկին անգամ՝ ողճախոհութեան առողջ բնազդն է որ առաջնորդած է Հնչակեան կուսակցութիւնը։

Այժմ կը կցեմ Հնչակեան կուսակցութեան ներկայ  ներկայացուցչին՝ Համբիկ Սարաֆեանին հարցազրոյցը։ Դիտեցէք հոն Հնչակեան Կուսակցութեան ներկայացուցչին միտքերը, եւ ձեւաւորեցէք ձեր միտքերը, եթէ կը հակադրուիք իր համոզումներուն։

Note:

The Naiveté and Betrayal of an Armenian Socialist

http://vhapelian.blogspot.com/2024/06/the-naivete-and-betrayal-of-armenian.html