PEVEG: KESSAB FRUIT GROWN IN THE MILD (2)

Hagop Tcholakian

 

Hagop Tcholakian has been posting about fruits, berries and herbs that grow in nature in Kessab that have been used by the Kessabtsis for their use and as cash crop. The attached is my translation about PEVEG – ԲԵՒԵԿ. Vahe H. Apelian

Բնագիրը կցուած է ներքեւը

2. PEVEG – ԲԵՒԵԿ

 In Kessab dialect it is called POUVIG – ԲՈՒՎԻԿ. It belongs to the Anaacardiaceae plant family. According to an old Armenian root dictionary, it is “a sort of small black nut from which an oil is extracted. In Latin it is called Pistacia terebinthus. According to Wikipedia: “Pistacia terebinthus also called the terebinth /ˈtɛrəˌbɪnθ/ and the turpentine tree, is a deciduous tree species of the genus Pistacia, native to the Mediterranean region from the western regions of Morocco and Portugal to Greece and western and southeastern Turkey. At one time terebinths growing on the eastern shores of the Mediterranean Sea (in Syria, Lebanon and Israel) were regarded as a separate species, Pistacia palaestina, but these are now considered to be a synonym of P. terebinthus."

In the native language the plant PEVEGENI – ԲԵՒԵԿՆԻ, is called PVGENA-ԲԸՎԿԻՆԱ. A well-kept bush may grow to look like a tree. It exists as male and female plants. The female does not bear nuts. The bush grows in temperate regions. It is a deciduous plant. The leaves are leathery. The leaves foam when squeezing in between the two palms in water and has cleansing properties.  It is a resinous plant.  It buds during the spring. Its fresh shoots are edible and make for a good salad.

The fruit it bears are like cluster of grapes on vine.  They are shaped like small nuts. At first they white in color, then turn red and attain a dark blue color when matured. Dark colored fruits are also noted but are not found in Kessab. 

The small nut like fruits is harvested by rubbing its cluster between the two palms. The collected fruits are put in water. The blue colored mature nuts settle in the bottom while the reddish ones and the twigs float.  The blue colored nut like fruits is collected, mixed with salt and spread to dry. The dried fruits are stored in bags. During winter they roast them with wheat or chickpeas for snack. The roasted mix is a favorite snack as such or with wine. The roasted fruits are also powdered and used for flavoring some kinds of meals. 

Next to the cluster of the fruits, a horn like empty pod also grows.

Every household in Kessab tended a plant somewhere around the house. Some would grow into a large tree. The fruits would be harvested, and the tree would become a hunter’s favored spot. During the month of August, as the fruits become dark blue, they become a favored feed for the birds.  The birds attracted to the pevegeni tree are also caught by the sticky sticks Kessabtsis prepared to hunt birds. The sticks are placed on the tree. The bird that happens to sit on it is caught by the sticky mass.

Extracting oil from the plants in Kessab is not known to me.

The plants were grafted to grow Aleppo pistachio. The first person who  attempted grafting the pouvgeni tree is Rev. Dikran Koundakjian in 1908. The graft had been successful, but the pistachio shells grown on the grafted branch had not split open due to the more humid air of Kessab. A few such crafted trees may still be aound in Kessab. 

The fruits of the pouvgeni tree have been merchandized in Kessab.

Ripening onto blue to dark blue color

Growing among rocky crevices in the wild

ՔԵՍԱՊԻ ՎԱՅՐԻ ՊՏՈՒՂՆԵՐ

2․- ԲԵՒԵԿ

Բարբառով՝ ԲՈՒՎԻԿ, հին հայերէն՝ ԲԵՒԵԿՆ։ Աղտորազգիներու պատկանող բոյս․ Anaacardiaceae: Ըստ Հայերէն Արմատական բառարանի՝ «մի տեսակ սեւ ու փոքրիկ պտուղ, որից պատրաստում են բեւեկնի իւղը, լտ․ Pistacia terebinthus”: 

Արաբերէնը՝ պըդըն, թրքերէնը՝ մենենկիչ։

Բոյսը՝ բեւեկնին, բարբառով՝ բըվկինա, վայրի թուփ է, խնամուածը՝ կրնայ ծառի տեսք ունենալ։ Կայ երկու տեսակ՝ որձն ու մատակը, մատակը պտղատու չէ։ Բեւեկնին կ՛աճի բարեխառն միջավայրի մէջ։ Տերեւաթափի կ՛ենթարկուի։ Բուռ մը տերեւ ջուրի տակ ափի մէջ տրորելու ատեն կը փրփրի ու մաքրելու յատկութիւն ունի։  Խէժոտ բոյս  է։ Գարնան կը ծլի․ թարմ մորջը՝ մուրջէկ, ուտելի է, ընտիր աղցան կ՛ըլլայ։ 

Պտուղը ողկուզաձեւ է, հատիկները մանր, նախ ճերմակ է, ապա կը կարմրի եւ Օգոստոսի կիսուն կը կապուտնայ (կը լըրջանու)։ Արմատական բառարանի յիշած սեւ տեսակը անծանօթ է մեր միջավայրին։ Քաղը կը կատարուի երկու ափի մէջ ողկոյզը տրորելով։ Կը դնեն ջուրի մէջ, կապոյտը կը նստի յատակին, իսկ կարմիր հատիկները եւ խեշերանքները  կ՛ելլեն ջուրի մակերեսին։ Կապոյտը աղով կը խառնեն ու կը փռեն չորցնելու։ Տոպրակով կ՛ամբարեն, ձմռան՝ սիսեռի, ցորենի հետ կը բովեն՝ աղանձ պատրաստելու համար՝ գավուրմու։  Ձմռան երեկոյթներուն գաւաթ մը գինիի հետ փնտռուած աղանդեր էր։ Բովածը կը ծեծեն ու կը գործածեն կարգ մը ճաշատեսակներու մէջ։

Պտուղի ողկոյզին կից կ՛աճի եղջիւրի նմանող խէժոտ պարապ պարկուճ մը։

Ամէն տուն պարտէզին մէկ անկիւնը անպայման բեւեկնի մը կը խնամէր։ Հսկայ ծառ կ՛ըլլայ։ Պտուղը կը քաղէին կամ ծառը որսատեղ կ՛ընէին։ Օգոստոսի երկրորդ կիսուն, երբ հատիկները կապուտնան, հոն թռչունները կերի կ՛իջնեն։ Թռչնորսի համար ծառին վրայ տեղբի ուռեր կը փռեն։ Կայ թռչնատեսակ մը, որ բըվկա կը կոչուի։

Բեւեկնի ձէթի արդիւնաբերութիւն Քեսապի մէջ ծանօթ չէ ինծի։

Բեւեկնին կարելի է պատուաստել Հալէպի պիստակ։ Առաջին փորձը կատարած է Քեսապի Աւետարանական եկեղեցւոյ հովիւ վերապատուելի Տիգրան Գունտաքճեան, 1908-ին։ Պատուաստը յաջողած է, բայց պիստակի կորիզը չէ ճեղքուած՝ Քեսապի խոնաւ եղանակին պատճառով։ Այդ ծառերէն մէկ-երկու հատին տակաւին կարելի է հանդիպել շրջանին մէջ։

Բեւեկի մթերքը կը վաճառուի Քեսապի շուկային մէջ։

SUMAC: KESSAB FRUITS GROWN IN THE MILD (1)

Hagop Tcholakian

 

Hagop Tcholakian has been posting about fruits, berries and herbs that grow in nature in Kessab that have been used by the Kessabtsis for their use and as cash crop. The attached is my translation about Kessab sumac.Vahe H. Apelian

Բնագիրը կոցուծ է։

 

1.      AGHDOR - ԱՂՏՈՐ

In Kessab dialect the plant is called AGHDOOR – ԱՂՏՈՒՐ and in old Armenian its AGHDOR – ԱՂՏՈՐ.  It is an Anacardiaceae family plant. (According to Wikipedia: “The Anacardiaceae, commonly known as the cashew family or sumac family, are a family of flowering plants, including about 83 genera with about 860 known species. Members of the Anacardiaceae bear fruits that are drupes and, in some cases, produce urushiol, an irritant”.

According to an Armenian root dictionary, “it is a kind of bitter herb, the powder of which is sprinkled on eggs, fish and lula kebab in the Caucasus and Persia. In Latin language it is known ass SUMAC, which comes from the Assyrian word sumaga, which originally meant red.”

The plant, in the local dialect, is called AGHDERENA - ԱՂՏԻՐԻՆԱ . It is a wild bush but when it is well-kept, it can grow to look like a tree. It usually grows in land that has come about by landslides. It starts defoliating during fall. The fruit is in cluster, like a cluster of grapes on vine. It turns red in the second half of August. It is an extremely sour berry. They are picked and dried, then pounded in a pestle, sieved, and the powder is widely used as a favoring spice in dishes and salads. 

Some also prepare a sour paste. The berries are put in water, the water is boiled for a long time until a sour thick liquid is obtained, which is widely used in the preparation of certain meals.

For many people the powdered herb and the sour paste was a tangible source of income, making use of Kessab native forestry.

  

ՔԵՍԱՊԻ ՎԱՅՐԻ ՊՏՈՒՂՆԵՐ

1․- ԱՂՏՈՐ

Բարբառով՝ ԱՂՏՈՒՐ, հին հայերէն՝ ԱՂՏՈՐ։ Աղտորազգիներու պատկանող բոյս․ Anaacardiaceae: Ըստ Հայերէն Արմատական բառարանի՝ ՛՛մի տեսակ թթու բոյս, որի փոշին Կովկասում եւ Պարսկաստանում ձուածեղի, ձկան եւ լուլա քեբաբի վրայ են ցանում։ Օտար լեզուով՝ սումախ, որ կու գայ ասորերէն՝ սումագա բառէն, որ սկզբնապէս կը նշանակէ կարմիր։

Բոյսը՝ աղտորենին, բարբառով ՝աղտիրինա, վայրի թուփ է, խնամուածը կրնայ ծառի տեսք ունենալ․ կ՛աճի գլխաւորաբար գետնասահքի ենթարկուած գիտիններու մէջ։ Տերեւաթափի կ՛ենթարկուի։ Պտուղը ոզկուզաձեւ է; Օգոստոսի երկրորդ կիսուն կը կարմրի։ Չափազանց թթու պտուղ է, խէժոտ։ Կը քաղեն, կը չորցնեն,  ապա սանտի մէջ կը ծեծեն, մաղէ կ՛անցընեն, հունտը կը թափեն,  ու փոշին իբրեւ ընտիր համեմունք լայնօրէն կը գործածեն ճաշատեսայներու եւ աղցաններու մէջ։ 

Ոմանք աղտորէն թթու մածուկ կը պատրաստեն։ Ողկոյզները կը դնեն ջուրի մէջ, ապա ջուրը երկարօրէն եռացնելով  կ՛ունենան  թթու թանձր հեղուկը, որ լայնօրէն կը գործածուի կարգ մը ճաշերու պատրաստութեան մէջ։

Քեսապի անտառային տնտեսութեան մէջ շատերու համար բաւարար եկամուտ կ՛ապահովեն ա

May Your Song Never Die, Sireli Shant

Vahe H. Apelian

Google-ի Հայերէն Թարգմանութիւնը կարդալ սեղմելով Armenian տարբերակը

Shant Mandarin

A chance encounter on the Facebook brought Shant Madarian and I together. It all started when I came across a note in Armenian he had posted that said that we realize the value of something only after we lose it. The note reminded me of Krikor Zohrab’s story that was a required reading in some Armenian schools. A few years ago, I had translated the story and posted it in my blog. The title of the story in translation is “After Breakage” ( see below ). I linked my translation, which I had  posted in my blog in a comment to his posting. To my surprise I received a message from him letting me know that he wanted to get acquainted with me as a friend. Somehow we connected although, I soon found out, that a 50-years long  gap puts each of us across half a century chasm. 

Shant seemed to be a mature young man for his age.  I found out that he is a Syrian national but is born and raised in Lebanon. He said his father has told him that he, the father, was born and raised in Aleppo but was married and settled in Lebanon where Shant was born and raised.  Other than a five-years long stay in Syria, in his younger years, he has been living in Lebanon. His family’s plight struck a cord in me and aroused long buried sentiments in me, for I knew,  all too well the plight of the Syrian Armenians in Lebanon. There is no naturalization process in Lebanon. Consequently, the Syrian national Armenians, including their children who were born and raised in Lebanon, retained their Syrian nationality. The situation put them in a bind and created a lot of obstacles for them. The natural way out of the impasse for them was to immigrate. Many, if not most, did.

Shant noted that he attended Sofia Hagopian high school, but he left the school early before graduation and apprenticed with his father to work in the family trade which is manufacturing ladies’ bags. However, the family is struggling, he noted, as many buy the cheaper Chinese imported bags that apparently has decimated that trade that was once an Armenian dominated trade in Lebanon. It is not hard to imagine that the monetary collapse in Lebanon has also exacerbated the situation and is causing inordinate hardship. The dire situation has adversely affected his father’s health who  has not been able to attend to work for the past two years.

Shant likes singing. He wrote that he liked singing since his very young age and that he is now 24 years old and has built a good reputation as a singer.  I heard a song he has posted on the YouTube. It is titled “Mi Mout Kishervan Metch”, “In a Dark Night”. It is an original song. I liked the song and his singing. His singing style reminded me of the late Paul Baghdadlian, who was known as “the king of the Armenian love songs”. Who knows what’s in store for Shant on the music scene?

Shant confided that he does not have sufficient schooling to read musical notes and that he relies on his ears. A few Armenian singers I know were no different, but they left their mark in the Diaspora Armenian pop music. Yes, who knows what’s in store for Shant on the music scene?

Shant and his family contemplate moving to Armenia if they can put things in order. Things have gotten really bad in Lebanon, he justifiably claims. "Arach Asdvadz" - God's will - he says. 

Along his personal FB group, Shant maintains a FB page where he invites to book him for an event of Armenian songs. But, in his Latin scripted Armenian he wrote, “payts kordz chiga, yerke merav”, “but there is no work”, he noted and emphatically said, “the song died”. 

In that few words - but the song died - Shant summed up the inordinate plight the Lebanese Armenians are experiencing with their countrymen.

May your song never die, Sireli Shant.

Another song:

https://www.facebook.com/shant.madarian.9/videos/962130904678798

****

Note; After Breakage by Krikor Zohrab:

https://vhapelian.blogspot.com/2017/04/after-breakage.html

A Bosom Friendship: Murad and Varoujan

Vahe H. Apelian

Recently I came across this picture of Sepastatsi Murad. The picture caught my attention. The eminent freedom fighter- the fedayi – was not pictured in a customary pause, with his rifle firmly in hand, let alone pointing it to an imaginary enemy, as many of the era did. On the contrary. He had his rifle resting on his shoulder and instead the rifle, he had a piece of paper in his hands and appeared to be reading it.

That pose reminded me of the unusual friendship between Taniel Varoujan, the eminent poet and Murad, the eminent fedayi. Both hailed from Sepastia.

I reposted below, the story of their unusual friendship I had posted in my blog several years ago.

There is a French saying that rhymes well. It reads, “qui se ressemble, s'assemble”, which literally means those who resemble, assemble. In English we have come to know the saying as “birds of a feather, flock together”. For all appearances, the eminent poet Taniel Varoujan and the legendary freedom fighter Sepastatsi Murad were not “birds of a feather” but surely their love of their Armenian nation must have coalesced into their mutual admiration if not also a bosom friendship. They stood by each other at one of the most auspicious events of their short young lives. Each officiated and enabled the other’s marriage. 

Both hailed from Sepastia. Murad (nee' Khrimian) was born in the village Govdoon in 1874. Taniel Varoujan (ne' Tchboukkiarian) was born in 1884 in the village Pekernik, often spelled as Prknig (Բրքնիկ). 

Both are iconic figures although each had a different upbringing and pursued a different calling. Taniel Varoujan came from a middle-class family. His father worked in Constantinople. After attending the local schools Varujan was sent to Constantinople where he attended Mkhitarian School after which he attended the Mourad-Rafaelian School in Venice and then Ghent University in Belgium. 

Murad, on the other hand, was born to a poor rural family. His biographers do not mention him attending school with any regularity. After working as a shepherd and a farm laborer, he moved to Constantinople to eke out a living when still in his teens, much like many other Armenian teens, some as young as fourteen years old, did. There he worked as a porter but was also drawn by a fervor for social justice. He first joined the ranks the Hnchagian Party and subsequently, the A.R.F. Taniel Varoujan was also driven by social justice and was a humanist.

By the time of the Ottoman Constitution was enacted in 1909 both had made a name for themselves. Murad had also become a legend among the other freedom fighter luminaries. Taniel Varoujan had emerged as a promising poet having authored two books, Shivers (Սարսուռներ, 1906, Venice) and The Heart of the Race  (Ցեղին սիրտը, 1909, Constantinople)

The promise of liberty, equality, and justice promised by the Young Turks had engulfed both. Murad returned to Sebastia in 1909. An amnesty that accompanied the said reforms enabled him to do so. In Sepastia he became active in organizing Armenian schools and participating in charitable and civic organizations where he met a girl named Agapi. Both remained attracted to each other.

The euphoria of the Ottoman Constitution had captivated Taniel Varoujan as well. In 1909 Varoujan also returned to his village and started teaching for a career. To supplement his teacher’s meager salary Varoujan gave private lessons to a young girl named Araxie, the daughter of a wealthy family. As was the local customs at the time, Araxie had been promised in betrothal to the son of another wealthy family when she was still in her crib. That’s why Araxie’s mother always chaperoned her daughter and attended her classes. Yet, the improbable happened. The teacher and the student fell madly in love with each other.

Rumors started flying in greater Sepastia. The classes ended abruptly and Araxie’s parents and the prospective in-laws began hasty plans for an earlier-than-planned wedding, but Araxie remained adamant refusing to comply with her parent’s wishes. Instead of a wealthy husband, she preferred the country teacher of meager means.

The event became the talk of the town among the Armenians in Sepastia. Many regarded the incident scandalous. Some supported Varoujan and wanted the lovers to marry. Others blamed Varoujan for having seduced his young student. The animosity toward him became so great that Varoujan began carrying a stick for defending himself should he be attacked.

Finally, the prominent Armenian freedom fighter, Sepastatsi Murad intervened on behalf of Varoujan. Murad's stature was such that his intervention quelled all gossip. Araxie’s parents relented and the prospective groom’s parents gave up pursuing the understanding they had with Araxie’s parents. Varoujan and Araxie’s were wed in 1912, after which they moved to Istanbul where Varoujan became the principal of St. Gregory The Illuminator School. By 1915, this young couple had three children: Veronica, Haig, and Armen.

Apparently, Murad was hesitant to commit himself having a family of his own. Remaining non-committal was a tacit code of honor among the freedom fighters. When Kevork Chavush broke that code and married in secrecy, he caused so much havoc among the ranks that the A.R.F. Bureau intervened to restore order. In 1910 Murad was already 36 years old, way past the marital age at the times. However, at the urging of his friends, he relented and married Agapi in the St. Nshan Monastery. Taniel Varoujan became their matrimonial godfather, although in some other accounts Taniel Varoujan is listed as being a witness to their marriage. At his wedding, Murad is quoted having said: “By getting married, I am not resigning from my struggle. Anytime, my fatherland calls on me, it is the voice that I will follow, always loyal to the Armenian Revolutionary Federation’s glorious banner”. By 1915 they had a son whom they named Kevork, presumably after Murad’s comrade-in-arms Kevork Chavush, who was martyred on May 26, 1907.

Unbeknownst to these two families as well as to countless other Armenian families across their ancestral lands, a sinister plan was being put in place for their annihilation. Taniel Varoujan in Constantinople was apprehended on April 24, 1915 and put to the death a few months later. He was 31 years old. His last legacy, the unpublished collection of his poems was somehow salvaged from his captors and published posthumously as The Song of the Bread (Հացին երգը, 1921, Constantinople). His wife and children survived and immigrated to the United States of America.

All along, Murad had remained mistrustful of the promises the Young Turks made. In March 1915 with a group of Sepastatsi compatriots he escaped the deportation order and after a horrific odyssey, they arrived in Tbilisi. In the ensuing mayhem, Murad lost his family and his relatives but he never wavered from his calling in the defense of his people. He participated in the ensuing battles that laid the foundation of the present day Armenia.  He was killed during the Battle of Baku on August 4, 1918.

Literary critics hail Taniel Varoujan as one of the most eminent poets who graced our literature. In the last book he had published, “Pagan Songs” (Pagan Songs (Հեթանոս երգեր, 1912, Constantinople), Varoujan has a long poem titled “Pegasus” (Pegas). He dedicated that poem to "comrade Murad and his horse that runs like a lightening", drawing a resemblance of Murad’s famous horse Asdghig to the mythical winged horse Pegasus. 

The diary Murad kept and the inscriptions he jotted down showed that Murad harbored a poet’s tender heart. Apparently, the poet harbored a rifle in his heart while the freedom fighter harbored poetry, mutually admiring each other and attracting one to the other in an unlikely friendship as two other immortals in our tumultuous history. (http://vhapelian.blogspot.com/2018/01/the-poet-and-freedom-fighter.html)

Thoughts from Boghos Snabian – Մտածումներ Պօղոս Սնապեանէն (2/2)

The attached is my translation of excerpts from the eminent author Boghos Snabian, Nora Parseghian had posted in Aztag Daily on August 13, 2022.  The original quote in Armenian is included with the translated text. Vahe H. Apelian

Language is not a simple tool in literature.........

Language is not a simple tool in literature. Language in literature is the creator and is also being created at the same time. This phenomenon is common among the great writers. No need to cite examples. When a person recalls the works of Tourian, Medzarents, Varoujan, Oshagan, Indra, Charents, everything becomes clear. They did not only appropriate what was already there (in the language), but also endowed it with newness, with freshness and strength enriching what was already there. (see poster)

Լեզուն գրականութեան մէջ պարզ գործիք մը չէ, գրականութեան մէջ լեզուն արարիչ է եւ արարած միաժամանակ: Մեծ գրողներուն մօտ յաճախադէպ է այս երեւոյթը: Օրինակներու հարկ չկայ: Կը բաւէ մտաբերել Դուրեանի, Մեծարենցի, Վարուժանի, Օշականի, Ինտրայի, Չարենցի երկերը եւ ամէն ինչ պարզ կը դառնայ: Ասոնք եղածը չիւրացուցին միայն, այլեւ իրենց խառնուածներուն թարմութեամբ եւ ուժգնութեամբ նոր յաւելումներով օժտեցին եղածը:

*****

I write with faith, putting all my sentiments on the pages and after the writing is published, I do not deal with its fate, with the firm conviction that if it has merit, it will definitely serve its purpose, and if it does not, it is pointless to brood over it .

Կը գրեմ հաւատքով, ամբողջ խանդաղատանքս դնելով էջերուն մէջ ու գրուածքը հրատարակութեան տալէ ետք` չեմ զբաղիր անոր ճակատագրով, այն հաստատ համոզումով, որ եթէ արժէք մը ունի` անպայման տեղ կը հասնի, եթէ չունի` զուր է վազել անոր ետեւէն:

*****

Whether we like it or not, we have different outlook, different perspective, we have different breath, and aroma... All of these are necessary for the whole humanity, we bring variety to humanity as we are not like each other. For example, if our literature is to be similar to others, then what value would it add? It is valuable when it is not like other literature. The people are the same too, they add value to humanity because they are not like each other.

Մենք, ուզենք-չուզենք, տարբեր նայուածք ենք, տարբեր ապրում ենք, տարբեր հեռանկար ենք, տարբեր շունչ ենք, տարբեր բոյր ենք… Այս բոլորը անհրաժեշտ են ամբողջ մարդկութեան, այսինքն` մենք յաւելումներ կը բերենք մարդկութեան, եւ ոչ թէ իրենց պէս մէկը ըլլանք: Օրինակ մեր գրականութիւնը, եթէ անիկա ուրիշներուն պիտի նմանի, ի՞նչ արժէք ունի ուրեմն. արժէք ունի այն ատեն, երբ ուրիշներուն չի նմանիր եւ արժէք է: Նոյնն է նաեւ ժողովուրդը, ուրիշներուն չնմանելով արժէք է, ատոր համար ալ արժէք է մարդկութեան մէջ:

*****

"Yes Ayt Shoun Em" ( I Am That Dog), a collection of 
short stories in Western Armenian by Boghos Snabian.

I have concerns about our people, both from abroad and in Armenia. Distancing ourselves from the collective is a danger to both sides. The more our people leave the Middle East, the faster they will endanger themselves, their psychology, philosophy, their outlook, their hue, and everything else, also in Armenia.

I am very concerned about the emigrants from Armenia because the motherland solves all the difficulties in Armenia. The motherland is such a power that absolves all the difficulties, but the dissolution is inevitable in abroad; we will be absorbed there. Enduring in the homeland, living a long life, and patience are really crucial for us.

Արտասահմանի մէջ ալ, Հայաստանի մէջ ալ մտահոգութիւն ունիմ մեր ժողովուրդին վերաբերող: Հաւաքականութենէն անջատուիլը վտանգ կը նկատեմ երկուստեք: Որքան Միջին Արեւելքէն հեռանայ մեր ժողովուրդը, այնքան արագ վտանգի կ՛ենթարկէ ինքզինք, իր հոգեբանութիւնը, փիլիսոփայութիւնը, իր հայեացքը, իր գոյնը, ամէն ինչ, նաեւ` Հայաստանի մէջ:

Շատ մտահոգ եմ Հայաստանէն արտագաղթողներուն համար, որովհետեւ Հայաստանի մէջ բոլոր դժուարութիւնները հայրենիքը կը լուծէ, հայրենիքը այնպիսի ուժ է, որ բոլոր դժուարութիւնները կը լուծէ, բայց արտասահմանի մէջ լուծումը անխուսափելի է, բոլորովին կը լուծուինք հոն: Հայրենիքի մէջ դիմանալը, երկար կեանք ապրիլը, համբերութիւնը մեզի համար իսկապէս վճռական նշանակութիւն ունի:

*****

When I stopped teaching, I missed my students, because their budding and maturation gave me great pleasure and satisfaction. I was proud of them.

Երբ դադրեցայ ուսուցչութենէն, միշտ ալ կարօտցայ աշակերտներս, ուսանողներս, որովհետեւ անոնց ծլարձակման ձեւը, աճման ընթացքը կեանքիս մէջ մեծ հաճոյք եւ գոհունակութիւն պատճառած են: Հպարտ եղած եմ անոնցմով:

 

 

 

Thoughts from Boghos Snabian – Մտածումներ Պօղոս Սնապեանէն (No.1)

The attached is my translation of excerpts from the eminent author Boghos Snabian, Nora Parseghian had posted in Aztag Daily on August 13, 2022. Vahe H. Apelian

Բնագիրը կցուած է

In the Jarankavorats School (Seminary) of Jerusalem, I had the good fortune having the great writer, teacher, and literary critic Hagop  Oshagan, under whose tutelage my life also turned to literature.

Երուսաղէմի Ժառանգաւորաց վարժարանին մէջ բախտը ունեցայ հանդիպելու մեծատաղանդ գրագէտ, մեծատաղանդ ուսուցիչ, մեծատաղանդ քննադատ Յակոբ Օշականի, որուն շունչին տակ իմ կեանքս ալ դարձաւ դէպի գրականութիւն:

*****

When the people of Musaler resorted to the mountain, it was not for their salvation; rather it was their determined attitude towards dying; affirming that they will die fighting, as they want to die, but they will not die as others want them to die. Therein is the crux and the beauty of this movement. Fighting for forty days, during which they were victorious in three battles, they recorded the glorious pages of that heroic battle.

Երբ մուսալեռցիները լեռ բարձրացան, փրկութեան հարց չկար հոն, այլ մեռնելու ձեւ մը որոշեալ էր անոնց կեցուածքին մէջ` հաստատելով, որ իրենք իրենց ուզածին պէս` կռուելով պիտի մեռնին, մեռցնելով պիտի մեռնին, եւ ոչ թէ այլոց ուզածին պէս: Հոս է առանցքը, գեղեցկութիւնը այս շարժումին: Քառասուն օր կռուելով, երեք ճակատամարտներու մէջ յաղթանակներով արձանագրեցին այս հերոսամարտի ոսկեայ էջերը:

*****

When we came to Ainjar, it was a desert entirely covered with thorny bushes. They let us among in thorns and went away. After a day or two they distributed tents. We lived under the scorching sun for about 6 months. But from the first day, with the help and guidance of the French, they started building houses consisting of a single room and an outhouse. But even so, my father would say that this is not an exodus, but it is a paradise. While it is true that there was no clothing, there was no food, there was nothing for rudimentary comfort, but there was also no Turk oppressing us, there was no one putting a yoke around our neck; there was a freedom. We remained on our own alone, living in these horrible and terrible conditions left to our own fate.

Երբ Այնճար եկանք, բոլորովին անապատ մըն էր ասիկա, ուղտափուշերով ծածկուած անապատ մը, փուշերուն մէջ եկան նետեցին մեզի, մէկ-երկու օր ետք վրաններ բաժնեցին, կիզիչ արեւուն տակ ապրեցանք շուրջ 6 ամիս: Բայց առաջին օրէն սկսան ֆրանսացիներուն օժանդակութեամբ եւ ղեկավարութեամբ տուներ շինել` մէկ սենեակ ու լուացարան: Բայց եւ այնպէս հայրս կ՛ըսէր, որ ասիկա գաղթականութիւն չէ, այլ դրախտ է, որովհետեւ, ճիշդ է` հագնելիք չկայ, ուտելիք չկայ, դիւրակեցութեան պայմաններ չկային, սակայն նաեւ քեզ ճնշող թուրք չկայ, վզիդ եաթաղան դնող չկայ, ազատութիւն մը կար: Առանձին երբ մնացինք ահաւոր, սարսափելի պայմաններու մէջ ապրեցանք` ձգուած մեր ճակատագիրին:

*****

It must be said that both the Musa Ler battle and the events of settling in Ainjar were not haphazard happenings, but there was an organized force behind all of this, and that force was the Armenian Revolutionary Federation. It still is the same. Since 1910, this village has been managed by ARF bodies. All of us must accept this, we have already accepted it. If that party was not there, even our friends would have “devoured” us. The collective community is very important for us, and if that party doesn't exist, that rally would not exist either. Even in Ainjar, if this party did not exist, this rally would not have taken place. The party is necessary, especially in the diaspora, where it plays the role of a state.

Թէ՛ Մուսա Լերան ճակատամարտին, եւ թէ Այնճարի գաղթականութեան պարագային պատահածները, պէտք է ըսել, տարերային շարժում չէին, այլ կազմակերպուած ուժ կար այս բոլորին ետին, իսկ այդ ուժը Հայ յեղափոխական  դաշնակցութեան մէջ բջիջն էր: Մինչեւ հիմա ալ նոյնն է, այս գիւղը 1910-էն ի վեր կը ղեկավարուի ՀՅԴ-ի մարմիններուն կողմէ, ասիկա պէտք է ընդունինք բոլորս, ընդունած ենք արդէն: Եթէ այդ կուսակցութիւնը հոն չըլլար, մեր բարեկամներն անգամ կու գային եւ մեր միսը կ՛ուտէին: Հաւաքականութիւնը շատ կարեւոր է մեզի համար, իսկ եթէ այդ կուսակցութիւնը չըլլայ, այդ հաւաքականութիւնն ալ չ՛ըլլար: Այնճարի մէջ ալ եթէ այս կուսակցութիւնը չըլլայ, այս հաւաքականութիւնը չի գոյանար:  Կուսակցութիւնը շատ անհրաժեշտ է յատկապէս սփիւռքի մէջ, ուր պետութեան մը դերը կը կատարէ:

*****

A real writer does not get spoiled, nor does he lose hope. The act of writing subordinates itself to an inner command and is not influenced by external responses. It seems to me that the writer who is too preoccupied with the reactions to his published work and does not immediately commit himself, can hardly be worthy of a writer’s noble calling. The enduring and the persistent quality of person, whose calling is to be a writer, is a labor and not a self-deceptive joy.

Իրական գրողը ո՛չ կը շփանայ, եւ ոչ ալ կը յուսալքուի: Գրելու արարքը ներքին հրահանգի մը կը հպատակի եւ արտաքին երեւոյթներէն չ՛ազդուիր: Եւ յետոյ` ինծի կը թուի, թէ այն գրողը, որ հրատարակութեան տուած գործին արձագանգներով շատ կը զբաղի եւ անմիջապէս նոր տեսիլք մը նուաճելու ճիգին չի լծուիր, դժուար թէ կարենայ արժանի ըլլալ գրողի բարձր կոչումին: Կոչումով գրողին մնայուն վիճակը նորութեան ծարաւն է, տեւական երկունքը եւ ոչ թէ երջանիկ ինքնաբաւութիւնը:

*****

Literary work should foremost exude life, it must be full of ideas, written in an elegant language that moves a soul... Literature is a difficult task... It must be able to bring (a reader) out of indifference.  Whenever I read something, I should not forget what I read a short while later...

Գրական ստեղծագործութիւնը նախ ապրում պիտի ունենայ, գաղափարներով թրծուած պիտի ըլլայ, փառաւոր լեզուով գրուած, շարժուն հոգեշարժ… Գրականութիւնը քիչ մը բարդ խնդիր է… Անիկա պէտք է կարենայ զիս իմ չէզոքութենէս դուրս բերել: Երբ որ կարդամ, քիչ ետք պէտք չէ մոռնամ կարդացածս…

 

With My Father in Gyumri

 With My Father in Gyumri

Sona Hakobyan

Բնագիրը կցուած է ներքեւը

Sona Hakobyan, as she notes in the text, is the 11 years old daughter of journalist Tatul Hakobyan. Yesterday - August 4, 2022 - her father posted the little story she wrote on ANI Armenian Research Center site. The story Sona tells is poignant in its simplicity but it is profound in its subtility. Like any other young  girl, Sona also wants to see places, but her brother is serving the Armenian Army and things are “restless on the border of Armenia and Artskah” so is Sona’s little mind. Instead, her father suggests them to do the following. Read the text….. 

Ashot and Sona Hakobyan

“My brother, Ashot Hakobyan, serves in the Armenian Army. As it is restless on the border of Armenia and Artsakh, we also are restless.

My father, journalist Tatul Hakobyan, promised to take me to the Black Sea, Georgia, this summer. I love the sea, water, and swimming, but I did not want to go to another country because my brother is serving Armenia.

Instead, father suggested us to be in Gyumri, Dovegh, Tbilisi, Stepanavan, Syunik or Artsakh for one day in each.

On July 29, we drove to Gyumri with my mother and father. Dad and I have passed through that town a few times together, but I don't remember much because I was young. Now I am 11 years old, I will go to the 6th grade on September 1.

"Gyumri is the only city in Armenia where the Armenia of the mid-19th century has been preserved," said my father, looking at the houses in the center of the town.

Gyumri used to have different names such as Alexandrapol, Leninakan, and Kumayri. Black, two-story houses have been preserved in the center of the city. There are five churches in the central area.

In the evening, my father went to a meeting with his friends in Alexandrovski where there was Armenian music. (I found out that Alexandrovski is a restaurant hall, where people eat and listen live concert. It is one of the oldest buildings in Gyumri.) 

My mother and I were walking through the central streets of Gyumri when dad called and invited us to also listen to the performances of musicians from Gyumri and Yerevan.

Then we went to the Chalet Hotel for the night. The hotel was small, but very comfortable and beautiful. We had breakfast in the morning and returned to Yerevan. On the way we visited the cities of Maralik and Talin.

Dad said that he made a film about Gyumri years ago. I haven't watched it, but I will definitely watch it during the summer holidays.

I loved Gyumri very much and I am waiting for my father to say.

- Sona, get ready, we are going to Gyumri. “

 

Հայրիկիս հետ՝ Գյումրիում

Սոնա Հակոբյանը, ինչպես նշում է տեքստում, լրագրող Թաթուլ Հակոբյանի 11-ամյա դուստրն է։ Երեկ՝ 2022 թվականի օգոստոսի 4-ին, նրա հայրը ԱՆԻ հայկական հետազոտական ​​կենտրոնի կայքում տեղադրել է իր գրած փոքրիկ պատմությունը։ Սոնայի պատմած պատմությունը ցնցող է իր պարզությամբ, բայց խորն է իր նրբությամբ: Ինչպես ցանկացած երիտասարդ աղջիկ, Սոնան նույնպես ցանկանում է վայրեր տեսնել, բայց նրա եղբայրը ծառայում է Հայոց բանակին, և ամեն ինչ «անհանգիստ է Հայաստանի և Արցախի սահմանին», այդպես է նաեւ փոքրիկ Սոնայի միտքը։ Փոխարենը հայրն առաջարկում է նրանց անել հետևյալը. Կարդացեք տեքստը…..

Իմ եղբայրը՝ Աշոտ Հակոբյանը, ծառայում է Հայկական բանակում: Քանի որ Հայաստանի և Արցախի սահմաններում անհանգիստ է, մենք նույնպես անհանգիստ ենք:

Հայրիկս՝ լրագրող Թաթուլ Հակոբյանը, խոստացել էր այս ամռանը ինձ տանել Սև ծով՝ Վրաստան: Ես ծով, ջուր, լողալ շատ եմ սիրում, բայց չուզեցի գնալ այլ երկիր, քանի որ եղբայրս ծառայում է Հայաստանի համար:

Փոխարենը հայրիկն առաջարկեց մեկական օրով լինել Գյումրիում, Դովեղում, Թբիլիսիում, Ստեփանավանում, Սյունիքում կամ Արցախում:

Հուլիսի 29-ին մայրիկիս և հայրիկիս հետ մեր մեքենայով ուղևորվեցինք Գյուրի: Ես և հայրիկը միասին մի քանի անգամ անցել ենք այդ քաղաքով, բայց շատ բան չեմ հիշում, քանի որ փոքր էի: Հիմա արդեն 11 տարեկան եմ, սեպտեմբերի 1-ին գնալու եմ 6-րդ դասարան:

– Հայաստանում միակ քաղաքը Գյումրին է, որտեղ պահպանվել է 19-րդ դարի կեսերի Հայաստանը,- նայելով կենտրոնի տներին ասում էր հայրս:

Գյումրին նախկինում ունեցել է Ալեքսանդրապոլ, Լենինական, Կումայրի անունները: Քաղաքի կենտրոնում պահպանվել են սև գույնի երկհարկանի տներ: Կենտրոնական հատվածում գործում են հինգ եկեղեցիներ:

Երեկոյան իմ հայրիկը ընկերների հետ հանդիպման գնաց Ալեքսանդրովսկի, այնտեղ հայկական երաժշտություն կար:

Ես և մայրս քայլում էինք Գյումրու կենտրոնական փողոցներով: Քիչ անց զանգեց հայրիկը և մեզ հրավիրեց նույնպես ունկնդրելու գյումրեցի և երևանցի երաժիշտների կատարումները:

Հետո գնացինք Շալե հյուրանոց՝ գիշերելու: Հյուրանոցը փոքր էր, բայց շատ հարմարավետ և գեղեցիկ: Առավոտյան նախաճաշեցինք և վերադարձանք Երևան: Ճանապարհին եղանք Մարալիկ և Թալին քաղաքներում:

Հայրիկը ասաց, որ տարիներ առաջ ֆիլմ է նկարել Գյումրիի մասին: Ես այն չեմ դիտել, բայց ամառային արձակուրդների ժամանակ անպայման դիտելու եմ:

Ես Գյումրին շատ սիրեցի և սպասում եմ, թե երբ հայրիկս կասի.

– Սոնա, պատրաստվիր, ուղևորվում ենք Գյումրի:

Սոնա Հակոբյան