PEVEG: KESSAB FRUIT GROWN IN THE MILD (2)

Hagop Tcholakian

 

Hagop Tcholakian has been posting about fruits, berries and herbs that grow in nature in Kessab that have been used by the Kessabtsis for their use and as cash crop. The attached is my translation about PEVEG – ԲԵՒԵԿ. Vahe H. Apelian

Բնագիրը կցուած է ներքեւը

2. PEVEG – ԲԵՒԵԿ

 In Kessab dialect it is called POUVIG – ԲՈՒՎԻԿ. It belongs to the Anaacardiaceae plant family. According to an old Armenian root dictionary, it is “a sort of small black nut from which an oil is extracted. In Latin it is called Pistacia terebinthus. According to Wikipedia: “Pistacia terebinthus also called the terebinth /ˈtɛrəˌbɪnθ/ and the turpentine tree, is a deciduous tree species of the genus Pistacia, native to the Mediterranean region from the western regions of Morocco and Portugal to Greece and western and southeastern Turkey. At one time terebinths growing on the eastern shores of the Mediterranean Sea (in Syria, Lebanon and Israel) were regarded as a separate species, Pistacia palaestina, but these are now considered to be a synonym of P. terebinthus."

In the native language the plant PEVEGENI – ԲԵՒԵԿՆԻ, is called PVGENA-ԲԸՎԿԻՆԱ. A well-kept bush may grow to look like a tree. It exists as male and female plants. The female does not bear nuts. The bush grows in temperate regions. It is a deciduous plant. The leaves are leathery. The leaves foam when squeezing in between the two palms in water and has cleansing properties.  It is a resinous plant.  It buds during the spring. Its fresh shoots are edible and make for a good salad.

The fruit it bears are like cluster of grapes on vine.  They are shaped like small nuts. At first they white in color, then turn red and attain a dark blue color when matured. Dark colored fruits are also noted but are not found in Kessab. 

The small nut like fruits is harvested by rubbing its cluster between the two palms. The collected fruits are put in water. The blue colored mature nuts settle in the bottom while the reddish ones and the twigs float.  The blue colored nut like fruits is collected, mixed with salt and spread to dry. The dried fruits are stored in bags. During winter they roast them with wheat or chickpeas for snack. The roasted mix is a favorite snack as such or with wine. The roasted fruits are also powdered and used for flavoring some kinds of meals. 

Next to the cluster of the fruits, a horn like empty pod also grows.

Every household in Kessab tended a plant somewhere around the house. Some would grow into a large tree. The fruits would be harvested, and the tree would become a hunter’s favored spot. During the month of August, as the fruits become dark blue, they become a favored feed for the birds.  The birds attracted to the pevegeni tree are also caught by the sticky sticks Kessabtsis prepared to hunt birds. The sticks are placed on the tree. The bird that happens to sit on it is caught by the sticky mass.

Extracting oil from the plants in Kessab is not known to me.

The plants were grafted to grow Aleppo pistachio. The first person who  attempted grafting the pouvgeni tree is Rev. Dikran Koundakjian in 1908. The graft had been successful, but the pistachio shells grown on the grafted branch had not split open due to the more humid air of Kessab. A few such crafted trees may still be aound in Kessab. 

The fruits of the pouvgeni tree have been merchandized in Kessab.

Ripening onto blue to dark blue color

Growing among rocky crevices in the wild

ՔԵՍԱՊԻ ՎԱՅՐԻ ՊՏՈՒՂՆԵՐ

2․- ԲԵՒԵԿ

Բարբառով՝ ԲՈՒՎԻԿ, հին հայերէն՝ ԲԵՒԵԿՆ։ Աղտորազգիներու պատկանող բոյս․ Anaacardiaceae: Ըստ Հայերէն Արմատական բառարանի՝ «մի տեսակ սեւ ու փոքրիկ պտուղ, որից պատրաստում են բեւեկնի իւղը, լտ․ Pistacia terebinthus”: 

Արաբերէնը՝ պըդըն, թրքերէնը՝ մենենկիչ։

Բոյսը՝ բեւեկնին, բարբառով՝ բըվկինա, վայրի թուփ է, խնամուածը՝ կրնայ ծառի տեսք ունենալ։ Կայ երկու տեսակ՝ որձն ու մատակը, մատակը պտղատու չէ։ Բեւեկնին կ՛աճի բարեխառն միջավայրի մէջ։ Տերեւաթափի կ՛ենթարկուի։ Բուռ մը տերեւ ջուրի տակ ափի մէջ տրորելու ատեն կը փրփրի ու մաքրելու յատկութիւն ունի։  Խէժոտ բոյս  է։ Գարնան կը ծլի․ թարմ մորջը՝ մուրջէկ, ուտելի է, ընտիր աղցան կ՛ըլլայ։ 

Պտուղը ողկուզաձեւ է, հատիկները մանր, նախ ճերմակ է, ապա կը կարմրի եւ Օգոստոսի կիսուն կը կապուտնայ (կը լըրջանու)։ Արմատական բառարանի յիշած սեւ տեսակը անծանօթ է մեր միջավայրին։ Քաղը կը կատարուի երկու ափի մէջ ողկոյզը տրորելով։ Կը դնեն ջուրի մէջ, կապոյտը կը նստի յատակին, իսկ կարմիր հատիկները եւ խեշերանքները  կ՛ելլեն ջուրի մակերեսին։ Կապոյտը աղով կը խառնեն ու կը փռեն չորցնելու։ Տոպրակով կ՛ամբարեն, ձմռան՝ սիսեռի, ցորենի հետ կը բովեն՝ աղանձ պատրաստելու համար՝ գավուրմու։  Ձմռան երեկոյթներուն գաւաթ մը գինիի հետ փնտռուած աղանդեր էր։ Բովածը կը ծեծեն ու կը գործածեն կարգ մը ճաշատեսակներու մէջ։

Պտուղի ողկոյզին կից կ՛աճի եղջիւրի նմանող խէժոտ պարապ պարկուճ մը։

Ամէն տուն պարտէզին մէկ անկիւնը անպայման բեւեկնի մը կը խնամէր։ Հսկայ ծառ կ՛ըլլայ։ Պտուղը կը քաղէին կամ ծառը որսատեղ կ՛ընէին։ Օգոստոսի երկրորդ կիսուն, երբ հատիկները կապուտնան, հոն թռչունները կերի կ՛իջնեն։ Թռչնորսի համար ծառին վրայ տեղբի ուռեր կը փռեն։ Կայ թռչնատեսակ մը, որ բըվկա կը կոչուի։

Բեւեկնի ձէթի արդիւնաբերութիւն Քեսապի մէջ ծանօթ չէ ինծի։

Բեւեկնին կարելի է պատուաստել Հալէպի պիստակ։ Առաջին փորձը կատարած է Քեսապի Աւետարանական եկեղեցւոյ հովիւ վերապատուելի Տիգրան Գունտաքճեան, 1908-ին։ Պատուաստը յաջողած է, բայց պիստակի կորիզը չէ ճեղքուած՝ Քեսապի խոնաւ եղանակին պատճառով։ Այդ ծառերէն մէկ-երկու հատին տակաւին կարելի է հանդիպել շրջանին մէջ։

Բեւեկի մթերքը կը վաճառուի Քեսապի շուկային մէջ։