Thoughts from Boghos Snabian – Մտածումներ Պօղոս Սնապեանէն (No.1)

The attached is my translation of excerpts from the eminent author Boghos Snabian, Nora Parseghian had posted in Aztag Daily on August 13, 2022. Vahe H. Apelian

Բնագիրը կցուած է

In the Jarankavorats School (Seminary) of Jerusalem, I had the good fortune having the great writer, teacher, and literary critic Hagop  Oshagan, under whose tutelage my life also turned to literature.

Երուսաղէմի Ժառանգաւորաց վարժարանին մէջ բախտը ունեցայ հանդիպելու մեծատաղանդ գրագէտ, մեծատաղանդ ուսուցիչ, մեծատաղանդ քննադատ Յակոբ Օշականի, որուն շունչին տակ իմ կեանքս ալ դարձաւ դէպի գրականութիւն:

*****

When the people of Musaler resorted to the mountain, it was not for their salvation; rather it was their determined attitude towards dying; affirming that they will die fighting, as they want to die, but they will not die as others want them to die. Therein is the crux and the beauty of this movement. Fighting for forty days, during which they were victorious in three battles, they recorded the glorious pages of that heroic battle.

Երբ մուսալեռցիները լեռ բարձրացան, փրկութեան հարց չկար հոն, այլ մեռնելու ձեւ մը որոշեալ էր անոնց կեցուածքին մէջ` հաստատելով, որ իրենք իրենց ուզածին պէս` կռուելով պիտի մեռնին, մեռցնելով պիտի մեռնին, եւ ոչ թէ այլոց ուզածին պէս: Հոս է առանցքը, գեղեցկութիւնը այս շարժումին: Քառասուն օր կռուելով, երեք ճակատամարտներու մէջ յաղթանակներով արձանագրեցին այս հերոսամարտի ոսկեայ էջերը:

*****

When we came to Ainjar, it was a desert entirely covered with thorny bushes. They let us among in thorns and went away. After a day or two they distributed tents. We lived under the scorching sun for about 6 months. But from the first day, with the help and guidance of the French, they started building houses consisting of a single room and an outhouse. But even so, my father would say that this is not an exodus, but it is a paradise. While it is true that there was no clothing, there was no food, there was nothing for rudimentary comfort, but there was also no Turk oppressing us, there was no one putting a yoke around our neck; there was a freedom. We remained on our own alone, living in these horrible and terrible conditions left to our own fate.

Երբ Այնճար եկանք, բոլորովին անապատ մըն էր ասիկա, ուղտափուշերով ծածկուած անապատ մը, փուշերուն մէջ եկան նետեցին մեզի, մէկ-երկու օր ետք վրաններ բաժնեցին, կիզիչ արեւուն տակ ապրեցանք շուրջ 6 ամիս: Բայց առաջին օրէն սկսան ֆրանսացիներուն օժանդակութեամբ եւ ղեկավարութեամբ տուներ շինել` մէկ սենեակ ու լուացարան: Բայց եւ այնպէս հայրս կ՛ըսէր, որ ասիկա գաղթականութիւն չէ, այլ դրախտ է, որովհետեւ, ճիշդ է` հագնելիք չկայ, ուտելիք չկայ, դիւրակեցութեան պայմաններ չկային, սակայն նաեւ քեզ ճնշող թուրք չկայ, վզիդ եաթաղան դնող չկայ, ազատութիւն մը կար: Առանձին երբ մնացինք ահաւոր, սարսափելի պայմաններու մէջ ապրեցանք` ձգուած մեր ճակատագիրին:

*****

It must be said that both the Musa Ler battle and the events of settling in Ainjar were not haphazard happenings, but there was an organized force behind all of this, and that force was the Armenian Revolutionary Federation. It still is the same. Since 1910, this village has been managed by ARF bodies. All of us must accept this, we have already accepted it. If that party was not there, even our friends would have “devoured” us. The collective community is very important for us, and if that party doesn't exist, that rally would not exist either. Even in Ainjar, if this party did not exist, this rally would not have taken place. The party is necessary, especially in the diaspora, where it plays the role of a state.

Թէ՛ Մուսա Լերան ճակատամարտին, եւ թէ Այնճարի գաղթականութեան պարագային պատահածները, պէտք է ըսել, տարերային շարժում չէին, այլ կազմակերպուած ուժ կար այս բոլորին ետին, իսկ այդ ուժը Հայ յեղափոխական  դաշնակցութեան մէջ բջիջն էր: Մինչեւ հիմա ալ նոյնն է, այս գիւղը 1910-էն ի վեր կը ղեկավարուի ՀՅԴ-ի մարմիններուն կողմէ, ասիկա պէտք է ընդունինք բոլորս, ընդունած ենք արդէն: Եթէ այդ կուսակցութիւնը հոն չըլլար, մեր բարեկամներն անգամ կու գային եւ մեր միսը կ՛ուտէին: Հաւաքականութիւնը շատ կարեւոր է մեզի համար, իսկ եթէ այդ կուսակցութիւնը չըլլայ, այդ հաւաքականութիւնն ալ չ՛ըլլար: Այնճարի մէջ ալ եթէ այս կուսակցութիւնը չըլլայ, այս հաւաքականութիւնը չի գոյանար:  Կուսակցութիւնը շատ անհրաժեշտ է յատկապէս սփիւռքի մէջ, ուր պետութեան մը դերը կը կատարէ:

*****

A real writer does not get spoiled, nor does he lose hope. The act of writing subordinates itself to an inner command and is not influenced by external responses. It seems to me that the writer who is too preoccupied with the reactions to his published work and does not immediately commit himself, can hardly be worthy of a writer’s noble calling. The enduring and the persistent quality of person, whose calling is to be a writer, is a labor and not a self-deceptive joy.

Իրական գրողը ո՛չ կը շփանայ, եւ ոչ ալ կը յուսալքուի: Գրելու արարքը ներքին հրահանգի մը կը հպատակի եւ արտաքին երեւոյթներէն չ՛ազդուիր: Եւ յետոյ` ինծի կը թուի, թէ այն գրողը, որ հրատարակութեան տուած գործին արձագանգներով շատ կը զբաղի եւ անմիջապէս նոր տեսիլք մը նուաճելու ճիգին չի լծուիր, դժուար թէ կարենայ արժանի ըլլալ գրողի բարձր կոչումին: Կոչումով գրողին մնայուն վիճակը նորութեան ծարաւն է, տեւական երկունքը եւ ոչ թէ երջանիկ ինքնաբաւութիւնը:

*****

Literary work should foremost exude life, it must be full of ideas, written in an elegant language that moves a soul... Literature is a difficult task... It must be able to bring (a reader) out of indifference.  Whenever I read something, I should not forget what I read a short while later...

Գրական ստեղծագործութիւնը նախ ապրում պիտի ունենայ, գաղափարներով թրծուած պիտի ըլլայ, փառաւոր լեզուով գրուած, շարժուն հոգեշարժ… Գրականութիւնը քիչ մը բարդ խնդիր է… Անիկա պէտք է կարենայ զիս իմ չէզոքութենէս դուրս բերել: Երբ որ կարդամ, քիչ ետք պէտք չէ մոռնամ կարդացածս…