Արմենակ Եղիայեան: Ճանչնանք մեր բառերը (4) ԿՈՄ ու ԿՈՆԳՈՒՄ

Վերարտադրած եմ Արմենակ Եղիայեանին թիւ 4 ՛ «Ճանչնանք մեր բառերը» հրատարակութիւնը  

1.  Կոն ... կոնգոմ

Միջին հայը դիւրաւ կը ճանչնայ ասոնցմէ առաջինը՝ կոնը, (note cone) որ երկրաչափական մարմին մըն է՝ սուր գագաթով եւ շրջանակաձեւ խարիսխով.  Ֆրանսերէնն ու անգլերէնը` cone:  Ասոնք կը ծագին յունարէն κωνος /kṓnos բառէն:

Օտար լեզուները այս բառով կը բնորոշեն նաեւ այս նոյն ձեւը ունեցող պտուղները, իսկ պտուղը տուող ծառերը կ’անուանեն conifère, որուն հայերէնն է կոնաբեր  եւ կը նշանակէ կոն տուող, կոն արտադրող, կոնատու:

Հայերէնին ամենածանօթ կոնաբերն է  եղեւնին, որ մայրիի մէկ տարբերակն է եւ  շատ փնտռւած է իբրեւ Կաղանդի ծառ՝ մասնաւորաբար եւրոպացիներուն կողմէ: Նկատել, որ ամբողջ ծառը ինքնին  կոն մըն է, իսկական գեղօր մը,  ճիշդ իր ոչ-ուտելի պտուղին  պատկերով, որ նմանապէս կոնաձեւ է:

Իսկ  ասոր մէկ յատուկ տեսակը՝  շոճին  կամ սոճին[1] է. հայերս շատ աւելի այս վերջինը կը զարդարենք Կաղանդի առթիւ, գոնէ Լիբանանի մէջ, որ այս ծառին իսկական հայրենիքն է: 

 Հայաստան իր կարգին  օժտուած է  այս ծառով:

Պտուղը կլոր-ձուաձեւ է, շատ յարգի կորիզներով.  Մեր՝ անցեալին թուրք, ներկայիս  արաբ հայրենակիցները այս պտուղն ու սերմը հաւասարապէս կը կոչեն սնոպար,  մենք ալ կը հետեւինք անոնց: 

Եղեւինը, շոճին եւ սոճին  հաւասարապէս աւանդուած են  «Նոր հայկազեան»-ով. այս ալ ցոյց կու տայ բառերուս ու համապատասխան հասկացութեանց  խոր  վաղեմութիւնը:

*   *    *

2. Յետգրաբարեան աղբիւրներու մէջ    անտէր կը դեգերի   կոնգոմ  կոչուածը...

Հնագոյն վկայութիւնը կը գտնենք Մխիթար Հերացիի (Ժբ. դարու բժշկապետ) «Ջերմանց մխիթարութիւն» աշխատութեան մէջ, ուր  կոնգոմ սահմանուած է իբրեւ՝

--խաշխաշի, վարդի եւ նման ծաղիկներու գունդ գլուխը, ըսենք՝ կոկոնը:

Ռուբէն Ղազարեանի «Միջին հայերէն»-ի բառարանին մէջ  ան կը ներկայանայ երկու նշանակութիւններով.

--սոճիի կոնաձեւ պտուղը, այլ խօսքով՝ մեր սնոպար կոչածը,

--գլխիկ մանուշակի, նունուֆարի, խաշխաշի, այսինքն՝ ասոնց կոկոնը:

Աշխարհաբարի հեղինակներէն հայր Ղեւոնդ Ալիշանի «Հայբուսակ»-ի 1475-րդ  համարը կոնգոմին կու տայ երկու  նշանակութիւն՝

--վարդի եւ նման ծաղկանց կնգուղը, հասկնալ՝ կոկոնը,

--ըստ քիմիական գրոց՝ « շոճիի խէժը»:

Ուրեմն տեղ մը ան կը նշանակէ ամբողջ պտուղը, այստեղ՝ անոր կամ ծառին խէժը:

Ժթ. դարու երկլեզու բառարաններէն միայն  Նորայր Բիւզանդացին (1884) ունի 

կոնգոմ՝ իբրեւ  «պտուղն շոճւոյ»:  Դրած է ֆրանսերէնն  ալ՝ cone,   եւ  strobile, որ խորքին մէջ յունարէն կը նշանակէ հոլ եւ փոխաբերաբար միայն ստացած է սնոպարի նշանակութիւնը՝ իր ձեւին բերումով:.

Անցած դարասկիզբի երկլեզու բառարանները նմանապէս չունին կոնգոմ, իսկ սնոպարին համար  իրենց կարգին կ’առաջարկեն կոնապտուղ-ը, որուն քով կ’աւելցնեն   թրքերէնը,  որ է  չամֆըստըք. քիչ մը զարմանալի է, թէ ինչո՛ւ  օրին մերոնք չեն թարգմանած թրքերէն այս եզրը, որ շատ կայուն է թրքերէնի մէջ եւ կրնար հայերէնին  բառացի տալ   շոճեպիստակ շատ պատշաճ  ու բարեհունչ անունը:

Հետագային  Գայայեան  բառացի հետեւած է   Բիւզանդացիին եւ  գրեթէ ընդօրինակած է զայն նոյնութեամբ: Ասոր հետեւած է Տէր Խաչատուրեանը:

Կռանեան եւ Ճիզմեճեան շոճիի պտուղը անուանող ոչ մէկ բառ ունին:

Արեւելահայ  նորագոյն բառարանները  բոլորը  ունին կոնգոմ՝ միայն իբրեւ աղաւաղեալ անուանումը  «կոկոն» ծանօթ բառին: Իսկ  բարբառագէտ՝ պրոֆեսոր Վիկտոր Կատուալեան իր կողմէ կը հաստատէ, որ Բայազէտի բարբառին մէջ կը գործէ հետեւեալ  աղաւաղ շարքը՝ կոկոն-կոկոմ-կոնգոմ: Այլ խօսքով՝ կոնգոմանկախ ինքնուրոյն բառ գոյութիւն չունի  արեւելահայերէնի մէջ:

*    *    *

Google-ը՝ ակնարկելով  ինչ-որ ռուսերէն-հայերէն  բառարանի մը,  կոնգոմ-ին կու տայ  «սոճիի խէժ, կոկոն» զոյգ նշանակութիւնները: 

Իսկ թէ վերջին անգամ ո՞վ, ո՞ւր եւ ի՞նչ  նշանակութեամբ  կիրարկած է կոնգոմ բառը՝ յայտնի չէ. ենթադրելի է, որ ան  դարեր ամբողջ ապրած է միայն բառարանային կեանքով՝ առանց որեւէ ատեն լոյս աշխարհ գալու եւ մաս կազմելու  կենդանի հայերէնին, գոնէ՝ զոյգ  գրական աշխարհաբարներուն:

*****

3. Ճանչնանք մեր հարազատները

-- Կնոջդ մայը քու զոքանչդ է, հայրը՝ աներդ:

--Ամուսինիդ մայրը քու կեսուրդ[2] է, հայրը՝ կեսրայրդ:

Ուշադրութի՛ւն. այս չորսին երբեք չկցել հայր, մայր բառերը. այսինքն՝ չըսել երբեք՝  զոքանչմայր,աներհայր, կեսուրմայր, կեսուրհայր. նման կազմութիւններ  չունի հայերէնը:

--Կնոջդ քոյրը քու քենիդ է,  եղբայրը՝ աներձագդ կամ նախընտրաբար՝ աներորդիդ, ամուսինը՝ քու քենեկալդ (բաջանախդ): 

--Ամուսինիդ քոյրը քու տալդ է, եղբայրը՝ տագրդ, ասոր կինը՝ ներդ:

--Քրոջդ  որդիները քու քեռորդիներդ են:

--Եղբօրդ որդիները քու եղբօրորդիներդ են:

--Հօրդ եղբայրը քու հօրեղբայրդ է,  քոյրը՝  հօրաքոյրդ:

--Մօրդ եղբայրը քու մօրեղբայրդ է քամ քեռիդ, քոյրը՝ մօրաքոյրդ:

--Քոյր-եղբայներու զաւակները իրարու զարմիկներ են:

--Քեզմէ ծնողները զաւակներդ են, ասոնց զաւակները՝ քու թոռներդ,  այս վերջիններուն զաւակները՝ծոռներդ,  ասոնց ճանաչելի սերունդնեrը՝ ազգականներդ... 

armenag@gmail.com                                        Արմենակ Եղիայեան

 

 

---

[1] Ունինք քանի մը բառեր որոնք ս/շ տարբերակներով կը ներկայանան՝ սոճի-շոճի, սեմ-շեմ, Սիմաւոն-Շմաւոն եւ այլն.  այս երկւութիւնը հետեւանք է  յունարէն/ասորերէնի ազդեցութեան. ընդ որում՝ յոյնը միշտ ս-ով կ’արտասանէ ասորիին  շ-ով արտասանածը: 

[2] Հնագոյն ձեւը սկեսուր է, որ այսպէս ալ մնացած է արեւելահայերէնի մէջ: 

Բառերը – the words

Vahe H. Apelian

 

“Բառերը – the words” is the title of an article in the “We Are All Armenians - Voices from the Diaspora” book, which is anthology of Armenian American writers. The article is written by J. P. Der Boghossian.

It happened that I am also reading a sequel by Dr. Armenag Yeghiayan titled “Ճանչնանք Մեր Բառերը – Let us know our words.” For the past three weeks, each week, on Sunday, calling it a Sunday reading, Dr. Yeghiayan has been presenting an article about Armenian words. Knowing him, I am sure that we will be seeing this sequel for the coming many Sundays. 

Dr. Yeghiayan also, every Wednesday, shares his week’s write up about the follies of the usage of the Armenian language in Armenian print. He calls the Wednesdays’ email “Հայերէնը կը Զուարճանայ – The Armenian is getting funnier.” He also titles the Wednesday emails “Ի պէտս զարգացելոց մանկանցն Թորգոմայ – For the benefit of educating the children of Torkom’s race (Armenian)” ( Togarmah is ancestor of the peoples of the South Caucasus and father of Hayk, the legendary patriarch and founder of the Armenian nation).

To make the point as for how long Dr. Armenag Yeghiayan has been doing his weekly mailing, please note that that this week’s mailing is No. 146. Divide the number by 52 weeks a year, you will have the number of years he has been doing his Wednesday’s mailings to his friends and readers with the punctuality of a clock  Along the week’s article he presents a linguistic quiz.  This week’s quiz is no 142.

Coming to the authors, they are:

I quote J. P. Der Boghossian’s biographical sketch presented in the book. It reads: “John Parker Der Boghossian founded and curates the Queer Armenian Library (queerarmenianlibrary.com), the first ever library of queer Armenian literature and media. He works in higher education as an equity and inclusion officer.  His book chapter “The Minnesota LGBTQ Standards of Inclusion” was published in The Routledge Handbook of LGBTQIA Administration and Policy”. He is working on essays about Soghomon Tehlirian’s epilepsy, the day he saw Matthew Shepard’s mom cry, and how a Ouija board led him to investigate the death of his youth pastor. To address the death of queer Armenian voices in fiction, he is writing a novel about the intertwined fates of an Armenian widow and Armenian graduate student at a family reunion. He lives in Minnesota with his two partners, Jim and Gordy.”

As to Armenag Yeghiayan, he is a retired dentist by profession and is recognized as an authority of the Armenian language. He was by math teacher in Sourp Nshan Armenian middle school, the year I graduated, in 1962. He was studying dentistry then and we knew that he was in love with  Houri, whom he would marry. Houri was a year younger to us and was in our immediate lower class. You may read about him in my blog titled “Armenag Yeghiayan's Opus: A Magnanimous Gesture”. I have attached the link below.

What do they write about?

Dr. Yeghiayan writes about Armenian language, be it grammar, sentence structure, words. He does not spare the editors of the Armenian press for the mistakes they make. My mother, who taught for fifty years, wrote that students are the harshest judges. We knew him as an outspoken person and that is who he is. 

As to J.P. Der Boghossian, as his biographical sketch reveals he is queer and wrote: “I wanted the right words, written in the right way, to describe what was happening to me in the ambiguous spaces of conjunctions and hyphen, a “Queer-and-Armenian American.”

There may be a disconnect in the lexicon of the Armenian and American English languages when it comes to words – բառեր that we may associate with homosexuality. In fact, I had always considered queer a derogatory term. But lately I came to the realization that the LGBTQ community, instead of fighting the traditional usage of the term, have embraced it to signify who they are; in its simplest way, a lesbian (L),or  a gay (G), or a bisexual (B), or a transexual (T), a queer (Q), which is “a term people often use to express fluid identities and orientations. Often used interchangeably with LGBTQ.”

Armenians have a word for homosexual, its “Meyaser – Միասեռ», which literally means "unixes", “unisexual”. Since Armenian language is genderless, there has not been need to give different terms whether the reference is made for a man or a woman. Both are “Meyaser”, which can be used as a root word.

As to the words:  lesbian (L),  gay (G),  bisexual (B),  transexual (T), and a queer (Q), I checked the Mesrob G. Kouyoumdjian, A Comprehensive Dictionary English-Armenian. Beirut: G. Doniguian & Fils (1981), listed in Nayiridotcom, to see their Armenian words. This is what it said:

Lesbian : ածական լիսբեան, միասեռական 

(an adjective which means lesbian and Meyaser. Apparently Lesbian has made in roads in the Armenian lexicon.

Gay: ածական զուարթ, ուրախ, պայծառ, նախշուն, թեթեւաբարոյ, սիրուն, պճնազարդ։

(an adjective that means everything that gay is meant to say in its traditional use, happy, jovial, etc).

Bisexual: ածական երկսեռ, որձ եւ էգ։

(an adjective that means of two genders, a male and a female. There is an Armenian word that just combines male and female in one word.)

Transexual – the dictionary did not least any word. It said “transexual” could not be found.

Queer: ածական այլանդակ, տարօրինակ։

(an adjective that means strange, odd).

Needless to say, languages are dynamic, they evolve with time, so is the Armenian language. It may not have caught up the American English lexicon for words used to describe sexuality. But that does not mean, it may not.

Note:

“Armenag Yeghiayan's Opus: A Magnanimous Gesture”

https://vhapelian.blogspot.com/2022/08/armenag-yeghiayans-opus-magnanimous.html 

 

Արմենակ Եղիայեան՝ Ճանչնանք մեր բառերը (3)- ԽԱՆ եւ ԽԱՆ

Վերարտադրած եմ Արմենակ Եղիայեանին թիւ 3 «Ճանչնանք մեր բառերը» հրատարակութիւնը 

Խան, խան եւ... խան

1. Ի՞նչ կրնայ թելադրել  խան բառը արդի հայուն,  եթէ ոչ «արեւելեան իջեւան մը», իսկ փոխաբերաբար՝ «կեղտոտ բնակարան մը»,  «խառնփնթոր ժողովասրահ մը» եւ նման բաներ,  ինչպէս շատ իրաւացի կը սահմանէ  զայն հայր Անդրանիկ Կռանեանը:

Բուն խանը,  սակայն, մեզմէ ոչ ոք տեսած է, այլ հարց թէ բոլորս ալ համոզուած ենք, որ կը ճանչնանք զայն. այս համոզումը մեզի ներշնչողը եղած է թուրքն ու թրքերէնը: Արդեօք  արաբերէ՞նն ալ:

Ես խանին  մռայլ մտապատկերը մանրամասնօրէն կազմած եմ Մելքոն Կիւրճեանի «Պանդուխտի նամակներ»-էն, ուր այնքան կենդանի նկարագրուած է ան՝ իբրեւ աժան ու արհամարհելի բնակատեղին մեր հազարաւոր թշուառ պանդուխտներուն, որոնք Արեւմտեան Հայաստանի խորերէն՝ Վանէն, Մուշէն, Կարինէն... , տուն-տեղ, նորահարս կին, ծնողք ու մանուկներ ետին ձգած կը փութային Պոլիս՝ քանի մը  դահեկան շահելով հայրենիք ղրկելու ակնկալուլեամբ մարմին եւ հոգի  մաշեցնելով:

Խանը «կը ճանչնամ» տակաւին Երոաւնդ Օտեանի «Տասներկու տարի  Պոլսէն դուրս» կենսավէպին ընդմէջէն, ուր ան, Պոլսոյ  քարափին կից խարսխած  ֆրանսական ռազմանաւի մը մէջէն, անյագ աչքերով կը դիտէ Պոլսոյ այդ նոյն խաներուն  մէջ ապաստանեալ եւ իր աչքերուն առջեւ թոպամահ եղող հազարաւոր   հայ բեռնակիներու ու  պանդուտներու  հոգեվարքը՝ իբրեւ հակադարձութիւն քիչ անդին  Պանք Օթթոմանը գրաւած հայ ազատամարտիկներու  արդար ու միամիտ ցասումին:

Նախնական հաշիւները ցոյց տուին, որ  Պանքայի գրաւումի երեք օրերուն, Պոլսոյ քարափներուն վրայ  եւ թաղերուն ու խաներուն մէջ  սպաննուած են  մօտաւորապէս 12.000 հայ պանդուխտներ, բեռնակիրներ, այլեւ սովորական հայեր՝ իրենց ետին ձգելով այդ թիւին բազմապատիկը հաշուող  անմխիթար ու անպաշտպան որբերու, այրիներու եւ որդեկորոյս մայրերու ահարկու բանակ մը:

*   *   *

2. Խանի՝ այս անգամ իբրեւ «պարսիկ նահանգապետ»-ի կամ «կառավարիչ»-ի մտա-պատկերը կը յամենայ մէջս Խ. Աբովեանի «Վէրք հայաստանի»-ի ընդմէջէն, ուր  ան՝ այդ նահանգապետը,  Երեւանի բարձունքին   բազմած բերդէն   իր տիրական չարաշուք ներկայու-թիւնը կը տարածէ վէպի ամբողջ երկայնքին՝ առաջին էջէն մինչեւ վերջինը:

*   *   *

3. Իրենց այս երկու՝ թուրքն ու պարսիկը թելադրող նշանակութիւններով՝ խան-ը ծանօթ պէտք է ըլլայ քիչ մը ամէն հայու: Անակնկալը, գոնէ ինծի համար, կը սկսի ասոնցմէ անդին:

Ես երբեք չէի երեւակայեր, որ խան կը նշանակէ նաեւ  «խոշոր ափսէ», «խոշոր սկուտեղ», ճիշդ այն տեսակը, որուն վրայ՝ ծալապատիկ նստած   բազմականներուն կը հրամցուի խորոված ամբողջական խոյ մը կամ մինչեւ իսկ լման հորթուկ մը: «Անօթ՝ ի սպաս սեղանոյ», ինչպէս զայն կը սահմանէ «Նոր հայկազեան»-ը, եւ կու տայ բազմաթիւ  վկայութիւններ՝ քաղուած Աստուածաշունչէն եւ հայ մատենագիրներէն, որոնցմէ կը մէջբերեմ. 

--Երիս խանս նաշհւոյ ունէի ի գլուխ իմում:

(Գլխուս վրայ  կը կրէի նաշիհի երեք խաներ)

--Ուտէին ի խանէ անտի:

(Կ’ուտէին այն խանին մէջէն)

--Դիցես ի վերայ խանի միոյ եւ մատուսցես զայն խանիւն:

                  (Դի՛ր խանի մը վրայ եւ խանով մատուցէ՛ զայն)

                                                                 *   *   *

4. Չվերջացաւ: Ընդհակառակը՝ նոր կը սկսի...

--Մեր գլխարկին մէջ տակաւին ուրիշ նապաստակներ ունինք...

Իսկ ի՛նչ կը նշանակէ՝ «գլխարկին մէջ նապաստակ ունենալ»,−  կրնաք հարցնել «Ազդակ»-ի քաղաքական  վաստակաշատ էջին, որ առաջինը գործածեց այս դարձուածքը մօտիկ անցեալին. «Պըրրի ուրիշ նապաստակներ ունի գլխարկին մէջ»:

Այդ անակնկալը կը պարտինք մեր պատմահայրին՝ Մովսէս Խորենացիին.

--«Իսկ Երուանդ ձիովն իւրով բովանդակ ասպարէզս անցեալ՝ ելանէ ի խանս  կարգեալս  ի բանակէն  իւրմէ ի քաղաքն իւր, հեծեալ  ի նոր ձիս հանգոյց ի հանգուցէ  փախչել...» (Հայոց պատմութիւն,  գիրք Բ.,  գլուխ Խզ.):   Մէկ ասպարէզը հաւասար է  230 մեթրի:

(Իսկ Երուանդ, ձիով շատ ասպարէզներ անցնելով  եւ իր բանակէն  մինչեւ քաղաքը  հաստատած իջեւաններուն մէջ նոր-նոր ձիեր հեծնելով,   անընդհատ  կը փախչէր...)

Ուրեմն այստեղ ունինք խան, որ թարգմանի իջեւան:

Սա երազ չէ,  մեր  պատմահօր գրած Հայոց պատմութիւնն է: 

Ուրեմն  մեր թրքերէն կարծած խան բառը՝ թուրքերուն հետ հանդիպելէ 1000 տարի առաջ գործածուած է հայ մատենագրութեան մէջ իր ներկայ՝ մեզի ծանօթ նշանակութեամբ:

Պատմութիւնը յստակ է. Հայոց Երուանդ արքան իր բանակատեղիէն մինչեւ քաղաք երկարող տարածութեան վրայ կառուցել տուած է  իջեւաններ, որոնք միայն զինուոր չէին պաստսպարեր, այլեւ ձիեր: Եւ իր անցքին վրայ՝ յոգնած ձիերը կը փոխարինէր թարմ ու կայտառներով եւ այնպէս կը շարունակէր ճամբան: Սա ճիփ ու ճիշդ կը համապատասխանէ նորագոյն խաներուն, որոնք միաժամանակ ու տեղին համեմատ օժտուած էին ախոռով՝ հիւրընկալելու համար  իջեւանողին նաեւ  գրաստը՝ ձին, էշը, ջորին:

                                                                        *   *   *

Իսկ ճիշդ ի՛նչ եղած է խան բառի ճակատագիրը հետագային...  չենք գիտեր:

Գրաբար մատենագրութենէն  ուրիշ օրինակ տրամադրած չեն՝ ո՛չ « Նոր հայկազեան»-ը, ո՛չ Աճառեանի «Արմատական»-ը: 

Ան շատ լայն կիրրակութիւն ունեցած է միջին հայերէնի մէջ: Ռուբէն Ղազարեան իր  «Միջին հայերէնի բառարան»-ին մէջ տուած է  տասնեակ մը  վկայութիւններ: Սակայն Միջին դարերը կը համապատասխանեն մեր՝ թուրքերու հետ սերտ գոյակցութեան, հետեւաբար քիչ մը դժուար է որոշել, թէ գրաբարեան աւանդո՞յթն է,  որ վերազարթնած  է. շատ աւելի հաւանական է, որ բերուած օրինակները թրքերէնի թելադրանքով յառաջացած են:

Աշխարհաբարի բառարանները կը թուեն զայն՝ թելադրուած թրքերէնի մէջ ունեցած յաճախականութենէն, հետեւաբար  ոչինչ ցոյց կու տայ, թէ շարունակուած ըլլայ Խորենացիով սկսած  ոսկեդարեան  աւանդոյթ

 armenag@gmail.com

11/9/2023                                                                                    

 

 

Of Volt, Ampere and Ohm

Vahe H. Apelian

Needless to say, discovering electricity is among the greatest achievements of humankind. Understanding how to best produce electricity and how to best harness it, is an ongoing endeavor. We could not have the eclectic cars we have today, a decade or two ago, because we did not know how to best produce electricity to harness it for driving cars.

Thank God, that we had great minds that discovered electricity, studied it and made it available for us twent four hours of the day, seven days a week, and year around in the coldest season of the year – winter, and in the hottest season of the year - summer. As I blog this blog, Lebanon, the country I was born and raised and Syria, where I spent the most memorable periods of my life in Kessab, are experiencing severe electrical shortage that has disrupted their lives. 

When I spent my summers in Kessab with my paternal grandparents and uncle, we did not have electricity at home but we got by. Life and demands for living were much different then. Nowadays, it is almost impossible not only to visualize but to sustain life without electrify, especially that electricity is a form of energy that cannot be stored like other sources of energy such as food for sustenance, gas in canisters for cooking, petrol in 55 gallon drums for driving cars and heating. But we have come to take for granted to have electricity with the flick of a switch, at any moment.

In spite of the fact that electricity is so vital for our existence, I imagine many are like me, and are clueless of the everyday terms used for electricity.  

Recently, I came across this cartoon and found it graphically presented the relationship between volt, ampere and ohm, terms that regulate the wonder that is the electricity.

I have copied what the terms mean from the source` Wikipedia!!!!

What is a volt? 

A volt is a measure of the electricity moving between two points.

The symbol for volt is V and is named after Alessandro Volta, an Italian physicist

What is an ampere?

An ampere is measure of electricity moving past a point in 1 second. 

‎The symbol for ampere is A and is named after ‎André-Marie Ampère, a French physicist.

What is an Ohm?

An ohm is a measure of the resistance encountered when 1 Volt is pushing 1 Ampere.

This value is usually represented in schematics with the Greek letter "Ω", which is called omega, and pronounced "ohm” and is named after George Simon Ohm, a German 

What is watt?

A Watt is not in the cartoon, because it is a unit, sort of the work done by force (amperes) and the distance the electrons move, volts. Watts = Volts x Amperes

The symbol is W and is named after James Watt, an English physicist

And finally, what is electricity?

Wikipedia says that “Electricity is the flow of electrical power or charge. Electricity is both a basic part of nature and one of the most widely used forms of energy.” Let us say that is exciting the electrons.

Let us not forget to give tribute to Nikola Tesla, who is said to have understandood electricity like no other person before him or since. 

 So, next time around when we flick the electric switch, or plug the computer to catch on what is going in the Facebook, let us pose a minute in appreciation of the thing that is called electricity and the people who made it available for us and are continuing to  study and understand it to best produce it, store it as long as they can and harness its energy for, I imagine wonders to come.

 

 

Everyone’s Yearbook – Amenoun Darekirke – Ամէնուն Տարեգիրքը – 2/2

Garo Kevorkian published  “Everyone's Yearbook - Amenoun Darekirke – Ամէնուն Տարեգիրքը” for 14 years.  He frequently visited Hotel Lux, the inn my father ran and whose guests were almost all Armenians. He would meet them for information. I particularly remember him meeting Yetvart Tchaprast about the history of the Armenian theater. He also would give them copies of his yearbook to take with them upon their return to their communities. Nazareth Berberian, on his Facebook page on November 11, 2023, posted thorough presentation of the man and the yearbook he published. Attached is my translation of that posting. I attempted to keep the order his sentences and the flavor of his expressions, as much as possibleղ. Vahe H Apelian. Բնագիրը կցուած է ներքեւը։

Everyone’s Yearbook – Amenoun Darekirke – Ամէնուն Տարեգիրքը

Garo Kevorkian settled in Beirut in 1954, where he started his swan song, the publication of the "Amenoun Darekirke." During his long stay in Lebanon, he also continued contributing to "Haienik" in Boston, and to "Aztag" in Beirut. He proudly mentioned in his autobiography that, during the 1956-1957 upheaval in Catholicosate of Cilicia, Garo Kevorkian fought fiercely against the Soviet-Bolshevik encroachments to divide the Diaspora and take it under its totalitarian hegemony.

During that same period, Garo Kevorkian also regularly collaborated with Andranik Zarougian and contributed to the "Nairi" Weekly and also with Manuk Aslanian' contributing to "Aztarar" newspaper. Although both newspapers had their inception in the inspiration and ideological orientation of the ARF, but their founders, A. Zarougian and Manuk Aslanian followed a dissidenting course as former ARF-ers. 

***

Garo Kevorkian was richly endowed with the displaced Armenian Diaspora experience having established close and personal acquiantence with the European and Middle Eastern communities from France to Egypt. That life experience encompassed all the fronts of  Diaspora Armenian life.  He confronted the threats to Diaspora national organized identity and collective strenght as a true and royal ARF-er. 

For a whole generation, the "Amenoun Darekirke,” Garo Kevorkian published became a true member of the Armenian family and in fact lived up to its claim of being everyone’s yearbook.  Garo Kevorkian had his own perception of the average Armenian reader and edited a yearbook that not only satisfied the various interests of the reader, but also served in the formation, cultivation and development of the average reader’s Armenian identity.

***

The 14 volumes he published were of an average book size, each with more than 600 pages long. Garo Kevorkian managed to turn the "Amenoun Darekirke " into a truly unique repository of national-literary landmarks, with the publishing of the events that mirrored the Armenian and international life of the year. Moreover, the "Amenoun Darekirke" became a unique in condensing the panorama of the formation and development of the different Armenian communities, seasoned with rich literary-creative, cultural and artistic materials. Every year, in the obituaries section in the "Amenoun Darekirke", he recorded the biographies of the notable Armenians as “Falling Leaves”, immortalizing the deceased in the memory of the generations.

Today - November11 - is the 48th anniversary of the death of Garo Kevorkian, a distinguished Armenian and a faithful member of the ARF, who will remain unforgettable in the memory of generations with his meritorious work that recorded the history for an entire period.

With his ideological and national-political stands and publications, Garo Keorkian embodied the Armenian and the ARF-er of uncompromising convictions. Although he regularly experienced periods of deception and caused deception, nevertheless, he remained the watchful guard of his beloved people, and the faithful ARF-er, a sincere soldier.

The first installment: http://vhapelian.blogspot.com/2023/11/everyones-yearbook-amenoun-darekirke-12.html

 

ԿԱՐՕ ԳԷՈՐԳԵԱՆ (1895-1975).

«Ամէնուն Տարեգիրք»ի վաստակաշատ խմբագիրը՝ արժանաւոր Հայն ու հաւատաւոր Դաշնակցականը

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

………

1952ին Կարօ Գէորգեան հաստատուեցաւ Պէյրութ, ուր եւ ձեռնարկեց իր կարապի երգին՝ «Ամէնուն Տարեգիրքը» շարքի հրատարակման կոթողական գործին։

Լիբանան իր կեցութեան երկարատեւ շրջանին, Կարօ Գէորգեան շարունակեց մնայուն աշխատակցութիւն բերել Պոսթընի «Հայրենիք»ին ու Պէյրութի «Ազդակ»ին։

Յատկապէս «Ազդակ»ի էջերէն, ինչպէս որ ինք հպարտութեամբ կը նշէ ինքնակենսագրականին մէջ, 1956-1957ի Կաթողիկոսական Տագնապի շրջանին, Կարօ Գէորգեան բուռն պայքար մղեց Սփիւռքը պառակտելու եւ ամբողջատիրական մականի տակ առնելու խորհրդային-պոլշեւիկեան ոտնձգութիւններուն դէմ։

Նոյն այդ շրջանին էր, նաեւ, որ ան կանոնաւոր աշխատակցութիւն ունեցաւ Անդրանիկ Ծառուկեանի «Նայիրի»ին ու Մանուկ Ասլանեանի «Ազդարար»ին։ Թէեւ իրենց ներշնչումով ու գաղափարական դիմագիծով երկու թերթերն ալ դաշնակցական ակունք ունէին, բայց իրենց հիմնադիրներուն՝ նախկին դաշնակցականներ Ա. Ծառուկեանի եւ Մ. Ասլանեանի հետեւողութեամբ, նաեւ այլախոհական ուղեգիծ կը պահէին։

***

Տարագիր հայու կեանքի այսքա՜ն հարուստ փորձ եւ Ֆրանսայէն մինչեւ Եգիպտոս տարածուած եւրոպական ու միջին-արեւելեան հայօճախներուն մօտէն՝ անձնական սերտ ծանօթութիւն ունեցող հրապարակագիրը եղաւ Կարօ Գէորգեան։

Այդ կենսափորձը հունաւորուեցաւ, սփիւռքահայ կեանքի բոլոր ճակատներուն վրայ, ազգային մեր կազմակերպ ինքնութեան ու հաւաքական ուժին սպառնացող վտանգները դիմագրաւելու պայքարին անմնացորդ նուիրուելու Կարօ Գէորգեան հաւատաւոր դաշնակցականի գործուն յանձնառութեամբ։

Եւ իբրեւ այդպիսին, 1954ին, երբ Կարօ Գէորգեան սկսաւ լոյս ընծայել «Ամէնուն Տարեգիրք»ը, ազգային-հասարակական եւ գրական-մշակութային հարուստ վաստակի մը վէմին վրայ բարձրացաւ կոթողական շէնքը հայ մամուլը հարստացնող տարեգիրքերու իր շարքին։

Ամբողջ սերունդի մը համար հայ տան հարազատ անդամը եւ իրապէս ալ ամէնուն տարեգիրքը դարձաւ Կարօ Գէորգեանի հրատարակած «Ամէնուն Տարեգիրքը»։

Հայ միջին ընթերցողի պատկերացման իր սեփական ընկալումը ունէր Կարօ Գէորգեան եւ խմբագրեց տարեգիրք մը, որ ոչ միայն բաւարարութիւն տուաւ ընթերցողի բազմազան հետաքրքրութիւններուն, այլեւ ծառայեց իր սեփական պատկերացումով հայ միջին ընթերցողի հայեցի կազմաւորումին, մշակուածութեան եւ զարգացումին։

***

Միջին չափի աւելի քան 600 էջերով լոյս տեսած 14 հատորներով՝ Կարօ Գէորգեան յաջողեցաւ, իւրաքանչիւր տարուան հայկական թէ միջազգային իրադարձութեանց հայելին հանդիսացող հրապարակումներու կողքին, «Ամէնուն Տարեգիրքը» վերածել ազգային-գրական նշխարներու իսկապէս անկրկնելի շտեմարանի մը։

Աւելի՛ն․ «Ամէնուն Տարեգիրքը» հանդիսացաւ տարբեր հայօճախներու կազմաւորման ու զարգացման համապատկերը խտացնող եզակի յիշատակարան մը՝ գրական-ստեղծագործական, մշակութային եւ գեղարուեստական ճոխ նիւթերով համեմուած։

Իսկ իւրաքանչիւր տարուան Հայոց Մեծերու Տերեւաթափը արձանագրող-կենսագրող իր մահագրութիւններով՝ «Ամէնուն Տարեգիրքը» նաեւ ազգային մեր արժէքներն ու արժանաւոր դէմքերը անմահութեան արժանացուց սերունդներու յիշողութեան մէջ։

Այսօր մահուան 48րդ տարելիցն է Կարօ Գէորգեանին՝ վաստակաւոր Հայուն եւ հաւատաւոր Դաշնակցականին, որ սերունդներու յիշողութեան մէջ անմոռանալի պիտի մնայ ամբողջ ժամանակաշրջան մը պատմութեան արժանացուցած իր վաստակաշատ գործով։

Գաղափարական եւ ազգային-քաղաքական իր կեցուածքներով ու հրապարակումներով՝ Կարօ Գէորգեան մարմնաւորեց արմատական համոզումներու տէր Հայն ու Դաշնակցականը, որ թէեւ պարբերաբար ապրեցաւ յուսախաբութեան պահեր եւ յուսախաբութիւններ ալ պատճառեց, այդուհանդերձ՝ մի՛շտ մնաց իր պաշտած ժողովուրդին արթուն պահակը հանդիսացող Դաշնակցութեան հաւատաւոր նուիրեա