When Vartan Mamikonian Was About to Balk - Simon Simonian (1/2)

 This blog was originally posted on Tuesday, August 3, 2021. I am reposting it in memory of DIKRAN GULLEKIAN, whom I had befriended on Facebook. I had asked him to send me a picture of the painting of Vartan Mamikonian, I had seen on a wall in his room, in Beijing, China. Dikran Gullekian passed away on December 30, 2023 in Montreal (see below). I am reposting the blog in his Dikran’s memory.  Vaհe H Apelian

A painting of Vartan Mamikonian courtesy Dikran Gullekian

«Geh khntrvi Khatchatsevel – Կը Խնդրուի Խաչաձեւել» is the title of an unusual book by the late Simon Simonian. He fictionalized an event that allegedly took place in Beirut’s UNESCO Hall filled to capacity, where  some of the Armenian historic figures, such as: Gregory the Illuminator, Catholicos Sahag Bartev, the legendary patriarch of the nation Haig, Dikran the Great, King Drtad and many others, came onto stage and said what they did and what would have happened had it been their way.

The slogan of the event, in classical Armenian, was the following: “There has not been a dusk that was not followed by a dawn”. The  theme of the dignitaries’ discourses was tri fold: 1.What did we do for the Armenian people. 2. How is that the Armenian people survive and did not die off? 3. Why is it that the Armenian people will not die off?

This fictitious event was supervised by the current Armenian political parties, each having assigned a specific task. The Hnchagians were to ring the bell alerting the attendees to the succession of the appearances of these Armenian historical dignitaries on stage. The Tashnags were tasked to oversee the security of the event. The Ramgavars were tasked to maintain silence as the event progressed. The Communists were tasked to create commotion. The event supposedly took place on January 1, 1965, the year the 50^th anniversary of the Armenian genocide was to be commemorated

From the get-go, the readers are alerted that this  unusual event is a satirical Armenian history review. Customarily when organizers announced an upcoming event, they  alerted  the community not to hold another event that would overlap theirs. But this time around, the organizers were imploring to have this event overlapped, which made the title of the book "Please Overlap". After the appearance of the dignitaries on stage was concluded a dinner dance was held. 

The book is 152 pages long and was published by Simon Simonian’s Sevan Publishing House in Beirut in 1965. The book retailed for 2.5 Lebanese Lira, or 3 Syrian pounds. For those who live abroad (aradasahman) the book retailed  for a dollar. 

It should be noted that ardasahman is a term Armenians in Armenia use for those who live outside Armenia. It also should be noted that Simon Simonian was a persona-non-grata in Soviet Armenia and his literary works and the bi-weekly “Spuyrk” he published were banned in Soviet Armenia. Consequently, Simon Simonian must have  known that his book will not see the light of day in Soviet Armenia and the Armenian Diaspora outside Lebanon was abroad for him. Simon Simonian was a fiercely independent person and the only organization he belonged was the compatriotic union of the Sassountsi Armenians. His parental lineage was  from Sassoun.

 A quote in the book pertaining to Vartan Mamigonian prior to the famous Battle of Avarayr, bewildered me. It reads as follows: “On the Greek-Persian border, shortly before the Battle of Avarayr, Zoravar Vardan Mamikonian was stopped  by Armenian border guards as he tried to cross to the Greek side with his entire family, his wife, his two brothers, Hmayak and Hamazasp, and their wives, sons and grad children and with all his blood relatives (nobles) and servants. Vartan Mamikonian declared at the border that he is crossing to the Greek section for the freedom of worship, and that his brother Hmayak was even willing to do begging (pp. 176-7). The border guards returned Vardan Mamikonian and his blood relatives to the Ayraradian plain and showed them the way to Avarayr. It is evident that Vartan was forcibly led to Avarayr, against his free will. They were ordered to rest all winter.” GHAZAR PARBETSI, a relative and friend of the Mamikonians. (Venice Press, pp. 174-185).”

Simon Simonian attributed the quote to the Armenian chronicler Ghazar Parbetsi and “authenticated” it by citing not only the author but  also the pages of the book and its source. When I inquired about the authenticity of the quote, some friends claimed its completely ficticious. Sassoun, Simon Simonian’s claimed it is an authentic quote.  Fortunately, two friends came to my rescue forwarding me a copy of the chronicle and Harout Topjian, who is educated in Cilician See, shared the following by putting it in context and noted that Vartan Mamigonian, angered by the disunity and discord among the Armenian wanted to pass to Armenia under the Hellenic rule. The Armenian nobles having heard from Vasak Sunni, who was the marzban (Persian appointed governor) of Armenia, Vartan Mamigonian’s intention and preparation  to cross to Armenia under the Greek side sent a delegation headed by the priest Ghevont Yerets who assured him the Armenian nobles stood by the secret vow they took, while they pretended yielding to the Persian King Yezkert’s demands and accepting the Persian religion so that they could return to Armenia for the sake of their homes and families. The delegation implored him to return for they knew without Vartan Mamigonian’s leadership they will not be able to counter the eminent attack by the angered Persian king. 

Vartan Mamigonian relented and returned noting to them he feared neither  the enemy, nor the dreaded war. It is only because of the divided loyalties and disorderly deeds that he decided to move to Armenia on the Byzantine side with his family, brothers, their families and his courtiers and that he would return as long as the nobles promised to act in an orderly manner and remain united.

Thus began the preparation of the famous battle waged on the plains of Avarayr. The disunity and the discord among the Armenians appeared to have posed to doom the most famous Armenian battle, its contemporary chronicler Eghishé described in detail.

As to the Simonian’s quote, there is a kernel of truth in it, but surely he has changed the wording as the actual text by Ghazar Parbetsi indicates (next).

 

Note:          Simon Simonian’s posted quote: “Յոյն-պարսկական սահմանին վրայ, Աւարարայրի ճակատամարտէն քիչ առաջ, Հայ սահմանապահերու կողմէ վար դրուեցաւ Ծօրավար Վարդան Մամիկոնեան, երբ կը փորձէր պարսկական բաժնէն յունական կողմը անցնիլ՝ իր ամբողջ ընտանիքին եւ տոհմին – կնկան, երկու եղաբայրներուն՝ Հմայակին եւ Համազասպի, անոնց կիներուն, զաւակներուն ու թռռներուն, իր բոլոր արիւնակից ազգականերուն (ազնուական) եւ ծառաներուն հետ։ Վարդան Մամիկոնեան սահմանին վրայ յայտարարեց թէ ոգիի ազատութեան համար կ՚անցի յոունական բաժինը, իսկ իր եղբայր Հմայեակ՝ նոյիսկ մուրացկանութիւն ընելու համար ( էջ 176-7)։ Սահմանապահերը Այրարատեան դաշտ վերադարձուձին Վարդան Մամիկոնեանն որ իր արիւնակիցները եւ անոնց ցոյց տուին Աւարարայրի ճամբան։ Յայտի է որ Վարդան բռ նութեամբ կ՚առաջնորդուի Աւարայր, իր ազատ կամքէն հակառակ։ Հրամայուեցաւ անոնց՝ ամբողջ ձմեռը հանտիստ ըմել։ՂԱԶԱՐ ՓԱՐՊԵՑԻ, Մամիկոնեաններու ազգական եւ բարեկամ պատմիչ։ (Տպ. Վենետիկ, էջ 174-185 ).

                                                                                    ***

Dikran Gullekian

 

Hamprtsoum Antourian broke the news of the death of Dikran Gullekian noting:  “With great regret I announce the death of a great friend DIKRAN GULLEKIAN (KELEKIAN), a the of 70 after a long illness. He left us quietly in the evening of December 30, 2023."

I befriended Dikran on Facebook. He was born and raised in Lebanon. The whirlwinds of life had taken him to Beijing, China where he made a living catering middle-eastern food and had become a good ambassador to all things in Armenian. He was divorced after having married locally. He often posted about food and about pets. He appeared to be an animal lover.

ON December 10, 2019, Suzanne Ajamian, on behalf the Armenian community in China (CHINA-HAY) posted that “Dikran Gullekian, an Armenian residing in Beijing and fighting for his  December 9, our friend Dikran Gullekian – much loved for his kind heart and delicious hummus – suffered a stroke requiring immediate heart surgery to save his life. Together the Beijing community raised a miraculous Y250,000 for doctors to successfully operate on Monday night. Dikran is now stable in the ICU and faces a long road for recovery.

It was around that time that I befriended him on Facebook. He seemed to get by doing what he did, middle eastern cuisine and attended to pets. He had posted a picture of Vartan Mamikonian he had someone draw for him. I had asked him to have a picture of the painting forward to me. He did and I posted it in my blog and reposted it here next to a picture of his.  He left the painting behind in Beijing, China,  when he moved to Montreal, Canada where he had relatives and friends. He passed away, on December 30, 2023, as posted.

I attached some of the comments on his Facebook page.

 

“He is one friend I miss a lot, he was my 5th friend on FB. Humorous, kind, respectful & very considerate. I pray for the Holy Spirit to comfort us all.... in Jesus Name. (Nora Matossian)

 

“RIP my friend. will miss our talk around food and Spice”.  (Bedros Bedros) 

 

“Just learnt the passing of Dikran, RIP “Laogu. (Zhen Gupo)

 

“Rest in Eternal Peace dear Dikran my Facebook friend, although I never met you but you were a part of my daily visit to Facebook” (Armineh  Արմինէ Khachadourian)

 

“老友老顧Dikran Gullekian於加拿大時間2023/12/30過世

享壽70歲 RIP” Leo Liu

 

 

 

 

 

The audacity of Vartan

Vaհe H Apelian

It’s February and it’s the month in which the name Vartan dominates Armenian calendar. It’s the month that we celebrate Vartanank, The Feast of Vartanantz, also known as the Feast of St. Vartan the Captain and Companions. It is in celebration of the 451 A.D. Battle of Avarayr, led by Vartan Mamigonian. 

But it is not about Vartan Mamigonian I am going to muse in this blog, in this month of February. But it's about the former foreign minister of Armenia, Vartan Oskanian, who seems to have taken his one-time vocation in foreign ministry and brought it to the  Diaspora. But, his mission is not for forging an alliance between Diaspora and Armenia, or soliciting Diaspora supporting the government the citizens of Armenia have chosen. His present-day ministerial mission is to incite Diaspora against it. I have to correct myself and note that it is to incite the Armenians in the West to stand against the present government the citizens of Armenia voted for thrice, the first time by a snap parliamentary election on May 8, 2018, and twice by general elections; one held  in December 2018, and the other in June 2021. His message, in his impeccable English, is not addressed  to the Russian Armenians, because he wants the Armenians in the Western hemisphere and in Armenia, present Armenia on a platter onto the fold of the Russian Federation, damning Nikol Pashinyan policy of diversification and the pursuit of the crossroad for peace initiative.

Vartan Oskanian, should know that not all Armenians think the way he does. Yes, Armenians living in the United States are painfully aware of the ever-evolving geopolitics. They also know that no other super power in its day, has been as restrained as America was after Word War II. They also know that no other nation, no other people, has helped Armenians in their times of need, as America and Americans did.  And this blogger will not forget what Simon Vratsian said, “Whatever happens; however we regard America’s role in the Armenian Question, we do not forget nor should we forget the U.S. humanitarian assistance to Armenia and the provisions they provided.” (Link 1)

What is the message Vartan Oskanian brings to the Armenians in the west?

In fact, it is a very simple message. It goes like this.

See folks, he says, your United States government is so unreliable that you should heed to its ugly American reality, and you should have the citizens of Armenia also heed to the ugly American "reality". Much like Ukraine that faces dwindling American support, Armenia will soon face the same unsettling scenario, in spite of the cordial relations that have come about between Armenia and the United State of America. 

In simple terms, Vartan Oskanian’s mission is for Western Armenians renounce Armenian American relations, and help Armenia  do the same, right onto the Russian Federation fold. Forget about the Russia reneging its November 9, 2020 agreement and seeing that Azerbaijan depopulated the native Armenians to the latest soul, and had eight of its leaders abduct and have them languish in the Baku prisons. That, he implies, came about because of the fault of the present Armenian leaders. Don’t you see, what happened to the last president of Republic of Artsakh, who signed the capitulation of the Republic he presided? Vartan Osaknian implies. Samvel Shahramadian was flown on Russian helicopter to Armenia and lives there a comfortable life. So will Armenia and Armenians and so will of course Vartan Oskanian, Robert Kocharian and their cronies.

Coming to Vartan Oskanian

Vartan Oskanian is a repatriate who joined the Armenian foreign ministry under president Levon Ter Petrosyan, and in a relatively short period of time worked his way up the diplomatic hierarchy. He likely knew LTP’s policy about settling the Karabagh issue by major concessions LTP asserted in his November 1, 1997 position paper titling it “War or peace, time to get serious.” Where LTP noted:

“The only option for solving the Karabakh question is compromise, which does not mean victory for one side and defeat for the other but by possible agreement reached through conflict resolution. Let them not try to mislead the people by saying that there is an alternative to compromise. The alternative to compromise is war.

Rejection of compromise and maximalism (striving to achieve the maximum and not the possible) is the shortest way to the complete destruction of Karabakh and deterioration of the situation in Armenia.

It is not about giving or not giving Karabakh. It is about keeping Karabakh Armenian. It was inhabited by Armenians for 3000 years and it should be inhabited by Armenians after 3000 years." (Link 2)

But a few months after publishing his policy position for settling of the Karabagh issue, LTP was forced to resign. The palace coup was led by a quartet that included Robert Kocharian, Sezh Sargsyan, Vazken Sargsyan and Vartan Oskanian.

The consequences of the shift of the policy is the chapter before last of the torturous and tragic Armenian history, whose last chapter is the present day Republic of Armenia.

Much will be written about the period between the February 1998 forced resignation of LTP and September, 2023 capitulation of Republic of Artsakh. But one thing is regrettably certain for me. Years will turn into decades, into quindecinnium (quarter century), and semi-century and on. Not much will remain from the once proud native Armenian inhabitants of historic Artsakh, the land of the legendary Meliks. 

But the red poppies will continue to blossom on the hills of mountainous Nagorno-Karabagh, as Artsakh recedes onto history and Vartan Oskanian too, unlike Vartan Mamigonian, will never be able to redeem himself.   

                                                ***

Links:

1. REPUBLIC OF ARMENIA’S ECONOMIC STATUS IN THE BEGINNING OF 1919 and THE U.S. HUMANITARIAN ASSISTANCE

 https://vhapelian.blogspot.com/2019/02/republic-of-armenias-economic-status-in.html

2.  The most consequential palace coup in recent Armenia.histor

   https://vhapelian.blogspot.com/2025/02/vartan-oskanian-is-complicit-in-most.html

The audacity of Vartan

Vahe H Apelian

A field of red poppies on a hillside in Nagorno-Karabakh, June 3, 2019

It’s February and it’s the month in which the name Vartan dominates Armenian calendar. It’s the month that we celebrate Vartanank, The Feast of Vartanantz, also known as the Feast of St. Vartan the Captain and Companions. It is in celebration of the 451 A.D. Battle of Avarayr, led by Vartan Mamigonian. 

But it is not about Vartan Mamigonian I am going to muse in this blog, in this month of February. But it's about the former foreign minister of Armenia, Vartan Oskanian, who seems to have taken his one-time vocation in foreign ministry and brought it to the  Diaspora. But, his mission is not for forging an alliance between Diaspora and Armenia, or soliciting Diaspora supporting the government the citizens of Armenia have chosen. His present-day ministerial mission is to incite Diaspora against it. I have to correct myself and note that it is to incite the Armenians in the West to stand against the present government the citizens of Armenia voted for thrice, the first time by a snap parliamentary election on May 8, 2018, and twice by general elections; one held  in December 2018, and the other in June 2021. His message, in his impeccable English, is not addressed  to the Russian Armenians, because he wants the Armenians in the Western hemisphere and in Armenia, present Armenia on a platter onto the fold of the Russian Federation, damning Nikol Pashinyan policy of diversification and the pursuit of the crossroad for peace initiative.

Vartan Oskanian, should know that not all Armenians think the way he does. Yes, Armenians living in the United States are painfully aware of the ever-evolving geopolitics. They also know that no other super power in its day, has been as restrained as America was after Word War II. They also know that no other nation, no other people, has helped Armenians in their times of need, as America and Americans did.  And this blogger will not forget what Simon Vratsian said, “Whatever happens; however we regard America’s role in the Armenian Question, we do not forget nor should we forget the U.S. humanitarian assistance to Armenia and the provisions they provided.” (Link 1)

What is the message Vartan Oskanian brings to the Armenians in the west?

In fact, it is a very simple message. It goes like this.

See folks, he says, your United States government is so unreliable that you should heed to its ugly American reality, and you should have the citizens of Armenia also heed to the ugly American "reality". Much like Ukraine that faces dwindling American support, Armenia will soon face the same unsettling scenario, in spite of the cordial relations that have come about between Armenia and the United State of America. 

In simple terms, Vartan Oskanian’s mission is for Western Armenians renounce Armenian American relations, and help Armenia  do the same, right onto the Russian Federation fold. Forget about the Russia reneging its November 9, 2020 agreement and seeing that Azerbaijan depopulated the native Armenians to the latest soul, and had eight of its leaders abduct and have them languish in the Baku prisons. That, he implies, came about because of the fault of the present Armenian leaders. Don’t you see, what happened to the last president of Republic of Artsakh, who signed the capitulation of the Republic he presided? Vartan Osaknian implies. Samvel Shahramadian was flown on Russian helicopter to Armenia and lives there a comfortable life. So will Armenia and Armenians and so will of course Vartan Oskanian, Robert Kocharian and their cronies.

Coming to Vartan Oskanian

Vartan Oskanian is a repatriate who joined the Armenian foreign ministry under president Levon Ter Petrosyan, and in a relatively short period of time worked his way up the diplomatic hierarchy. He likely knew LTP’s policy about settling the Karabagh issue by major concessions LTP asserted in his November 1, 1997 position paper titling it “War or peace, time to get serious.” Where LTP noted:

“The only option for solving the Karabakh question is compromise, which does not mean victory for one side and defeat for the other but by possible agreement reached through conflict resolution. Let them not try to mislead the people by saying that there is an alternative to compromise. The alternative to compromise is war.

Rejection of compromise and maximalism (striving to achieve the maximum and not the possible) is the shortest way to the complete destruction of Karabakh and deterioration of the situation in Armenia.

It is not about giving or not giving Karabakh. It is about keeping Karabakh Armenian. It was inhabited by Armenians for 3000 years and it should be inhabited by Armenians after 3000 years." (Link 2)

But a few months after publishing his policy position for settling of the Karabagh issue, LTP was forced to resign. The palace coup was led by a quartet that included Robert Kocharian, Sezh Sargsyan, Vazken Sargsyan and Vartan Oskanian.

The consequences of the shift of the policy is the chapter before last of the torturous and tragic Armenian history, whose last chapter is the present day Republic of Armenia.

Much will be written about the period between the February 1998 forced resignation of LTP and September, 2023 capitulation of Republic of Artsakh. But one thing is regrettably certain for me. Years will turn into decades, into quindecinnium (quarter century), and semi-century and on. Not much will remain from the once proud native Armenian inhabitants of historic Artsakh, the land of the legendary Meliks. 

But the red poppies will continue to blossom on the hills of mountainous Nagorno-Karabagh, as Artsakh recedes onto history and Vartan Oskanian too, unlike Vartan Mamigonian, will never be able to redeem himself.   

                                                ***

Links:

1. REPUBLIC OF ARMENIA’S ECONOMIC STATUS IN THE BEGINNING OF 1919 and THE U.S. HUMANITARIAN ASSISTANCE

 https://vhapelian.blogspot.com/2019/02/republic-of-armenias-economic-status-in.html

2.  The most consequential palace coup in recent Armenia.histor

   https://vhapelian.blogspot.com/2025/02/vartan-oskanian-is-complicit-in-most.html

 

 

“War or peace, time to get serious.”: A document for history in translation – Part 4/4 -

 Բնագիրը կցուած է։ “War or peace, time to get serious" - "Պատերազմ թէ՞ խաղաղութիւն՝ լրջանալու պահը" - is president Levon Ter Petrosyan’s (LTP) position paper for the resolution of the Karabagh conflict, he published on November 1, 1997, where he advocated concessions for resolving the lingering Karabagh conflict. This is the fourth and last segment of my translation of the document.  Vaհe H Apelian 

The opposition press spares no effort to impress the public that Nagorno Karabakh supports the package version of the settlement, while Armenia supports the phased version, which is fraught with serious dangers. I probably would not have touched on this issue if, to my surprise, the representatives of Karabakh had not made similar statements.

Those who closely followed the September 26 press conference should have noticed that I considered both package and phased solutions to be "real (real) options". I also mentioned that Armenia accept with serious reservations the first plan presented by the co-chairs, which was nothing but a package version of the settlement. And only after Azerbaijan and Nagorno-Karabakh categorically refused in writing that option, the co-chairs had to propose a staged (or phased) solution to the parties.

In the press conference, I specifically said: "What actually happened?" The mediators and all of us were convinced that today Karabakh and Azerbaijan are not ready to discuss the issue of the status of Nagorno Karabakh, because each of them has their own idea about that status, which is sharply opposed to the opponent's point of view. Everyone was convinced of this. I think the only realistic approach was chosen. If such a version of the solution is not accepted, that is, it is not feasible, today an attempt should be made to implement the "phase by phase" version of the solution" ("Republic of Armenia", September 27, 1997).

By rejecting first, the packaged and then phased solutions and today proposing to return to the package version, the Karabakh side has put both Karabakh and Armenia in an uncomfortable situation. However, I do not consider the situation tragic or a dead end, because it is possible to combine those two options easily. The idea is very simple. as a result of the negotiations, the staged version of the settlement is signed, but it is applied after the clarification of the status of Nagorno Karabakh. By doing so, Karabakh proves its constructiveness to the international community, shows that it has no intention to preserve the occupied territories, and on the other hand, serious progress is recorded in the settlement process, and the negotiations, which were interrupted for about a year, are resumed.

The main thing is the resumption of the negotiations that were interrupted today, for which it is necessary to agree on the draft document that is the basis of the negotiations between the conflicting parties in a short time. If it doesn't happen before the OSCE upcoming session of the Council of Ministers, which will be held in Copenhagen this December, then serious complications can await us.

Conspiracy is excluded.

The opposition is also trying to create the impression that the co-chairs are organizing a conspiracy against Karabakh, in which Levon Ter-Petrosyan is also participating due to incompetence or treacherous intent. In order to create such an impression, the secrecy of the negotiations is particularly manipulated, although I think I have exhaustively addressed this fear in my speech at the 9th Congress of the ANM. I have to repeat the relevant part of the speech.

"Secret does not necessarily mean conspiracy. This is just an international diplomatic practice to facilitate the negotiation process, keeping it away from unnecessary noise and propagandistic speculation. It is enough to remind that the current process of Arab-Israeli settlement was preceded by years of secret negotiations.

It is clear that only the phase of negotiations will proceed in secret, and after the agreements are reached, but before the final agreements are signed, the settlement plan will naturally be submitted to our court, as well as to the people of Artsakh and Azerbaijan...

I can fully assure you of one thing. Armenia will never sign any document without the signature of Nagorno Karabakh" ("Republic of Armenia", July 15, 1997).

It seems that everything has been said for people with more or less logic and elementary mental abilities. But for people who are used to magic and suffering from the fever to mislead the people, what is the point of considering logic or reason in general, when you can distort the words of the opponent and make imaginary attributions to cover up one's own nakedness by drawing, relying on the baser human instincts?

Conspiracy, in fact, is excluded not by subordinate (subjective) circumstances, that is, not because Levon Ter-Petrosyan or someone else wants or imagines it that way, but purely from a legal point of view. In other words, there will be a clear legal mechanism for controlling the settlement of the Karabakh issue, which will include the following milestones.

a) As mentioned above, after the agreements are reached, but before the final agreements are signed, the settlement plan will be submitted to the court of the interested peoples;

b) Nagorno Karabakh's signature will be under any settlement plan or agreement.

c) After signing, the settlement plan or agreement must be ratified by the parliaments of the conflicting parties.

As we can see, both the people and the opposition will have the opportunity to fully control the settlement process and influence its results. I will only be happy if, during public discussions and parliamentary debates, the opposition comes up with alternative proposals and programs that will enable us to make the right decisions, because we have no right to make mistakes in the Nagorno Karabakh issue.

Let's not engage in self-deception and cherish empty illusions, we have no allies in the issue of Karabakh's independence. No one will solve the existing wrinkle for us. We will solve it, and we will solve it to the best of our ability. Our only ally is the refusal of adventure.

I do not aim to make the situation tragic and I do not sound the alarm at all, because I am confident in the common sense of our people.

"Republic of Armenia", November 1, 1997.

Note: A document for history http://vhapelian.blogspot.com/2024/10/a-document-for-history-war-or-peace_20.html

.*****

 

 

Բնագիրը՝

Փաթեթային, թե՞ փուլային լուծում

Ընդդիմադիր մամուլի կողմից ջանք չի խնայվում հասարակությանը տպավորելու համար, թե իբր Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանում է կարգավորման փաթեթային տարբերակը, իսկ Հայաստանը՝ փուլայինը, որը հղի է լուրջ վտանգներով։ Ես թերեւս չանդրադառնայի այս հարցին, եթե ի զարմանս ինձ, նման հայտարարություններ չանեին նաեւ Ղարաբաղի ներկայացուցիչները։

Սեպտեմբերի 26-ի մամլո ասուլիսին ուշադիր հետեւողները պետք է նկատած լինեին, որ թե՛ փաթեթային, թե՛ փուլային լուծումները ես համարել եմ «իրական (ռեալ) տարբերակներ»։ Նշել եմ նաեւ, որ Հայաստանը լուրջ վերապահումներով ընդունել է համանախագահների ներկայացրած առաջին ծրագիրը, որը ոչ այլ ինչ էր, եթե ոչ կարգավորման փաթեթային տարբերակ։ Եւ միայն այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը եւ Լեռնային Ղարաբաղը գրավոր կերպով կտրականապես մերժել են այդ տարբերակը, համանախագահներն ստիպված են եղել կողմերին առաջարկել փուլային լուծում։

Ասուլիսում իմ կողմից մասնավորապես ասված է. «Ըստ էության ի՞նչ տեղի ունեցավ։ Միջնորդներն էլ, մենք բոլորս էլ համոզվեցինք, որ այսօր Ղարաբաղը եւ Ադրբեջանը պատրաստ չեն քննարկել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը, որովհետեւ նրանցից յուրաքանչյուրն ունի այդ կարգավիճակի մասին իր սեփական պատկերացումը, որը կտրուկ հակադրվում է հակառակորդի տեսակետին։ Այս հարցում բոլորը համոզվեցին։ Ես կարծում եմ, ընտրվեց միակ իրատեսական մոտեցումը։ Եթե լուծման նման տարբերակը չի ընդունվում, այսինքն իրագործելի չէ, այսօր պետք է փորձ կատարել իրագործել լուծման «փուլ առ փուլ» տարբերակը» («Հայաստանի Հանրապետություն», 27 սեպտեմբերի, 1997թ.)։

Մերժելով նախ փաթեթային, ապա՝ փուլային լուծումները եւ այսօր առաջարկելով կրկին վերադառնալ փաթեթային տարբերակին, ղարաբաղյան կողմն անհարմար դրության մեջ է դրել թե՛ Ղարաբաղը, թե՛ Հայաստանը։ Այնուամենայնիվ, վիճակը ես ողբերգական կամ փակուղային չեմ համարում, քանի որ հնարավոր է այդ երկու տարբերակները հեշտությամբ համատեղել։ Գաղափարը շատ պարզ է. բանակցությունների արդյունքում ստորագրվում է կարգավորման փուլային տարբերակը, բայց այն կիրառվում է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հստակեցումից հետո։ Դրանով Ղարաբաղը միջազգային հանրությանն ապացուցում է իր կառուցողականությունը, ցույց է տալիս, որ ոչ մի մտադրություն չունի պահպանել գրավված տարածքները, իսկ մյուս կողմից՝ լուրջ առաջխաղացում է արձանագրվում կարգավորման գործընթացում, եւ վերսկսվում են շուրջ մեկ տարի ընդհատված բանակցությունները։

Գլխավորն այսօր ընդհատված բանակցությունների վերսկսումն է, որի համար անհրաժեշտ է կարճ ժամանակում վերջիվերջո հակամարտող կողմերի միջեւ համաձայնեցնել բանակցությունների հիմք հանդիսացող փաստաթղթի նախագիծը։ Եթե դա տեղի չունենա մինչեւ ԵԱՀԿ նախարարների խորհրդի առաջիկա նիստը, որը կայանալու է այս տարվա դեկտեմբերին Կոպենհագենում, ապա մեզ լուրջ բարդություններ կարող են սպասել։

Դավադրությունը բացառվում է

Ընդդիմության կողմից փորձ է արվում ստեղծել նաեւ այն տպավորությունը, թե համանախագահների կողմից Ղարաբաղի դեմ դավադրություն է կազմակերպվում, որին ապաշնորհության պատճառով կամ դավաճանական դիտավորությամբ մասնակցում է նաեւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը։ Նման տպավորության ստեղծման նպատակով մասնավորապես շահարկվում է բանակցությունների գաղտնիության հանգամանքը, թեեւ այդ մտավախությանը, կարծում եմ, ես սպառիչ կերպով անդրադարձել եմ ՀՀՇ 9-րդ համագումարի իմ ելույթում։ Ստիպված եմ կրկնել ելույթի համապատասխան հատվածը.

«Գաղտնին անպայման դավադրություն չի նշանակում։ Սա պարզապես միջազգային դիվանագիտական պրակտիկա է՝ հեշտացնելու համար բանակցությունների գործ ընթացը, այն հեռու պահելով ավելորդ աղմուկից ու պրոպագանդիստական շահարկումներից։ Բավական է հիշեցնել, որ արաբա-իսրայելյան կարգավորման ներկա գործընթացին նախորդել են տարիներ տեւած գաղտնի բանակցություններ։

Հասկանալի է, որ գաղտնի է ընթանալու միայն բանակցությունների փուլը, իսկ համաձայնությունների կայացումից հետո, բայց վերջնական պայմանագրերի ստորագրումից առաջ, կարգավորման ծրագիրը, բնականաբար, ներկայացվելու է ինչպես մեր, այնպես էլ Արցախի եւ Ադրբեջանի ժողովուրդների դատին…

Մի բանում ձեզ կարող եմ լիովին վստահեցնել. Հայաստանը երբեւէ չի ստորագրի որեւէ փաստաթուղթ, որ ի տակ չի լինի նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի ստորագրությունը» («Հայաստանի Հանրապետություն», 15 հուլիսի, 1997թ.)։

Թվում է, թե քիչ թե շատ տրամաբանող եւ տարրական մտավոր կարողություններ ունեցող մարդկանց համար ասված է ամեն ինչ։ Բայց աճպարարության սովոր եւ ժողովրդին մոլորության մեջ գցելու տենդով տառապող մարդկանց համար ի ՜նչ փույթ հաշվի նստել տրամաբանության կամ ընդհանրապես բանականության հետ, երբ կարելի է ընդդիմախոսի խոսքերն աղավաղելու եւ երեւակայական վերագրումներ կատարելու միջոցով քողածածկել սեփական մերկությունը՝ հույս դնելով ստորագույն մարդկային բնազդների վրա։

Դավադրությունն, ըստ էության, բացառվում է ոչ թե ենթակայական (սուբյեկտիվ) հանգամանքներով, այսինքն ոչ թե այն պատճառով, թե Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը կամ այլ ոմն այդպես է կամենում կամ պատկերացնում, այլ զուտ իրավական առումով։ Այսինքն՝ գործելու է Ղարաբաղի հարցի կարգավորման վերահսկման հստակ իրավական մեխանիզմ, որն ընդգրկելու է հետեւյալ հաջորդական հանգրվանները.

ա) ինչպես վերը նշվեց, համաձայնությունների կայացումից հետո, բայց վերջնական պայմանագրերի ստորագրումից առաջ կարգավորման ծրագիրը ներկայացվելու է շահագրգիռ ժողովուրդների դատին.

բ) կարգավորման ցանկացած ծրագրի կամ պայմանագրի տակ լինելու է Լեռնային Ղարաբաղի ստորագրությունը.

գ) ստորագրումից հետո կարգավորման ծրագիրը կամ պայմանագիրը պետք է վավերացվի հակամարտող կողմերի խորհրդարանների կողմից։

Ինչպես տեսնում ենք, ե՛ւ ժողովուրդը, ե՛ւ ընդդիմությունը հնարավորություն է ունենալու լիակատար կերպով վերահսկել կարգավորման գործընթացը եւ ազդել նրա արդյունքների վրա։ Ես միայն ուրախ կլինեմ, եթե հրապարակային քննարկումների եւ խորհրդարանական բանավեճերի ընթացքում ընդդիմությունը հանդես գա այլընտրանքային առաջարկներով ու ծրագրերով, որոնք մեզ հնարավորություն կտան կայացնել ճիշտ որոշումներ, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում մենք սխալվելու իրավունք չունենք։

Ինքնախաբեությամբ չզբաղվենք եւ զուր պատրանքներ չփայփայենք՝ Ղարաբաղի անկախության հարցում մենք դաշնակիցներ չունենք։ Ոչ ոք մեր փոխարեն չի լուծելու առկա կնճիռը։ Մենք ենք լուծելու, եւ լուծելու ենք մեր ուժերի ներածի չափով։ Մեր միակ դաշնակիցը արկածախնդրության մերժումն է։

Ես նպատակ չեմ հետապնդում ողբերգականացնել իրավիճակը եւ ամենեւին տագնապ չեմ հնչեցնում, քանի որ վստահ եմ մեր ժողովրդի ողջամտությանը։

«Հայաստանի Հանրապետություն», 1 նոյեմբերի, 199

Only four Armenian dailies at the present in the Diaspora

 Բնագիրը Կցուած է։ Attached is my commentary and  abridged translation of an article  about Armenian newspapers in “Aztag” Daily reproduced from “Ararat” journal. The link is attached below. Vaհe H Apelian

Courtesy Ararat journal of Beirut

At the present, only 4 Armenian-language dailies in classic print are published in the entire Diaspora. The oldest Armenian daily still in print in Diaspora is «Jamanak». It was founded in 1908 by brothers Misak and Sarkis Koçunyan. The newspaper has been owned by the Koçunyan family ever since. The current editor-in-chief is Ara Koçunyan, a fourth-generation member of the family. “Marmara” is a social and political daily newspaper. It has been published in print since 1940, in Istanbul. “Aztag” is the official daily of the Armenian Revolutionary Federation (Dashnaktsutiun) in Lebanon. It was started in 1927. Its first issue appeared on 5 March 1927 in Beirut, Lebanon. “Alik”. is the Armenian daily in print published in Tehran, Iran. It was founded in March 1931. It was initially a weekly, and beginning 1935 it started publishing once every two days. In 1941 it became a daily and has been published continuously. 

Up to the late 80’s or early 90’s, more than 15 Armenian-language dailies in print were published in the Diaspora. These dailies had their loyal stuff and equally loyal readers, who represented a significant number. For example, at the Second World War II, the circulation of the Paris daily "Harach" was around 5,000.

As the decades passed, the capability of reading in Armenian dwindled, as did our daily newspapers. The number of subscribers gradually decreased.  One by one, the qualified stuff of the old guard left this world. There were no more skilled and Armenian-speaking editors left to fill the void. Economic challenges also began to threaten the Armenian newspapers. Commercial and social advertisements decreased. As a result of all this, many of our dailies either involuntarily turned into weeklies or finally ceased publication.

To give a striking example, during the decade of 2002-2012, three local Armenian newspapers successively ceased to exist before the cold gaze of the Armenian community in Paris: the 17-year-old daily "Gamk", the 84-year-old daily "Harach" and the 52-year-old weekly "Ashkhar".

There are several former dailies that have either reduced their frequency or appear only online. They do not have a paper edition, or if they do, it is not on a daily basis. Fortunately, a number of bi-weekly newspapers (for example, Paris' “Nor Harach” and Beirut's “Ararat”) and other weeklies strive to keep the Armenian script alive in various communities.

Our newspapers, almost all of them, have their own websites and serve the Armenian reader for free. But, the overwhelming percentage of Armenians, especially the younger generation, is not interested in these websites, does not feel the need to read news or articles in the Armenian dialect. 

There was a time when the expression “An Armenian newspaper is a friend of the Armenian home” became a slogan. Those happy days are behind us. Today, an Armenian person, be university student avoids reading newspapers in Armenian because the person CANNOT READ ARMENIAN, or has serious difficulty reading in Armenian, even if the person graduated from an Armenian school, is Armenian-speaking. The culture of reading is not being instilled in them, or perhaps do not find the Armenian world attractive and beneficial, or cannot make time, etc., etc.

Let's cherish the Armenian journals that still are around.

Did you read one of them, today?

L (Levon) Sh (Sharoyan)

                                            *** 

 Բնագիրը՝ Կար ժամանակ, երբ սփիւռքի տարածքին լոյս կ՛ընծայուէին աւելի քան 15 հայատառ օրաթերթեր: Պատկերը այդպէս էր գո՛նէ մինչեւ 80-ականներու վերջերը կամ 90-ականներու կէսերը:

 

Այդ օրաթերթերը ունէին իրենց հաւատարիմ աշխատակիցներն ու նո՛յնքան հաւատարիմ ընթերցողները, որոնք պատկառելի թիւ մը կը ներկայացնէին: Օրինակ, Բ. Աշխարհամարտի նախօրէին Փարիզի «Յառաջ» օրաթերթին տպաքանակը 5000-ի շուրջ եղած է:

 

Քանի սահեցան տասնամեակները, հայախօսութեան նահանջին ու հայերէն ընթերցումի չքացումին զուգահեռ` թուլցան ու տկարանալ սկսան նաեւ մեր օրաթերթերը: Նախ բաժանորդներու թիւը հետզհետէ պակսեցաւ: Յետոյ` հին շրջաններու որակաւոր աշխատակիցները մի առ մի հեռացան այս աշխարհէն, ինչ որ ստիպողաբար մղեց թերթերը իրենց սիւնակները լեցնելու արտատպումներով (ոչ անպայման ճաշակաւոր ու պիտանի նիւթերու ընտրութեամբ…): Մեր շուրջ չմնացին նաեւ հմուտ ու հայկաբան խմբագիրներ ալ, հետեւաբար տուժեց թերթին բովանդակութիւնը: Լեզուն կորսնցուց իր փայլքը, սխալագրութիւնները լա՜յն չափերով ողողեցին թերթերուն էջերը… Այսօր շատ անխնամ ու որձեւէգ արեւմտահայերէն մըն է, որ կը տիրապետէ սփիւռքեան մեր մամուլին վրայ:

 

Միւս կողմէ` տնտեսական նեղութիւնները եւս սկսան սպառնալ հայ թերթերու գոյութեան: Առեւտրական ու ազգային բնոյթի ծանուցումները նուազեցան: Այս բոլորին որպէս հետեւանք, բնականաբար, մեր օրաթերթերէն շատեր կա՛մ շաբաթաթերթի վերածուեցան ակամայ, կա՛մ ալ վերջնականապէս փակեցին իրենց խմբագրատուներուն դռները…

 

Ուշագրաւ օրինակ մը տուած ըլլալու համար ըսենք, որ 2002-2012-ի տասնամեակի ընթացքին Փարիզի ստուարաթիւ հայութեան սառն հայեացքին առջեւ իրերայաջորդ կերպով դադրեցան տեղական երեք հայերէն թերթեր` 17-ամեայ «Կամք» օրաթերթը, 84-ամեայ «Յառաջ» օրաթերթը եւ 52-ամեայ «Աշխարհ» շաբաթաթերթը:

 

Այսօր ամբողջ սփիւռքի տարածքին լոյս կը տեսնեն լոկ 4 հայատառ օրաթերթեր` դասական տպագիր ձեւով (թուղթի վրայ): Կան քանի մը նախկին օրաթերթեր, որոնք կա՛մ կրճատած են իրենց պարբերականութիւնը, կա՛մ ալ կ’երեւին լոկ համացանցային «օնլայն» դրութեամբ: Թղթային տպագրութիւն չունին, կամ եթէ ունին, ամէնօրեայ դրութեամբ չէ: Պատնէշի վրայ մնացող 4 օրաթերթերն են` Պէյրութի «Ազդակ»-ը, Պոլսոյ «Ժամանակ»-ն ու «Մարմարա»-ն եւ Թեհրանի «Ալիք»-ը: Բարեբախտաբար այս ցանկին վրայ կրնանք աւելցնել աւելի մեծ թիւ մը երկօրեաներու (օրինակ` Փարիզի «Նոր Յառաջ»-ը եւ Պէյրութի «Արարատ»-ը), ու` շաբաթաթերթերու, որոնք տարբեր գաղութներու մէջ կը ջանան հայ գիրը ապրեցնել հայ մարդոց շրթներուն վրայ կամ հոգիին խորը` թիավարելով հոսանքն ի վեր…

 

Մեր թերթերը, գրեթէ բոլորն ալ, ունին իրենց կայքէջերը ու ձրիաբար կը սպասարկեն հայ ընթերցողին` առանց դոյզն ակնկալութեան: Եւ սակայն… հայորդիներու (մա՛նաւանդ երիտասարդ խաւի) ջախջախիչ տոկոսը չի հետաքրքրուիր այս կայքէջերով, պահանջ չի զգար հայ բարբառով լուր կամ յօդուած կարդալու: Ախտաճանաչումի կարօտ երեւոյթ է այս:

 

Կար ժամանակ, երբ նշանաբանի վերածուած էր «Հայ թերթը ընկերն է հայ տան» արտայայտութիւնը: Մեր ետի՛ն մնացին այդ երջանիկ օրերը: Այսօր հայ մարդը, հայ համալսարանականը կամ հայ ուսանողը հայերէն թերթ կարդալէ կը խուսափի, որովհետեւ ՀԵԶԱՍԱՀ ԿԱՐԴԱԼ ՉԻ ԿՐՆԱՐ, հայերէն ընթերցումի լուրջ դժուարութիւններ ունի: Այո՛, թերեւս հայկական վարժարանէ մը շրջանաւարտ է ան, հայախօս է, սակայն ընթերցումի մշակոյթը չէ ցանուած իր մէջ, կամ գուցէ հրապուրիչ ու շահեկան չի գտներ հայաշխարհի լուրերը, կամ… ժամանակ չունի եւ այլն, եւ այլն:

 

Փա՜ռք Տիրոջ, որ տակաւին կանգուն են մեր լրագրերէն շատեր, ոմանք` 80, 90, 100 ու մինչեւ իսկ 125 տարեկան: Գուրգուրանք անոնց վրայ:

  

Դուք անոնցմէ մէկն ու մէկը կը կարդա՞ք ամէն օր:

 

Լ (Լեւոն՞) Շ (Շարոյեան՞)

Link:

https://www.aztagdaily.com/archives/641379?fbclid=IwY2xjawIlbUdleHRuA2FlbQIxMQABHTKT5FB9A0mdRxUaidBYa7zSoab2294isB2v4htrMsOc6DMPWh6Azao07Q_aem_zL3GtinJUov-ytAcWTlzuQ)