Vahe H. Apelian
Google-ի հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւ։
The term traitor and the adjective treasonous have recently proliferated in the Armenian social media. The term traitor nowadays appear mostly used to depict the PM of Armenia under whose watch Armenia lost a war against TurkaBaijan forces and their active supporters. The adjective treasonous is hurled against the PM for having signed the tri-party dictate to halt the war between Armenia and Azerbaijan brokered by Russia
As far as I am concerned I cannot call the PM a traitor nor qualify his signing the ceasefire agreement a treasonous act. Like any other naturalized American citizen, I too have taken the oath of allegiance and sworn that "I will support and defend the Constitution and the laws of the United States of America against all enemies, foreign and DOMESTIC." But that does not give me the right to take the laws into my hands and call a person a domestic enemy, in other words a traitor. It appears that regretfully, not being a state for hundreds of years, Armenians have had to resort to take matters into their hands and deal with those whom they deemed to be domestic enemies or traitors in the harshest way possible. That is to say assassinate them.
Recently a friend forwarded to me a copy of a book that lists Armenian assassinations perpetrated by Armenians against Armenians from 1890 to 1908, the year of eminent writer Arpiar Arpiarian was gunned down in Cairo. Each assassination is documented by quoting the Armenian press elaborating on the killing or the attempted killing, as some of the assassination attempts were not fatal. Furthermore, in the foreword the author emphasized that “the collection does not intend to confirm or deny the sharp journalistic and historical accusations against this or that party, nor does it seek to reveal the good or bad sides of the parties.” The book simply lists such acts.
The book, the author claimed is published in a limited quantity and anyone who is interested to read the book may get its Pdf version for free by contacting him at tchahagir@journalist.com. It is the pdf version that a friend forwarded me.
The title of the book is “MAN AGAINST MAN” ( Marteh entem Martoun – ՄԱՐԴԸ ԸՆԴԷՄ ՄԱՐԴՈՒՆ) – Attempted Assassinations and Assassinations Armenian Way - մահափորձեր եւ Սպանութիւններ Հայկական Օրինակով (1890-1908).
The compilation was done by Haig Avakian – Հայկ Աւագեան - and has been published as a supplement to Chahagir Weekly – Ջահակիր Շաբաթերթ - in Cairo in 2018. I did not know that such an Armenian weekly is published in Egypt. The publication of the book was timed in remembrance of the 110th anniversary of the Arpiar Arpiarian’s assissination that happened on February 12, 1908, after two failed assassination attempts, the first in Constantinople and the second in Venice. The book is 170 pages long.
All the listed acts were carried by the political parties of the day. They were perpetrated due to inter and intra party sharp disputes or against others for the betrayal of the Armenian cause not necessarily by commission but also by omission for not having supported the cause as expected.
My interest in the book was drawn, as I noted in my first paragraph, by the widespread use of the term traitor and the adjective treasonous damning the presumption of innocence until proven guilty in the courts of the law.
The number of the assassinations listed the book is staggering. All together 92 such attempts were listed having been carried from 1890 to 1908. We should bear in mind that we did not have a state during those years. Consequently, the judgment to assassinate was left to the political parties, Overwhelmingly if not all, other than a few of the targeted persons were labeled as tavajan, that is to say traitor, although a few appear to have perpetrated against well to do Armenians for not espousing the Armenian cause.
More were assassinated in Constantinople than anywhere else, but the acts were carried far and wide. Out of curiosity I listed the places where the assassinations took place. The names of some of the places were not familiar to me. I have listed them in Armenian and put in parenthesis in English for those I know: Պոլիս (Constantinople) , վան(Van), Կարին/էրզրում (Garin / Erzeroum), Շապիտ Գարահիսար (Shabin Karahisar) , Բաղէշ(Paghesh another name for Bitlis), Մարզուան (Merzifon), Սամսոն (Samsun), Շատախ (Çatak), Մուշ (Muş / Mush), Պարսկաստան (Persia), Խոյ (Khoy), Պաթում (Batumi), Զմիւռնիա (Izmir) , Մոսկուա (Moscow), Վասպուրական (Vaspurakan), Սալմաստ (Salmas), Օտեսա (Odesa), Պոսթոն(Boston), Սասուն (Sason), Զուիցերիա (Switzerland), Լոնտոն (London), Խնուս (Hinis), Ռումանիա(Roumania), Շիրակ (Shirak), Հիւսիսային Կովկաս (Northern Caucasus), Ախլաթ (Ahlat), Ջրաբերդ(Jraberd), Պուրկազ (Burgas), Թիֆլիս (Tiblisi), Շուշի (Shoushi), Արմավիր (Armavir), Նիւ եորք (New York), Ռուսչուք (Ruse, Romania), Գահիրէ (Cairo), Աղթամար (Akhtamar), Կարս (Kars), Սօչի (Sochi). There were a few names I could not locate them. Listing them in Armenian they are: Բուլանըխ գաւառի (in Bitlis) Կոփ գիւղ, Կամուրճ Գիւղ , Սալնոյ-Ձոր (in Diarbekir), Շամիր (Shamir ?).
In any society, those who are judged to be traitors are dealt with the severest form of punishment that includes death or permanent banishment. Those of my generation who attended Armenian schools were surely taught of the Armenian arch traitor Vasak Suni who was claimed to have betrayed Vartan Mamigonian. My mother, who thought in Armenian schools for half a century, noted to me that throughout her teaching she met only one student in Los Angeles who whose parents had baptized him Vasak. She was so intrigued that she made a point of meeting his parents and had an interesting conversation with the student’s father who seemed to have been an astute student of Armenian history. Since Vartanian war in 451 to this day, other than a very few, no Armenian parents have named their son Vasak.
I think this social phenomenon having a plethora of traitors in our midst and the proliferation of labelling another Armenian traitor should be studied by sociologists and psychologists. When I searched on the internet for American traitors who have betrayed the U.S., not more than a dozen appeared to have done so during the last over two hundred years. It sure is different for Armenians. But why? I wonder. We appear to have labelled a far more number Armenians as traitors and dealt with them accordingly.
All those listed in book who were assassinated did not have the benefit of presumption of innocence until proven guilty by an independent judiciary, simply because we did not havre a state, but now we do have a nascent democratic free and independent Armenia under existential threat whose judiciary surely is, I presume, as "perfect", as "impartial" and as "apolitical" as judicial courts are in democratic countries be it in the United States.
There is no justification in the liberal use of the terms "traitor" or "internal enemy."
*****
Google-թարգմանութեամբ։
Դավաճանների և մարդասպանների առատություն
Վահէ Հ. Ապէլեան
Հայկական սոցցանցերում վերջերս շատացել են դավաճան տերմինը և դավաճան ածականը։ Դավաճան տերմինը մեր օրերում առավելապես օգտագործվում է Հայաստանի վարչապետին պատկերելու համար, ում հսկողության ներքո Հայաստանը պարտվեց Թուրքաբայջան ուժերի և նրանց ակտիվ աջակիցների դեմ պատերազմում։ «Դավաճանական» ածականը շպրտվում է վարչապետի դեմ՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պատերազմը դադարեցնելու եռակողմ թելադրանքը ստորագրելու համար.
Ինչ վերաբերում է ինձ, ես չեմ կարող վարչապետին դավաճան անվանել, ոչ էլ հրադադարի պայմանագրի ստորագրումը որակել որպես դավաճանություն։ Ինչպես ցանկացած այլ նատուրալացված ամերիկացի քաղաքացի, ես նույնպես հավատարմության երդում եմ տվել և երդվել, որ «սատարելու և պաշտպանելու եմ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Սահմանադրությունն ու օրենքները բոլոր թշնամիների դեմ՝ արտաքին և ՆԵՐՔԻՆ»: Բայց դա ինձ իրավունք չի տալիս օրենքները ձեռքս առնել ու մարդուն անվանել ներքին թշնամի, այլ կերպ ասած՝ դավաճան։ Ցավոք, հայերը հարյուրամյակներ շարունակ պետություն չլինելով, ստիպված են եղել գործը վերցնել իրենց ձեռքը և հնարավորինս դաժան կերպով վարվել ներքին թշնամիների կամ դավաճանների հետ: Այսինքն՝ սպանել նրանց։
Վերջերս ընկերս ինձ փոխանցեց մի գրքի պատճեն, որտեղ թվարկված են հայերի կողմից հայերի դեմ իրականացված հայերի սպանությունները 1890-ից 1908 թվականներին, երբ Կահիրեում գնդակահարվեց ականավոր գրող Արփիար Արփիարյանը: Յուրաքանչյուր սպանություն փաստագրվում է՝ մեջբերելով հայկական մամուլը, որը մանրամասնում է սպանության կամ սպանության փորձի մասին, քանի որ մահափորձերից մի քանիսը մահացու չեն եղել: Ավելին, նախաբանում հեղինակն ընդգծել է, որ « ժողովածուն նպատակ չունի հաստատել կամ հերքել այս կամ այն կուսակցության հասցեին հնչող լրագրողական և պատմական սուր մեղադրանքները, ոչ էլ փորձում է բացահայտել կողմերի լավ կամ վատ կողմերը։ «Գրքում պարզապես թվարկված են նման արարքները:
Գիրքը, հեղինակի պնդմամբ, տպագրված է սահմանափակ քանակությամբ, և յուրաքանչյուր ոք, ով ցանկանում է կարդալ գիրքը, կարող է անվճար ստանալ դրա PDF տարբերակը՝ կապվելով նրա հետ tchahagir@journalist.com էլ. Դա pdf տարբերակն է, որն ինձ ուղարկեց ընկերը:
The title of the book is “ MAN AGAINST MAN ” ( Marteh entem Martoun – ՄԱՐԴԸ ԸՆԴԷՄ ՄԱՐԴՈՒՆ ) – Attempted Assassinations and Assassinations Armenian Way - մահափորձեր եւ Սպանությունների Հայկական Օրինակով (1890-1908).
The compilation was done by Haig Avakian – Հայկ Աւագեան - and has been published as a supplement to Chahagir Weekly – Ջահակիր Շաբաթերթ - in Cairo in 2018. I know that an such an Armenian weekly հրատարակվում է Եգիպտոսում։ Գիրքը հրատարակուեցաւ ի յիշատակ Արփիար Արփիարեանի սպանութեան 110 -րդ տարելիցին, որ տեղի ունեցաւ 12 Փետրուար 1908ին, երկու անյաջող մահափորձերէ ետք։ Գիրքը 170 էջ է։
Թվարկված բոլոր գործողությունները կրել են օրվա քաղաքական կուսակցությունները։ Դրանք իրականացվել են միջկուսակցական և ներկուսակցական սուր վեճերի կամ այլոց դեմ հայ դատի դավաճանության համար ոչ պարտադիր կերպով պատվիրանով, այլ նաև գործին սպասվածի պես չաջակցելու պատճառով:
Գրքի հանդեպ իմ հետաքրքրությունը, ինչպես նշեցի իմ առաջին պարբերությունում, առաջ բերեց դավաճան տերմինի և դավաճան ածականի լայն տարածումը՝ անմեղության կանխավարկածը դատապարտող, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ դատարաններում:
Գրքում թվարկված սպանությունների թիվը ապշեցուցիչ է։ Բոլորը միասին թվարկվել են 92 նման փորձեր, որոնք իրականացվել են 1890-ից 1908 թվականներին։ Պետք է նկատի ունենալ, որ այդ տարիներին մենք պետություն չենք ունեցել։ Հետևաբար, սպանության դատավճիռը թողնվեց քաղաքական կուսակցությունների վրա, ճնշող մեծամասնությունը, եթե ոչ բոլորը, բացառությամբ մի քանի թիրախի, պիտակվեցին որպես թավաջան, այսինքն՝ դավաճան, թեև մի քանիսը, կարծես, բարի գործեր են արել՝ հայերի համար լավ վարվելու համար։ չպաշտպանելով հայկական հարցը.
Կոստանդնուպոլսում ավելի շատ սպանվեցին, քան որևէ այլ վայրում, բայց գործողությունները տարածվեցին շատ հեռու: Հետաքրքրությունից դրդված թվարկեցի այն վայրերը, որտեղ տեղի են ունեցել սպանությունները։ Որոշ վայրերի անուններն ինձ ծանոթ չէին։ Ես թվարկել եմ դրանք հայերեն և փակագծերի մեջ տեղադրել անգլերեն նրանց համար , ում ճանաչում եմ . ) , Մարզուան ( Merzifon) , Սամսոն (Samsun) , Շատախ (Çatak), Մուշ (Muş / Mush) , Պարսկաստան (Persia) , Խոյ. (Khoy) , Պաթում (Batumi) , Զմիւռնիա (Izmir) , Մոսկուա ( Moscow) , Վասպուրական (Vaspurakan) , Սալմաստ (Salmas) , Օտեսա (Odesa) , Պոսթոն (Boston) , Սասուն (Sason , Sason) (London) , Խնուս (Hinis) , Ռումանիա (Roumania) , Շիրակ (Shirak) , Հիւսիսային Կովկաս (Northern Caucasus) , Ախլաթ ( Ahlat) , Ջրաբերդ (Jraberd) , Պուրկազ ( Burgas) , Թիբլիս , Թիֆլիս (Shoushi) , Արմավիր (Armavir) , Նիւ եորք (New York) , Ռուսչուք (Ruse, Romania) , Գահիրէ (Cairo) , Աղթամար (Akhtamar) , Կարս (Kars) , Սօչի (Sochi). Կային մի քանի անուններ, որոնց ես չկարողացա գտնել: Listing them in Armenian they are: Բուլանըխ գաւառի (in Bitlis) Կոփ գիւղ , Կամուրճ Գիւղ , Սալնոյ-Ձոր (in Diarbekir), Շամիր (Shamir ?).
Ցանկացած հասարակությունում նրանց, ում դավաճան են համարում, ենթարկվում է պատժի ամենախիստ ձևին, որը ներառում է մահ, կամ հասարակությունը վտարում է նրանց: Իմ սերնդից նրանք, ովքեր հաճախել են հայկական դպրոցներ, անշուշտ, սովորել են հայ ոխերիմ դավաճան Վասակ Սունին, ում պնդում էին, թե դավաճանել է Վարդան Մամիկոնյանին: Կես դար հայկական դպրոցներում մտածող մայրս ինձ ասաց, որ իր դասավանդման ընթացքում Լոս Անջելեսում հանդիպել է միայն մեկ աշակերտի, ում ծնողները նրան մկրտել են Վասակ։ Նա այնքան հետաքրքրված էր, որ նպատակադրեց հանդիպել իր ծնողներին և հետաքրքիր զրույց ունեցավ ուսանողի հոր հետ, ով թվում էր, թե հայոց պատմության խորաթափանց ուսանող էր: 451 թվականի Վարդանյան պատերազմից մինչ օրս, բացի շատ քչերից, ոչ մի հայ ծնող իր որդուն Վասակ չի անվանել։
Կարծում եմ, որ մեր մեջ դավաճանների առատություն ունեցող այս սոցիալական երևույթը և մեկ այլ հայ դավաճանի պիտակավորման բազմացումը պետք է ուսումնասիրվի սոցիոլոգների և հոգեբանների կողմից: Երբ ես ինտերնետում որոնեցի ամերիկյան դավաճանների համար, ովքեր դավաճանել են ԱՄՆ-ին, թվում էր, որ ոչ ավելի, քան մեկ տասնյակը դա արել է վերջին ավելի քան երկու հարյուր տարվա ընթացքում: Հայերի մոտ, իհարկե, այլ է։ Բայց ինչու? Ես զարմանում եմ. Մենք, ըստ երևույթին, ավելի շատ հայերի պիտակավորել ենք որպես դավաճան և համապատասխանաբար վարվել նրանց հետ:
Գրքում թվարկված բոլոր սպանվածները չունեին անմեղության կանխավարկածի օգուտ, քանի դեռ նրանց մեղավորությունն ապացուցված չէր անկախ դատական համակարգի կողմից, պարզապես այն պատճառով, որ մենք պետություն չունեինք, բայց այժմ ունենք նորածին ժողովրդավարական ազատ և անկախ Հայաստան՝ գոյատևման սպառնալիքի տակ։ Դատական համակարգը, անշուշտ,, կարծում եմ, նույնքան «կատարյալ», «անաչառ» և «ապաքաղաքական» է, որքան դատական դատարանները ժողովրդավարական երկրներում։ Այնուամենայնիվ, «դավաճան» և «ներքին թշնամի» տերմինների ազատական օգտագործումն արդարացում չունի։
No comments:
Post a Comment