Not of the coy, nor of the timid: Depicting Mount Ararat

Vaհe H Apelian 

Painted by my cousin Annie Hoglind

I do not think that there is an Armenian household that does not have a sentimental display of Armenian national symbols, such as the Armenian tricolor flag, or the Armenian Coat-of-Arms, and of course Mount Ararat. The attached picture depicts my maternal cousin Annie Chelebian Hoglind’s painting of Mount Ararat. She painted it for us and gifted it decades ago. 

But that is a sentimental display. The government of Armenia recently let it be known that it has designed a new entry stamp in which Mount Ararat will not be depicted. The government’s decision precipitated unusual backlash, laden with contradictions

First and foremost, those who vehemently oppose the removal of that Mount Ararat drawing from the Armenia entry stamp, tend to be those who vouch for the sanctity of the Declaration of Independence and oppose amending it. They are in fact, vouching to the argument that the PM Nikol Pashinyan is putting forth. The Armenian Declaration of Independence states that the Republic of Armenia is simply renaming of the Soviet Socialist Republic of Armenia that had long accepted that Mount Ararat is not part of it. In fact, Nikol Pashinyan is dwelling on that very argument, that Mount Ararat is not part of Armenia and that it is his job to tend to the interest of the Republic, and not to have anything or promote anything that is not part of the Republic.

But, let alone of our centuries old association with the mountain, depicting Mount Ararat is in the Armenian Constitution since its inception in 1995. However, Mount Ararat is depicted in the constitution with a caveat; with Noah’s Ark sitting on it  and not the mountain by itself. Section 21 of the constitution, in part, reads as follows – “The coat of arms of the Republic of Armenia shall depict, in the center on a shield, Mount Ararat with Noah’s ark and the coats of arms of the four kingdoms of historical Armenia...” Naturally, the wording in the constitution has come about to send the following message, that the depiction of Mount Ararat stands for its  ethnic symbolism. Our patriarch historian Movses Khorenatsi claims that the Armenians are descendents of Noah’s great grandson. Depicting Noah’s Ark on Mount Ararat. Naturally depicting Noah's ark on Mount Ararat attests also for it being a biblical symbol. Armenians are the first to accept the Christian faith as its state religion.

Naturally depicting Noah’s Ark on Mount Ararat makes for a weird drawing. Case in point the depiction of Mount Ararat with Noah’s Ark on Armenia’s Coat-of- Arms. The infantile drawing of Mount Ararat on the Armenia entry stamp did not depict Noah’s Ark on it, for good reason. It would have made for a weird, crowded drawing. But, as it stands, it is not a constitutional depiction. Simply said, depicting Mount Ararat by itself on state documents without a visible depiction of Noah’s Ark on the mountain, is simply unconstitutional.

At the cost of repeating myself, let us face it. depicting Noah’s ark on Mount Ararat makes for awkward depiction. 

Best we relegate Ararat with its imposing appeal to our literature, art and remove it from official documents. For Mount Ararat, these arguments are a tempest in a tea pot. Avedik Isahakyan captured the essence of the old glory, when he wrote:

To the old peak of Ararat, 

centuries have come like a second, 

and passed away.

Countless flashing swords have been dulled

 by the diamond hard mountain, 

and left.

Generations at its brink, 

have gazed the light on its summit, 

and moved on.

It's your turn now, 

look for a moment at its furrowed forehead, 

and move on. 

((see the note below for the original text)

Yes, move on to create at the slope of the old glory Mount Ararat, an orderly, law abiding, flourishing, and prosperous state, in peace with its neighbors, for it is the peace of the brave and not of the coy, nor of the timid.

 

Բնգիրը՝

Արարատի ծեր կատարին

Դար է եկել, վայրկյանի պես ,

Ու անցել:

Անհուն թվով կայծակների

Սուրն է բեկվել ադամանդին,

Ու անցել:

Մահախուճապ սերունդների

Աչքն է դիպել լույս գագաթին,

Ու անցել:

Հերթը մի պահ քոնն է հիմա .

Դո´ւ էլ նայիր սեգ ճակատին,

Ու անցի´ր…

ԱՎԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ

 

 

 

Mount Ararat and its depiction on official documents

Vaհe H Apelian 

Painted by my cousin Annie Hoglind

I do not think that there is an Armenian household that does not have a sentimental display of Armenian national symbols, such as the Armenian tricolor flag, or the Armenian Coat-of-Arms, and of course Mount Ararat. The attached picture depicts my maternal cousin Annie Chelebian Hoglind’s painting of Mount Ararat. She painted it for us and gifted it decades ago. 

But that is a sentimental display. The government of Armenia recently let it be known that it has designed a new entry stamp in which Mount Ararat will not be depicted. The government’s decision precipitated unusual backlash, laden with contradictions

First and foremost, those who vehemently oppose the removal of that Mount Ararat drawing from the Armenia entry stamp, tend to be those who vouch for the sanctity of the Declaration of Independence and oppose amending it. They are in fact, vouching to the argument that the PM Nikol Pashinyan is putting forth. The Armenian Declaration of Independence states that the Republic of Armenia is simply renaming of the Soviet Socialist Republic of Armenia that had long accepted that Mount Ararat is not part of it. In fact, Nikol Pashinyan is dwelling on that very argument, that Mount Ararat is not part of Armenia and that it is his job to tend to the interest of the Republic, and not to have anything or promote anything that is not part of the Republic.

But, let alone of our centuries old association with the mountain, depicting Mount Ararat is in the Armenian Constitution since its inception in 1995. However, Mount Ararat is depicted in the constitution with a caveat; with Noah’s Ark sitting on it  and not the mountain by itself. Section 21 of the constitution, in part, reads as follows – “The coat of arms of the Republic of Armenia shall depict, in the center on a shield, Mount Ararat with Noah’s ark and the coats of arms of the four kingdoms of historical Armenia...” Naturally, the wording in the constitution has come about to send the following message, that the depiction of Mount Ararat stands for its  ethnic symbolism. Our patriarch historian Movses Khorenatsi claims that the Armenians are descendents of Noah’s great grandson. Depicting Noah’s Ark on Mount Ararat. Naturally depicting Noah's ark on Mount Ararat attests also for it being a biblical symbol. Armenians are the first to accept the Christian faith as its state religion.

Naturally depicting Noah’s Ark on Mount Ararat makes for a weird drawing. Case in point the depiction of Mount Ararat with Noah’s Ark on Armenia’s Coat-of- Arms. The infantile drawing of Mount Ararat on the Armenia entry stamp did not depict Noah’s Ark on it, for good reason. It would have made for a weird, crowded drawing. But, as it stands, it is not a constitutional depiction. Simply said, depicting Mount Ararat by itself on state documents without a visible depiction of Noah’s Ark on the mountain, is simply unconstitutional.

At the cost of repeating myself, let us face it. depicting Noah’s ark on Mount Ararat makes for awkward depiction. 

Best we relegate Ararat with its imposing appeal to our literature, art and remove it from official documents. For Mount Ararat, these arguments are a tempest in a tea pot. Avedik Isahakyan captured the essence of the old glory, when he wrote:

To the old peak of Ararat, 

centuries have come like a second, 

and passed away.

Countless flashing swords have been dulled

 by the diamond hard mountain, 

and left.

Generations at its brink, 

have gazed the light on its summit, 

and moved on.

It's your turn now, 

look for a moment at its furrowed forehead, 

and move on. 

((see the note below for the original text)

Yes, move on to create at the slope of the old glory Mount Ararat, an orderly, law abiding, flourishing, and prosperous state, in peace with its neighbors, for it is the peace of the brave and not of the coy, nor of the timid.

 

Բնգիրը՝

Արարատի ծեր կատարին

Դար է եկել, վայրկյանի պես ,

Ու անցել:

Անհուն թվով կայծակների

Սուրն է բեկվել ադամանդին,

Ու անցել:

Մահախուճապ սերունդների

Աչքն է դիպել լույս գագաթին,

Ու անցել:

Հերթը մի պահ քոնն է հիմա .

Դո´ւ էլ նայիր սեգ ճակատին,

Ու անցի´ր…

ԱՎԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ

 

 

The ancient oak tree of Keurkune Cemetery

 Բնագիրը կցուած է ներքեւը։ Attached is my abridged translation of Hagop Tcholakian’s visit the Keurkune cemetery and his description of the ancient oak tree there. True to his words, in my youth, we too have inserted coin between the stones in the oak tree’s trunk and we also sacrificed rooster given to us by a villager as offering (madagh). Vaհe H Apelian

The trunk of the ancient Keurkune Cemetery oak tree
On the left Hovag Apelian,  courtesy Stepan Apelian
On the right courtesy Hagop Tcholakian

“Yesterday I visited the cemetery of the village of Keurkune, which is one of the oldest villages in the region. In a charter prepared by the Crusader Duke Renald of Antioch, we  meet a village named Corcona among other villages mentioned in region. The name also rhymes with the way the natives of the village sound the village in their native dialect,  Keurkyune, Kurkunu.

It is said that there was a small church at the site of ​​the current cemetery, called St. Stepanos. The Kessabi call a site where once a church stood, geghetsik (կիղիցիկ) . In all geghetsiks,  you will find an oak tree, which is sacred and is said to be protected  by the spiritual saint, geghetsik Baboug, whose spirit continues to  live at the site. No one thinks of cutting down this oak tree. No one cuts feed from it for livestock or for warming a tonir, the oven where the villagers baked bread.  Cutting from geghetsi oak tree is considered a sin. Such oak trees are revered, not only by the local native Armenians; but also by the Alevis.

One of the elders of Keurkune, Sirvart Apelian, born Chelebian, told (in 1980) that her great-grandfather’s father, was named Stepanos, and was a close friend of the last priest, Father Stepanos of the small chapel that stood there.  Father Stepanos had asked him to have him buried at the chapel’s door, “When I die, bury me at the chapel’s doo”,  Father Stepanos had said. He was considered a holy man. The legend that has passed down is that Father Stepanos disappeared. The villagers searched for him in vain for a long time. After the disappearance of Father Stepanos, the chapel had no other priest. It remained abandoned but did not loose its sanctity. It became a site for pilgrimage.  In time the building collapsed into a heap of stones. The village became predominantly evangelical and had a church built in 1899.

There still is a belief among the people of the village that the spirit of Father Stepanos continues to live there. Fearing livestock epidemics and other diseases, villagers drive their herds of goats to the pilgrimage site by the oak tree. The first animal that jumped over the threshold of the heap of stones,  at the site, would be sacrificed on the spot, to save the herd from diseases.

The Alevis and Turkmen also believed in the power of the sanctuary. They used to call the village Ziarat Köy (village of the sanctuary).

The thorny oak next to the altar is now a huge tree. As the three grew, stones from the chapel became part of the trunk of the oak tree. Some of the stones are half buried in its trunk and are still. Pilgrims place coins in the hollowed parts of the trunk under the embedded stones.  Offerings are still made under the oak tree by sacrificing a rooster."

Keurkune Cemetery oak tree Courtesy Stepan Apelian

Բնագիրը՝ ՓՇԱԿԱՂՆԻՆ

Երէկ այցելեցի այս ծառը, Քէօրքիւնէ գիւղ, գերեզմանատուն:

Քէօրքիւնէն շրջանին հնագոյն գիւղերէն մէկն է: Այդպէս մտածել կու տան գիւղացիներու հին զրոյցները եւ հայոց հետ կապուած գիւղի սրբատեղին: Անտիոքի խաչակիր Ռենալտ դուքսին կողմէ պատրաստուած պարգեւագրի մը մէջ, Անտիոքի հարաւը յիշուած այլ գիւղերու շարքին կը հանդիպինք նաեւ Corcona գիւղի մը: Անունը կը համընկնի նաեւ Քէօրքիւնէի բարբառային ձեւին` Քուրքունու: 

Այստեղ եղեր է Ս․ Ստեփանոս անուն փոքրիկ եկեղեցի, այժմու գերեզմանատան տարածքին մէջ: Քեսապցիք խոնարհած եկեղեցիներու վայրը կը կոչեն կիղիցիկ: Բոլոր կիղիցիկներուն մէջ դուք կը տեսնէք փշակաղնի ծառը: Կիղիցիկներուն մէջ երեւցող փշակաղնին անձեռմխելի է ու կը պաշտպանուի տարածքին մէջ ապրոց ոգեղէն սուրբի մը՝ Կիղիցիկ պապուկին կողմէ: Ոչ ոք այս ծառը հատել կը մտածէ, ոչ ոք անկէ ցախ կը կտրէ անասուններուն կամ թոնիրի համար: Մեղք ունի, պաշտելի է: Ի դէպ, սրբավայրերու մէջ երեւցող փշակաղնին անձեռնմխելի է ոչ միայն հայոց կողմէ․ ալեւիներն ալ իրենց սրբավայրերուն մէջ կը պահեն ու կը պահպանեն այդ ծառը։

Գիւղի տարեցներէն Սիրվարդ Աբէլեանը, ծնեալ Չէլէպեան, կը պատմէր (1980-ին), թէ իր մեծ հօր հայրը՝ Ստեփանոս անուն, եղած է մատռան վերջին եկեղեցականին՝ Տէր Ստեփանոսի մտերիմ բարեկամը։ Իբր Տէր Ստեփանոս կը ցաւի եղեր իր խեղճացած հօտին ու անշքացած եկեղեցւոյ համար։ Ան խնդրած է գիւղացի Ստեփանոսէն, թէ «երբ մեռնիմ, զիս եկեղեցւոյ դուռը թաղեցէք»։ Սուրբ մարդ նկատուած է Տէր Ստեփանոսը։ Ծերունի հոգեւորականը կ’անյայտանայ: Գիւղացիք ի զուր կը փնտռեն զինք երկար ժամանակ: Տէր Ստեփանոսէն ետք մատուռը ուրիշ եկեղեցական չ՛ունենար։ Կը լքուի, բայց իր սրբութիւնը չի կորսնցներ, ուխտատեղի կը դառնայ։ Շէնքը կը փլի։ Գիւղը մեծամասնութեամբ աւետարանական կը դառնայ․աւետարանական եկեղեցին կը կառուցուի 1899-ին։

Ժողովուրդին մէջ հաւատք կայ, թէ Ստեփանոս քահանան ոգեղինացած դեռ կ՛ապրի այդ սուրբ վայրին մէջ, ուր ոմանց կը յայտնուի քունի ընթացքին, կը ճանչցուի Կիղիցիկ Պապուկ անունով։ 

Անասուններու համաճարակէ ու այլ հիւանդութիւններէ վախցած գիւղացիք իրենց այծերու հօտերը կը քշէին ուխտատեղի։ Խորանին պատուանդանին վրայ ցատկող առաջին կենդանին մատաղցու կ՛ընտրէին ու տեղւոյն վրայ կը զենէին։ Ասիկա հօտը հիւանդութիւններէ կը փրկէր։

Սրբավայրի զօրութեան հաւատացած են նաեւ ալեւիներն ու թուրքմէնները։ Անոնք նախապէս գիւղին կու տային Զիարաթ Քէօյ (սրբավայրի գիւղ) անունը։

Խորանին կից գտնուող փշոտ կաղնին այժմ վիթխարի ծառ է, պատատուկը փաթթուեր է ցօղունին։ Աճման ընթացքին խորանի պատը հետզհետէ մնացած է ցօղունին մէջ։ Անոր մէջ կիսովին թաղուած քանի մը քարեր տակաւին կ՛երեւին։ Մէկուն տակ գոյացած խոռոչին մէջ ուխտաւորներ մետաղադրամներ կը դնեն, իսկ ծառին տակ ուխտի աքլորներ կը մորթեն։

Յակոբ Չոլաքեան

Keurkune Cemetery oak tree Courtesy Stepan Apelian

Remembering Varujan Pambukhchyan: Disillusioned at the rampant deforestation

Today Facebook alerted me that it is Varujan Pambukhchyan’s birthday. Regretfully, he unexpectedly passed away on January 15, 2022. I attached my abridged translation of his posting on his Facebook page a few years ago. Varujan was a native of Nor Yerznka village in the Ashtarak Municipality of the Aragatsotn Province/Marz in the western region of Armenia known for Mount Aragats, Armenia’s highest peak, and historical sites. He had his own distinctive narration and diction. No translation would do justice to his writing attempting to remain true to his distinct original text. That is why I attached the original text. I met and befriended Varujan on the social media and over the years I came to know him as a man who was whole-heartedly devoted to Armenia and disillusioned at the rampant illegal deforestation for profit by the ruling. I had posted this blog before titling it "Armenia is a country without forests" in direct transition of the original text: Բնագիրը՝ «Հայաստանն անտառազորկ յէրկիր է» կցուած է ներքեւը. Vaհe H. Apelian

Courtesy Raffi Doudaklian

Armenia is a country without forest 

Four years ago, I researched about the forests in Armenia. The sources of my research made it evident that from Soviet years the most valuable (native) trees such as Hajareni (see note 1), and Gaghni 2 (see note 2), growing in our forests, were being cut on a very large scale.

It is true that during the Soviet years extended forestation work was being done but even then the forests of Armenian were showing sign of being near to death. The thing is that the forest is a self-sustaining organism and everything is intimately tied together. From Soviet times, our forests already were losing their self-sustenance because, so to speak, the birthing and the dying process was forfeited in favor of the dying.

When the Artsakh movement started, the Baku-Tiflis-Yerevan railroad that brought to Armenia 75% of the goods from outside, was shut down. As an unavoidable outcome, the massive importation of timber from Russia ended.

When the Artsakh movement became Artsakh war and the encirclement became a reality, the real massacre, slaughter, butchery, and genocide (of the forests) started that continued to this day. 

As to how many Armenian sounding high placed officials from Akhalkalak, Lori, and Artsakh, at the expense of the day by day dying forests, became millionaires, multimillionaires (of course in dollar and euro), let that remain on their conscience because I am not convinced that they should be punished.  I would only advise these people that, at the expense of the annihilation of the country’s nature and filling up their coffers with money, not to give speeches about “selfless dedication”, of “United Armenia” and things like that. 

Sixty (60) years are needed to have a viable forest that is self-sustaining. For the country to be deemed to be a normal expanse, 50 (fifty) percent of the country must be forested. Our neighbor Georgia is 37% forested.

Of course, Prime Minister Pashinyan is right when he prevented the cutting down of the forests. Of course, those who raised their voices objecting were political partisans or were naïve…

Preventing (cutting down) is vital because according to official sources eight percent of our country is forested, as I said, it is devoid of being self-sustaining. However, before preventing (cutting trees), first and foremost, it is important to organize the importation of timber. Winter is ahead of us and many families warm their houses by burning wood.

According to an official document from the Armenian Tree Project Jeff Masarjian: “today (that is to say in 2008 V. B.) when only 8% of Armenia has remained covered with forest and every year around 5,000 hectares is being deforested”. And according to Dr. George Nersesyan (see note 3) (դոկտօր Ջօրջ ներսեսյանի) “if the deforestation continues for another twenty years, Armenia will become completely deforested”.  Dr. George Nesesyan is the coordinator of UNDP (United Nations Development Programme).

Ten years have passed since the declaration of Dr. George Nersesyan. It is entirely possible that there will not be forested covering in Armenia (in another 10 years). But already there is hardly any forest left in Armenia because a forest is a living entity; it is not only many trees. It is a living body that has already been dismembered and we are now dealing with the dismembered parts, not the organism itself.

p.s. According to various sources, during the reign of the "political prisoner" R. Kocharyan and the "non-political prisoner" S. Sargsyan, forest timber was exported from Armenia to Iran and Germany.

Varujan Pambukhchyan

August 8, 2019

Nor Yerznka 

Notes: 

1.Hajareni (Հաճարենի), (beech) is a deciduous native tree in Armenia. It grows 40 to 50 meters tall and 1.5 to 2 meters in trunk perimeter. It lives for more than 400 years. it is one of the trees that dominate the forestry in Armenia and is found mostly Lori, Tavush and rarely in Kotyak and Syunik. 

2. Gaghni (Կաղնի) (oak). There are many varieties in Armenia. It is found in Lori, Kotyak, Tavush, Gegharkunik, Vayots, Syunik and other districts. It grows 40 to 50 meters tall, ceasing to grow taller after its 80th year, henceforth its branches. it lives 500-600 years at a time over 1000 years. The tree has come to symbolize strength and longevity.

3. The only professional forester that worked with the Armenia Tree Project has been Dr. George Nercessian (from British Columbia). We worked together in 2002-2003. (Antoine S. Terjanian)

His report : George Nercesian History of forests in Armenia1

***

Բնագիրը՝ «Հայաստանն անտառազորկ յէրկիր է» կցուած է ներքեւը. 

Հայաստանն անտառազորկ յէրկիրէ...

Շորջ տաս տարի առաջ, այս նոյն խօրագրօւ մի հէտազօտոթյոն արէցի Հայաստանի անտառնէրի ւէրաբէրյալ: Ոսոմնասիրածս աղբյորնէրից պարզ դարձաւ, ւօրարդէն խօրհրդային տարինէրին չափից աւէլի էին հատւէլ մէրյէրկրի անտառնէրոմ աճօղ ամէնաարժէքաւօրծառատէսակնէրը՝ կաղնին ո հաճարին: Ճիշտ է խօրհրդային տարինէրին անտառատնկման լայնածաւալ աշխատանքնէրէին տարւոմ, սակայն, Հայաստանի անտառնէրն այն ժամանակնէրից էին սկսէլ մահամէրձոթյան նշաննէրցոյց տալ: Բանն այն է, ւօրանտառն ինքնաւէրականգնւօղ օրգանիզմ է՝ համակարգ, որամէն ինչ սէրտօրէն կապակցւած է. խօրհրդային օրէրին մէրանտառնէրն արդէն սկսէլ էին կօրցնէլ այդկարօղոթյոնը, ւօրօւհէտյէւ խախտւէլ էր, այսպէս ասած, ծնէլիոթյան ո մահացոթյան հաշւէկշիռը (բալանսը)՝ հօգոտ մահացոթյան...
Յէրբ սկսւէց արցախյան շարժոմն ո փակւէց Բաքո-Թիֆլիս Յէրյէւան յէրկաթողին, որու Հայաստան էին նէրկրւոմ ո արտահանւոմ բէռնէրի 75 (յօթանասոնհ՜ինգ) տօկօսը, ւօրպէս դրա անխոսափէլի հէտյէւանք, դադարէց նայէւ հսկայածաւալ անտառափայտի նէրկրոմը Ռոսաստանյան Դաշնոթյոնից...
Յէրբ Արցախյան շարժոմը վէրածւէց Արցախյան պատէրազմի յէւ շրջափակոմը դարձաւ իրողոթյոն, սկսւէց անտառնէրի իսկական ջարդը, կօտօրածը, սպանդն ո ցէղասպանոթյոնը, ւօրը շարոնակւէց մինչյէւ ւէրջէրս՝ մինչյէւ <<իջյէւանյան ղալմաղալնէր>>...
Թէ քանի հայանոն աստիճանաւօրնէր՝ ախալքալաքցինէր, լօռէցինէր, արցախցինէր... ի հաշիւ օրաւորմէռնօղ անտառնէրի դարձան միլօնատէրէրո բազմամիլիօնատէրէր(ի հարկէ՝ դօլարօւ, յէւրօյօւ) դա թօղ մնա իրէնց խղճին, քանզի համօզւած չէմ, ւօրնրանք պատժւէլո էն: Կցանկանայի միայն խօրհորդտալ այդմարդկանց, ւօրիրէնց յէրկրի բնոթյան ւօչնչացման հաշւին <<ւաստակած>> փօղէրօւ ւօրկօրնէրը լցնէլիս, ճառէրչասէն <<անսակարկ նւիրման>>, ՙ<<Միացյալ Հայաստանի>> ո նման այլ բանէրի մասին: Արա՛, խմէք սոսոփոս... Սոսոփո՛ս խմէք, ւօրպէսզի հաջօրդառաւօտ արթնանալիս գօնէ ձէրլամոկնէրի աչքէրին կարօղանաք նայէլ...
Իսկական անտառ ոնէնալո համարանհրաժէշտ է (60) վաթսոն տարի, անտառ, ւօրն իրօ՛ք ոնակ է ինքնաւէրականգնման: Վօրպէսզի յէրկրի տարածքը համարւի նօրմալ տարածք, անհրաժէշտ է, ւօրանտառապատ լինի յէրկրի տարածքի հիսոն 50 (հիսո՜ն) տօկօսը... Մերհարյէւան Վրաստանոմ անտառապատ է տարածքի 37 տօկօսը...
Ի հարկէ՛, ւարչապէտ Փաշինյանը իրաւացի էրյէրբ արգէլոմ էրանտառահատոմնէրը, իհարկ՛, այն մարդիկ, օւքէրձայնէրը գլոխնէրն էին գցէլ, կօղմնակալ էին կամ էլ միամիտ... Արգէլէլն անհրաժէշտ է, քանի ւօր, ըստ պաշտօնական աղբյորնէրի, անտառապատ է մէրյէրկրի տարածքի մօտ ոթ տօկօսը, ւօրն էլ, ինչպէս ասացի, ինքնաւէրարտադրոթյան կարօղոթյոնից հիմնականոմ զորկ է: Սակայն արգէլէլոց առաջ նախ պէտք էրկազմակէրպէլ ՌԴ-ից անտառափայտի նէրկրոմնէրը... Դէմը ձմէռ է, իսկ շատ ընտանիքնէրիրէնց տնէրը փայտօւ էն տաքացնոմ...
Ըստ <<Հայաստանի ծառատոնկ>> առաքէլոթյան տնօրէն Ջէֆ Մասարջյանի կօղմից 2008-ին տարածած մի փաստաթղթի <<Այսօր(այսինքն՝ 2008-ին-Վ. Փ.) , երբ Հայաստանի տարածքի միայն ութ տոկոսն է մնացէլ անտառածածկ, և յորաքանչյորտարի շորջ 5,000 հա անտառ է հատվոմ՚>>: Իսկ, դոկտօրՋօրջ ներսեսյանի կարծիքօւ <<Անտառահատոմը ևս 20 տարի շարոնակվելո դեպքոմ Հայաստանի անտառածածկոյթը գրեթե ամբողջովին կվերանա>> (տէս նոյն տեղոմ): ԴօկտօրՋօրջ Ներսեյանը ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (UNDP)-համակարգօղն էր:
ԴօկտօրՆէրսէսյանի հայտարարոթյոնից հէտօ անցէլ է տաս տարի: Դէ՛ ինչ, բան չմնաց, մի տաս տարի հէտօ, լիօւին հնարաւօրէ, ւօրՀայաստանոմ անտառաԾԱԾԿՈՅԹ չլինի: Բայց արդէն այժմ Հայաստանոմ անտառնէրգրէթէ գօյոթյոն չոնէն, քանզի անտառը կէնդանի մարմին է յէւ սօսկ ծառէրի թւաքանակ չէ, կենդանի մարմին, ւօրն արդէն քառատւէլ է...

Հ. Գ. Քառատէլիս, նախ կտրոմ էն մարդո ձէռքը, հէտօ՝ ւօտքը, այնոհէտյէւ՝ գլոխը: Արդյոնքոմ ստացւոմ է 4 կտօր, այսինքն՝ այլյէւս օրգանիզմի հէտ գօրծ չոնէնք, այլ կան առանձին օրգաննէր...

Հ. Գ-2 Ի դէպ՝ ըստ ւօրօշ աղբյորնէրի <<քաղբանտարկյալ>> Ռ. Քօչարյանի յէւ առայժմ <<ւօչքաղբանտարկյալ>> Ս. Սարգսյանի օրօք Հայաստանից անտառափայտ էրարտահանւոմ Իրան ո Գէրմանիա:

Վ. Փ.
05.08.19
ՆօրՅէրզնկա