Attached is Armenag Yeghiyan's most recent mailing. Vahe H Apelian
«I learned the language of the Armenians in order to understand how and what language the Gods spoke, for the Armenina language is the language of Gods, and Armenia is the homeland of the Gods, and the Gods come from the Ararat valley. There is not other country on the globe that would be full of wonders as the land of the Armenians.” Lord Byron
***
Lord Byron, in 1816, at the age of 28, leaving behind him countless loves and sexual temptations and becoming the object of slander and gossip in all of England, declared: "If all these are true, then I don't deserve England, and if they are lies, then England doesn't deserve me", and left his birthplace forever.
His first stop became Venice.
Always looking for something new and striving for the unknown, one day serendipity led him to the Mkhitarist island of Saint Lazarus, where he set foot on December 2, 1816, and decided to learn Armenian there, as well.
With the help of the congregants of the monastery of the St. Lazarus Island, the poet actively familiarized himself with the Armenian manuscripts and then spoke with great admiration about the Armenian culture. There, father Haroutioun Avkerian taught him Armenian, both classical and modern. Together they wrote the "Combined Grammar of Armenian and English Languages".
Later, Byron collected his language lessons and writings in a volume called "Lord Byron’s Armenian Instructions and Poems".
This is what the poet wrote about Armenians and Armenia.
“Arriving in Venice in 1816, I, as probably all other travelers, were greatly impressed by the Armenian community of St. Lazarus, which seems to combine all the advantages of a monastic institution without possessing any of its vices. Cleanliness, comfort, meekness, unfeigned piety, the talents and virtues of the brothers of the order are able to inspire a secular person with the conviction that there is another, better world, even in this life.
These people are the clerics of an enslaved, but noble nation, which was subjected to exile and oppression along with the Jews and Greeks, but did not endure from it either the bitterness of the former, or the servility of the latter. This nation has acquired wealth without resorting to usury, and all the honors that can be bestowed on one who is in bondage without intrigue.
It would be difficult perhaps to find the annals of the people, less stained by crimes than the annals of the Armenians, whose virtues were peaceful, and whose vices were the result of oppression. But whatever their fate and it is sad, whatever awaits them in the future, their country must always remain one of the most interesting on the entire globe.
In the scripture is correctly interpreted, then the Paradise was located precisely in Armenia, which paid as dearly as the descendants of Adam in general, for the fleeting participation of its soil in the bliss of the one who was created from its dust: there the water began to subside after the Great Flood and a dove flew out.
But almost with the disappearance of Paradise the misfortunes of the country began, because although it was a powerful kingdom for a long time, it was rarely independent. Perhaps satraps and Turkish pashas equally contributed to the ruin of that region where God created in his own image and likeness,”
Added note:
My travel records tell me that on December 4, 2014, Marie and I stayed overnight in Byron, Georgia. It was not a planned visit but an overnight stay on our way to Florida. A travel brochure claims that "Byron, Georgia makes travel sweeter with its Southern charm, slower pace.It’s full of historic sites, museums, antique malls, wineries, and more. In this city at the center of Georgia’s peach industry, you can take a vacation that leaves you rested, not ruffled." The city makes a note that it was named after Lord Byron, the British Romantic poet.
Բնագիրը
Լորտ Պայրըն եւ հայերը
«Ես հայերու լեզուն սորվեցայ՝ հասկնալու համար, թէ ինչպէ՛ս եւ ո՛ր լեզուով Աստուածները խօսած են, վասնզի հայոց լեզուն Աստուածներու լեզուն է, եւ Հայաստան Աստուածներու հայրենիքն է, եւ Աստուածները կը սերին Արարատեան հովիտէն: Աշխարհի վրայ չկայ ուրիշ ոչ մէկ երկիր, որ այնքան լեցուն ըլլայ հրաշալիքներով, որքան Հայոց հողը» (Լորտ Պայրըն):
* *
*
Լորտ պայրըն, 1816-ին՝ 28 տարեկան հասակին, սիրային ու սեռային անհամար գայթակղութիւններ իր ետին ձգած եւ ամբողջ Անգլիոյ չարախօսութեան ու բամբասանքին առարկայ դարձած, կը յայտարարէր. «Եթէ այս բոլորը իրականութիւն են, ապա ես Անգլիոյ արժանի չեմ, իսկ եթէ սուտ են, ապա Անգլիան ինծի արժանի չէ»,— եւ ընդմիշտ կը հեռանար իր ծննդավայրէն:
Այնուհետեւ անոր առաջին հանգրուանը կ’ըլլար Վենետիկը:
Անոր՝ միշտ նորը փնտռող եւ անծանօթին ձգտող քայլերը օր մըն ալ պատահմամբ զինք կը տանէին Մխիթարեաններու կղզին՝ Սուրբ Ղազար, ուր ոտք կը դնէ 2 դեկտեմբեր 1816-ին. այստեղ ալ կ’որոշէ հայերէն սորվիլ:
Սուրբ Ղազար կղզիի մենաստանի միաբաններու օգնութեամբ բանաստեղծը աշխուժօրէն կը ծանօթանայ հայ-կական ձեռագրերուն եւ այնուհետեւ մեծ հիացումով կը խօսէր հայ մշակոյթի մասին: Այնտեղ հայր Յարութիւն Աւգերեան իրեն հայերէն կը սորվեցնէ՝ գրաբար եւ աշխարհաբար, եւ անոնք միասնաբար կը շարադրեն «Հայերէն ու անգլերէն լեզուներու միացեալ քերականութիւն»-ը:
Աւելի ուշ Պայրըն իր լեզուական պարապմունքներն ու գրութիւնները մէկտեղեց «Լորտ Պայրընի հայերէն հրահանգներն ու ոտանաւորները» անուն հատորին մէջ:
Ահա թէ ի՛նչ կը գրէր բանաստեղծը հայերու եւ Հայաստանի մասին.
«1816-ին հասնելով Վենետիկ, ես,— ինչպէս որեւէ այլ այցելու,— խորապէս ազդուած էի Սուրբ Ղազարի հայ միաբանութենէն, որ կը թուի համատեղել վանական հաստա- տութեան մը բոլոր առաւելութիւնները՝ առանց կրելու անոր ախտերէն ոչ մէկը. ասպնջականութիւն, խոնարհութիւն, մաքրութիւն, անկեղծ ջերմեռանդութիւն: Ուխտի միաբաններու տաղանդն ու առաքինութիւնը կարող են համոզելու աշխարհիկ այցելուն, թէ գոյութիւն ունի ուրիշ՝ աւելի գեղեցիկ աշխարհ մը նոյնիսկ երկրային կեանքին մէջ»:
«Այս մարդիկ հոգեւոր զաւակներն են ստրկացած, սակայն ազնուական ազգի մը, որ դատապարտուած է հալածանքի ու գաղթի, ինչպէս հրեաներն ու յոյները՝ առանց կրելու այս երկուքէն առաջինին դառնութիւնն ու երկրորդին ստրկամտութիւնը: Այս ազգը տիրացած է հարստութեան առանց վաշխառութեան,
եւ այն բոլոր պատիւներուն, որոնք կրնան շնորհուիլ անոր, որ գերութեան մէջ է, սակայն չի դաւադրեր»:
«Դժուար պիտի ըլլար, թերեւս, գտնել պատմութիւնը այնպիսի ժողովուրդներու, որոնք նուազ արատաւոր ըլլային իրենց ոճիրներով, որքան պատմութիւնը հայ ազգին, որ առաքինի էր խաղաղութեան մէջ, եւ որուն յանցանքները հետեւանք էին հալածանքի: Ինչ ալ եղած ըլլայ հայոց ճակատագիրը,—որ տխուր է,— ինչ ալ տնօրինէ ապագան իրենց համար, անոնց երկիրը պիտի մնայ աշխարհի ամենահետաքրքրականներէն մէկը»:
«Եթէ ճիշդ մեկնաբանենք Աստուածաշունչը, ապա դրախտը տեղադրուած էր Հայաստանի մէջ, որուն համար ան այնքան սուղ վճարեց, որքան վճարեցին Ադամի սերունդները ընդհանրապէս, երբ անոնք զրկուեցան այդ դրախտէն, որու փոշիներէն ծնունդ առաւ իրենց նախահայրը:
«Հայաստանի մէջ էր որ ջուրը սկսաւ նուազիլ ջրհեղեղեէն ետք եւ անկէ է որ խաղաղութեան աղաւնին բաց թողնուեցաւ Նոյեան տապանէն»:
«Բայց դրախտի կորուստին հետեւեցաւ անոր դժբախտութիւնը, որովհետեւ, թէկուզ երկար ժամանակ հզօր թագաւորութիւն մը ըլլար, այսուհանդերձ հազուա-դէպ անկախացաւ ան. պարսիկ կառավարիչները եւ թուրք փաշաները հաւասա-րապէս օժանդակեցին կորուստին այն վայրին, ուր Աստուած ստեղծեց մարդը “ի պատկերի եւ ի նմանութեան իւրում”»:
:
armenag@gmail.com Արմենակ Եղիայեան
