V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Friday, March 3, 2023

KEA evening school: why and how it was opened? - 1/2

 The attached blog is my translation of Varkes Apelian’s recollection of the founding Lebanon’s Kessab Educational Association’s (KEA) evening school. The article was posted in the 2020 KEA Yearbook and Directory but was written in 2019 and is dedicated to the memory of Gabriel Injejikian, who passed away on April 14, 2019.

This year we had the misfortune of losing our beloved Gappi (Gabriel Avedis Injejikian),a person who was worthy of great respect and honor, as the founder of the first Armenian day school in  United States of America. He also gave us reasons, as compatriot Kesabtsiand member of KEA, to be little bit boastfull and proud.

Recently, we were very happy to read an article titled "The History of a School Ferahian School" written by the honorable Boghos Shahmelikian ("Asbarez", Saturday, April 6, 2019.) Our heartfelt thanks to the honorable Mr. Boghos for this very important story. However, in this story, you wouldn't get to know about the evening school we founded with Gappi (note: henceforth Gabriel), which is what I want to introduce to you.

First of all, how did I meet Gabriel? We moved to Beirut as a family in 1939 when I was nine years old, so I did not know him in his childhood and youth. But in the fifties, when I graduated from the city's Armenian Evangelical high school, I attended the American University of Beirut(AUB)where we met. He had come from Kessab to further his education.

In AUB, Armenian students who came from Kessab and other various countries of the Middle East would get together and have a very pleasant time. Gabriel had an attractive personality  and was a loving presence in this group and we soon became acquaintances and soon after close friends.  

Gabriel’s father was one of the ARF party leaders. Gabriel was nurtured in that environmen. He was a member and a leader of the ARF Youth Association of Kessab. Their hearts were filled with patriotism.

The proverb says "A sweet tongue entices a snake out of its hole". I think that was said for Gabriel. He convinced me and I became a member of the ARF Zavarian Student Association. Of course, along with the Zavarian Association, we were also members of the Kessab Educational Association and active in both as members of the  administrative committee.

Where did the idea of ​​opening our night school come from?

When we were AUB students, we had a sociology class in our first year, and that class required that each student, in order to successfully complete the course, had to do voluntary work for the benefit of the community. The assistant to the teacher of that class was an Armenian student senior to us (Mr. Karegin Sadrian). He gathered the Armenian students of the class and took them to a poor school in Bourj Hammoud, surrounded by tin huts. Boys, girls and grown ups of all ages came to the school. They were divided into classes. Each class was housed in a room. We taught them to read and write Armenian. It was a voluntary work that we did with great love and joy.

We passed the course and forgot all about it, but we couldn't forget that teaching experience, which gave us so much joy. It also downed on us that in a place like greater Beirut, where there were so many Armenian schools, there still were many Armenians who did not go to school for economic and other reasons. They were forced to leave school early on and go to work in order to support their families. We wondered if there were such students in the city as well and if there were, an evening school was the only way to teach out t them to teach them. Therefore, we decided to look into the matter.

The community center where ARF Kristapor Gomideh and KEA held their meetings had a good number of rooms that remained idle for the many days of the week and served no purpose but they were very convenient as classrooms for an evening school.

Gabriel and I decided to present this issue to the KEA committee and solicit their support. That became very easy because our association is “educational” and our goal was to teach. Here, Gabiriel did not have to tire his tongue. The KEA did not object and the proposal was passed.

We also had to get permission from the ARF Kristapor Gomideh. Even though we were not strangers to them and we had the backing of the attendant of the community center, our Kessab compatriot Assadour Terterian, but we needed Gabriel to put his toque in good use. He would not stop doing that, until he got an affirmative reply, and he did.

We were now ready to start work. Gabriel Injejikian was appointed the principal of the school and I, Vartkes Apelian,  was appointed as the vice principal.  Rupena Pakradouni, whom we knew well from the ARF Zavarian Student Association volunteered as the secretary.  The teaching staff consisted of our friends who volunteered to teach.

The motto of the school was one line from one Taniel Varoujan’s poem: “I AM OFF TO THE SOURCE OF LIGHT.”

The following taught at the school, Ms. Shake’ Momjian (Օր. Շաքէ Մոմճեան), presently Mrs. Kassabian (Տիկ. Գասապեան), Dr. Onnig Keshishian (Տօքթ. Օնիկ Քէշիշեան), the ex-principal of the Rose and Alex Pilibos Armenian School, Mr. Hagop Makhoulian (Պրն. Յակոբ Մախուլեան), Mr. Varoujan Etemezian (Պր. Վարուժան Եթէմեզեան), and many others who continued teaching after I life. 

The first year we had more than a hundred students. In the beginning, our intention was to give Armenian lessons to those who did not know how to read and write Armenian, but we soon added English, because at that time the demand for English was very high. 

In addition to classes, the school also had other activities such as lectures, especially on the occasion of national holidays such as April 24, May 28, and at other events related to Armenian history; as well as other activities such as tripsvisiting snowcapped mountain slopeschoir and theater, not forgetting the most important and most popular, the dances. Gabriel considered these activities very important. He said that this way the youth would learn more about Armenians and get to know each other better, get closer and eventually form Armenian families and populate the the Armenian nation. This was his conviction.

At the end of every school year, it was customary to part with our beloved teachers with a banquet where we presented each one of them a valuable "Parker" pen as a keepsake and in appreciation for their dedicated work.

I would like to express my personal deep gratitude to each and every teacher who selflessly served to teach their brothers and sisters in need of education. Also, special thanks to Miss Rubena Pakradouni (Rubena is the sister of unger Seno Pakradouni, the former editor of "Asbarez" daily.) She served the longest as the secretary of the evening school from 1951 to 1963.

Gabriel left for the U.S. in 1953, tfurther his higher education in the field of teaching. I became the principal of the KEA evening school.

I continued in that position until 1962. Throughout those years Gabriel was in America looking for the realization of his new dream (of opening a day school. In the U.S.). Our evening school in Beirut continued and prospered year after year, bringing the number of the students to 250. The excitement the school created, gave life to the once muted center.

 During 1965-1970, the ARF Kristapor Gomideh was moved to their newly purchased building. Our communal life got disrupted with the onset of the civil war in Lebanon and the school was closed.  (Note: The KEA evening school continued during the early years of 1970’s where I also taught, see footnote).

Yes, very dear friend Gabriel, many skeptical persons laughed at you, "a fool would think of opening a day school in America," they said. But you showed who you are, and today, following your example, Armenian schools in Los Angeles have multiplied, and I'm sure more will open in other Armenian populated cities in America as well.

Graduates from your school and the other schools received an Armenian education and formed beautiful Armenian families, and now their children attend Armenian schools. If not one hundred percent, but a good percentage of them retain their active Armenian communal affiliation.

Many of the students of the Beirut KEA evening school were forced to migrate to America, Europe and elsewhere because of the civil war in Lebanon. Now they give a thousand praises to their foreign language teachers. The foreign language they learned in the evening school helped them make their lives a bit easier and help them adapt to their new environment. They speak with great gratitude and kindness about their teachers, especially about you dear Gabriel, as the founding principal, a great Armenian and a patriot, a Tashnagsagan and the son of a Tashnagsagan, you were the last to laugh at those who laughed at you.

Also, we had the pleasure of seeing our beloved Motherland free and independent and we believe that one day it will be united as well.

Until then, dear friend, rest to your tired mind and bones.

May the earth be light upon you (hogheh tetev ka vrat), my precious friend.

Vartkes Apelian “





The KEA Evening School Gabrial Injejikian founded - 2/2

Thursday, March 2, 2023

Ինչո՞ւ եւ ինչպէս բացուեցաւ Լիբանաբնակ Քեսապցիներու Ուսումնասիրաց Միութեան գիշերային դպրոցը

Վարգէս Աբէլեանին այս պատմական ակնարկը, գրուած 2019-ին, ընդօրինակեցի 2020 տարուան Քեսապցիներու տարեգիրք-հասցէագիրքէն Ի յիշատակ Պր. Գաբրիէլ Ա. Ինճեճիկեանին։

 

« Այս տարի դժբախտութիւնը ունեցանք կորսնցնելու մեր բոլորին սիրելի Գաբիին (Գաբրիէլ Աւետիս Ինճեճիկեան)։ Անձ մը որ արժանի եղաւ մեծ յարգանքի ու պատուի իր եռազին իրականացումով, իբր Ամերիկայի առաջին Հայկական ամէնօրեայ վարժարան հիմնող, տուաւ մեզի ալ, իրբ Քեսապցի եւ ուսումնասիրացի անդամ, քիչ մը պարծանք ու հպարտութիւն։

Այս առթիւ շատ հրճուանքով կարդացինք «Դպրոցի մը Պատմութիւնը Ֆերահեան Վարժարան» յօդուածը գրուած յարգելի Պօղոս Շահմելիքեանի կողմէ («Ասպարէզ» Շաբաթ 6, Ապրիլ 2019։) Մեր սրտագին շնորհակալութիւնները յարգելի Պր. Պօղոսին այս խիստ կարեւոր պատմութեան համար։ Սակայն այս պատմութեան մէջ չէք ծանոթանար Գաբիին հետ մեր հիմնած նախքին գիշհերային դպրոցի մասին զոր ես կ՚ուզեմ ծանօթացնել։

Նախ ինչպէս ես Գաբիին հետ ծանօթացայ։ Մենք ընտանեօք փոխադրուեցանք Պէյրութ 1939 ին երբ ես ինը տարեկան էի, ուրեմն Գաբիին չեմ ճանցած իր մանկութեան ու պատանեկութեան, սակայն յիսունական թուականներուն երբ ես քաղաքի հայ-սքուլը աւարտած կը յաճախէի Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարանը, հոն հանդիպեցանք իրարու երբ ինք ալ եկած էր Քեսապէն ուսումը շարունակելու։

Հոս Քեսապցի եւ ուրիշ հայ ուսանողներ, որոնք եկած էին միջին արեւելքի զարազան երկիրներէ, կը հաւաքուէինք ու կ՚ունենայինք շատ հաճելի ժամանակ։ Գաբին այս խումբին մէջ ունէր գրաւիչ ու սիրալիր ներկայութիւն մը ու մենք շուտով բարեկամացանք որ մտերմացանք։

Գաբիին հայրը եղած է ՀՅԴ կուսակցական ղեկաւարներէն։ Ինք մհծցած էր այդ միջավայրին մէջ, եղած էր Քեսապի ՀՅԴ պատանեկան միւթեան անդամ ու ղեկաւար ուստի՝ այդ տղոց հետ դաստիարակուած ու իրենց սրտերը լեցուած հայրենասիրութեամբ։

Առակը կ՚ըսէ «Անուշ լեզուն օձը ծակէն կը հանէ». ես կարծեմ թէ այդ ըսուած է Գաբիին համար, շուսով համոզեց զիս ու ըրաւ Զաւարեան Աշակերտական Միւթեան անդամ ուր գտայ շատ հաճելի միջավայր մը, եւ ուրկէ վերջը անցայ Զաւարեան Ուսանողական Միւթեան շարքերը երբ սկսած էի դեղագործական դպրոցը։ Անշուշտ այս միւթենական աշխատանքներու կողքին մենք նաեւ էինք Քեսապցիներու Ուսումնասիրաց Միւթեան անդամ եւ յաճախ վարչական։

Ուրկէ՞եկաւ մեր գիշերային դպրոց բանալու գաղափարը։

Երբ AUB  ուսանող էինք, առաջին տարին ունեցանք  ընկերաբանութեան դաս մը եւ այդ դասը կը պահանջէր թէ իւրաքանչիւր ուսանող այդ դասը աւարտելու համար պէտք էր կամաւոր աշխատանք մը ընէր իբր օգուտ հանրութեան։ Այդ դասարանի ուսուցիչին օգնականը երեց հայ ուսանող մը (Պր. Գարեգին Սադրեան) կը հաւաքէր դասարանին հայ աշակերտները ու կը տանէր Պուրճ Համուտ աղքատիկ դպրոց մը, շրջապատուած թիթեղաշէն խրճիթներով ուր իրկուան կը հաւաքուէին ամէն տարիքի տղաք, աղջիկներ ու երեցներ որոնք կը բաժնուէին դասարաններու եւ ամէն մեկուս կուտար դասարան մը որոնց պիտի սորվեցնէինք Հայերէն կարդալ ու գրել։ Գործ մը որ կ՚ընէինք շատ սիրով եւ հաճոյքով։

Այդ դասէն անցանք ու մոռցանք, սակայն կարելի չէր մոռնալ այդ ուսուցչական փորձառութիւնը թէ ինչպէս մեզի պատճառած էր այդքան հաճոյք, եւ իրողութիւնը  այդ աշակերտութեան թէ ինչպէս Պէյրութի պէս տեղ մը ուր կային այդչափ Հայկական դպրոցներ սակայն դեռ կային շատ մը Հայ անհատներ որոնք տնտեսական եւ այլ պատճառներով դպրոց չէին գագած կամ ստիպուած էին դպրոցը կանուխ ձգել ու գործի նետուիլ որպէսզի իրենց ընտանիքը ոտքի պահէին։  Այս պարագան մտածել տուաւ մեզ թէ արդեօք քաղաքի շրջանը չկան Հայեր որոնք նոյն պատճառներով չէին կրցած Հայերէն կարդալ ու գրել սորվիլ ու եթէ կար ուրեմն զանոնք փրկելը միայն գիշերային դպրոցն էր, ուստի պէտք էր բան մը ընել այս ուղղութեամբ։

Քրիստափոր կոմիտէին ակումբը, ուր մեր կուսակցական եւ վարչական ժողովները տեղի կ՚ունենային ունէր բաւական սենեակներ որոնք շաբաթուն ընթացքին շատ մը օրեր պարապ էին եւ գործի մը չէին ծառայէր, եւ ուրեմն շատ յարմար էր գիշերային դպրոցի համար։

Գաբիին հետ որոշեցինք այս հարցը տանիլ Ուսումնասիրացի վարչութեան ստանալու համար իրենց հովանաւորութիւնը։ Այս շատ դիւրին եղաւ քանի մեր միութիւնը կը կոչուէր «ուսումնասիրազ» ու մեր նպատակն ալ ուսում տալ էր։ Ալ հոս Գաբիին լեզուն շատ չհոգնեցաւ, հակառակող չեղաւ ու որոշումը անցաւ։

Պէտք էր նաեւ Քրիստափոր կոմիտէին արտօնութիւնը առնել, ասոնց ալ թէիւ անծանօթ չէինք ու կռնակնիս ունէինք ակոււմբին հայրիկը՝ մեր հայրենակից ընկեր Ասատուր Թրթրեանը, բայց հոս պէտք ունէինք Գաբիին լեզուին որ չէր կենար մինչեւ դրական պատասխան մը չէր ստանար ու ստացաւ։

Հիմայ պատրաստ էինք գործի սկսելու։ Տնօրէն որոշուեցաւ Գաբրիէլ Ինճեճիկեանը, փոխ տնօրէն ես՝ վարդգէս Աբէլեան եւ քարտուղարուհի Օր. Ռուբինա Բագրատունի, մեզի լաւ ծանօթ Զաւարեան աշակերտական միւթիւնեէն։ Ուսուցչական կազմը բաղկացաւ մեզ նման կամաւոր համալսարանի մեր ընկերներէն եւ այլ ընկերներ։

Դպրոցին նշանաբանն էր Դանիէլ Վարուժանի քերթուածներէն՝ «ՈՒ ԵՍ Կ՚ԵՐԹԱՄ ԴԷՊԻ ԱՂԲԻՒՐԸ ԼՈՅՍԻ»

Ուսուչական խումբին մաս կազմած են նաեւ Օր. Շաքէ Մոմճեան, այժմ Տիկ. Գասապեան, Տօքթ. Օնիկ Քէշիշեան, նախքին տնօրէն Ալեք Փիլիպոս երկ. Վարժարանի, Պրն. Յակոբ Մախուլեան, Պր. Վարուժան Եթէմեզեան եւ ուրիշներ իմ դպրոցը ձգելէս ետք։

Դպրոցը բանալու համար ամէն ինչ պատրաստ էր թերթերով եւ ուրիշ միջոցներու եղան յայտարարութիւններ ու դպրոցը բացուեցաւ 1951-ին։

Առաջին տարին ունեցանք հարիւրէ աւելի աշակերտներ։ Սկիզբը թէեւ մեր հաոզումը Հայերէն չգիտցողին Հայերէն դաս տալ էր, բայց շուտով աւելցուցինք Անգլերէնըը քանի որ այդ ժամանակ Անգլերէնի պահանջքը շատ էր նաեւ տուիք Ֆրանսերէն եւ Թուաբանութեան դասեր որոնց որոնք պէտք ունէին, ու յետագային ինծմէ վէրջ հանգուցեալ Ճորճ Աբէլեանի տնօրէնութեան ժամանակ ունեցանք նաեւ մեքենագրութեան դասարան մը գոհացում տալու այդ պահանջքին ալ։

Դասերու կողքին դպրոցը կ՚ունենար նաեւ այլ գործունէութիւններ ինչպէս դասախօսութիւններ, մանաւանդ ազգային տօներու առթիւ, Ապրիլ 24, Մայիս 28,  եւ այլ ինչ որոնք կապ ունէին Հայոց պատմութեան հետ նաեւ պտոյտներ, ձիւնագնացութիւն, երգ ու թատրոն, չմոռնալով ամենակառեւորը ու շատ սիրուածը պարահանդէսները։ Ասոնք Գաբիին համար շատ կառեւոր էին ու ան կ՚ըսէր այդպէս երիտասարդութիւնը աւելի կը Հայանար գիրար աւելի լաւ կը ճանչնան, կը մտերմանան եւ վերջը կը կազմեն Հայ ընտանիքներ ու կը շատցնեն Հայ ազգը՝ Նաեւ կը հաւատար թէ Հայը արտասահմանի մէջ չլուծուելու համար պէտք է Հայու հետ ամուսնանայ։ Այս էր իր համոզումը։

Ամէն դպրոցական տարեվերջին սովորութիւն էր ճաշկերոյթով մը բաժնուիլ մեր սիրելի ուսուցիչներէն եւ այդ առթիւ ի յիշատակ ու գնահատանք իրենց անձնուէր գործին իւրաքանչիւրին կը նուիրէինք արժիքաւոր «Parker» գրիչ մը։

Հոս կ՚ուզեմ յայտնել իմ անձնական խորին շնորհակալութիւններս իւրաքանչիւր ուսուցիչ եւ ուսուցչուհիի որոնք անձնուէրաբար ծառայեցին որ սորվեցուցին ուսման կարօտ իրենք քոյր ու եղբայրներուն։ Նաեւ մասնաւոր շնորհակալութիւն Օր. Ռուբինա Բագրատունիին (Ռուբինան քոյրն է ընկեր Սենօ Բագրատունիի նախկին խմբագիր «Ասպարէզ» օրաթերթի) եւ ինք որպէս գիշերային դպրոցի քարտուղարուհի եղած է ամենաերկար ծառայողը 1951 -1963։

Գաբին 1953 ին գիշերային դպրոցի տնօրէնութիւնը ձցելով ինծի մեկնեցաւ Ամերիկա շարունակելու համար իր ուսուցչական ասպարէզի բարձրագոյն ուսումը։

Ես շարունակեցի այդ պաշտօնը աւելի քան տասը տարիներ մինչեւ 1962 եւ մինչ Գաբին Ամերիկա էր իր նոր երազին լուծումը կը փնտռէր, մեր գիշերային դպրոցը Պէյրութ  կը շարունակուէր ու տարուէ տարի կը բարգաւաճէր հասցնելով աշակերտութեան երբեմնի թիւը 250ի ու այս դպրոցական եռուզերը կեանք տուած էր երբեմնի խաղաղ ակումբին։ 1965-1970 ի միջոցին Քրիստափոր կոմիտէի ակումբը փոխադրուեցաւ իրենց նոր գնած շէնքը, վերջը Լիբանանի ներքին պատերազմի պաճտառաւ ժողովուրդը տարտղնուեցաւ ու գիշերային դպոցը գոցուեցաւ։

Այո, շատ սիրելի բարեկամ Գաբի, շատ մը անհաւատ մարդիկ վրատ խնդացին «խենթը Ամերիկայ մանկապարտէզ պիտի բանայ եղեր» ըսին։ Բայց դուն ցոյց տուիր թէ դուն ով ես, եւ այսօր Լոս Անճելըսի մէջ քու օրինակին հետեւելով բազմապատկուած են Ամերիկայի ամէնօրեայ Հայկական վարժարաններ ու վստահ եմ պիտի շատնայ որիշ Հայկաշատ քաղաքներու մէջ ալ։

Քու դպրոցիդ եւ միւս դպրոցներուն հազարաւոր շրջանաւարտները չծուլուեցան եւ կազմեցին սիրուն Հայկական ընտանիքներ եւ հիմա իրենց զաւակները կ՚երթան Հայկական վարժարաններ ու եթէ ոչ հարիւր տոկոս գոնէ կէսը փրկուած է ձուլումէ։

Պէյրութի գիշերային դպրոցի աշակերտներուն շատեր Լիբանանի ներքին պատերազմի պատճառով ստիպուած գաղթեցին Ամերիկա, Եւրոպա եւ այլ վայրեր։ Հիմա հազար փառք կուտան երենց օտար լեզուի ուսուցիչներուն որոնց սորվեցուցած լեզուն մասամբ փրկած էր զիրենք ու դիւրացուցած վարժուիլը իրենց նոր միջավայրին, ամէնք ալ շատ երախտգոտութեամբ ու յարանգով կը խօսին ու կը փնտռեն իրենց ուսուցիչները մասնաւորաբար քեզի որպէս գլուխը ասոնց բոլորին սիրելի Գաբի, մեծ Հայասէր որ Հայրենասէր Դաշնակցական ու Դաշնակցականի զաւակ, դուն եղար վերջին խնդացողը վրադ խնդացողնհերուն։

Նաեւ ունեցանք երջանկութիւնը մեր ամբողջ կեանքի բարձրագոյն իղծին իրականացման տեսնել մեր պաշտելի Հայրենիքը ազատ ու անկախ ու կը հաւատանք թէ օր մը պիտ ըլլայ նաեւ միացեալ։

Մինչ այդ, սիրելի բարեկամ հանգիստ քու յոգնած մտքին ու ոսկորներուն։

Հողը թելեւ գայ վրադ, թանկագին ընկերս։ »




 


Wednesday, March 1, 2023

Արա Խանճեան՝ Սփիւռքի Պրիսմակէն

Վահէ Յ. Աբէլեան

Ակնարկս Արա խանճեանին՝ «Հայաստանի մէջ հզօր ՀՅԴ ունենալու անհրաժեշտութիւնը» յօդուածին մասին է որ լոյս տեսաւ «Ասպարէզ» օրաթերթին մէջ՝ Փետրուար 27, 2023-ին։ Նախ քան յօդուածին անդրադարնալը կ՚ուզեմ անձնականաձել եւ ըսել որ կը ճանչնամ Արան թէեւ ան ինծմէ վեց տարի երիտասարդ, հանգուցեալ եղբօրս տարեկից է եւ բարեկամն էր։ Իսկ ես աւելի մօտէն կը ճանչնամ հանգուցեալ քոյրը՝ Յուրիկը, ՀՅԴ Զաւարեան Ուսանողական Միւթեան ընկերուհիներէս մին եւ ապա Քեսապցիներուն միշտ զուարթախօս եւ ժպտերէս հարսը,  ծնողական ընտանիքիս բարեկամ եւ ազգական՝ անմոռանալի բժիշկ Միսակ Ապտիւլեանին կինը։ Ինչպէս նաեւ ճանցած եմ Արային ազգասէր եւ գրասէր հայրը։  

Անկասկած որ Արային յօդուածին մէջ ազնիւ մտահոգութիւնը մը կայ որ իմ պատկերացումով կը փխի Հայաստանի եւ Արցախի ճգնաժամային ներկայ իրավիճակին իր արդարացի մտահոգութիւնէն տարուած։ Բայց Արան՝ Հայաստանի մէջ հզօր ՀՅԴ ունենալու անհրաժեշտութիւնը կը դիտէ սփիւռքի պրիսմակէն։

Հայաստանի մէջ Գերագոյն Մարմինը կը ղեկաւարէ՝ Հայաստանի մէջ գրանցուած քաղաքական կազմակերպութիւն մը որ կը կրէ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն անունը եւ Հայաստանի մէջ գործող որեւէ քաղաքական կուսակցութեան նման, ան ալ կը ջանայ տիրանալ իշխանութեան։ Շատ բնական է որ այդպէս ըլլայ։ Յայտարարել որ ան քաղաքական կուսակցութիւն մըն է որ չի ցանկար իշխանութեան գալ, անբնական եւ անտրամաբանական հաստատում մը պիտի ըլլայ, քանի որ նման յայտարարութիւն ժխտած պիտի ըլլայ անոր քաղաքական կազմակերպութիւն մը ըլլալը որ մասնակից է Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական ընթացքին։

Չեմ կրնար պատկերացնել որ Հայաստանի մէջ միացեալ, ազատ եւ անկախ տեսլականով ամրապնդուած կազմակերպութիւն մը կրնայ գործել որպէս քաղաքական կազմակերպութիւն։ Պարզ է չէ՞։ Այս տեսիլքով տարուած քաղաքական կազմակերպութիւն մը Հայաստանի մէջ հողային պահանջք ունի իր դրացի երկրէն՝ Թուրքեային։ Դժուար չէ պատկերացնել թէ ինչ կրնայ ըլլալ քաղաքական անդրադարցերը երբ նման քաղաքական կուսակցութեան մը իշխանութեան ղեկը ստանցնէ գործադրելու իր քաղաքական մեծ տեսլիքը։ Բայց, անցնող երէք տասնամեակներ ցոյց կուտամ  որ Հայաստնաի մէջ գործող ԳՄ-ը մեկդի դրած է ՀՅԴեան, միացեալ, ազատ եւ անկախ գաղափարախօսութիւնը։ Փաստօրէն, անցնող երկու տասնամեակներուն, քաղաքական կուսակութիւններուն ներկայացուցիչները, որոնց հետ գործակցեցաւ ԳՄ-ը, յայտարած են որ Թուրքեային հողային պահանչք չունին իսկ ԳՄ-ը այդ մեծ հաստատումը ընդունած է, շատ հասկնալի պատճառներով, եւ շարունակած է գործակցիլ։ Այս մեծ տեսլականը կարելի չէ ծալլել եւ անկիւն մը դնել եւ կոչուիլ  Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն։ 

Բնականաբար իմ անձնանական մեկնաբանութիւնն է որ կ՚ընեմ. Բան մը որ պէտք չունիմ ըսելու։ Բայց զարմանալիօէն սովորութիւն դարձած է ըսել՝ իմ կարծիքս է։ Հապա որո՞ւ կարծիքը պիտի ըլլար։ Հակառակ այս իրողութեանը, ես ալ նոյն կ՚ընեմ ըսելով որ եղածը իմ մեկնաբանութիւնս է։ 

Աւելի հիսուն տարիներ առաջ, ցեղասպանութեան հիսնամեակի տարիներուն ես ալ անդամակցեցայ ՀՅԴ որպէս այդ մեծ տելաականը պահող ազգային կազմակերպութիւնը։ Եւ, Գերսամ Ահարոնեանի խօսքով՝ այդ «մեծ երազի ճամբուն» վրայ խանդաւարօրէն ես ալ փարեցայ պահելու սփիւռքի մէջ հայ գիրը, մշակոյթը, պատմութիւնը եւ այդ պատմութեան այդ մեծ երազը։ Երբէք չպատկերացուցի որ  քաղաքական կազմակերպութեան մը անդամագրուած եմ, այլ ազգային կազմակերպութիւն մը որ որ այդ Մեծ Տեսլականին հետ ունի նաեւ իր ընկերային Մեծ Տեսութիւնը որպէս ազգային ընկերվարական կուսակցութիւն որ կը գնահատէ անձը, եւ պահէ եւ կը գուրգուրայ անձնական նախածեռնութեանը ազգային բարօրութեան եւ բարիկեցութեան համար որպէս երաշխիք։ 

Հայաստանցի մէջ, ՀՅԴ անունով գործող rank and file, չունի նման մտասեւերումներ՝ իրենք եւ իրենց զաւակները կ՚ապրին Հայասան, կը խօսին Հայերէն, եւ կը սորվին հայոց պատմութիւն եւ անհամեմատօրէն աւելի հաւանականութեամ կ՚ամուսնան հայու մը հետ եւ կը կազմեն հայ ընտանիք։ Իսկ այս մտահոգութիւններ չունեցողներ, որոնք են Հայաստանի քաղաքացիները, չեն կրնար՝ դար մը սփիւռքի մէջ թրծուած Յեղափոխական Դաշնակցութեան ժառանգորդը ըլլալ։  Տակաւին  Հայաստանի ՀՅԴ rank and file չի կրնար ունենալ պատմական Սիսի Կաթողիկոսութիւնը պահելու եւ պահպանելու այն մղումը որ սփիւռքը ունի որպէս պատմական Արեւմտահայութեան վերջին կենդանի ու հոգեւոր ներկայցուցիչ եւ սփիւռքի հայապահման պարիսպը՝ Երբեմնի Կիլիկեան, այժմու Անթիլիասի Կաթողիկոսութիւնը։  

Անկասկած որ Հայաստանը առողջ քաղաքական կուսակցութիւններու կարիքը ունի եւ ունէր, բայց ոչ կարիքը Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան որպէս քաղաքական կուսակցութիւն մը։   Իսկ հայութիւնը՝ անկասկած որ պէտք ունի ՀՅԴ սփիւռքի մէջ եւ անոր միացեալ, Ազատ եւ Անկախ մեծ տեսլականին կամ մեծ երազին՝ որպէսզի կարենայ պահել վտանգուած սփիւոքը։

Արա, ընդունէ այս, որպէս շատ բարդ վիճակի մը իմ պարզաբանութիւնս։

 

 

The Crimes of 1st March 2008: Keghart.com Editorial

Perhaps no other Armenian journal in the Diaspora followed the tragedy that came to be known as the March 1, 2008 event, then the online journal Keghart.com. Today a monument was unveiled in Yerevan in remembrance of the citizens who were killed on that day. I reproduced the March 1, 2011 Keghart.com guest editorial by Sahag Toutjian, titled "The Crimes of 1st March 2008."

March 1, 2008 Monument

“The perpetrators of the crimes of 1st March 2008 against the Armenian people have enjoyed another year of reprieve, one with the cloak of the president of the Republic of Armenia, and the other with the mantle of the sole male predator of Yerevan. While awaiting the inevitable due process of fair retribution and the return of human – forget national – dignity, it might be instructive to attempt an assessment of the tragedy now armored with the thick layer of three years of deceit, additional crimes and an array of grotesque camouflage intended to cover the trail of the original crime.

A bad tragedy performance is bad either because its author is bad or because the actors enacting it are incapable to render their talent, individuality and conviction to even a mediocre play on the stage. However, a bad tragedy played by bad actors and produced by a tasteless supporting cast will stop short of enactment if the audience is alert, critical, and expresses its discontent. The tragedy is bound to stop automatically when the audience refuses to attend. Likewise, a social, political or national tragedy will fail to materialize when the majority of citizens involved refuse to condone its performance. It will collapse on itself and will be aborted by the unequivocal stand of the critical mass of people against it when it runs counter to everything they believe and cherish as an essential part of their life.

The Armenian tragedy of 1st March 2008, authored, staged and performed by an–albeit illegitimate–Armenian president on Liberty Square in Yerevan, against a gathering of peaceful demonstrators, is just one link in a long, ugly chain. This is the chain of subterfuge, murderous rule and unaccounted crimes committed by an imposed tyrant misnamed president and his appointed successor. The ruthless tandem that usurped political power, have been masquerading for well over a dozen years as guardians of the security of Armenia, monopolizing the entire state and government leverages for their selfish ends. They have blocked the forward march of the newly independent Armenian state, replacing it with the enrichment and hollow opulence of their handpicked gang of fellow assassins, plunderers and oligarchs simultaneously mimicking as members of a government, national assembly and the judiciary–a 20th century version of Ali Baba and the Forty Thieves. During this interval, the political, social and economic problems faced by the fledgling republic have been compounded to a dangerous level of intricacy, with not even partial solutions on the horizon.

Throughout its blood-drenched history, the Armenian people have been duped and helplessly watched countless dramas and heartbreaking tragedies–including a number of unsavory stereotype farces – featuring their own miseries, aspirations, destiny and slow extermination. And the Armenian people, my very own–along with many other unfortunate peoples of planet Earth, who were victims of persecution and genocide–have silently endured them interminably. 

Adding insult to injury, we have recently witnessed a new breed of apologists of past and present oppressors of the Armenian people. These peddlers of national poison are endangering the survival of a free and independent Armenia. This they do when they emit confusing or mixed signals to justify and abet the present rulers who undermine the well-being of the backbone of Armenia’s population by making life unbearable for them politically, socially and economically. In the end, emigration becomes the only option left for the population, with a final outcome outweighing even the long-range effects of the Genocide

Of course, these peddlers do not represent the majority of the Armenian people. However, they do represent–very sadly – the prevailing noisy section of the Armenian establishment, those who “count”: the “celebrities”, the rich and famous, a number of organizations, including quite a few of the traditional and lately formed political parties, the splinters of what used to be the Armenian Church, the so-called benevolent unions, and the self-styled activists for the rights of the Armenian people. In brief, all those who claim to represent the so-called silent majority of the perplexed and undecided Armenian communities whom they bombard day in and day out with their mass media as passive herds or as their inherited property.

All these respectable entities comprising the Armenian community have a handy, immaculate apology for their servile stand vis-à-vis the insolent usurpers of power in Yerevan who are holding the future of Armenia and the ten-million strong Armenian people worldwide, hostage to their personal, selfish agenda. Supposedly, they want to safeguard Armenia from a worst disaster, that of perishing altogether. They want to keep the Armenian ship from sinking, they say.They do not want to shoot the pirate disguised as captain of “our” ship. They say, “We’ve got to be nice to our impostor/plunderer captain because we need him for our national salvation.”

With saviors like these, who needs enemies or "neighborly" genocide perpetrators?

These well-intentioned entities fail to perceive the obvious: Because of the utter uselessness and harmfulness of Armenia’s unfit and disloyal rulers, our motherland is being rapidly vacated. It is being abandoned by the sector of its population that has been its backbone, namely the young, the craftsmen, the trained professionals. And our ship of national salvation is sinking before our eyes, whether we are citizens of the Republic of Armenia or disparate members of an undefined Diaspora–a cacophony to be “harmonized” by an appointed Minister of Diaspora to be exploited as a passive reserve by the plunderers.

Let the Tunisians, Egyptians, Libyans, Bahrainis and Yemenis depose their corrupt rulers and freeze the billions of their stolen funds in Swiss bank accounts to their rightful owners, the people. Let them shortsightedly shoot their ship’s Captain Ahabs. We Armenians know better. We keep our miscreant captains at the helm. And we sink all together.

Almost one century after the Genocide of Armenians by the Ottoman Turks, we did not need a reminder from a self-elected Armenian president that we have to brace ourselves, since our genocide is of the permanent brand, and may be committed indiscriminately by Turks and a specific brand of Armenians alike. All they need is to make more frequent 1st March type outings of their black-robed and black-masked sharpshooting mercenaries against peaceful demonstrators, and plunder the peaceful, Gandhi-like citizens of Armenia so that they’ll have to resort to mass exodus to procure a livelihood for their families. That way, our problems with our neighboring countries will be simplified. And everybody will go to his preferred pursuits: one president will be free for his favorite pastime at the Monte Carlo casinos, the second will enjoy the wild animals and diamonds of Namibia, and, oh, did we forget anybody? Well, the Armenian people, you ask? But let’s get serious, that’s outside the presidential concerns, isn’t it?

Sad? Distressing? But it’s the play that's being performed at Liberty Square today the 1st of March 2011, where special events are being concocted to keep out the intrusion of freedom fighters to the holy grounds of the nobility.

But I feel a fresh breeze in the air, a breath of new vigor and hope coming from the burning deserts of North Africa, all the way to Liberty Square in Yerevan on the 1st of March 2011. This is the year of daring and hope, the year when disinherited young people of plundered and impoverished countries throughout the world realized that they, too, and their children, are entitled to a decent future. And this is the time when all Armenians of good will–of whatever social background and political leanings–have concluded that the dead end of 1st March 2008 is long past, that the Armenian people is on the threshold of setting itself free at last.

I am confident. The freedom fighters will return to Liberty Square to seal their freedom, just as their soul brothers–linked via the worldwide web–are doing in Tunisia, Egypt, Libya, Bahrain Yemen and elsewhere. And they’ll bring with them the valiant political prisoners Nikol Pashinyan, Sassoon Mikayelyan, Harutyun Urutyan, Sarkis Hatsbanian, Murad Bojolyan, Aram Bareghamyan, Ara Hovhannisyan, Shmavon Galstyan, Roman Mnatsakanyan, and whoever else is still kept captive in the dungeons of the free and independent Republic of Armenia.

I hear their footsteps. “

Tuesday, February 28, 2023

Kessabtsis: U.S.A., Canada, and Australia – 63rd KEA Yearbook and Directory

Vahe H. Apelian

 

The 63rd edition of the Kessab Educational Association (KEA) of Los Angeles’ yearbook and directory was in our mail box today. It might have been delivered yesterday but I had not checked the mail box. It had snowed yesterday and our mail box is at the end of our long driveway. But I was  waiting to receive it, especially that Mike Apelian had told me that he had found this year’s yearbook and directory well prepared and had praised to me Tsolag Apelian for having edited the yearbook and directory. Mike Apelian edited the yearbook for over a quarter of century at at time when word processing was not available and he painstakingly typed the entire yearbook. 

The 63rd edition boasts a colorful cover depicting aspects of Kessab and Kessabtsis and is 275 pages long. Its table of content is as follows, as listed bilingually in the yearbook:

Chairperson’s Message – Ատենապետին Խօսքը

The board members are: Soghomon Poladian, Garin Demirjian, Vartan Poladian, Esther Chelebian Tognozzi (Chairperson), Hratch Marjanian, Suzan Ayanian, Sevag Terterian, Nichan Hovsepian. Chairperson Esther Chelebian Tognozzi’s message is bilingual. (Pages 4-7)

Editorial – Խմբագրական

The Editorial Board consiss of Nora Demirjian-Kardzair, Tsolag Apelian, and Garin Demirjian. The editorial is a bilingual message from the editorial board. (Pages 8-10)

The Honoree - Մեծառեալը

The Board of the Trustees has designated Haig Manjikian M.D. as this year’s KEA of LA’s honoree and has presented a bilingual biography, and his and as well as his family’s contributions to Kessab and to Armenia during the past many decades. (Pages 11-17)

Directory- Հասցէարան

The directory lists the addresses of Kessabtsis living in the U.S.A., Canada and Australia. Obviously, those who have not sent their addresses to the editorial board are not included. The director lists the family, naming the children, the telephone numbers, at times listing only the land line, the email. The directory has been and remains one of the main features of the directory and yearbook so that Kessabtsis will be able to remain in contact with each other. This section starts from page 18 to page 146. The last page lists only 3 addresses. The addresses are listed alphabetically. The Abadjian family is the first listed family and Zinzalian family is the last. Consequently, 128 pages are devoted for the directory. Each page lists 8 addresses, save the last. Therefore, approximately 1019 addresses are listed. I detailed this section to draw attention to the work the editorial board does just to keep the directory section of the annual yearbook updated year after year. (Pages 18-146).

Births – Ծնունդներ

Having done with the directory section of the yearbook, the next section begins and it starts with the the listing of the newly born, the Kessabtsis families have brought to the attention of the board to share and rejoice with their compatriot Kessabtsis the birth of their child . Each new born is listing with the newborn’s name, the names of the parents and both paternal and maternal grandparents and naturally the pictures of the new borns are included. This year the yearbook lists 12 births. (Pages 147-152).

Graduates – Շրջանաւարտներ

This year, the names of 17 graduates are listed as high school and college graduates in different disciplines. Along with the graduate’s name and picture; the names of the proud parents and maternal and paternal grandparents are listed, understandably as long as the information is provided to the editorial board. (Pages 153-162)

Weddings – Պսակներ

In the 63rd edition of the KEA of LA’s legendary yearbook the names of 8 weddings are included listing the couple’s picture and the newlyweds parents and maternal and paternal grandparents. As said earlier, as long as the information has been provided ot eh board. (Pages 163-166).

Family Corner – Ընտանեկան Անկիւն

This section is devoted to family milestones, such as celebrations of wedding anniversaries and special family celebratory occasions Kessabtsi families have opted to share with their comptriorts in the U.S.A., Australia and Canada. (Pages 167-169).

Achievements - կատարումներ

This section is devoted to the literary, academic, artistic, athletic and social achievements of Kessabtsis. This year the yearbook lists an author, a Fullbright scholar, a 3rd Degree Black Belt in Taekwondo achiever and other notable achievements. (Pages 171-186).

Articles - Յօդուածներ

This section is devoted to articles that Kessabtsis have written pertaining to Kessab and to their experiences as Kessabtsis.  (Pages 187-216).

Obituaries - Դամբանականներ

This section is devoted to the obituaries for the Kessabtsis who passed away during the year. It is the most emotionally laden section of the yearbook as the Kessabtsis relate to each other in many ways, be it family ties, shared experiences and legacy. Nine obituaries are listed this year. (Pages 217-241)

Donations - Նուիրատուութիւններ

The donners to Kessab Educational Association of LA are acknowledged in this section, whether they were made in memory of a deceased Kessabtsi, or  are memorials, or in response to appeals by the Board. (Pages 244-258).

Events & Galley – Առիթներ եւ Նկարներ

This section displays pictures of event that the KEA Board has organized or has participated. (Pages 259-275).

Arguably nothing of this sort has been done by another compatriotic organization. For 63 years, Kessabtsis have volunteered their time and vested effort to have KEA yearbook and directory published year after year. Over the years it has grown in size and enriched in its content. Naturally, it is the participation of the Kessabtsis in sharing with the rest of their compatriots the year’s events pertaining to their lives, that enriches the yearbook and renders it a valuable archive. 

I am very encouraged to read the names from the upcoming generation who have taken the responsibility of editing this year’s KEA yearbook and directory. Their input is palpable this year with their inclusion, of what I learned today are called, QR notes, which open a whole new read by hoovering a smart phone, such as iPhone, over them.

Nora Demirjian-Kardzair, Tsolag Apelian, and Garin Demirjian, bravo, thank you and well done.



Sunday, February 26, 2023

Antranik: The Death of the Hero – the Burial (2/2)

 Dr. Antranig Chalabian, my maternal uncle, was endearingly called “Antranigaked -Անդրանիկագետ), which means someone who has expert knowledge about Andranik, born on February 25, 1865. Attached is an excerpt from the last chapter of Antranig Chalabian’s book, “General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement” that has been translated in a few languages.

Andranik's cemetary thomstone in Paris 

" More than ten thousand Armenians from all over California and other places came to pay their respects at the funeral services on September 7 (1927). Out of admiration for the great Armenian, the mayor of Fresno and other dignitaries attended the service. Andranik’s former second-in-command, Smbat, who was still in Fresno at that time, insisted that the funeral not be the sponsorship of any single political party. He wanted it to be a dignified observance and completely Armenian in tone. One of Andranik’s soldiers led a horse draped with a black blanket and carrying Andranik’s uniform, sword and boots -symbolizing Andranik’s life as a fedayee – at the head of the procession to Ararat Cemetery where the hero’s remains would be buried temporarily. A military band played Chopin’s funeral march. Andranik’s comrades-in-arms served as pallbearer. Next to the coffin loaded flowers, walked General Andranik’s widow, Nevart, overcome with grief. A low flying airplane strewed flowers on the road that ten thousand mourners tread to the cemetary.

When the procession reached the grave, funeral orations were given by the leaders Jim Chankalian, Haid Bonapartian, and Smbat Baroyan. Smbat dressed in a colonel’s uniform spoke briefly. He then opened the coffin and kissed the hero’s forehead as a last farewell on behalf of his soldiers and the Armenian people.

Then a fair young girl in black dress approached the coffin to recite a poem. Choked with grief, she was hardly able to begin. When she finally managed to utter the word “Andranik”, she began to sob. She continued crying until her wailing and loud laments enveloped the crowd. Ten thousand mourners joined her in sobbing, wailing, and shedding tears. The wailing reached such a proportion that a group of soldiers, in order to turn the tide of lamentation and divert the attention of the people, came to attention and began to sing one of the songs dedicated to the hero.The whole crowd of mourners joined in and the atmosphere reverberated with thousands of voices singing together To Andranik (see footnote):

To Andranik

Like an eagle o’er the mountains and rocks, you soar

The heaven and earth welcome outroar,

You name through the ages, shall live evermore

Armenia’s cliffs be your refuge, Andranik!

Your enemies base, of your deeds when they hear,

To their nests they crawl! Like serpents in fear,

Heroic your blood is and pure and sincere,

May it course on for age and age, Andranik!

Let Armenia’s maiden weave laurel wreath fair,

For their tender hands gently crown your hair,

And bring for you dauntless breast pearls rich and rare,

May you live evermore, O brave Andranik.

Let Armenia’s nightingales chant loud and free,

Your praises forever from ticket and tree!

Brave warrior, unconquered for ages shall you be,

Our home’s defender, our hero Andranik.

*****

Unfortunately, the great hero’s will was not carried out. Conditions in the motherland were such that its leaders were not in a position to allow a few square feet of space for the burial of a man who dedicated his entire adult life for the liberation of his ancestral lands.

Nearly five months after the funeral service in Fesno, Andranik’s remains were exhumed and enclosed in an oaken coffin to be taken to Armenia, but the central government in Moscow prevented the transfer. Nevart then asked the French ambassador in Washington, D.C., for permission to transfer her husband’s remains to Paris. The ambassador informed Nevart that the French government would gladly allow the transfer of Andranik’s remains to the French capital. Soon after, the coffin containing Andranik’s remains was moved to San Francisco, where the French consul completed the formalities and arranged the paper work. The coffin sealed, to be opened only in Paris, Andranik’s widow, Nevart would escort the coffin.

After three days, Nevart with Andranik’s coffin in her care, left New York harbor abroad the ship Lili de France. Andranik’s body arrived at the Saint Lazare train station on the 20th of January 1928. After the formalities were arranged, the coffin was delivered to the Armenian Prelacy. Andranik’s remains were buried in the Pere Lachaise Cemetery in Paris. Seven thousand mourners attended the funeral service on January 29, 1928.

The Archbishop Vramshabouh Kibarian, who had baptized Andranik as a revolutionary in Shabin Karahisar and officiated at his wedding in Paris, also performed his memorial service. The same cross was used on all three occasions. "

Footnote:https://www.youtube.com/watch?=5UKuAOvfFZE


*****

p.s. Andranik’s remains were moved to Armenia in 2000, and a memorial was built on his grave with the phrase Zoravar Hayots—"General of the Armenians"—engraved on it.

Andranik's cemetary thombstone in Yerevan

 

Andranik: The Death of the Hero (1/2)

https://vhapelian.blogspot.com/2023/02/antranik-death-of-hero-1_26.html