The ancient oak tree of Keurkune Cemetery

 Բնագիրը կցուած է ներքեւը։ Attached is my abridged translation of Hagop Tcholakian’s visit the Keurkune cemetery and his description of the ancient oak tree there. True to his words, in my youth, we too have inserted coin between the stones in the oak tree’s trunk and we also sacrificed rooster given to us by a villager as offering (madagh). Vaհe H Apelian

The trunk of the ancient Keurkune Cemetery oak tree
On the left Hovag Apelian,  courtesy Stepan Apelian
On the right courtesy Hagop Tcholakian

“Yesterday I visited the cemetery of the village of Keurkune, which is one of the oldest villages in the region. In a charter prepared by the Crusader Duke Renald of Antioch, we  meet a village named Corcona among other villages mentioned in region. The name also rhymes with the way the natives of the village sound the village in their native dialect,  Keurkyune, Kurkunu.

It is said that there was a small church at the site of ​​the current cemetery, called St. Stepanos. The Kessabi call a site where once a church stood, geghetsik (կիղիցիկ) . In all geghetsiks,  you will find an oak tree, which is sacred and is said to be protected  by the spiritual saint, geghetsik Baboug, whose spirit continues to  live at the site. No one thinks of cutting down this oak tree. No one cuts feed from it for livestock or for warming a tonir, the oven where the villagers baked bread.  Cutting from geghetsi oak tree is considered a sin. Such oak trees are revered, not only by the local native Armenians; but also by the Alevis.

One of the elders of Keurkune, Sirvart Apelian, born Chelebian, told (in 1980) that her great-grandfather’s father, was named Stepanos, and was a close friend of the last priest, Father Stepanos of the small chapel that stood there.  Father Stepanos had asked him to have him buried at the chapel’s door, “When I die, bury me at the chapel’s doo”,  Father Stepanos had said. He was considered a holy man. The legend that has passed down is that Father Stepanos disappeared. The villagers searched for him in vain for a long time. After the disappearance of Father Stepanos, the chapel had no other priest. It remained abandoned but did not loose its sanctity. It became a site for pilgrimage.  In time the building collapsed into a heap of stones. The village became predominantly evangelical and had a church built in 1899.

There still is a belief among the people of the village that the spirit of Father Stepanos continues to live there. Fearing livestock epidemics and other diseases, villagers drive their herds of goats to the pilgrimage site by the oak tree. The first animal that jumped over the threshold of the heap of stones,  at the site, would be sacrificed on the spot, to save the herd from diseases.

The Alevis and Turkmen also believed in the power of the sanctuary. They used to call the village Ziarat Köy (village of the sanctuary).

The thorny oak next to the altar is now a huge tree. As the three grew, stones from the chapel became part of the trunk of the oak tree. Some of the stones are half buried in its trunk and are still. Pilgrims place coins in the hollowed parts of the trunk under the embedded stones.  Offerings are still made under the oak tree by sacrificing a rooster."

Keurkune Cemetery oak tree Courtesy Stepan Apelian

Բնագիրը՝ ՓՇԱԿԱՂՆԻՆ

Երէկ այցելեցի այս ծառը, Քէօրքիւնէ գիւղ, գերեզմանատուն:

Քէօրքիւնէն շրջանին հնագոյն գիւղերէն մէկն է: Այդպէս մտածել կու տան գիւղացիներու հին զրոյցները եւ հայոց հետ կապուած գիւղի սրբատեղին: Անտիոքի խաչակիր Ռենալտ դուքսին կողմէ պատրաստուած պարգեւագրի մը մէջ, Անտիոքի հարաւը յիշուած այլ գիւղերու շարքին կը հանդիպինք նաեւ Corcona գիւղի մը: Անունը կը համընկնի նաեւ Քէօրքիւնէի բարբառային ձեւին` Քուրքունու: 

Այստեղ եղեր է Ս․ Ստեփանոս անուն փոքրիկ եկեղեցի, այժմու գերեզմանատան տարածքին մէջ: Քեսապցիք խոնարհած եկեղեցիներու վայրը կը կոչեն կիղիցիկ: Բոլոր կիղիցիկներուն մէջ դուք կը տեսնէք փշակաղնի ծառը: Կիղիցիկներուն մէջ երեւցող փշակաղնին անձեռմխելի է ու կը պաշտպանուի տարածքին մէջ ապրոց ոգեղէն սուրբի մը՝ Կիղիցիկ պապուկին կողմէ: Ոչ ոք այս ծառը հատել կը մտածէ, ոչ ոք անկէ ցախ կը կտրէ անասուններուն կամ թոնիրի համար: Մեղք ունի, պաշտելի է: Ի դէպ, սրբավայրերու մէջ երեւցող փշակաղնին անձեռնմխելի է ոչ միայն հայոց կողմէ․ ալեւիներն ալ իրենց սրբավայրերուն մէջ կը պահեն ու կը պահպանեն այդ ծառը։

Գիւղի տարեցներէն Սիրվարդ Աբէլեանը, ծնեալ Չէլէպեան, կը պատմէր (1980-ին), թէ իր մեծ հօր հայրը՝ Ստեփանոս անուն, եղած է մատռան վերջին եկեղեցականին՝ Տէր Ստեփանոսի մտերիմ բարեկամը։ Իբր Տէր Ստեփանոս կը ցաւի եղեր իր խեղճացած հօտին ու անշքացած եկեղեցւոյ համար։ Ան խնդրած է գիւղացի Ստեփանոսէն, թէ «երբ մեռնիմ, զիս եկեղեցւոյ դուռը թաղեցէք»։ Սուրբ մարդ նկատուած է Տէր Ստեփանոսը։ Ծերունի հոգեւորականը կ’անյայտանայ: Գիւղացիք ի զուր կը փնտռեն զինք երկար ժամանակ: Տէր Ստեփանոսէն ետք մատուռը ուրիշ եկեղեցական չ՛ունենար։ Կը լքուի, բայց իր սրբութիւնը չի կորսնցներ, ուխտատեղի կը դառնայ։ Շէնքը կը փլի։ Գիւղը մեծամասնութեամբ աւետարանական կը դառնայ․աւետարանական եկեղեցին կը կառուցուի 1899-ին։

Ժողովուրդին մէջ հաւատք կայ, թէ Ստեփանոս քահանան ոգեղինացած դեռ կ՛ապրի այդ սուրբ վայրին մէջ, ուր ոմանց կը յայտնուի քունի ընթացքին, կը ճանչցուի Կիղիցիկ Պապուկ անունով։ 

Անասուններու համաճարակէ ու այլ հիւանդութիւններէ վախցած գիւղացիք իրենց այծերու հօտերը կը քշէին ուխտատեղի։ Խորանին պատուանդանին վրայ ցատկող առաջին կենդանին մատաղցու կ՛ընտրէին ու տեղւոյն վրայ կը զենէին։ Ասիկա հօտը հիւանդութիւններէ կը փրկէր։

Սրբավայրի զօրութեան հաւատացած են նաեւ ալեւիներն ու թուրքմէնները։ Անոնք նախապէս գիւղին կու տային Զիարաթ Քէօյ (սրբավայրի գիւղ) անունը։

Խորանին կից գտնուող փշոտ կաղնին այժմ վիթխարի ծառ է, պատատուկը փաթթուեր է ցօղունին։ Աճման ընթացքին խորանի պատը հետզհետէ մնացած է ցօղունին մէջ։ Անոր մէջ կիսովին թաղուած քանի մը քարեր տակաւին կ՛երեւին։ Մէկուն տակ գոյացած խոռոչին մէջ ուխտաւորներ մետաղադրամներ կը դնեն, իսկ ծառին տակ ուխտի աքլորներ կը մորթեն։

Յակոբ Չոլաքեան

Keurkune Cemetery oak tree Courtesy Stepan Apelian