ՏԱՐԻՔ ԱՌՆԵԼԸ (չըսելու համար ծեռանալը) ըստ George Carlin-ի

 George Carlin on Aging

Թարգմանեց Վահէ Յ։ Աբէլեան

ՏԱՐԻՔ ԱՌՆԵԼԸ (չըսելու համար ծեռանալը) ըստ George Carlin-ի 

Հէ՞չ անդրադարձած էք որ միակ ժամանակը երբ կ՚ուզենք մեծնալ մեր մանկութեան է։

Երբ տասնը տարեկանէն պակաս ես, այնքան կը փափաքիս մեծնալ որ կոտորակով կը մտածես։ «Քանի տարեկան ե՞ս». «Ես չորսն ու կէս տարեկան եմ»։ Դուն երբէք եռեսունվեցուկէս պիտի չըլլաս։ Ներկայիս դուն չորս ու կէս տարեկան ես եւ շուտով հինգ տարեկան պիտի ըլլաս։ 

Պատանեկան տարիքին կը հասնիս, հիմայ ոչ ոք քեզ կրնայ զսպել։

Կը ցատկես յաջորդ թիւին եւ թերեւս ալ քանի մը թիւեր եւս։ «Քանի տարեկան է՞ս»։ «Ես տասնը վեց տարեկան պիտի ըլլամ»։ Կրնայ ըլլլար որ տասներէք տարեկան ես, բայց հէ՛յ, տասնը վեց տարեկան պիտի ըլլաս։

Իսկ յետոյ՝ կեանքիդ մեծագոյն օրը կը հաանի եւ ՔՍԱՆ ԵՒ ՄԷԿ տարեկան կ՚ըլլաս։ Նոյնիսկ թիւը արարողութեան նման է՝ ՔՍԱՆ ԵՒ ՄԷԿ տարեկան եղած ես։ ԱՅՈ!!!

Յետոյ կը դառնաս 30 տարեկան։ Օ ՜հ, ի՞նչ պատահեցաւ։ Թթուած կաթի պէս կը հնչէ։ Եռեսուն տարեկան դարձաւ։ Պէտք է զինքը արտաքսենք։ Զուարճութիւն չկայ այլեւս։ Դուն թթուած խմոր մըն ես։ Ի՞նչ պատահեցաւ։

21տարեկան Կ՚ԸԼԼԱՍ, 30 տարեկան ԿԸ ԴԱՌՆԱՍ եւ յանկարծ 40-ի կը ՄՕՏԵՆԱՍ։ Օհ ՜օ, դնենք արգելակներ, ամէն բան արագօրէն կը սահի եւ կը սպրդի։ Մինչեւ որ անդրադառնաս 50-ին կը ՀԱՍՆԻՍ եւ երազներդ արդէն գացած են։ 

Բայց սպասէ՛ 60 տարիքդ ԿԸ ՆՈՒԱՃԵՍ. չէիր կարծեր որ պիտի կարենայիր այդ տարիքին հասնիլլ։ 

21 տարեկան Կ՚ԸԼԼԱՍ, 30 տարեկան ԿԸ ԴԱՌՆԱՍ, 40-ի կը ՄՕՏԵՆԱՍ, 50-ի ԿԸ ՀԱՍՆԻՍ,  60-ը ԿԸ ՆՈՒԱՃԵՍ։ ։Բայց այլեւս արագընթաց գահավէժ ընթացքի մէջ ես եւ ԿԸ ԲԱԽԻՍ 70-ին։

Որմէ ետք օրը օրին։ 80 տարիքիդ մէջ ես եւ ամէն օր լման շրջան մըն է՝ ԿԸ ԲԱԽԻՍ կէսօրուայ ճաշիդ, ԿԸ ՄՕՏԵՆԱՍ երեկոյեան ժամը 4:30-ին եւ կը ՀԱՍՆԻՍ գնանալու ժամիդ։ 

Բայց հոն չի վերչանար։ 90-ի մէջ ես եւ կը սկսիս ետ երթալ՝ «Նոր 90 տարիքս լրացուցի։»

Յետոյ տարօրինակ բան մը կը պատահի։ Եթէ 100 տարիքը հասնիս, պզտիկ տղեկ մը կը դառնաս կրկին՝ «Ես 100 եւ կէս տարեկան եմ» !

Ամէնքդ ալ հասնիք ձեր առողջ 100 եւ կէս տարիքին։

 ԻՆՉՊԷ՞Ս  ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՄՆԱԼ

Ա. Ձերբազատուէ՛ այդ անիմաստ թիւերէն՝ ըլլան անոնք տարիք, կշիռք։ Ձգէ որ բժիշկները մտահոգուին անոնցմով։ Անոր համար կը վճառենք իրենց։

Բ. Ընկերակցիր միայն ուրախ ընկերներու հետ։ Տրտնջացողները քեզ ապառողջ պիտի ընեն։

Գ. Շարունակէ սորվիլ։ Սորվէ համակարքիչը, պարտիզպանութիւն, արուեստ կամ որեւէ այլ բան։ Երբէք մի ձցեր միտքդ անզբաղ։ «Սատանային աշխատանոցը՝ ծոյլ միտքն է»։ իսկ Սատանային անունն ալ Alzheimer’s է։

Դ. Վայելէ պարզ բաները։

Ե. Յաճախ ծիծաղիր, բարձր եւ երկար։ Ծիծաղիր մինչես իսկ շնչահեղծ ըլլալու պէս ըլլաս։

Զ. Արցունքներ կը կատահին։ Դիմացիր, ոխբայ եւ շարժման մէջ մտիր։ Միակ անձը որ մեզ հետ պիտի ըլլայ մեր ամբողջ կեանքի տեւողութեան՝ մենք ենք։ Կեանքոտ եղիր այնքան ատեն որ կեանք ունիս։ 

Է. Շրջապատէ՛ դուն քեզ բաներով որոնք կը սիրես, ըլլայ այդ ընտանիք, յիշատակներ, երաժշտութիւն, տունկ, սիրական զբաղումներ։ Քու տունդ քու ապաստանն է։

Ը. Հոգ տար առողջութեանդ։ Եթէ լաւ է, պահէ զայն։ Եթէ կայուն չէ, բարելաւէ։ Իսկ եթէ քու կարողութիւնէդ վեր է օգնութիւն հայցէ։

Թ. Մի մտմտար յանցանքներուդ վրայ։

Ժ. Ամէն պատեհ առիթներու արտայայտէ սէրդ անոնց որոնց կը սիրես։

ՄԻՇՏ ՅԻՇԷ՛

ԿԵԱՆՔԸ ՉԷ ՋԱՓՈՒԱԾ ՏԱՐԻՆԵՐՈՒ ԳՈՒՄԱՐՈՎԸ ՄԻԱՆ՝ ԱՅԼ ԱՅԴ ՏԱՐԻՆԵՐՈՒՆ ԿԵԱՆՔԻՆ ԵՌԱՆԴՈՎԸ

«Կեանքը պետք չէ որ ըլլայ դեպի գերեզման ճամբորդութիւն մը՝ գրաւիչ և լաւ պահպանուած մարմինով մը. այլ պետք որ ըլլայ ամբողջովին սպառած, ամբողջովին մաշած և գոռալով…. « այս ի՜նչ զբօսանք մըն էր»։ Աբիսողոմ Աղա։

George Carlin on aging: Do you realize that the only time in our lives when we like to get old is when we’re kids?

If you’re less than 10 years old, you’re so excited about aging that you think in fractions. “How old are you?” “I’m four and a half!” You’re never thirty-six and a half. You’re four and a half, going on five!

That’s the key. You get into your teens, now they can’t hold you back.

You jump to the next number, or even a few ahead. “How old are you?” “I’m gonna be 16!” You could be 13, but hey, you’re gonna be 16!

And then the greatest day of your life . . . you become 21. Even the words sound like a ceremony . . . YOU BECOME 21. . . YEAS!!!

But then you turn 30. Oooohh, what happened there? Makes you sound like bad milk. He TURNED, we had to throw him out. There’s no fun now, you’re just a sour-dumpling. What’s wrong? What’s changed?

You BECOME 21, you TURN 30, then you’re PUSHING 40. Whoa! Put on the brakes, it’s all slipping away. Before you know it, you REACH 50 . . . and your dreams are gone.

But wait!!! You MAKE it to 60. You didn’t think you would!

So you BECOME 21, TURN 30, PUSH 40, REACH 50 and MAKE it to 60. You’ve built up so much speed that you HIT 70!

After that it’s a day-by-day thing; you HIT Wednesday! You get into your 80s and every day is a complete cycle; you HIT lunch; you TURN 4:30; you REACH bedtime.

And it doesn’t end there. Into the 90s, you start going backward; “I was JUST 92.

Then a strange thing happens. If you make it over 100, you become a little kid again. “I’m 100 and a half!”

May you all make it to a healthy 100 and a half!!

HOW TO STAY YOUNG

1. Throw out nonessential numbers. This includes age, weight, and height. Let the doctor worry about them. That is why you pay him/her.
2. Keep only cheerful friends. The grouches pull you down.
3. Keep learning. Learn more about the computer, crafts, gardening, whatever. Never let the brain idle. ” An idle mind is the devil’s workshop.” And the devil’s name is Alzheimer’s.
4. Enjoy the simple things.
5. Laugh often, long and loud. Laugh until you gasp for breath.
6. The tears happen. Endure, grieve, and move on. The only person who is with us our entire life is ourselves. Be ALIVE while you are alive.
7. Surround yourself with what you love, whether it’s family, pets, keepsakes, music, plants, hobbies, whatever. Your home is your refuge.
8. Cherish your health: If it is good, preserve it. If it is unstable, improve it. If it is beyond what you can improve, get help.
9. Don’t take guilt trips. Take a trip to the mall, to the next county, to a foreign country, but NOT to where the guilt is.
10. Tell the people you love that you love them, at every opportunity.

AND ALWAYS REMEMBER:

Life is not measured by the number of breaths we take, but by the moments that take our breath away.

Martha, the last passenger pigeon

I had read about the extinction of passenger pigeons that ran in billions. I wanted to archive the attached I came across today. Vahe H Apelian

September 1 at 4:45 PM

On this date in history (September 1, 1914), a creature named Martha drew her last breath, and an entire species vanished from the face of the Earth. 🕊️

Martha was the last known passenger pigeon, a bird that once numbered in the billions and darkened the skies of North America for days as their flocks passed overhead.

Their flocks were so immense that early accounts described them as living rivers in the sky, a mile wide and hundreds of miles long, containing billions of birds.

In just a few short decades, their population went from being the most numerous bird on the continent to complete extinction. 

This catastrophic decline was a direct result of relentless overhunting and widespread habitat destruction throughout the 19th century.

They were hunted for cheap meat, for sport, and as agricultural pests. The commercial scale of the hunting was something we can hardly comprehend today.

By the early 1900s, only a small captive flock remained. One by one, they passed away until only Martha was left, living out her final years at the Cincinnati Zoo.

Her death at approximately 1 p.m. on that September day was a quiet, solemn moment that marked a tragic milestone in history. 😢

It served as a powerful and sobering lesson on how quickly a species, no matter how abundant, can be lost forever due to human actions.

Martha's body was carefully preserved, and she remains on display at the Smithsonian Institution as a permanent reminder of her lost species.

Sources: Smithsonian Institution, Cincinnati Zoo Archives, Conservation Histories

 

Արցախը Հայաստան էր եւ վերջ

Վահէ  Յ Աբէլեան

Ստեփանակերդի հրապարակը, նկարած եմ Արցախ այցելութեանս ընթացքին
2015-ին։

Վարդան Օսկանեան այսպէս կը գրէ իր Ֆէյսպուքի վերջին տեղադրութեան մէջ՝ «Հաջորդական հայկական կառավարությունները կանխամտածված խուսափել են պաշտոնապես ճանաչել Արցախը՝ բանակցությունների և խաղաղ կարգավորման հնարավորությունը պահպանելու նպատակով։ Սակայն Փաշինյանի «Արցախը Հայաստան է, և վերջ» հայտարարությունը հրահրեց պատերազմ՝ իր բոլոր հայտնի հետևանքներով։»

Ցախող եւ ձաղողած պատրուակ մըն է, նախքին ԱՔ նախարարին յայտարարութիւնը, ինչպէս կըլլան պատրուակները, թէ՝«Փաշինյանի «Արցախը Հայաստան է, և վերջ» հայտարարությունը հրահրեց պատերազմ՝ իր բոլոր հայտնի հետևանքներով։» Իրողութիւնը այն էր որ՝

Արցախի հայերը արդաբաբար եւ պաշտօնապէս Հայաստանի քաղաքացիներ էին եւ կը շարունակեն ըլլալ։

Արցախի պաշտօնական դրամանիշը Հայաստանի դրամանիշն էր։

Արցախի առեւտուրը Հայաստանի դրամանիշով եւ դրամատունով կըլլար։ 

Արցախի եւ Հայաստանի առետուրը առանց մաքսատուրքերով կըլլար, այնպէս ինպէս Հայաստանի մարզերուն միջեւ։

Արցախի պաշտօնեանները Հայաստանի դրամանիշով կը վարձատրուէին։

Արցախի կառաւարութեան պաշտօնեանները աշխարհը կը ճամբորդէին այնպէս ինչպէս Հայաստանի քաղաքացիք։

Արցախ ծնած  եւ մեծցածը հայը Հայաստանի նախագահ ըլլալու իրաւասութիւնը ունէր, ունեցաւ որ պատահեցաւ 2-րդ եւ 3-րդ նախագահներու պարագային, եւ ունի որպէս Հայաստանի քաղաքացի։  

Արցախը գործնականապէս Հայաստան էր։ Հապա ի՞նչ էր։

Այո, պաշտօնապէս Արցախը Հայաստանի մարզ չէր։ Բայց ուրանալ որ Արցախը գործնականապէս նման էր Հայաստանի որեւէ մարզի, եւ պատրուակել որ Հայաստանի քաղաքացիներուն կարգաւորման համար էր որ Հայաստանի «Հաջորդական հայկական կառավարությունները կանխամտածված խուսափել են պաշտոնապես ճանաչել Արցախը», դատարկ եւ փուճ զրպարտութիւն է։ Աւելի վատ՝ կարծել որ թշնամին իրատես չէր անցող երկու տասնամեակներուն պարզուած ընթացքին, պարզապէս մանկամտութիւն մըն է, անսպասելի արտաքին գործոծ նախարարէն։ Իրողութիւնը այն է որ նախագահները ձախող քաղաքականութիւն վարեցին։ Հետեւանք՝ մատնուեցանք այս իրավիճակին, թեկուզ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման օրերուն։

Արցախի կորուստին հիմնական դեր ունեցաւ Վարդան Օսկանեանը, որուն քաղաքական կեանքը սկսաւ Լեւոն Տեր-Պէտրոսյանին գլխաւորութեանբ եւ առաջնորդութեանբ։ Բայց գործակցեցաւ Ռոպէրթ Քոչարյանին, Սէրժ Սարգսյանին, Վազգէն Սարգսյանին եւ այլոց հետ, իր քաղաքական գլխաւոր գործակիցին եւ առաջնորդին՝ ԼՏՊ-ին դէմ։ Անոնք հրաժարել տուին ԼՏՊ-ը իր որդեգրած «ՊԱՏԵՐԱԶՄ, ԹԵ՞ ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ. ԼՐՋԱՆԱԼՈՒ ՊԱՀԸ» (1 նոյեմբերի, 1997 թ.), զիչողական քաղաքականութեան համար, երբ ԼՏՊ կը զգուշացնէր՝ « Փոխզիջման մերժումը եւ մաքսիմալիզմը (առավելագույնը եւ ոչ թե հնարավորը ձեռքբերելու ձգտումը) Ղարաբաղի իսպառ կործանման եւ Հայաստանի վիճակի վատթարացման ամենակարճ ճանապարհն է։ Խոսքը չի վերաբերում Ղարաբաղը տալուն կամ չտալուն։ Խոսքը վերաբերում է Ղարաբաղը հայկական պահելուն. 3000 տարի այն բնակեցված է եղել հայերով եւ 3000 տարի հետո էլ պետք է բնակեցված լինի հայերով։»

Արցախը՝ Հայաստան էր եւ վերջ։ Բայց ան, ալ հայաթափ է։ Եւ այդ պատմական դաժան իրողութեան պատասխանատուութիւնէն չի կրնար ձեռբազատուիլ մանաւանդ Վարդան Օսկանեանը որքան որ ընկերային կայքերուն վրայ տեղադրէ չքմեղանքներ եւ դատապարտէ Նիկոլ Փաշինյանը եւ անոր քաղաքական գործակիցները, ընտրող քաղաքացիները եւ համակիրները։

Այո, Արցախը Հայաստան էր. իսկ այժմ Արցախը դարձած է յիշողութիւն։

Remembering Dzaghigner (Ծաղիկներ) by Adiss (Jan. 14, 1945 - Sept. 1, 2019)

Those who came of age in 1960s in the Middle East remember the Armenian pop music star Adiss Harmandian who, out of the blue, burst onto the Armenian music scene with his Ծաղիկներ (Dzaghigner--Flowers) song and ushered a new era of Armenian pop music. Boghos Shahmelikian, a musician and a bass guitar player, narrated the behind the scenes of the musical phenomenon in his book titled "Յիշատակներ Անցած Օրեր" ("Memories and Bygone Days"). I translated and expanded it into English. My maternal cousin Jack Chelebian M.D. edited the book as “The Dawn of Armenian Pop Music”. The Armenian Cultural by Hrach Kalsahakian published it. The book may be purchased from Amazon.com. The attached is an excerpt from the book Vaհe H Apelian

“Among the Armenians who are interested in the theater, Calouste Jansezian is a well-known stage actor. He has successfully played different roles in the Hamazkayin Armenian Cultural Association’s Kaspar Ipekian Theater Group in Lebanon. He also loved to sing and wanted to produce Ծաղիկներ (Dzaghigner) song. He approached Daniel Der Sahakian, a successful producer of records. Daniel saw a business opportunity in Calouste’s proposal and financed the orchestration of the song with Reddy Bobbio, who was a well-known musician in Lebanon and played in prestigious nightclubs such as Phoenicia and Paon Rouge. The recording of the orchestration went smoothly. It was time to produce the record.

Any song that is produced on a record has its orchestration done ahead of time. Later it is played in the studio as the vocalist sings the song. The situation was no different when Calouste attempted to record the song. But alas, he did not succeed. His repeated attempts to record the song ended in failure. It became obvious that he did not possess that particular talent.

Daniel Der Sakakian, who had invested a lot of money in the orchestration of the song, naturally did not want to give up on his investment. He looked for singers to record the song. He approached Eddy Kev (Kevork Khacherian) and Manuel Menengichian. The two were notable singers with national acclaim. Both had won first prize in successive years in Pêle-Mêle, the Lebanese national television talent competition. They sang European songs and both refused to sing Dzaghigner.

Daniel then approached Ara Guiragossian who sang Armenian classical songs and exuded opera influences whereas the orchestration and the lyrics of Dzaghigner were of the popular genre. They agreed the song was not a good fit for the singer.

Daniel then approached Ara Kekedjian who had established a reputation as a singer of Armenian children’s songs. His records for more mature audiences had not been well received. After further consideration neither one found the song to be a good fit for Kekedjian.

Daniel was close to giving up on his investment when Antranig Mardirossian, who ran Lebanon’s first record store, suggested a young singer he knew from the Bourj-Hammoud neighborhood. “He sings well. He has already produced a record in French,” said Mardirossian and asked whether Daniel would like to try him. The young singer’s name was Adiss Harman. Having produced a record, Adiss had acquired experience in recording in a studio. His voice proved to be a natural fit for the song. They recorded the song and produced it under Daniel Der Sakakian’s label, VOS (Voice of the Stars). To promote the record, Adiss dropped his adopted surname, Harmand, in favor of his family name but retained his adopted artistic name.  The rest is Armenian musical history.

Ծաղիկներ (Dzaghigner) became an instant hit with a demand for more. The Armenian community seemed to have been craving for lighthearted songs and had finally found one. There was no time to waste. Soon after, they recorded other songs that proved to be no less popular: Մանուշակ (Manooshag), Մթնշաղ (Mntshagh), Ծաղիկներս ում Նուիրեմ (Dzaghigners Oum Nvirem), Այլ Աչեր Կան Իմ Սրտում (Ayl Acher Gan Im Srdoum).The songs were simple, easily understood. Hasmig Manasserian, a self-educated composer in Armenia, had composed the songs.

After Reddy Robio left Lebanon following his orchestration of the Ծաղիկներ (Dzaghigner), Jacques Kodjian took over and worked with Adiss for many years. Overnight, an Armenian pop--estradayin’-- star was born. Adiss gave concerts in many countries. He even toured the United States. Some fifty years ago that was no small feat. It was unprecedented for an Armenian singer to travel so far to give a concert. For a while I accompanied Adiss. It is hard to fathom that an Armenian singer could have mustered such popularity in the Armenian Diaspora or that the Armenian community could bestow such adulation on one of them, as they did on Adiss.

Adiss was 20 years old when he burst on the Armenian pop music scene. He had good looks. His overnight rise from obscurity to national fame arguably remains unprecedented in Armenian Diaspora music. Calouste Jansezian was the catalyst of Armenian pop music in the Diaspora. A catalyst accelerates the rate of a happening without itself undergoing any permanent change. He remained the notable stage actor but Adiss emerged as the undisputed pioneer and idol of Armenian Diaspora pop music. 

Adiss’ baptismal name is Avedis. His name means someone who brings good tidings. Indeed, he brought good tidings to Armenian culture by popularizing Armenian music. Thanks to his stamina, good looks, drive, likable personality on and off the stage, Adiss remains an undisputed leader of Armenian pop music. His contribution to Armenian culture was formally recognized when Catholicos Aram I bestowed upon him the Order of Saint Mesrob Mashtots in 2005. Adiss Harmandyan, the first Armenian pop music singer is also the first modern Armenian pop music star to be bestowed with the ecclesiastical order.”

 

Introduction to third «History of Armenia» textbook

Debating in the Diaspora whether Armenian history textbook should be called «Armenian History» instead of «History of Armenia» obscures the issue of teaching history itself. The debate is driven by an honest concern that the titling of the textbook has a relfection on the history being taught. I do not have a definite answer to the concern. The attached is my translation of the introduction of the third “History of Armenia” textbook. I obtained the copy from Tatul Hakobyan posting the cover and the introduction from his daughter’s textbook. The third textbook in the series appears to be the last as it claims to cover Armenian history from nineteenth century to the present. The introduction dwells what the debate in the Diaspora misses. A responsible citizen, the authors of the textbook rightly point, views history critically to arrive at substantiated conclusions and to draw informed consequences for the present and for the future of their state.  Below is my translation of the introduction. A copy of the introduction, courtesy Tatul Hakobyan, is posed below. Vaհe H Apelian

The cover of the third "History of Armenia" textbook, courtesy Tatul Hakobyan
The cover of Simon Simonian's "Armenian History" textbook.

The Formation of History:

Why distinguish facts from interpretations

 

Dear Student

This book is the third in your series of textbooks on the subject of “History of Armenia”. This time our journey will begin at the end of the 19th century and end at the beginning of the 21st century, almost in our days. This period of history is distinguished by the process of reestablishment of the state in Armenia, but also by a revolutionary, tragic and at the same time unprecedented development for the Armenian people.

We would like you to pay attention to the issue of the formation of our ideas about history. When we think about historical events, we often ask whether they really happened that way. When you watch a TV news at home, you will have noticed that different channels tell the same news in different ways. And the question arises - what is the truth? Reality is more complicated than anyone is telling it.

The same thing happens in history. There are some indisputable facts (objective) – for example, when a battle took place or a treaty was signed. However, there may be different opinions about the causes, consequences and the significance of these events (subjective). Thus, the same historical event can be presented in different light, depending on who is telling the story, what is being told, why is being told, how is being told, when is being told, where is being told and for whom is being told. This is why it is important to learn to think critically and analyze information, taking into account all possible perspectives.

History is like a huge mosaic, each piece of which is important for seeing the whole picture. Together we will learn to put these pieces together to understand their meaning.

Remember that a person who has merited its own state, is a knowledgeable and responsible citizen who conducts a deep and comprehensive analysis, studying different perspectives, combining different facts, and only then arrives to substantiated conclusions or draws consequenes for the present and the future.

We wish you a pleasant and useful study.

Authors

A copy of the introduction of the third "History of Armenia" textbook
Courtesy Tatul Hakobyan