Very Reverend Abraham K. Jizmejian

(a biographical sketch)

Mehran Janbazian

 

Rev. Abraham Jizmejian's cousin testifies that the reverend was an unforgettable person. Indeed, he was.  We had family relations thanks to my mother. They were co-workers during those years. I was present with my mother at his ordination. The last time I met him was at the Armenian Presbyterian Church in New Jersey and together we went to the celebratory function of the day. I copied the biography from his book "Why Did You Create Me?" The original (http://vhapelian.blogspot.com/2023/06/blog-post_25.html)

Rev. Abraham K. Jizmejian

Rev. Abraham K. Jizmejian belongs to the generation that overcame all the sufferings and adversity of the First World War and the Armenian Genocide. His father Kevork was martyred in the battle of Dardanelles in 1914, during his military service in the Turkish army for the defense of his country, when Rev. Jizmejian was still a baby. He was denied the joy ofhis father's love and care.

Rev. Jizmejian was born on July 3, 1913, in the city of Birejik (Birecik), located on the banks of the Euphrates River. Shortly after his father's martyrdom, in 1916, his mother also died. He and his older sister, Efronia, remained under the guardianship of their paternal grandfather, Garabed, and grandmother, Anna, as well as his uncles, Hovhannes and Taniel.

A barely four-year-old boy, along with his relatives, he also embarked on the journey of the Armenian Calvary to Jarabulus, Raqqa and then Aleppo. He often remembered with emotion and great gratitude how our father Daniel, his 17-year-old uncle, on the path of theirexodus, carried him  on top of the heavy load he was carrying, so that his bare feet would not get bloodied from the dry roads.

Rev. Abraham Jizmejian, at the age of 11, surrendered himself to his Savior, to whom he remained a faithful witness until his death. Right after finishing his preschooling, he started working to eke out a living. For a while he traveled to the nearby villages with his uncles and worked as a craftsman and eventually he owned his own presser’s shop in Aleppo, pressing or ironing clothes.

After being away from school for more than 16 years, this intelligent and studious young man returned to the school and sat at a student’s desk at the age of 28 as a specialstudent at the American College of Aleppo and completed two years curriculum in  the same year. After graduating from Aleppo College, he continued his bible studies in the Shemlan,  Lebanon.

 Rev. Abraham Jizmejian remained a student throughout his life. He received the following certifications.

In 1948, Bachelor of Arts from from the American University of Beirut and from the Middle East Theological Seminary.

In 1962, Master of Divinity (Near East School of Theology - N.E.S.T.)

In 1963, Master of Education (M.A. Education, A.U.B.)

In 1982, he received a Master of Theology (M.Th. Immanuel College, University of Toronto), and defended his thesis titled, "The Christocentric Contextualism of B.D. Bonhoeffer" about the great German theologian Dietrich Bonhoeffer, who was martyred by order of Hitler during the second world war.

Rev. A. Jizmejian has been an educator, editor, writer, principal and pastor,  and served selflessly and faithfully in those capacities wherever he served.

Before 1944, as preacher and spiritual worker in the Armenian and Syrian churches of Aleppo.

1944-1957,  as the preacher of the Spiritual Brotherhood Church and as the principalof the Genats (Կենաց -  Life) school the brotherhood ran. During his term the school grew from a preschool to a secondary school.

1957-1961 as the principal of the Armenian Evangelical College, Beirut and lecturer atHaigazian College. During those years, the A.E.C. achieved noteworthy academic success, at the same time he encouraged the sports for the students.

In 1961 he toured on an evangelistic mission to the United States for six months (until February 1962.)

In 1962, as the visiting pastor of the Armenian Evangelical Church in Damascus, to meet the needs of the church.

1963-1964 as the principal of Shamlian Tatikian Armenian Evangelical Secondary School in Nor Marash.

Principal Abraham K. Jizmejian congratulating the elementary school graduate of the
Shaman Tatigian Armenian Evangelical School, Nor Marash
Teacher Mrs. Zvart Apelian

1964-1969 as the pastor of Nor Marash Armenian Evangelical Church. He also served the Armenian Evangelical Union of the Middle East in various capacities.

In 1964, at the request of the Armenian Evangelical church community in Marash, Lebanon, he was ordained as a minister.

From 1969-1980 as the pastor of the Toronto Armenian Evangelical church.

From 1980-1981 After retirement, he accepted the call of the Armenian Missionary Association of America and served the Armenian Evangelical community in Los Angeles and in a short period of time through his visitations, sermons and personal example, he found support and established a new church in the Armenian neighborhoods of Hollywood.

The number of pastors who had the opportunity to establish a church is very small. Rev. Abraham Jizmejian is one of the few who founded not only one, but two churches during his pastoral service: in 1970-1971 in Cambridge, Ontario and in 1980-1981 in Hollywood, Los Angeles.

1981-1983 he served as the pastor of Armenian Evangelical Church of Montreal.

*****

In October 1949, he married Siran Bezirgianian and formed a happy Christian family. God blessed them with five daughters and two sons, who enjoy the fatherly care and care that he did not. He was an exemplary husband and a good father of the family, and a grandfather, as well as a loving maternal and paternal uncle to his 9 grandchildren, nephews ​​and nieces.

I have only pleasant memories from my childhood days. Whenever he came to visit us in Aleppo from in Beirut, he always had something for the younger ones, he would offer them candy, chocolate or colored chickpeas (leplepu) covered with sugar. Even our children enjoyed the same goodies here, and they remember him as a great chocolate-giving uncle.

I was so impressed by him in my childhood that I often faked his posture. "When I grow up, I will be just like Abraham Ammo (uncle)." Uncle Abraham was a man of faith and had complete trust in the God he loved and obeyed His will. I remember in one of the letters he wrote to my father conveying the good news of his engagement to Siran, he wrote. "God has prepared a bride for me, while I am looking elsewhere for what I want, just as He had prepared a ram for  Abraham  to sacrifice instead of Isaac. How can I not trust such a loving father?”

Rev. Abraham Jizmejian started losing his physical health shortly after his retirementfrom his many years of service. And after suffering for the last 14 weeks in the North York Hospital, on Wednesday, December 16, 1992, at 2:30 in the morning, he closed his eyes forever, joining his much-loved and adored Savior, to glorify his God, participating in the choir of heavenly hosts. 

"May the memory of the righteous be blessed." May the Lord render his memory blissful for all of us.

The cover of Rev. Abraham K. Jizmejian's book "Why Did You Create Me?"
Cover depicts Euphrates River on whose bank the Reverend was born in the city Birejik
The photograph courtesy Rev. Nshan Bakalian

*****

p.s. I attached his wife’s Siran’s obituary.

Passed away on Saturday, January 7, 2012 at the Scarborough Hospital - General Division at the age of 85.

Beloved wife of the late Rev. Abraham Jizmejian. Loving mother of Any, Maria, Arpi, Hasmig, Lida, Kevork Ary, and Hrag. Cherished grandmother to Jonathan, Kris, Antranig, Nyree, Armen, Keri, Sevag, Nareg, and Melody. Survived by her sisters, Maida and Arax. Siran lived a full and exemplary life, inspiring those around her with her dedication to family, to the church, and to the community. Her memory will be cherished by all those whose lives she touched. Friends and family may call on Wednesday, January 11 from 6:30pm to 9:00pm at the R.S. Kane Funeral Home (6150 Yonge Street, at Goulding, south of Steeles). A Funeral Service will be held on January 12 at 10:00am at the Armenian Evangelical Church of Toronto (2600 14th Avenue, Markham). Interment to follow at York Cemetery. As an expression of sympathy, donations may be made to the Rev. and Mrs. A.K. Jizmejian Fund, which provides scholarships for seminary students worldwide. Please make cheques payable to "The Armenian Evangelical Church of Toronto, Memo: Rev. and Mrs. A.K. Jizmejian Fund".

Վերապատուելի Աբրահամ Գ. Ճիզմէճեան

(կենսագրական ամփոփ գիծեր)

Միհրան Ճիզմէճեան

 

Ինչպէս Վեր. Աբրահամ Ճիզմէճեանին զարմիկը կը վկայէ՝ պատուելին անմոռանալի անձ մըն էր որուն հետ ընտանիոք բարեկամութիւն ունէինք շնորհիւ մօրս՝ պաշտօնակիցներ եւ գործակիցներ էին այդ տարիներուն։ Մօրս հետ ներկայ եղած եմ իր հաւատաքնութեան եւ ձեռնադրութեան։ Վերջին անգամ հանդիպեցայ իրեն Նիւ Ճըրզի Armenian Presbyterian Church-ը եւ միասնաբար ուղղուեցանք օրուայ տօնակատարութեանը։ Կենսագրականը ընդօրինակեցի պատուելիին «Ինչո՞ւ Զիս Ստեղծեցիր» գիրքէն։

Վեր. Աբրահամ Գ. Ճիզմէճեան կը պատկանի այն սերունդին որ  յաղթահարեց բոլոր տառապանքներն ու դառնութիւնները Առաջին Համաշխամարտին եւ հայկական ցեղասպանութեան։ Իր հայրը Գէորգ, 1914-ին նահատակուած է Տարտանելի ճակատամարտին, իր երկրի պաշտպանութեան գծով զինուորական ծառայութեան ընթացքին Թրքական բանակին մէջ, երբ Վեր. Ճիզմէճեան տակաւին կաթընկեր մանուկ մըն էր։ Անոր զլացուեցաւ վայելել հօր սէրն ու խանդաղատանքը։

Վեր. Ճիզմէճեան ծնած է 3 Յուլիս 1913-ին, Եփրատ գետի ափին գտնուող Պէրէճիք քաղաքին մէջ։ Իր հօրը նահատակութիւնէն կարճ ատեն ետք՝ 1916-ին, կը կորսնցնէ նաեւ իր մայրը, եւ իր երեց քոյրը ՝ Էֆրոնիային հետ կը մնան իրենց պապենական մեծ հօր՝ Կարապետի եւ մեծ մօր՝ Աննայի, ինչպէս նաեւ  հօրեղբայրներուն՝ Յովհաննէսի եւ Դանիէլի խնամակալութեան տակ։

Հազիւ չորս տարեկան տղէկ մը, իր հարազատներուն հետ կը բռնէ տարագրութեան՝ Հայկական Գողգոթայի ճամբան դէպի Ճարապլուս, Ռաքքա եւ ապա Հալէպ։ Ան յաճախ յուզումով եւ մեծ երախտագիտութեամբ կը յիշէր թէ ինչպէս մեր հայրը՝ Դանիէլ՝ իր 17-ամեայ հօրեղբայրը, աքսորի ճամբուն վրայ զինք գրկելով դրած էր իր շալկած ծանր բեռան վրայ, որպէսզի իր բոպիտ ոտքերը չարիւնին անտաշ ճամբաներէն։

Վեր. Ա. Ճիզմէճեան 11 տարեկանին կ՚ապաշխարհէ եւ ինքզինք կը յանձնէ իր Փրկչին, որուն հաւատարիմ վկայ մը կը մնայ մինչեւ մահ։ Հազիւ նախակրթարանը աւարտած կը նետուի կեանքին գուպարին մէջ։ Շր՚ջան մը իր հօրեղբայրներուն հետ մօտակայ գիւղերը երթալով հնակարկատութեամբ կը զբաղի եւ ի վերջոյ կ՚ունենայ իր անձնական արդուկիչի խանութը Հալէպի մէջ։

Աւելի քան 16 տարիներ դպրոցէ հեռու մնալէ ետք , այս ուշիմ եւ ուսումնատենչ երիտասարդը 28տարեկանին կը վեռադառնայ դպրոցական գրասեղանները Հալէպի Ամերիկեան Գոլէճի մէջ որպէս մասնաւոր ուսանող եւ նոյն տարուան ընթացքին երկու դասարան կը փոխէ։ Հալէպի Գոլէճէն վկայուելէն ետք կը նետուի Շէմլանի Սր. Գրոց Վարժարանին դասընթացքին։

Վեր. Ճիզմէճեան հանգստեան կոչուելէն ետք իսկ մնաց պրպտող միտք եւ մնայուն ուսանող մը։ Ան ստացած է հետեւեալ վկայականները։

1948-ին Պսակաւոր Արուեստից Ամերիկեան Համալսարանէն Պէյրութ եւ Մերձաւոր Արեւելքի Աստուածաբանական ճեմարանէն՝ վկայական։

1962-ին Մագիստրոս Կրօնագիտութեան (B.D.,N.E.S.T.)

1963-ին Մագիստրոս Դաստիարակութեան (M.A. Education, A.U.B.)

1982-ին Մագիսրոս Աստուծաբանութեան (M.Th. Immanuel College, University of Toronto), եւ որպէս դէզ պաշտպանած է Համաշխարհային Բ. Պատերազմին ընթացքին Հիթլէրի հրամանով նահատակուած գերման մեծ աստուածաբան Տիթրիխ Պոնհորֆըրի «Քրիստոսաբանութիւնը»  (The Christocentric Contextualism of B.D. Bonhoffer).

Վեր. Ա. Ճիզմէճեան եղած է կրթական մշակ, խմբագիր, գրող, տնօրէն եւ հովիւ, ու այս բոլոր պատշտօններուն մէջ ան անշահախնդրութեամբ եւ հաւատարմութեամբ ծառայած է հետեւեալ դաշտերուն մէջ։

1944-էն առաջ, քարոզիչ եւ հոգեւոր մշակ Հալէպի Հայ եւ Սուրիանի եկեղեցիներուն մէջ։

1944-1957 Պէյրութ Հոգեւոր Եղաբայրութեան՝ երկու պաշտօններով – որպէս քարոզիչը եկեղեցիին եւ տնօրէնը Կենաց վարժարանին։ Իր պաշտօնավարութեան շրջանին դպրոցը նախակրթարանէն աճելով վերաժուած է երկրորդական վարժարանի։

1957-1961 Տնօրէն՝ Հայ Աւետարանական Գոլէճի, Պէյրութ եւ դասախօս՝ Հայկազեան Գոլէճի։ Այդ տարիներուն յաջողութիւններ արձանագրեց դպրոցին  համար ուսումնական մարզին մէջ, միեւնոյն ատեն քաջալերեց աշակերտներուն մարզական կեանքը։

Տիկ Զուարթ Աբէլեան եւ Տնօրէն Աբրահամ Ճիզմեճեան
Շամլեան Թաթիկեան Հայ Աւետարանական երկրորդական Վարժարան

1961-ին վեց ամիսով աւետարանչական շրջապտոյտի մը գացած է Միացեալ Նահանգնրեր (մինչեւ Փետրուար 1962.)

1962-ին այցելու հովիւ Դամասկոսի Հայ Աւետարանական Եկեղեցիին կարիգնեհրուն։

1963-1964 տնօրէն՝ Նոր Մարաշի Շամլեան Թաթիկեան Երկրորդական Վարժարանին։

1964-1969 Հովիւ՝ Նոր Մարաշի Հայ Աւետարանական Եկեղեցիին։ Այդ տարիներուն ծառայեց նաեւ Մերձաւոր Արեւելքի Հայ Աւետ. Եկեղեցինրեու Միւթեան գանազան կարիքներուն մէջ, յատկապէս Հայ Աւետ. Կրթական խորհուրդին մէջ։

1964-ին Նոր Մարաշի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին խնդրանքով կը ձեռնադրուի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին մէջ, Պէյրութ։

1969-1980 Հովիւ՝ Թորոնթոյի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին։

1980-1981 Հանգստեան կոչուելէ ետք, անսալով Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միւթեան կոչին՝ Լոս Էնճըլըս գագած է եւ կարճ ժամանակի ընթացքին իր այցելութիւններով, քարոզներով եւ բարի կեանքին օրինակով կրցած է բաւարար հետաքրքրութիւն ստեղծել հիմնելու նոր եկեղեցի մը Հոլիվուտի հայաշատ թաղհերուն մէջ։

Շատ քիչ է թիւը հովիւներու, որոնք առիթը ունեցած ըլլան եկեղեցի հիմնելու։ Վեր. Ա. Ճիզմէճեան այն քիչերէն է, որ ոչ թէ միայն մէկ՝ այլ երկու եկեղեցի հիմնած է իր հովուական ծառայութեան շրջանին՝ 1970-1971` Գէմպիճին, Օնթարիօ եւ 1980-1981` հոլիվուտ։

1981-1983 Հովիւ՝ Մոնթրէալի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին։

*****

1949 Հոկտեմբերին կ՚ամուսնանայ Օր. Սիրան Պէզիրկեանին հետ կազմելով քրիստոնէական երջանիկ ընտանեկան բոյն մը։ Աստուած կ՚օրհնէ զիրենք պարգեւելով իրենց 5 աղջիկ եւ 2 մանչ զաւակնհեր, որոնք կը վայելեն իր չվայելած հայրական խնամքն ու հոգատարութիւնը։ Ան եղած է տիպար ամուսին մը եւ ընտանիքի լաւ հայր մը, մեծ հայր մը, ինչպէս նաեւ սիող քեռի մը եւ հօրեղբայր մը՝ իր 9 թոռներուն, գարմիկներուն եւ զարմուհիներուն։

Մանկութեանս օրերէն մինչեւ այսօր հաճելի յիշատակներ միայն ունիմ իրմէ։ երբ իր Պէյրութ ուսանողական շրջանին Հալէպ՝ մեզի այցելութեան գար, միշտ նորութիւն մը ունէր փոքրերուս համար, ըլլար այդ շաքառ, շոքոլա կամ շաքարով խարկուած գունաւոր սիսեռ (լէպլէպու) կը նետէր գորգին վրայ՝ ստանալու մեր բաժինը։ Նոյնիսկ մեր զաւակները այստեղ վայելեցին նոյն բարիքները, եւ կը յիշեն զինք՝ որպէս շոքոլա տուող մեծ ամմօն։

Այնքան տպաւորուած եմ իրմով իմ մանկութեանս, որ իր ներկայութեան ուղիղ քալուածքը կեղծելով ըսած եմ յաճախ. «երբ մեծնամ Աբրահամ ամմոյին պէտ պիտի ըլլամ»։ Աբրահամ ամմօն հաւատքի մարդ էր եւ կատարեալ վստահութեան ունէր իր սիրած Աստծոյն վրայ եւ կը հնազանդէր Անոր կամքին։ Կը յիշեմ իր ամուսնութիւնէն առաջ իմ հօրս գրած նամակներէն մէկուն մէջ երբ կուտար բարի լուռը Սիրանին հետ նշանուելուն։ Ան կը գրէր՝ «Աստուած ինծի համար հարսնցու մը պատրաստած է եղեր, եւ ես ուրիշ տեղ կը փտռեմ իմ ուզածս, ինչպէս Ան հայր Աբրահամին համար ալ խոյ մը պատրաստած էր զոհելու Իսահակին տեղ։ ես ինչպէ՞ս կրնամ չի վստահիլ այսպիսի սիրող հօր մը։»

Վեր. Աբրահամ Ճիզմէճեան իր երկար տարինեու ծառայութիւնէն յօգնաբէկ՝հանգստեան կոչուելէն ետք կարճ ժամանակի ընթացքին սկսաւ կորսնցնել իր ֆիզիքական առողջութիւնը. Եւ վերջին շրջանին 14  շաբաթներ Նորթ Եորքի հիւանդանոցին մէջ տառապելէ ետք, Ջորեքշաբթի 16 Դեկտեմբեր 1992 առաւօտեան ժամը 2:30-ին յաւիտենապէս փակեց իր աչքերը միանալով իր շատ տիրած ու պաշտած Փրկչին։ Փառաւորելու իր Աստուածը. Մասնակցելով երկնային զօրքերու երգչախումբին։

«Յիշատակը արդարոց օրհնեալ եղիցի»։ Տէրը օրհնաբեր դարձնէ իր օծեալին յիշատակը բոլորիս Համար։

PRAYING with the Armenian Orthodox Church: a book review

Vahe H Apelian

 I attended a zoom bible study sponsored by the Eastern Prelacy. The bible study was ably conducted by archdeacon Shant Kazanjian and lasted over several weeks. I attended from May 17 to June 14, (2023). Once a week, we came together online. During one of the periods of the study that had to do with the Sermon of the Mount, archdeacon Shant said that Armenians have prayers round the clock and mentioned a book he had translated. I purchased a copy of the book from the prelacy’s bookstore.

It is a small book, measuring 4.5 x 7 inches (the standard letter size page is 8.5x11 inches), and is 100 pages long. The book contains many pictures of Armenian manuscript illustrations and is printed on a glossy quality paper in an easily readable font size. The book was published in 2019 by the order of the prelate Archbiship Anoushavan Tanielian, and was sponsored by Der Nerses Manougian Publication Fund, in memory of his spiritual father, His Eminence Archbishop Mesrob Ashjian of Blessed Memory. Indeed so, Archbishop Mesrob Ashjian taught me religion in Sourp Nshan Armenian School in Beirut, Lebanon when he was a monk. His sister Hripsime was my classmate. Years later, I worked with the archbishop when he was the prelate of Eastern Prelacy and also headed Land and Culture Organization based in France. The next time I am in Armenia, the town Mughni will definitely be on my itinerary to visit his statue. 

Archdeacon Shant Kazanjian notes in the preface that the contents of the book “Praying with the Armenian Orthodox Church” are “from the Book of Hours (Zhamakirk), of the Armenian Apostolic Church, the book contains the daily cycle of public worship services.”  The prayers are  presented “in the order of the daily cycle of service as found in the Book of Hours (Zhamakirk).” Furthermore, he notes that “these prayers will serve as a great resource for personal prayer.”

Along with his translation, archdeacon Shant’s contribution has been the biblical references. He wrote in the preface: “The prayers from the Book of Hours (Zhamakirk) is replete with biblical quotations, and allusions to certain episodes. And I have tried to show this by adding biblical references to the prayer (certainly not exhaustive.”

Tհe content of the book, as I noted earlier, is the daily cycle of prayers and is listed as follows:

Prayers from the Night Hour (Kisherayin Zham)

Prayers from the Morning Hour (Aravodyan Zham)

Prayers from the Sunrise Hour (Arevakali Zham)

Prayers from Mdday Hour (Jashoo Zham)

Third Hour ((9:00 am)

Sixth Hour (Noon)

Ninth Hour (3:00 pm)

Prayers from the Evening Hour (Yeregoyan Zham)

Prayers from the Peace Hour (Khaghaghagan Zham)

Prayers from the Rest Hour (Hankisdyan Zham)

“Praying with the Armenian Orthodox Church” book naturally is not a book one reads in one breath as a short story or a novel. I have not read the listed prayers one by one. But I looked through them and I remained under the impression that two prayers that we recited at one time in school were not included. I emailed archdeacon Shant asking whether these two prayers were not listed in Book of Hours (Zhamakirk) . He responded to my email and noted that the "the task at our hands" (Զգործս ձեռաց մերոց) prayer is in fact a biblical passage, Psalm 90:17. The other,  "Let's in peace eat this meal" (Ճաշակեսցուք խաղաղութեամբ) is not in the Book of Hours (Zhamakirk), but there is a special "Blessing of the Table" ceremony in the calendar and is found on paged 76-79. 

“Ի՞նչ մեղքս պահեմ” - “why should I keep it (having sinned) a secret?” - as the Armenian saying goes - I did not know about Book of Hours (Zhamakirk).   After ending my Armenian studies so many years ago, more likely than not, I would not have learned that there is a book called Book of Hours (Zhamakirk), had I not joined archdeacon Shant Kazanjian’s bible study. The book now can be read in English. In the preface he wrote: “numerous saints and sinners throughout the centuries have prayed and heard these prayers being the officially authorized public prayers of the Armenian Church. Some of the prayers in the Book of Hours go as far back as the fifth century AD, attributed to St. Sahag and Mesrob and Hovnan Mantagouni. “

The book may be purchased from the Eastern Prelacy’s bookstore. It retails for $10.00, excluding the shipping coast. It is a worthwhile discretionary spending, if not for anything else, then just for the convenience of having it in easy reach at home for leisurely reading.

Գլխագրում

Արմենակ Եղիայեան- armenag@gmail.com

 

1. Գլխագրում

(Հայերէնը կը զուարճանայ (124))

Գլխագրումը մեր ցաւոտ հարցերէն մէկն է, որ յարատեւ կը հալածէ մեզ առանց օրինականութեան ու միօրինակութեան ցանկալի մակարդակներուն հասնելու կամ մօտենալու. ամէն մարդ ազատօրէն եւ խելքին փչածին պէս կը գլխագրէ. հարցնող-դնող չկայ: Է՜հ, աշխարհը իրար անցած՝ գլուխը առեր կ’երթայ, հիմա ժամանա՞կն է գլխխագրերով զբաղելու:

Այսինքն՝ արեւմտահայուն խելքին ու ճաշակին ճիփ-ճիդ յարմարող կացութիւն մը, ուր մտածելու եւ տրամաբանելու ոչ մէկ հարկադրանք կայ եւ կարելի է բնազդաբար գրել:

Ստորեւ պիտի սերտենք զայն երկու մակարդակներու վրայ.

ա. Խորագրերու,

բ. Յատուկ անուններու:

* * *

Խորագիր

Արեւմտահայ իրականութեան մէջ կը գտնենք խորագրերը, մասնաւորաբար թերթերու, գրելու հետեւեալ ոճերը.

ա.Բոլոր բառերու բոլոր տառերու գլխագրում.

Օրինակ՝ ԿԱՑՈՒԹԻՒՆԸ ՀԵՏԶՀԵՏԷ ԿԸ ԼԱՐՈՒԻ 

Այս ոճը շատ խոր արմատներ ունի մեր լրագրական եւ ընդհանուր առմամբ հայերէնի տպագրական մարզէն ներս: Սակայն ան ինքզինք սպառած, դահացած ըլլալ կը թուի, յատկապէս մամուլի մէջ, ուր նախընտրութիւնները հետզհետէ կ’երթան ստորեւ բերուած բ. տարբերակին:

բ.Միայն առաջին բառի առաջին տառի գլխագրում.

Օրինակ՝ Կացութիւնը հետզհետէ կը լարուի

Ահա այս ոճն է, որ սկսած է ընդհանրանալ՝ շնորհիւ իր ակնահաճոյ զուարթ տեսքին:

Այս ոճը որդեգրած լրագիրը աւելի հաղորդական է, աւելի առոյգ ու հրապուրիչ: Ամերիկայի մէջ հետզհետէ կը բազմանան ա. տարբերակը լքելով այս մէկին անցնողները: Մեր մէջ 3-4-ը չեն անցնիր անոնք, եւ ըմբռնելի չէ, թէ ինչո՛ւ կը տնտնան մնացեալները:

գ.Իւրաքանչիւր բառի սկզբնատառի գլխագրում.

Օրինակ՝ Կացութիւնը Հետզհետէ Կը Լարուի 

Ոճերուն ամենազազրելին է այս, որ բացարձակապէս ոչ մէկ հայեցի աւանդոյթ ունի մեր լրագրական ու ընդհանրապէս տպագրական պատմութեան մէջ: Ան բոլորովին օտարամուտ է, յատկապէս ամերիկեան ծագումով: Մինչ հիմա ամերիկացիք հետզհետէ կը հեռանան անկէ, մեր մէջ կը գտնենք ստրկաբար անոր կառչած թերթեր:

***

Այս վերջին յոռի սովորութիւնը կը գտնենք գրական երկերէ բերուած խորագրերու ու մանաւանդ ոտանաւորէ առնուած ամբողջական տողերու վերարտադրութեան մէջ եւս. ինչպէս՝

--Կասկածը Կնոջ Մտքին Մէջ

--Ինչո՞ւ Անունդ Այստեղ Չկարենամ Գրել Ես

Ուր առաջին բառերու առաջին տառը գլխագրելէ բացի մնացեալները գլխագրելու բացարձակապէս ոչ մէկ պատճառ գոյութիւն ունի՝ ոչ քերականական, ո՛չ գեղագիտական:

Յատուկ անուններ

Հարցը կը վերաբերի բաղադրեալ յատուկ անուններու, այսինքն՝ այնպիսիներուն, որոնք կը գրուին մէկէ աւելի բառերով:

Օրինակ՝

--Միացեալ ազգերու կազմակերպութիւն (ՄԱԿ)

--Հայկական բարեգործական ընհանուր միութիւն (ՀԲԸՄ)

--Հայ մարզական ընդհանոր միութիւն (ՀՄԸՄ)

--Հայ երիտասարդաց ընկերակցութիւն (ՀԵԸ)

--Նոր սերունդ մշակութային միութիւն (ՆՍՄՄ)

Էապէս խորթ ու անընդունելի է ասոնց բոլոր բառերու սկզբնատառերը գլխագրելու մոլութիւնն ու ... մոլորութիւնը, քանի որեւէ պատճառ չկայ այդպէս շարժելու:

Փոքրատառով կը գրուի յատուկ անունները բնորոշող բառը. 

--Արարատ լեռ, Մուսա լեռ

--Սեւ ծով, Կարմիր ծով

--Օրմանեան պատրիարք, Թորոս վարդապետ, Կիրակոս աբեղայ

--Սրբոց Քառասնից Մանկանց վարժարան

--Հայ կաթողիկէ Թորգոմեան վարժարան

Գեղարուեստական երկեր ու արտադրութիւններ

--«Նահանջը առանց երգի» (Շահան Շահնուր)

--«Մամայիդ բարեւ ըրէ» (Գրիգոր Զոհրապ)

--«Կարապներու լիճը» (Չայկովսկի)

Աշխարհագրական անուններ

Աշխարհագրական կողմերու պարզ անունները չեն գլխագրուիր՝

--արեւելք, արեւմուտք, հիւսիս, հարաւ 

«Իսայէլ կը գտնուի լիբանանի հարաւը»:

«Այսօր պաղ հոսանք մը հասաւ հիւսիսէն»:

«Կարաւանը դէպի արեւելք ուղղուեցաւ»:

Անոնք կը գլխագրուին, երբ տարածք, շրջան ցոյց կու տան. օրինակ՝

«Արեւմուտքը ազգագրական տագնապ կ’ապրի»: 

«Այդ տագնապը տակաւին չէ հասած Արեւելք»:

Չեն գլխագրուիր կողմերու բաղադրեալ անունները եւս. 

--հիւսիս-արեւելք, հարաւ-արեւելք

--հիւսիս-արեւմուտք, հարաւ-արեւմուտք

Նկատել բաղադրիչներու միջեւ միութեան գծիկի կիրարկութիւնը:

Այս գծիկները կ’անհետանան, երբ այդ անունները ածականի կը վերածուին՝ --հիւսիսարեւելեան, հարաւարեւմտեան եւ այլն:

*****

Ուրեմն կը շարունակենք գլխագրումի բնաբանը:

(Հայերէնը կը զուարճանայ ( 125)) 

1. Կը գլխագրուին աշխարհագրական տարածք ցոյց տուող բարդ անուններու բոլոր բաղադրիչները.

--Փոքր Ասիա, սակայն՝ փոքրասիական 

--Մերձաւոր Արեւելք, սակայն՝ մերձարեւելեան

--Ծայրագոյն Արեւելք

--Միջին Ասիա, սակայն՝ միջինասիական

--Վերին Եգիպտոս, Ստորին Եգիպտոս 

--Հարաւային Արաբիա, սակայն՝ հարաւարաբական 

--Հարաւային Ամերիկա, սակայն հարաւամերիկեան 

--Հարաւային Ափրիկէ, սակայն՝ հարաւափրիկեան

--Արեւմտեան Հայաստան կամ Արեւմտահայաստան, արեւմտահայկական

--Արեւելեան Հայաստան կամ Արեւելահայաստան, արեւելահայկական 

Արշակունի, մխիթարեան եւ նմանները չեն գլխագրուիր իբրեւ անհատական անուն. օրինակ՝ «Երկու մխիթարեաններ կը փորձէին ուղղել մեր սխալները»: Ասոնք կը գլխագրուին երբ կ’ակնարկեն այդ անունները կրողներու ամբողջութեան. 

--Արշակունիները տուին մեր լաւագոյն թագաւորները:

--Մխիթարեաններուն կը պարտինք մեր վերահայացումը:

Տօնական օրերերու անունները առանձնաբար կը գլխագրուին, օրինակ՝ Ծնունդ, Զատիկ, Համբարձում, Հոգեգալուստ... ասոնք իբրեւ բառակապակցութիւն կու տան՝ Սուրբ ծնունդ, Սուրբ զատիկ, Նոր տարի, Մեծ պահք եւ այլն: 

Կրնայ պատահիլ, որ նոյն անունը գրուի երկու տարբեր ձեւով իր շարադասութեան բերումով. օրինակ՝ Տրդատի դուռ, որ կամար մըն է Էջմիածնի բակին մէջ, եւ Դուռն Տրդատայ. Առաջինը աշխարհաբարեան արտասանութիւնն է, երկրորդը՝ գրաբարեան:

2. Կը գլխագրուին ժամանակակից կայացած տէրութեանց կամ գերտէրութեանց անուններու բոլոր բառերը. ինչպէս՝

--Միացեալ Նահանգներ (ՄՆ) 

--Ռուսական Դաշնութիւն(ՌԴ)

--Եւրոպական Միութիւն (ԵՄ)

--Արաբական Միացեալ Էմիրութիւն (ԱՄԷ):

Չեն գլխագրուիր պատմական տէրութեանց անունները.

--Հռոմէական կայսրութիւն

--Բագրատունեաց հարստութիւն

--Օսմանեան տէրութիւն:

3. Միայն առաջին բառը կը գլխագրուի հոգեւոր կառոյցներու եւ նստավայրերու, որոնք կ’ընկալուին իբրեւ վերացական հասկացութիւններ. 

--Հայ առաքելական եկեղեցի

--Հայաստանեայց (Հայց.) առաքելական սուրբ եկեղեցի

--Ընդհանրական եւ առաքելական եկեղեցի 

--Հայ առաքելական եկեղեցւոյ Արարատեան թեմ

--Կաթողիկէ եկեղեցի

--Եհովայի վկաներ

--Աւետարանական եկեղեցի

--Առաքելական եկեղեցի

--Արեւելեան ուղղափառ եկեղեցիներ 

--Մայր աթոռ Սուրբ Էջմիածին 

--Սուրբ Էջմիածին Մայր աթոռ (կամ՝ տաճար)

--Մեծի տանն Կիլիկիոյ սուրբ աթոռը

Ծանօթ.− Աթոռ բառը կը գլխագրենք, երբ ան կ’անձնաւորուի եւ կը փոխարինէ ամբողջ բառակապակցութիւնը. օրինակ՝ «Աթոռս որոշեց սրբագործել անոր անունը»:

4. Չեն գլխագրուիր աշխարհիկ եւ հոգեւոր տիտղոսները.

--նախարար, վարչապետ, նախագահ

--եպիսկոպոս (եպս.), կաթողիկոս (կթղ.), ծայրագոյն վարդապետ (ծվ.)

--քահանայ (քհն.), քահանայապետ, պատուելի, վերապատուելի

--մոլլա, խախամ, քուրմ, քրմապետ, սուրբ, սրբուհի

Օրինակ՝ սուրբ Ներսէս Շնորհալի, սրբուհի Հեղինէ: 

Գլխագրումը կը ջնջէ տուեալ տիտղոսին բառային նշանակութիւնը. օրինակ՝ Սուրբ Հեղինէ-ն կղզիի մը անունն է, այլ խօսքով՝ նիւթ մըն է. Սուրբ Նշան՝ անունն է համապատասխան քարաշէն դպրոցին կամ եկեղեցիին: Սակայն սուրբ Հեղինէ-ով կ’ակնարկուի Կոստանդիանոս կայսեր մօրը, որ իր կեանքով ու գործունէութեամբ ճանչցուած է իբրեւ սրբուհի, եւ սուրբ Նշան՝ այն հայ երանելին է, որ կը կրէ այս անունը եւ ունեցած է համապատասխան վարք ու կենցաղ:

5. Չեն գլխագրուիր կրօնական, քաղաքական, գաղափարական, կուսակցական, ազգային ու լեզուական պատկանելութիւն ցոյց տուող բառերը.

--քրիստոնեայ, իսլամ, հրեայ

--միապետական, հանրապետական,

--աջակողմեան, ձախակողմեան, յառաջդիմական, ժողովրդավար

--հնչակեան, դաշնակցական, ռամկավար-ազատական

--հայ, յոյն, արաբ, ֆրանսացի

--հայերէն, ֆրանսերէն, չինարէն

Ծանօթ.− Արեւմտեան կարգ մը լեզուներ կը զանազանեն ազգութիւն ցոյց տուող բառերեը, քանի որ այդ նոյն բառերը ցոյց կու տան նաեւ անոնց լեզուն. օրինակ՝ Français-français, English-english: Հայերէնը չունի այս շփոթը, քանի կ’ըսէ՝ հայ-հայերէն, յոյն-յունարէն...

 

Արմենակ Եղիայեան- armenag@gmail.com

 

Make your case for the present coat of arms.

Vahe H. Apelian

Courtesy Garo Konyalian

Two chance encounter readings prompted me to drop this blog.

First, yesterday, June 20, was the day in 1782 when the U.S. adopted its great seal or coat of arms, portraying the eagle clenching war material by the one of its pair of talons and with the other olive branches. The report said that “It had taken six years, three committees, and the work of 14 men,” to design it.

The other was a report I read in “EVN reports” written on May 28, 2018 by Arpine Haroyan, where she noted the following: “Simon Vratsian recalls that authorizing the coat of arms was very difficult. Some people were against the idea and spirit of the coat of arms arguing that it resembled the old and knightly ideas of past centuries and did not symbolize the new Armenia. Others felt that the design was more representative of a monarchy. However, the government had to make a decision on the final design because the country was facing numerous issues and there was no time for debates on aesthetics.”

What I am to note is not in defense of the PM of Armenia, but as a statement of my indignation and my revulsion of the defensive posturing I see in our social media and even in our press. Instead of impressing by the brilliance of their arguments, the tendency is to silence by raising voice and taking cover, in the “I am – or we are - offended” prevailing posture and denigrating or disparaging the other person.

Let me state that the present coat of arms of Armenia has nothing to do with the coat of arms of the first republic. First and foremost, this coat of arms has infringed on the good work of very prominent Armenians, Alexander Tamanyan, the great architect of the city of Yerevan,  along with other cities; and painter Hakob Kojoyan.

These two prominent Armenians were the ones who designed the coat of arms of the first republic. It is morally reprehensible to infringe on the works of the deceased and then turn and claim that in fact what the deceased designed and what the living re-designed, are one and the same in portraying the spirit of the nascent republic Armenia in 1918, when the government of first republic, that had come about after Armenians were stateless for centuries, accepted the design as its great seal after hearty debate.

The coat of arms of the Republic of Armenia has nothing to do with the ARF. Armenian history has carved the prominent role the ARF played in shaping our modern history. The ARF has its own seal. But in spite of it the ARF for 70 years kept the coat of arms of the first republic on its letter head and when on April 19, 1992, the Armenian Supreme Council adopted the first republic’s coat of arms, the ARF bureau issued a circular to have the coat of arms removed from its letterheads because its rightful owner, the republic of Armenia, has reclaimed it.  I remember the reading of that circular very well. It was during a NJ ARF meeting in the St. Vartanants church hall. I was moved when I heard that circular read for history was being made. Although I am not sure the rest of the attendees grasped the enormity of the moment. But it never occurred to me that the coat of arms will be redesigned and the redesign will be approved as prescribed by the constitution.

After accepting the new design for the past thirty plus years, I too wonder now but not push it as much as the PM did. Why should the Republic of Armenia keep this coat of arms whose beasts are emasculated and  gutted of their instincts to roam fee and wild, the talons of the eagle do not clench what appears to be stalks of wheat, the paws of the lion do not tear apart a chain, and there is no sword? I do not think that Alexander Tamanyan and Hakob Kojoyan had aggression toward others in mind when they designed the coat of arms and would have agreed to such a change of design. I believe they wanted to portray animalistic safeguarding of the nascent republic. They were not ARF-ers. They simply were good Armenians. They continued their services to the Armenian people and passed away as citizens of the Soviet Armenia.

To those who may read this blog. Make your case for retaining the present coat of arms of the Republic of Armenia.