Վերապատուելի Աբրահամ Գ. Ճիզմէճեան

(կենսագրական ամփոփ գիծեր)

Միհրան Ճիզմէճեան

 

Ինչպէս Վեր. Աբրահամ Ճիզմէճեանին զարմիկը կը վկայէ՝ պատուելին անմոռանալի անձ մըն էր որուն հետ ընտանիոք բարեկամութիւն ունէինք շնորհիւ մօրս՝ պաշտօնակիցներ եւ գործակիցներ էին այդ տարիներուն։ Մօրս հետ ներկայ եղած եմ իր հաւատաքնութեան եւ ձեռնադրութեան։ Վերջին անգամ հանդիպեցայ իրեն Նիւ Ճըրզի Armenian Presbyterian Church-ը եւ միասնաբար ուղղուեցանք օրուայ տօնակատարութեանը։ Կենսագրականը ընդօրինակեցի պատուելիին «Ինչո՞ւ Զիս Ստեղծեցիր» գիրքէն։

Վեր. Աբրահամ Գ. Ճիզմէճեան կը պատկանի այն սերունդին որ  յաղթահարեց բոլոր տառապանքներն ու դառնութիւնները Առաջին Համաշխամարտին եւ հայկական ցեղասպանութեան։ Իր հայրը Գէորգ, 1914-ին նահատակուած է Տարտանելի ճակատամարտին, իր երկրի պաշտպանութեան գծով զինուորական ծառայութեան ընթացքին Թրքական բանակին մէջ, երբ Վեր. Ճիզմէճեան տակաւին կաթընկեր մանուկ մըն էր։ Անոր զլացուեցաւ վայելել հօր սէրն ու խանդաղատանքը։

Վեր. Ճիզմէճեան ծնած է 3 Յուլիս 1913-ին, Եփրատ գետի ափին գտնուող Պէրէճիք քաղաքին մէջ։ Իր հօրը նահատակութիւնէն կարճ ատեն ետք՝ 1916-ին, կը կորսնցնէ նաեւ իր մայրը, եւ իր երեց քոյրը ՝ Էֆրոնիային հետ կը մնան իրենց պապենական մեծ հօր՝ Կարապետի եւ մեծ մօր՝ Աննայի, ինչպէս նաեւ  հօրեղբայրներուն՝ Յովհաննէսի եւ Դանիէլի խնամակալութեան տակ։

Հազիւ չորս տարեկան տղէկ մը, իր հարազատներուն հետ կը բռնէ տարագրութեան՝ Հայկական Գողգոթայի ճամբան դէպի Ճարապլուս, Ռաքքա եւ ապա Հալէպ։ Ան յաճախ յուզումով եւ մեծ երախտագիտութեամբ կը յիշէր թէ ինչպէս մեր հայրը՝ Դանիէլ՝ իր 17-ամեայ հօրեղբայրը, աքսորի ճամբուն վրայ զինք գրկելով դրած էր իր շալկած ծանր բեռան վրայ, որպէսզի իր բոպիտ ոտքերը չարիւնին անտաշ ճամբաներէն։

Վեր. Ա. Ճիզմէճեան 11 տարեկանին կ՚ապաշխարհէ եւ ինքզինք կը յանձնէ իր Փրկչին, որուն հաւատարիմ վկայ մը կը մնայ մինչեւ մահ։ Հազիւ նախակրթարանը աւարտած կը նետուի կեանքին գուպարին մէջ։ Շր՚ջան մը իր հօրեղբայրներուն հետ մօտակայ գիւղերը երթալով հնակարկատութեամբ կը զբաղի եւ ի վերջոյ կ՚ունենայ իր անձնական արդուկիչի խանութը Հալէպի մէջ։

Աւելի քան 16 տարիներ դպրոցէ հեռու մնալէ ետք , այս ուշիմ եւ ուսումնատենչ երիտասարդը 28տարեկանին կը վեռադառնայ դպրոցական գրասեղանները Հալէպի Ամերիկեան Գոլէճի մէջ որպէս մասնաւոր ուսանող եւ նոյն տարուան ընթացքին երկու դասարան կը փոխէ։ Հալէպի Գոլէճէն վկայուելէն ետք կը նետուի Շէմլանի Սր. Գրոց Վարժարանին դասընթացքին։

Վեր. Ճիզմէճեան հանգստեան կոչուելէն ետք իսկ մնաց պրպտող միտք եւ մնայուն ուսանող մը։ Ան ստացած է հետեւեալ վկայականները։

1948-ին Պսակաւոր Արուեստից Ամերիկեան Համալսարանէն Պէյրութ եւ Մերձաւոր Արեւելքի Աստուածաբանական ճեմարանէն՝ վկայական։

1962-ին Մագիստրոս Կրօնագիտութեան (B.D.,N.E.S.T.)

1963-ին Մագիստրոս Դաստիարակութեան (M.A. Education, A.U.B.)

1982-ին Մագիսրոս Աստուծաբանութեան (M.Th. Immanuel College, University of Toronto), եւ որպէս դէզ պաշտպանած է Համաշխարհային Բ. Պատերազմին ընթացքին Հիթլէրի հրամանով նահատակուած գերման մեծ աստուածաբան Տիթրիխ Պոնհորֆըրի «Քրիստոսաբանութիւնը»  (The Christocentric Contextualism of B.D. Bonhoffer).

Վեր. Ա. Ճիզմէճեան եղած է կրթական մշակ, խմբագիր, գրող, տնօրէն եւ հովիւ, ու այս բոլոր պատշտօններուն մէջ ան անշահախնդրութեամբ եւ հաւատարմութեամբ ծառայած է հետեւեալ դաշտերուն մէջ։

1944-էն առաջ, քարոզիչ եւ հոգեւոր մշակ Հալէպի Հայ եւ Սուրիանի եկեղեցիներուն մէջ։

1944-1957 Պէյրութ Հոգեւոր Եղաբայրութեան՝ երկու պաշտօններով – որպէս քարոզիչը եկեղեցիին եւ տնօրէնը Կենաց վարժարանին։ Իր պաշտօնավարութեան շրջանին դպրոցը նախակրթարանէն աճելով վերաժուած է երկրորդական վարժարանի։

1957-1961 Տնօրէն՝ Հայ Աւետարանական Գոլէճի, Պէյրութ եւ դասախօս՝ Հայկազեան Գոլէճի։ Այդ տարիներուն յաջողութիւններ արձանագրեց դպրոցին  համար ուսումնական մարզին մէջ, միեւնոյն ատեն քաջալերեց աշակերտներուն մարզական կեանքը։

Տիկ Զուարթ Աբէլեան եւ Տնօրէն Աբրահամ Ճիզմեճեան
Շամլեան Թաթիկեան Հայ Աւետարանական երկրորդական Վարժարան

1961-ին վեց ամիսով աւետարանչական շրջապտոյտի մը գացած է Միացեալ Նահանգնրեր (մինչեւ Փետրուար 1962.)

1962-ին այցելու հովիւ Դամասկոսի Հայ Աւետարանական Եկեղեցիին կարիգնեհրուն։

1963-1964 տնօրէն՝ Նոր Մարաշի Շամլեան Թաթիկեան Երկրորդական Վարժարանին։

1964-1969 Հովիւ՝ Նոր Մարաշի Հայ Աւետարանական Եկեղեցիին։ Այդ տարիներուն ծառայեց նաեւ Մերձաւոր Արեւելքի Հայ Աւետ. Եկեղեցինրեու Միւթեան գանազան կարիքներուն մէջ, յատկապէս Հայ Աւետ. Կրթական խորհուրդին մէջ։

1964-ին Նոր Մարաշի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին խնդրանքով կը ձեռնադրուի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին մէջ, Պէյրութ։

1969-1980 Հովիւ՝ Թորոնթոյի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին։

1980-1981 Հանգստեան կոչուելէ ետք, անսալով Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միւթեան կոչին՝ Լոս Էնճըլըս գագած է եւ կարճ ժամանակի ընթացքին իր այցելութիւններով, քարոզներով եւ բարի կեանքին օրինակով կրցած է բաւարար հետաքրքրութիւն ստեղծել հիմնելու նոր եկեղեցի մը Հոլիվուտի հայաշատ թաղհերուն մէջ։

Շատ քիչ է թիւը հովիւներու, որոնք առիթը ունեցած ըլլան եկեղեցի հիմնելու։ Վեր. Ա. Ճիզմէճեան այն քիչերէն է, որ ոչ թէ միայն մէկ՝ այլ երկու եկեղեցի հիմնած է իր հովուական ծառայութեան շրջանին՝ 1970-1971` Գէմպիճին, Օնթարիօ եւ 1980-1981` հոլիվուտ։

1981-1983 Հովիւ՝ Մոնթրէալի Հայ Աւետ. Եկեղեցիին։

*****

1949 Հոկտեմբերին կ՚ամուսնանայ Օր. Սիրան Պէզիրկեանին հետ կազմելով քրիստոնէական երջանիկ ընտանեկան բոյն մը։ Աստուած կ՚օրհնէ զիրենք պարգեւելով իրենց 5 աղջիկ եւ 2 մանչ զաւակնհեր, որոնք կը վայելեն իր չվայելած հայրական խնամքն ու հոգատարութիւնը։ Ան եղած է տիպար ամուսին մը եւ ընտանիքի լաւ հայր մը, մեծ հայր մը, ինչպէս նաեւ սիող քեռի մը եւ հօրեղբայր մը՝ իր 9 թոռներուն, գարմիկներուն եւ զարմուհիներուն։

Մանկութեանս օրերէն մինչեւ այսօր հաճելի յիշատակներ միայն ունիմ իրմէ։ երբ իր Պէյրութ ուսանողական շրջանին Հալէպ՝ մեզի այցելութեան գար, միշտ նորութիւն մը ունէր փոքրերուս համար, ըլլար այդ շաքառ, շոքոլա կամ շաքարով խարկուած գունաւոր սիսեռ (լէպլէպու) կը նետէր գորգին վրայ՝ ստանալու մեր բաժինը։ Նոյնիսկ մեր զաւակները այստեղ վայելեցին նոյն բարիքները, եւ կը յիշեն զինք՝ որպէս շոքոլա տուող մեծ ամմօն։

Այնքան տպաւորուած եմ իրմով իմ մանկութեանս, որ իր ներկայութեան ուղիղ քալուածքը կեղծելով ըսած եմ յաճախ. «երբ մեծնամ Աբրահամ ամմոյին պէտ պիտի ըլլամ»։ Աբրահամ ամմօն հաւատքի մարդ էր եւ կատարեալ վստահութեան ունէր իր սիրած Աստծոյն վրայ եւ կը հնազանդէր Անոր կամքին։ Կը յիշեմ իր ամուսնութիւնէն առաջ իմ հօրս գրած նամակներէն մէկուն մէջ երբ կուտար բարի լուռը Սիրանին հետ նշանուելուն։ Ան կը գրէր՝ «Աստուած ինծի համար հարսնցու մը պատրաստած է եղեր, եւ ես ուրիշ տեղ կը փտռեմ իմ ուզածս, ինչպէս Ան հայր Աբրահամին համար ալ խոյ մը պատրաստած էր զոհելու Իսահակին տեղ։ ես ինչպէ՞ս կրնամ չի վստահիլ այսպիսի սիրող հօր մը։»

Վեր. Աբրահամ Ճիզմէճեան իր երկար տարինեու ծառայութիւնէն յօգնաբէկ՝հանգստեան կոչուելէն ետք կարճ ժամանակի ընթացքին սկսաւ կորսնցնել իր ֆիզիքական առողջութիւնը. Եւ վերջին շրջանին 14  շաբաթներ Նորթ Եորքի հիւանդանոցին մէջ տառապելէ ետք, Ջորեքշաբթի 16 Դեկտեմբեր 1992 առաւօտեան ժամը 2:30-ին յաւիտենապէս փակեց իր աչքերը միանալով իր շատ տիրած ու պաշտած Փրկչին։ Փառաւորելու իր Աստուածը. Մասնակցելով երկնային զօրքերու երգչախումբին։

«Յիշատակը արդարոց օրհնեալ եղիցի»։ Տէրը օրհնաբեր դարձնէ իր օծեալին յիշատակը բոլորիս Համար։

PRAYING with the Armenian Orthodox Church: a book review

Vahe H Apelian

 I attended a zoom bible study sponsored by the Eastern Prelacy. The bible study was ably conducted by archdeacon Shant Kazanjian and lasted over several weeks. I attended from May 17 to June 14, (2023). Once a week, we came together online. During one of the periods of the study that had to do with the Sermon of the Mount, archdeacon Shant said that Armenians have prayers round the clock and mentioned a book he had translated. I purchased a copy of the book from the prelacy’s bookstore.

It is a small book, measuring 4.5 x 7 inches (the standard letter size page is 8.5x11 inches), and is 100 pages long. The book contains many pictures of Armenian manuscript illustrations and is printed on a glossy quality paper in an easily readable font size. The book was published in 2019 by the order of the prelate Archbiship Anoushavan Tanielian, and was sponsored by Der Nerses Manougian Publication Fund, in memory of his spiritual father, His Eminence Archbishop Mesrob Ashjian of Blessed Memory. Indeed so, Archbishop Mesrob Ashjian taught me religion in Sourp Nshan Armenian School in Beirut, Lebanon when he was a monk. His sister Hripsime was my classmate. Years later, I worked with the archbishop when he was the prelate of Eastern Prelacy and also headed Land and Culture Organization based in France. The next time I am in Armenia, the town Mughni will definitely be on my itinerary to visit his statue. 

Archdeacon Shant Kazanjian notes in the preface that the contents of the book “Praying with the Armenian Orthodox Church” are “from the Book of Hours (Zhamakirk), of the Armenian Apostolic Church, the book contains the daily cycle of public worship services.”  The prayers are  presented “in the order of the daily cycle of service as found in the Book of Hours (Zhamakirk).” Furthermore, he notes that “these prayers will serve as a great resource for personal prayer.”

Along with his translation, archdeacon Shant’s contribution has been the biblical references. He wrote in the preface: “The prayers from the Book of Hours (Zhamakirk) is replete with biblical quotations, and allusions to certain episodes. And I have tried to show this by adding biblical references to the prayer (certainly not exhaustive.”

Tհe content of the book, as I noted earlier, is the daily cycle of prayers and is listed as follows:

Prayers from the Night Hour (Kisherayin Zham)

Prayers from the Morning Hour (Aravodyan Zham)

Prayers from the Sunrise Hour (Arevakali Zham)

Prayers from Mdday Hour (Jashoo Zham)

Third Hour ((9:00 am)

Sixth Hour (Noon)

Ninth Hour (3:00 pm)

Prayers from the Evening Hour (Yeregoyan Zham)

Prayers from the Peace Hour (Khaghaghagan Zham)

Prayers from the Rest Hour (Hankisdyan Zham)

“Praying with the Armenian Orthodox Church” book naturally is not a book one reads in one breath as a short story or a novel. I have not read the listed prayers one by one. But I looked through them and I remained under the impression that two prayers that we recited at one time in school were not included. I emailed archdeacon Shant asking whether these two prayers were not listed in Book of Hours (Zhamakirk) . He responded to my email and noted that the "the task at our hands" (Զգործս ձեռաց մերոց) prayer is in fact a biblical passage, Psalm 90:17. The other,  "Let's in peace eat this meal" (Ճաշակեսցուք խաղաղութեամբ) is not in the Book of Hours (Zhamakirk), but there is a special "Blessing of the Table" ceremony in the calendar and is found on paged 76-79. 

“Ի՞նչ մեղքս պահեմ” - “why should I keep it (having sinned) a secret?” - as the Armenian saying goes - I did not know about Book of Hours (Zhamakirk).   After ending my Armenian studies so many years ago, more likely than not, I would not have learned that there is a book called Book of Hours (Zhamakirk), had I not joined archdeacon Shant Kazanjian’s bible study. The book now can be read in English. In the preface he wrote: “numerous saints and sinners throughout the centuries have prayed and heard these prayers being the officially authorized public prayers of the Armenian Church. Some of the prayers in the Book of Hours go as far back as the fifth century AD, attributed to St. Sahag and Mesrob and Hovnan Mantagouni. “

The book may be purchased from the Eastern Prelacy’s bookstore. It retails for $10.00, excluding the shipping coast. It is a worthwhile discretionary spending, if not for anything else, then just for the convenience of having it in easy reach at home for leisurely reading.

Գլխագրում

Արմենակ Եղիայեան- armenag@gmail.com

 

1. Գլխագրում

(Հայերէնը կը զուարճանայ (124))

Գլխագրումը մեր ցաւոտ հարցերէն մէկն է, որ յարատեւ կը հալածէ մեզ առանց օրինականութեան ու միօրինակութեան ցանկալի մակարդակներուն հասնելու կամ մօտենալու. ամէն մարդ ազատօրէն եւ խելքին փչածին պէս կը գլխագրէ. հարցնող-դնող չկայ: Է՜հ, աշխարհը իրար անցած՝ գլուխը առեր կ’երթայ, հիմա ժամանա՞կն է գլխխագրերով զբաղելու:

Այսինքն՝ արեւմտահայուն խելքին ու ճաշակին ճիփ-ճիդ յարմարող կացութիւն մը, ուր մտածելու եւ տրամաբանելու ոչ մէկ հարկադրանք կայ եւ կարելի է բնազդաբար գրել:

Ստորեւ պիտի սերտենք զայն երկու մակարդակներու վրայ.

ա. Խորագրերու,

բ. Յատուկ անուններու:

* * *

Խորագիր

Արեւմտահայ իրականութեան մէջ կը գտնենք խորագրերը, մասնաւորաբար թերթերու, գրելու հետեւեալ ոճերը.

ա.Բոլոր բառերու բոլոր տառերու գլխագրում.

Օրինակ՝ ԿԱՑՈՒԹԻՒՆԸ ՀԵՏԶՀԵՏԷ ԿԸ ԼԱՐՈՒԻ 

Այս ոճը շատ խոր արմատներ ունի մեր լրագրական եւ ընդհանուր առմամբ հայերէնի տպագրական մարզէն ներս: Սակայն ան ինքզինք սպառած, դահացած ըլլալ կը թուի, յատկապէս մամուլի մէջ, ուր նախընտրութիւնները հետզհետէ կ’երթան ստորեւ բերուած բ. տարբերակին:

բ.Միայն առաջին բառի առաջին տառի գլխագրում.

Օրինակ՝ Կացութիւնը հետզհետէ կը լարուի

Ահա այս ոճն է, որ սկսած է ընդհանրանալ՝ շնորհիւ իր ակնահաճոյ զուարթ տեսքին:

Այս ոճը որդեգրած լրագիրը աւելի հաղորդական է, աւելի առոյգ ու հրապուրիչ: Ամերիկայի մէջ հետզհետէ կը բազմանան ա. տարբերակը լքելով այս մէկին անցնողները: Մեր մէջ 3-4-ը չեն անցնիր անոնք, եւ ըմբռնելի չէ, թէ ինչո՛ւ կը տնտնան մնացեալները:

գ.Իւրաքանչիւր բառի սկզբնատառի գլխագրում.

Օրինակ՝ Կացութիւնը Հետզհետէ Կը Լարուի 

Ոճերուն ամենազազրելին է այս, որ բացարձակապէս ոչ մէկ հայեցի աւանդոյթ ունի մեր լրագրական ու ընդհանրապէս տպագրական պատմութեան մէջ: Ան բոլորովին օտարամուտ է, յատկապէս ամերիկեան ծագումով: Մինչ հիմա ամերիկացիք հետզհետէ կը հեռանան անկէ, մեր մէջ կը գտնենք ստրկաբար անոր կառչած թերթեր:

***

Այս վերջին յոռի սովորութիւնը կը գտնենք գրական երկերէ բերուած խորագրերու ու մանաւանդ ոտանաւորէ առնուած ամբողջական տողերու վերարտադրութեան մէջ եւս. ինչպէս՝

--Կասկածը Կնոջ Մտքին Մէջ

--Ինչո՞ւ Անունդ Այստեղ Չկարենամ Գրել Ես

Ուր առաջին բառերու առաջին տառը գլխագրելէ բացի մնացեալները գլխագրելու բացարձակապէս ոչ մէկ պատճառ գոյութիւն ունի՝ ոչ քերականական, ո՛չ գեղագիտական:

Յատուկ անուններ

Հարցը կը վերաբերի բաղադրեալ յատուկ անուններու, այսինքն՝ այնպիսիներուն, որոնք կը գրուին մէկէ աւելի բառերով:

Օրինակ՝

--Միացեալ ազգերու կազմակերպութիւն (ՄԱԿ)

--Հայկական բարեգործական ընհանուր միութիւն (ՀԲԸՄ)

--Հայ մարզական ընդհանոր միութիւն (ՀՄԸՄ)

--Հայ երիտասարդաց ընկերակցութիւն (ՀԵԸ)

--Նոր սերունդ մշակութային միութիւն (ՆՍՄՄ)

Էապէս խորթ ու անընդունելի է ասոնց բոլոր բառերու սկզբնատառերը գլխագրելու մոլութիւնն ու ... մոլորութիւնը, քանի որեւէ պատճառ չկայ այդպէս շարժելու:

Փոքրատառով կը գրուի յատուկ անունները բնորոշող բառը. 

--Արարատ լեռ, Մուսա լեռ

--Սեւ ծով, Կարմիր ծով

--Օրմանեան պատրիարք, Թորոս վարդապետ, Կիրակոս աբեղայ

--Սրբոց Քառասնից Մանկանց վարժարան

--Հայ կաթողիկէ Թորգոմեան վարժարան

Գեղարուեստական երկեր ու արտադրութիւններ

--«Նահանջը առանց երգի» (Շահան Շահնուր)

--«Մամայիդ բարեւ ըրէ» (Գրիգոր Զոհրապ)

--«Կարապներու լիճը» (Չայկովսկի)

Աշխարհագրական անուններ

Աշխարհագրական կողմերու պարզ անունները չեն գլխագրուիր՝

--արեւելք, արեւմուտք, հիւսիս, հարաւ 

«Իսայէլ կը գտնուի լիբանանի հարաւը»:

«Այսօր պաղ հոսանք մը հասաւ հիւսիսէն»:

«Կարաւանը դէպի արեւելք ուղղուեցաւ»:

Անոնք կը գլխագրուին, երբ տարածք, շրջան ցոյց կու տան. օրինակ՝

«Արեւմուտքը ազգագրական տագնապ կ’ապրի»: 

«Այդ տագնապը տակաւին չէ հասած Արեւելք»:

Չեն գլխագրուիր կողմերու բաղադրեալ անունները եւս. 

--հիւսիս-արեւելք, հարաւ-արեւելք

--հիւսիս-արեւմուտք, հարաւ-արեւմուտք

Նկատել բաղադրիչներու միջեւ միութեան գծիկի կիրարկութիւնը:

Այս գծիկները կ’անհետանան, երբ այդ անունները ածականի կը վերածուին՝ --հիւսիսարեւելեան, հարաւարեւմտեան եւ այլն:

*****

Ուրեմն կը շարունակենք գլխագրումի բնաբանը:

(Հայերէնը կը զուարճանայ ( 125)) 

1. Կը գլխագրուին աշխարհագրական տարածք ցոյց տուող բարդ անուններու բոլոր բաղադրիչները.

--Փոքր Ասիա, սակայն՝ փոքրասիական 

--Մերձաւոր Արեւելք, սակայն՝ մերձարեւելեան

--Ծայրագոյն Արեւելք

--Միջին Ասիա, սակայն՝ միջինասիական

--Վերին Եգիպտոս, Ստորին Եգիպտոս 

--Հարաւային Արաբիա, սակայն՝ հարաւարաբական 

--Հարաւային Ամերիկա, սակայն հարաւամերիկեան 

--Հարաւային Ափրիկէ, սակայն՝ հարաւափրիկեան

--Արեւմտեան Հայաստան կամ Արեւմտահայաստան, արեւմտահայկական

--Արեւելեան Հայաստան կամ Արեւելահայաստան, արեւելահայկական 

Արշակունի, մխիթարեան եւ նմանները չեն գլխագրուիր իբրեւ անհատական անուն. օրինակ՝ «Երկու մխիթարեաններ կը փորձէին ուղղել մեր սխալները»: Ասոնք կը գլխագրուին երբ կ’ակնարկեն այդ անունները կրողներու ամբողջութեան. 

--Արշակունիները տուին մեր լաւագոյն թագաւորները:

--Մխիթարեաններուն կը պարտինք մեր վերահայացումը:

Տօնական օրերերու անունները առանձնաբար կը գլխագրուին, օրինակ՝ Ծնունդ, Զատիկ, Համբարձում, Հոգեգալուստ... ասոնք իբրեւ բառակապակցութիւն կու տան՝ Սուրբ ծնունդ, Սուրբ զատիկ, Նոր տարի, Մեծ պահք եւ այլն: 

Կրնայ պատահիլ, որ նոյն անունը գրուի երկու տարբեր ձեւով իր շարադասութեան բերումով. օրինակ՝ Տրդատի դուռ, որ կամար մըն է Էջմիածնի բակին մէջ, եւ Դուռն Տրդատայ. Առաջինը աշխարհաբարեան արտասանութիւնն է, երկրորդը՝ գրաբարեան:

2. Կը գլխագրուին ժամանակակից կայացած տէրութեանց կամ գերտէրութեանց անուններու բոլոր բառերը. ինչպէս՝

--Միացեալ Նահանգներ (ՄՆ) 

--Ռուսական Դաշնութիւն(ՌԴ)

--Եւրոպական Միութիւն (ԵՄ)

--Արաբական Միացեալ Էմիրութիւն (ԱՄԷ):

Չեն գլխագրուիր պատմական տէրութեանց անունները.

--Հռոմէական կայսրութիւն

--Բագրատունեաց հարստութիւն

--Օսմանեան տէրութիւն:

3. Միայն առաջին բառը կը գլխագրուի հոգեւոր կառոյցներու եւ նստավայրերու, որոնք կ’ընկալուին իբրեւ վերացական հասկացութիւններ. 

--Հայ առաքելական եկեղեցի

--Հայաստանեայց (Հայց.) առաքելական սուրբ եկեղեցի

--Ընդհանրական եւ առաքելական եկեղեցի 

--Հայ առաքելական եկեղեցւոյ Արարատեան թեմ

--Կաթողիկէ եկեղեցի

--Եհովայի վկաներ

--Աւետարանական եկեղեցի

--Առաքելական եկեղեցի

--Արեւելեան ուղղափառ եկեղեցիներ 

--Մայր աթոռ Սուրբ Էջմիածին 

--Սուրբ Էջմիածին Մայր աթոռ (կամ՝ տաճար)

--Մեծի տանն Կիլիկիոյ սուրբ աթոռը

Ծանօթ.− Աթոռ բառը կը գլխագրենք, երբ ան կ’անձնաւորուի եւ կը փոխարինէ ամբողջ բառակապակցութիւնը. օրինակ՝ «Աթոռս որոշեց սրբագործել անոր անունը»:

4. Չեն գլխագրուիր աշխարհիկ եւ հոգեւոր տիտղոսները.

--նախարար, վարչապետ, նախագահ

--եպիսկոպոս (եպս.), կաթողիկոս (կթղ.), ծայրագոյն վարդապետ (ծվ.)

--քահանայ (քհն.), քահանայապետ, պատուելի, վերապատուելի

--մոլլա, խախամ, քուրմ, քրմապետ, սուրբ, սրբուհի

Օրինակ՝ սուրբ Ներսէս Շնորհալի, սրբուհի Հեղինէ: 

Գլխագրումը կը ջնջէ տուեալ տիտղոսին բառային նշանակութիւնը. օրինակ՝ Սուրբ Հեղինէ-ն կղզիի մը անունն է, այլ խօսքով՝ նիւթ մըն է. Սուրբ Նշան՝ անունն է համապատասխան քարաշէն դպրոցին կամ եկեղեցիին: Սակայն սուրբ Հեղինէ-ով կ’ակնարկուի Կոստանդիանոս կայսեր մօրը, որ իր կեանքով ու գործունէութեամբ ճանչցուած է իբրեւ սրբուհի, եւ սուրբ Նշան՝ այն հայ երանելին է, որ կը կրէ այս անունը եւ ունեցած է համապատասխան վարք ու կենցաղ:

5. Չեն գլխագրուիր կրօնական, քաղաքական, գաղափարական, կուսակցական, ազգային ու լեզուական պատկանելութիւն ցոյց տուող բառերը.

--քրիստոնեայ, իսլամ, հրեայ

--միապետական, հանրապետական,

--աջակողմեան, ձախակողմեան, յառաջդիմական, ժողովրդավար

--հնչակեան, դաշնակցական, ռամկավար-ազատական

--հայ, յոյն, արաբ, ֆրանսացի

--հայերէն, ֆրանսերէն, չինարէն

Ծանօթ.− Արեւմտեան կարգ մը լեզուներ կը զանազանեն ազգութիւն ցոյց տուող բառերեը, քանի որ այդ նոյն բառերը ցոյց կու տան նաեւ անոնց լեզուն. օրինակ՝ Français-français, English-english: Հայերէնը չունի այս շփոթը, քանի կ’ըսէ՝ հայ-հայերէն, յոյն-յունարէն...

 

Արմենակ Եղիայեան- armenag@gmail.com

 

Make your case for the present coat of arms.

Vahe H. Apelian

Courtesy Garo Konyalian

Two chance encounter readings prompted me to drop this blog.

First, yesterday, June 20, was the day in 1782 when the U.S. adopted its great seal or coat of arms, portraying the eagle clenching war material by the one of its pair of talons and with the other olive branches. The report said that “It had taken six years, three committees, and the work of 14 men,” to design it.

The other was a report I read in “EVN reports” written on May 28, 2018 by Arpine Haroyan, where she noted the following: “Simon Vratsian recalls that authorizing the coat of arms was very difficult. Some people were against the idea and spirit of the coat of arms arguing that it resembled the old and knightly ideas of past centuries and did not symbolize the new Armenia. Others felt that the design was more representative of a monarchy. However, the government had to make a decision on the final design because the country was facing numerous issues and there was no time for debates on aesthetics.”

What I am to note is not in defense of the PM of Armenia, but as a statement of my indignation and my revulsion of the defensive posturing I see in our social media and even in our press. Instead of impressing by the brilliance of their arguments, the tendency is to silence by raising voice and taking cover, in the “I am – or we are - offended” prevailing posture and denigrating or disparaging the other person.

Let me state that the present coat of arms of Armenia has nothing to do with the coat of arms of the first republic. First and foremost, this coat of arms has infringed on the good work of very prominent Armenians, Alexander Tamanyan, the great architect of the city of Yerevan,  along with other cities; and painter Hakob Kojoyan.

These two prominent Armenians were the ones who designed the coat of arms of the first republic. It is morally reprehensible to infringe on the works of the deceased and then turn and claim that in fact what the deceased designed and what the living re-designed, are one and the same in portraying the spirit of the nascent republic Armenia in 1918, when the government of first republic, that had come about after Armenians were stateless for centuries, accepted the design as its great seal after hearty debate.

The coat of arms of the Republic of Armenia has nothing to do with the ARF. Armenian history has carved the prominent role the ARF played in shaping our modern history. The ARF has its own seal. But in spite of it the ARF for 70 years kept the coat of arms of the first republic on its letter head and when on April 19, 1992, the Armenian Supreme Council adopted the first republic’s coat of arms, the ARF bureau issued a circular to have the coat of arms removed from its letterheads because its rightful owner, the republic of Armenia, has reclaimed it.  I remember the reading of that circular very well. It was during a NJ ARF meeting in the St. Vartanants church hall. I was moved when I heard that circular read for history was being made. Although I am not sure the rest of the attendees grasped the enormity of the moment. But it never occurred to me that the coat of arms will be redesigned and the redesign will be approved as prescribed by the constitution.

After accepting the new design for the past thirty plus years, I too wonder now but not push it as much as the PM did. Why should the Republic of Armenia keep this coat of arms whose beasts are emasculated and  gutted of their instincts to roam fee and wild, the talons of the eagle do not clench what appears to be stalks of wheat, the paws of the lion do not tear apart a chain, and there is no sword? I do not think that Alexander Tamanyan and Hakob Kojoyan had aggression toward others in mind when they designed the coat of arms and would have agreed to such a change of design. I believe they wanted to portray animalistic safeguarding of the nascent republic. They were not ARF-ers. They simply were good Armenians. They continued their services to the Armenian people and passed away as citizens of the Soviet Armenia.

To those who may read this blog. Make your case for retaining the present coat of arms of the Republic of Armenia.

Staging “Punishment and Justice” play in Kessab

Բնագիրը կցուած է ներքեւը 

Today, Father Nareg Louisian reported on his FB page that the Armenian section of the Vatican News has reported about the “Punishment and Justice” play that was staged in the “Immaculate Conception” Hall of the St. Michael’s Armenian Catholic Church in Kessab on Sunday, June 18, 2023. The attached is my translation of the report. Vahe H. Apelian

Under the patronage of St. Michael Armenian Catholic Church of Kessab and organized by "Madigner" (Մատիկնեը – Fingers) group of Kessab; on Sunday, June 18, at 8 o'clock in the evening, in the hall of "Immaculate Conception" of Kessab Armenian Catholic Church, the performance of the play "Punishment and Justice" took place, in the presence of Father Nareg Louisian (Հայր Նարեկ վրդ. Լուիսեան), the head of the Armenian Catholic Church.

Bishop Antranig Kurumian (ԱՆդրանիկ վրդ. Քիւրիւմեան), the spiritual leader of the Armenian Apostolic Church,  Rev. Shant Akishian (Պատուելի Շանդ Ակիշեան), the  paster of the Armenian Evangelical Church, Mayor Mr. Vazgen Chabarian (պարոն Վազգէն Չաբարեան), Representative Mr. Sebuh Kurkjian (Թաղապետ պարոն Սեպուհ Քիւրքճեան), along with representatives of various associations and organizations were also present, as well as numerous Armenian children of Kessab.

Before the performance of the play, all those present stood a moment in silence and paid homage to the memory of the martyrs who died during the siege and capture of Kessab in 2014.

After which the staging took place that was organized by the "Madigner" committee, which was born right during the disastrous days of Kessab, in 2014, at a time when the inhabitants of Kessab were far from their homes, facing a convoluted reality of misfortune and despair. But, at that very time they showed that the Armenian spirit knows how to give birth to a new life from ashes. Five ladies from Kessap came together and gave birth to the "Madigner” online platform, the purpose of which is to encourage skillfully woven handicrafts in Kessab and introduce them to the world market, to stand up to Kessab.

As to the play, it was Kessab native Sam Allikian (Սամ Ալլիքեան) who conceived the idea and undertook all the expenses for the staging of the play, whose author is Anoushavan Simonian (Անուշաւան Սիմոնեան).

Բնագիրը

Քեսապի մէջ «Պատիժ եւ արդարութիւն» թատերախաղի ներկայացումը

Վատիկան Նիուզ - Հայկական Բաժանմունք

Հովանաւորութեամբ Քեսապի Սուրբ Միքայէլ Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ եւ կազմակերպութեամբ Քեսապի «Մատիկներ» յանցախումբի, Կիրակի 18 Յունիսի երեկոյեան ժամը 8ին, Քեսապի Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ «Անարատ Յղութեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ «Պատիժ եւ արդարութիւն» թատերախաղի ներկայացումը, ի ներկայութեան Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ ժողովրդապետ Հայր Նարեկ վրդ. Լուիսեանի, Հայ առաքելական Եկեղեցւոյ Հոգեւոր Հովիւ Հայր ԱՆդրանիկ վրդ. Քիւրիւմեանի, Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Պատուելի Շանդ Ակիշեանի, քաղաքապետ պարոն Վազգէն Չաբարեանի, Թաղապետ պարոն Սեպուհ Քիւրքճեանի, եւ զանազան միութիւններու ու կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչները ինչպէս նաեւ բազմաթիւ Քեսապի հայ զաւակներուն

Թատերախաղի ներկայացումէն առաջ բոլոր ներկաները մէկ վայրկեան լռութեամբ յոտնկայս յարգանքի տուրք մատուցեցին 2014 թուականի Քեսապի գրաւման եւ պաշարման շրջանին զոհուած նահատակներու յիշատակին, որմէ ետք ներկայացումը կատարուեցաւ ձեռնարկը կազմակերպող «Մատիկներ» յանձնախումբին, որ ծնունդ առած է ճիշտ Քեսապի ապրած աղէտալի օրերուն ընթացքին` 2014 թուականին, երբ քեսապցիք գտնուեցան իրենց բնակարաններէն, դրան սեմէն հեռու, դժբախտութեան եւ յուսահատութեան կնճռոտ իրականութեան մը առջեւ բայց այս անգամ եւս անոնք կարողացան ցոյց տալ, թէ հայու ոգին գիտէ մոխիրէն նոր կեանք ծնանիլ եւ քեսապցի հինգ տիկիններ քով քովի գալով ծնունդ տուին «Մատիկներ» առցանց հարթակին, որուն նպատակն է քաջալերել Քեսապի մէջ հմտութեամբ հիւսուած ձեռագործերը ու զանոնք ներկայացնել համաշխարհային շուկային, նեցուկ կանգնելու համար Քեսապին։

Իսկ գալով թատրոնին անոր գաղափարը յղացումն է քեսապցի տիար Սամ Ալլիքեանի, որ հոգաց բեմադրութեան բոլոր ծախսերը մինչ թատերախաղին հեղինակն է Անուշաւան Սիմոնեանը։

 

 

A historic pontifical visit

Vahe H. Apelian

For the benefit of the readers of my blogs, I attached the schedule of the Catholicos Aram I's visit to the Cilician See affiliated Armenian Apostolic churches on the East Coast, U.S.A., and  also attached a picture of the church at each location Catholicos Aram I will visit and will be hosted. The pictures and the affiliated information is at the courtesy The Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church. 

Catholicos Aram I is scheduled to visit each and every church under the jurisdiction of Archbishop AnoushavanTanielian, the prelate of Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church. The upcoming pontifical visit will be historic. I do not think that another catholicos has undertaken such an endeavor. 

.Each and every church the pontiff will visit is a living museum of sorts, the product of communal participation. It is important that a reporter/s from Lebanon, where the Catholicosate of Sis is seated, accompany the Catholicos. I envision that these reporters, through their reports, will help the community in Lebanon and in the Middle East  have a better grasp of the reality of the Armenian communal life on the U.S. East Coast as they will have time to interact with the community members and get to know the church and form a better understanding of the reality of the Armenian Apostolic Cilician See community beyond the attendance during the Catholicos Aram I’s visit that will be at its pick.  

Visiting Schedule of the

Cilician See Armenian Apostolic Churches on the East Coast U.S.A.

October 20 - 24: St. Stephen’s, Watertown, Massachusetts

October 24 – 25: HOLY TRINITY, Worcester, Massachusetts

October 25 – 26: ST. GREGORY, Indian Orchard, Massachusetts

October 26 – 27: HOLY CROSS, Troy, New York

October 27: ST. STEPHEN’S, New Britain, Connecticut 

October 28 – 31: STS. VARTANANTZ, Providence, Rhode Island 

October 31: SOORP ASDVADZADZIN, WHITTINSVILLE, Massachusetts 

November 1: ST. GREGORY THE ILLUMINATOR, Merrimack Valley/N. Andover, Massachusetts.

November 2 – 3: ST. GREGORY, Granite City, Illinois

November 3 - 5: ALL SAINTS, Glenview, Illinois

November 6: ST. PAUL, Waukegan, Illinois

November 6: ST. HAGOP, Racine, Wisconsin

November 7 – 8: ST. SARKIS, Dearborn, Michigan 

November 8 – 14: SOORP KHATCH, Bethesda, Maryland

November 14 – 15:  ST. GREGORY, Philadelphia, Pennsylvania 

November 15 – 17: STS. VARTANANTZ, Ridgefield, New Jersey

November 17 – 21:  New York, New York

Churches: 

St. Hagop, Niagara Falls

Catholicos Aram I visited the church during his Canadian parish pontifical visit on June 8, 2023.

St. Sarkis, Douglaston

St. Illuninator, New York City