V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Saturday, January 18, 2020

Words Get Easier The Moment You Stop Fearing Them

Vahe H. Apelian



We choose titles to attract readers and to do justice to the theme we will be expounding. I will be interested to learn if readers found the wording, I borrowed for a title appropriate for the text they will be reading below. 

What I will expound upon pertains to the banishment of the longstanding contributor to and editor of the Armenian Revolutionary Federation press Nazareth Berberian from the very press he served for over forty years and what that act signifies to me.

I would not have felt compelled to write about it had it not been Nazareth Berberian’s emotionally charged introduction, although unrelated to the text of his daily column on his Facebook page he maintains pertaining to events that happened on that day years ago and left an enduring mark in our history. He titled the posting “Pari Louys” (good morning).  Ignoring his introductory remark would have haunted me.  

His introductory comment read as follows:  “As long as my body is willing and my mind an alert guard of the TASHNAGSOUTIUN (Armenian Revolutionary Federation) LEGACY, I will attempt to share with my readers, friends, relatives, under the headline “PARI LOUYS” (Good Morning),  a meaningful reflection that has remained entrenched in our collective national memory and which brightens our path. I will not be  able henceforth to say “Good Morning” from the pages of the ARF press because a command bearing the signature of the ARF Bureau has gone to our press, which for half a century proudly presented to its readers subjects that bore my signature, commanding them not to publish henceforth articles that bear my signature. However, thanks to modern social media I have the means to communicate to the reader my “Pari Louys” without restraint. “

And true to his words no article bearing his signature has been appearing in the Armenian Revolutionary Federation press lately. The last article I read that bore his signature appeared in the ARF  “Aztag’ Daily on December 7, 2019, whose editor he was appointed at the age of 22. His article pertained to his critical review of the Armenian press concluding the year Catholicos Aram designated as the year of the Armenian press (2019).  He titled his article “The Armenian press is a school for public education; the ARF Press is more than a party medium”, where he noted: “…Tashnagtsoutiun is a national asset and belongs to the nation and not only to the Armenian Revolutionary Federation party members, but also to the sons and daughters of our nation who espouse its Ideology (Ծրագրին) and its mission ((Գործին). Consequently, the ARF press is accountable not only to this or that party body but above everything else to its readership and to the people who embrace it.”

I met Nazareth Berberian in the greater family of the ARF Zavarian Student Association in Beirut when I was elected to an administrative position and he was another junior member in his teens, being five to six years younger than I. Even then he appeared to be naturally endowed as a promising publicist / journalist and was already contributing articles to “Aztag” Daily. He remained true to his natural calling and continued serving the ARF press in highest capacity in Lebanon, Greece and in Armenia. In 2011, Catholicos Aram I bestowed upon him the ecclesiastical order of Saint Mesrob Mashdots recognizing his services to the Armenian press, (You may read my translation of the autobiography wrote on that occasion in my blog dated  December 27, 2019.)

Lately the Armenian social media has been inundated with the news of his expulsion from the ranks of the ARF although he noted that no one in official capacity informed him of his expulsion or sat with him before. His expulsion from the ranks of the ARF  is an internal matter but his banishment from the ARF press is altogether a different matter and pertains the public no less for the very reason “Aztag” Daily also espoused as quoted above that “the ARF press is accountable not only to this or that party body but above everything else to its readership and to the people who embrace it.”.

The banishment of Nazareth Berberian’s deprives the readers of an experienced, knowledgeable and a naturally gifted eloquent pen who served the ARF press for decades disseminating its ideology and contributing immensely to its enrichment. His banishment also insults the readers of the ARF press for they are apparently viewed incapable of separating the wheat from the chaff, so to speak. Furthermore, it does contribute to the credibility of  the the present and past editors of the ARF press who completely neglected and ignored the banishment of one of them as if nothing out of the ordinary happened.  I wonder if Leeza Arakelian, the assistant editor of the Armenian Weekly will expound on this sad aspect of the ARF press as she will take part in the upcoming NAASR organized debate on “ Armenian American Press in Perspective”. 

This sad episode is a watershed moment in the history of the Armenian Revolutionary Federation press, the dominant press in the Armenian Diaspora and whose dominance is surely because of the trust the readership vested in it. Resorting to silencing, relying that time will remedy this sad episode by erasing it from memory is very much a worm that will continue to grind the ARF press.

If there is anything I conclude from this sad and saddening happening is the following: “what goes around, comes around”. An ARF member who is entrusted with disseminating the ideology of the ARF for years on end as the editor of the party organ as Nazareth Berberian was and served with distinction for decades, matters not. He or she is a fair game that can be cast off simply because his or her words do not suit what the party whirlwinds  have  carved for the day.

Yes, indeed, “Words Get Easier The Moment You Stop Fearing Them”.

 


Note: The actual quotes


“ ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ
Այնքան ատեն, որ մարմինս յօժար է եւ միտքս արթուն պահակը ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԱՒԱՆԴին՝ ես պիտի փորձեմ ամէն օր «ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ» վերտառութեամբ ընթերցողներուս, ընկերներուս եւ հարազատներուս հետ մեր օրը իմաստաւորել՝ ազգային մեր յիշողութեան մէջ պահպանուած անմեռ, մեր ուղին լուսաւորող խորհուրդով մը։
Դաշնակցական մամուլի էջերէն պիտի չկարենամ այս «բարի լոյս»ը ըսել, որովհետեւ Հ․Յ․Դ․ ԲԻՒՐՕ ստորագրութեամբ հրահանգ գացած է շուրջ կէս դար իմ ստորագրութիւնս հպարտութեամբ հայ ընթերցողին ներկայացուցած մեր մամուլին՝ արգիլելով լոյս ընծայումը եւ տարածումը իմ ստորագութիւնս կրող նիւթերու։
Բայց համացանցի մեր դարուն ես արդէն ուղղակի կապի ու հաղորդակցութեան հնարաւորութիւն ունիմ ընթերցողին հետ՝ իմ «բարի լոյս»ը անկաշկանդ ըսելու բոլորին”։
***
“ Հայ Մամուլը Հանրային Դաստիարակութեան Դպրոց Է. Դաշնակցական Մամուլը Աւելին Է, Քան` Կուսակցական Մամուլը”
***
Աւելի՛ն. ինչպէս որ Դաշնակցութիւնը արդէն ազգային արժէք է եւ կը պատկանի ոչ միայն իր կուսակցականներուն, այլեւ` իր Ծրագրին ու Գործին հաւատացող մեր ժողովուրդի բոլոր զաւակներուն, այնպէս ալ դաշնակցական թերթը համարատու է ոչ միայն կուսակցական այս կամ այն մարմինին, այլեւ ամէն բանէ վեր իր ընթերցող հասարակութեան` իրեն փարած մայր ժողովուրդին:”


Friday, January 17, 2020

Aleppo, We Are Not Well At All (Հալէպ․ Բնա՛ւ լաւ չենք)

Manuel Keshishian

Levon Sharoyan  wrote on his FB page “Mr. Manuel Keshishian poignantly tilted hsi preceding article “We Are Not Well” (Լաւ չենք»).  He has titled his most recent article “We Are Not Well At All” («ԲՆԱՒ ԼԱՒ ՉԵՆՔ»). Whatever he describes there is but a small portion of the daily harsh reality the unfortunate Aleppo Armenians are also experiencing. Yes indeed, do not be deceived by to the colorful official pictures that are posted from Aleppo nor pay attention to the exurban descriptions accompanying such pictures. Read the article, ponder about it, challenge and confront the misplaced “optimists”.” The attached is my abridged translation of Mr. Manuel Keshishian” most recent article that appeared in CivilNet.


The New Year and Christmas days are over.
Everyone spared no effort to at least make the children happy. All our institutions: churches, schools, associations resorted to every means to provide joyful days to the children and they succeeded. Our children thus attended many festivities.
Opportunities were made available for the grown-ups also in way dance, banquet but they were not affordable to all and consequently they were mostly empty or were held in half full halls.
If the expatriated Aleppo Armenians recall those festive holidays of the past, we in Aleppo, on the other hand, do not want to recall those days. Remembering them will make our present situation, bordering to tragic, even more acutely felt by us.
Our reality is grim, very grim.
The leaders of our three denominations.
However, we watched the receptions organized by the leaders of our denominations congratulating the festive occasion in bright halls and however, we tend to visualize the future of Aleppo as another Dubai, it does not matter. Our daily life is grim, very grim.
The  daily devaluation of the Syrian pound and the inability of the central bank to stop the precipitous fall, has brought the people to the brink of despair. Everything gets expensive by the day. Consuming beef and lamp are a dream to most. Poultry is on the same track. Vegetables, fruits are becoming way too expensive. The availability of bread at a government subsidized rate is not enough to meet the demand. Gas in Syria is sold in 24 Kg quantities in canisters that are sold from trucks. Every family is allowed to have one canister for every 23 days.  A canister gas can meet a household’s  demand with diligent use during the summer months. But it is not sufficient for winter months as people use it to warm water. The government allocates  only 100 liters of fuel per family for year-long heating.   The government cannot also provide canisters of gas in sufficient quantities. They are made available sporadically necessitating unending lines. Sometimes the wait on such a line lasts for hours. At times people reserve a place late at night and wait but it happens that at times they return home empty handed. People try to get it in different ways. The official rate is 2700 Liras (2 dollars and 70 cents), but the price doubles, quadruples and reaches 10 dollars when our salaries hovers less than 50 dollars per month. 
The daily conversation is the fall of the Syrian Lira and the escalation of the prices because of its devaluation.
Is the government aware of the situation? It is, but it appears that it cannot do anything. The ongoing civil war for the past 8 years seems to have emptied the coffers of the government. Thus what happens if you cannot procure nourishment for your children? Who cares? Apply to this or that civic or religious charity organization.  If your salary is exhausted by the end of the first week of the month, you may supplement your income by continuing selling some of the golden jewelry you might still have. If this continues this way, are we to die of hunger? Surely so, but who cares?
Our economic viability is really at risk. Not the government salary raises, nor the handouts of the  charitable organizations will be able to address it.
The young have no means of forming and sustaining a family. The ones who are engaged remain so and those who are single continue to remain single. Who can assist the young to form their own families?
The Patriarch of the Assyrian Orthodox Church issued a proclamation to marry the young without any change. They will also provide a hall for bridal festivity for free. A 1000 thousand dollars (one million Syrian pounds) will be given to each newly married couple, The Patriarchate will pay the newly married couple’s yearlong rent including a yearlong expenses of their newly born child, along with the child’s elementary education.
Is that not exemplary? Cannot our religious denominations do the same? Do they have the financial means to do so? 
We are not well, not well at all.
We are not well but our community leaders all too often conceal our reality from those in the higher up and present not our reality to them and to the government officials but what Aleppo is supposed to be one day, another Dubai.
Is that not what the proverbial ostriches do? Hide their heads in the sand a and thus shield themselves from the reality.

Last month, those who described the reality were accused by many for being pessimists. And now, it’s the same situation but worst.  Since then the prices escalated by leaps and bounds, and we remain chagrined that the 100 liter of petrol the government provided to us for the year might not be enough to continue on bathing our newly born child. 
  There is only one avenue left fort those of us who are still in Aleppo to cope with these daily realities and that is by coming to term that we are less of a human being.
Let me conclude.
We Armenians, if we want to have this community endure, our leaders are obliged to do all they can to enlighten our daily burden. Recently the heads of our three religious denominations met. I do not know what decisions they took.  But I know this, it’s high time decisions are taken and implemented to ameliorate our worsening situation with help from the Republic of Armenia.
Your thoughts?

The original

Հալէպ․ Բնա՛ւ լաւ չենք

Ամանորեան եւ Ս. Ծննդեայն օրերը անցան:
Բոլորը ճիգ ու ջանք չխնայեցին գոնէ փոքրիկները ուրախացնելու. Մեր բոլոր հաստատութիւնները՝ եկեղեցի, դպրոց, միութիւններ, ամէն կերպ փորձեցին տօնական օրեր պարգեւել փոքրիկներուն եւ յաջողեցան: Մեր մանուկները ներկայ եղան բազմաթիւ խրախճանքներու: Մեեծահասակներուն ալ ուրախանալու առիթներ ընծայուեցան՝ պարահանդէսներ եւ ճաշկերոյթներ, որոնք սակայն մատչելի չէին բոլորին, ուստի եւ անոնց բացարձակ մեծամասնութիւնը, չըսելու համար կիսադատարկ, ըսեմ, կիսալեցուն սրահներու մէջ տեղի ունեցան:
Եւ եթէ գաղթած հալէպցիները իրենց երկիրներուն մէջ յիշեցին Հալէպի ամանօրեան անխառն ուրախութիւնները, ապա հոս մնացողները չուզեցին միտքերնէն իսկ անցնել այդ երանելի ժամանակները. չէ՞ որ յիշողութեան այդ փորձն իսկ աւելի ցայտուն պիտի դարձնէր ներկայի ողբերգութեան հասնող կացութիւնը:
Իսկ ներկան գորշ է, շատ գորշ:
Մեր երեք համայնքապետերըՄեր երեք համայնքապետերը
Որքա՜ն ալ հեռատեսիլով դիտենք մեր համայնքապետերուն փայլուն, լուսաւոր սրահներու մէջ տեղի ոնեցող շնորհաւորական ընդունելութիւնները, որքան ալ լաւատեսօրէն փորձենք նկարագրել Հալէպի՝ «ապագայի Տուպայ»ի, գալիքը, միեւնոյնն է, այսօր ամէն ինչ գորշ է, շատ գորշ:
Սուրիական լիրայի ամենօրեայ անկումն ու Կեդրոնական դրամատան անկարողութիւնը այս անկումին կասեցման դիմաց, յուսահատութեան կը մատնէ բնակչութիւնը: Մարդիկ կը վախնան գնում ընելէ. ամէն ինչ, ամէն օր կը սղի, ոչխարի եւ կովու միս ուտելը մեծամասնութեան համար երազանք սկսած է դառնալ, ցաւոք նոյն ճամբան սկսած է փնտռել նաեւ հաւու միսը: Պտուղ-բանջարեղէնի գիները ահռելիօրէն կը սուղնան, պետական աժան հացին արտադրութեան չափը շատ հեռու է բոլորին բաւելէ, փիւթակազը Սուրիոյ մէջ կը մատակարարուի 24 քիլօ կրամ պարունակութեամբ մետաղեայ շիշերով, որոնք կը ծախուին բեռնատար ինքնաշարժերու վրայ. իւրաքանչիւր ընտանիք իրաւունք ունի 23 օր անգամ մը շիշ մը գնել, որ ամրան ամիսներուն համար աւելի քան բաւարար է. ձմրան ամիսներուն համար շատ քիչ է այս քանակութիւնը, որովհետեւ մարդիկ փիւթակազը կը դարձնեն տաքնալու եւ ջուր տաքցնելու հիմնական միջոց, որովհետեւ պետութիւնը ամբողջ տարուան համար ամէն մէկ ընտանիքի միայն 100 լիթր վառելանիւթ կը վաճարէ,միւս կողմէ պետութիւնը այս մէկ շիշը նշեալ ժամանակամիջոցին չի կրնար ապահովել ամբողջ բնակչութեան համար եւ կը գոյանան հերթեր, որոնք երբեմն  վիթխարիօրէն կ'երկարին, մարդիկ ժամեր առաջ, երբեմն գիշերուընէ հերթի կը կանգնին եւ ցաւոք շատեր ձեռնունայն կը վերադառնան. մարդիկ կը ջանան այլեւայլ միջոցներով ձեռք ձգել ցանկալի հրաշք երկնագոյն վառելանիւթը. 2700 լիրա (երկու տոլար 70 սէնթ) արժող շիշին գինը կը կրկնապատկուի, կը քառապատկուի՝ հասնելով մինչեւ 10 տոլարի, երբ մեր միջին աշխատավարձը 50 տոլարէն ալ նուազ է:
Մարդոց խօսակցութեան գլխաւոր նիւթը լիրային անկումն է եւ ատոր հետեւանքով ամէն ինչի ամենօրեայ թանկացումը:
Պետութիւնը չի՞ տեսներ այս ամէնը. կը տեսնէ, բայց կարծես թէ չի կրնար բան մը ընել, որովհետեւ ութ տարուայ պատերազմը սնանկութեան աստիճանին հասցուցած է զինք: Պզտիկներուդ ուտելիք չե՞ս կրնար գնել. գնա՛ այս, այն բարեգործական կամ կրօնական հաստատութեան դիմէ: Ամսուն եօթէն գրպանդ պարա՞պ է. տունը մնացած քանի մը կրամ ոսկին ալ ծախէ... Եթէ ասանկ շարունակուի անօթի պիտի մեռնի՞ս. մեռի՛ր, որո՛ւն հոգը....
Մեր տնտեսական վիճակը իրա՛ւ ծանր է, շա՛տ ծանր: Ո՛չ պետութեան աւելցուցած աշխատավարձը կը լուծէ անելը, ո՛չ ալ բարեգործական կազմակերպութիւններուն կարկտանները:
Երիտասարդները ոչ մէկ կարելիութիւն ունին ամուսնանալու. նշանուածները տարիներով նշանուած կը մնան, ամուրիները յամառօրէն կը շարունակեն ամուրի մնալ եւ.
-Պէտք է նշանուիս այլեւս,- կ'ըսես:
- Նշանուածները չե՞ս տեսներ,- կ'ըլլայ պատասխանը:
Նշանուածները կը տեսնես. խեղճերը անելանելի վիճակի մը մէջ կը գտնուին. ապագայի բնակելիք տունէն առաջ պսակուելու ահռելի ծախսերն իսկ կը սարսափեցնեն զիրենք:
-Եղբայր, պայմա՞ն է քանի մը քահանայ-վարդապետ-եպիսկոպոսով պսակուիլ. Գացէք արձանագրեցէք ձեր ամուսնութիւնը, վերջացաւ, գնաց:
-Հապա՞ մեր ազգային սովորութիւնները, արեւելեան կենցաղը..
Կարծեմ այս պայմաններուն ասիկա սովորութենէ աւելէ սնապարծութիւն կարելի է որակել:
Ենթադրենք, թէ պսակադրման եւ հարսանեկան ծախսերուն հարցը մաս մը պարտքով, մաս մըն ալ նուէրներու ակնկալիքով լուծուած սեպուեցան եւ սակայն.
«Ե՞րբ պիտի ամուսնանանաք» հարցումին հաւանական պատասխանը կ'ըլլայ.
-Ինչպէ՞ս ամուսնանանք, Շուէտի ազգականիս տունը պիտի ապրէինք, ան ալ եկաւ տունը ծախեց, չենք գիտեր ի՞նչ ընենք:
Ամուսնանալիք-չամուսնացող այս երիտասարդներուն համար ո՞վ, ի՞նչ կրնայ ընել:
Ուղղափառ ասորի եկեղեցւոյ համայնքապետարանը յայտարարեց, որ համայնքի զաւակներուն պսակադրութեան արարողութիւնը ձրի պիտի կատարուի, հարսանեկան խրախճանքի սրահը անվճար պիտի տրամադրուի, նորապսակներուն մէկ միլիոն սուրիական լիրա (1000 տոլար) նուէր տալու կողքին համայնքապետարանը պիտի հոգայ անոնց տան մէկ տարուայ վարձքը, նորածինին մէկ տարուայ ծախսերն ու նախակրթարանի դպրոցական ծախսերը...
Օրինակելի քայլ մը չէ՞: Մեր համայնքապետերը կրնա՞ն այս օրինակին հետեւիլ, նիւթապէս կարելիութիւն ունի՞ն:
Մենք լաւ չենք, բնա՛ւ լաւ չենք:
Լաւ չենք, սակայն յաճախ կը կեղծենք, աւելի ճիշդ մեր պատասխանատուները յաճախ գորշութիւնը կը ծածկեն եւ մեր վիճակը իրենցմէ վերեւի  պատասխախնատուներուն կը ներկայացնեն առնուազն դրական նիշերով: Ինչո՞ւ: թերեւս պետական մարմիններու առջեւ լաւ երեւնալու համար: Ներկայէն աւելի կը խօսին ապագայի Հալէպի մասին, այն Հալէպի, որ պիտի դառնայ աշխարհի երկրորդ Տուպայը...
Ջայլամութենէն գէշ բան կա՞յ:
Անցեալ ամիս, լաւ չենք ըսողները ոմանց կողմէ մեղադրուեցան դիտաւորեալ հոռետեսութեան մէջ: Հիմա, երբ ամէն օր, աւելին, երբ նոյն օրուան ընթացքին ամէն ինչ քանի մը անգամ սղաճ կ'արձանագրէ, երբ չենք գիտեր տունը մնացած 30=40 լիթր վառելանիւթի սպառումէն ետք, ինչպէ՞ս պիտի տաքցնենք մեր նորածին մանուկը, կամ եթէ փիւթակազի շիշը պարպուի, ինչո՞վ պիտի փոխարինենք, հապա սիկարէթը՞, բոլոր ծխողները պարտադրաբար պէտք է վերջ տան այդ մոլի եւ վնասակար սովորութեան որովհետեւ եթէ ցարդ ի գին իրենց առողջութեան վնասելուն չկրցան հրաժարիլ, ապա հիմա, նիւթականի պատճառաւ ստիպուած են շատ քիչ ծխել, այնքան որ կը սղի այդ անիծեալ հաճոյքը:
Թաքսի՞, եթէ մէկ անգամ նստիս, ապա երկու անգամ ալ քալելով պէտք է տեղէ տեղ երթաս, չհաշուած վարորդներու, իրենց հարազատին բժշկական զանազան գործողութիւններու եւ նիւթական անյետաձգելի կարիքի կեղծ ու պատիր պատմութիւնները...
Հապա՞ ապահովական վիճակը: Պարսիկ սպային սպաննութիւնը սարսափ տարածեց Սուրիոյ պետութեան կողմնակիցներուն մէջ, ընդդիմադիրները ցնծացին, որովհետեւ Սուլէյմանին անմիջական գլխաւոր հրամանատարն էր Սուրիոյ մէջ պարսկական եւ հաւանաբար նաեւ լիբանանեան Հըզպ Ալլահ-ի զօրքերուն, որոնք ամենահաւատարիմներն են պետութեան եւ ամենախիզախները անոր մարտիկներուն:
Ռուսերն ու թուրքերը համաձայնած են Իտլիպի թնճուկին խաղաղ լուծման,, Սուրիոյ պետութիւնն ալ ընդունած է այդ համաձայնութիւնը, սակայն կ'ըսուի թէ տասնեակ հազարաւոր լաւ մարզուած զինեալներ ունեցող Ճապհաթ Նուսրայի ծայրայեղականները կը մերժեն ենթարկուիլ Թուրքիոյ այս որոշումին, բախումը անխուսափելի դարձնելով. Եթէ ասիկա իրականութիւն է ապա քանի մը շաբաթ, կամ քանի մը ամիս ապահովական վիճակը կրնայ շատ վտանգուիլ, եւ անցեալ կիրակի օրուայ հրթիռներու տեղատարափը կրնայ կրկնուիլ... եւ Հալէպը կրկին սուգի մատնել, ամբողջ Հալէպը, անկախ թէ որ թաղի վրայ կ'արձակուին աւերիչ պայթուցիկները, թէ՞ յայտարարուած պարզապէս թիւի վերածուած 380000 թէ՞ 550000, թէ՞ 850000 զոհերուն վրայ չորս երիտասարդներուն գումարուիլը բան պիտի չփոխէ...            
Այո՛, Սուրիոյ զոհերուն թիւը իւրաքանչիւր կողմ կը ներկայացնէ այնպէս, ինչպէս ինք կ'ուզէ, հապա՞ կրկնակի թիւով վիրաւորները, հապա 7-8 միլիոն գաղթականները, հապա մե՞նք՝ հոս մնացածներս... մենք մէկ միջոց ունինք դիմանալու եւ գոյատեւելու.
-Պիտի մոռնանք, որ մարդ ենք...
Եզրակացնենք. Մենք՝ հայերս, եթէ կ'ուզենք, որ այս գաղութը մնայ, մեր ղեկավարները ստիպուած են միջոց մը գտնել քիչ մը թեթեւցնելու մեր ամէն իմաստով ծանր կացութիւնը: Անցեալ շաբաթ օր, երեք համայնքապետերը հանդիպում մը ունեցան. վստահաբար անդրադարձան մեր վիճակին: Անոնք ի՞նչ քայլեր կրնան առնել, չեմ գիտեր, մէկ բան գիտեմ վճռական որոշումներ առնելու համար կարիքը ունինք Հայաստանի օգնութեան եւ հիմա ժամանակն է, որ Հայաստանէն բարձրաստիճան, շատ բարձրաստիճան պատասխանատու մը գայ Հալէպ, ո՛չ թէ ծանօթացման միտումով, այլ կարեւոր որոշումներ առնելու վճռակամութեամբ:
Ի՞նչ կ'ըսէք:
Մանուէլ Քէշիշեան
Հալէպ, 15 Յունուար 2020  

Saturday, January 11, 2020

New Armenian Words-2

New Armenian words with their transliteration and meaning, courtesy Aghvorpaner.com













Thursday, January 2, 2020

Ճորճ Աբէլեանի Յիշատակին` Եզակի երեւոյթ մըն է այս տղան

Զաւէն Խանճեան

«Եղեգնեայ գրչով երգեցի փառքեր...
Եղեգնեայ գրչով երգեցի կարօտ....
Եղեգնեայ գրչով երգեցի արիւն....
Եղեգնեայ գրչով որբ տունս երգեցի...
Ու պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի...
Ընդ եղեգան փող բոց ելաներ»

George Azad Apelian
Հայ պատմագրութեան քերթողահայր Մովսէս Խորենացիի վերոյիշեալ վերջին տողին վրայ երկնուած Վարուժանեան Ցեղին Սրտի սոյն Ձօնը՝ հայելին է, ոչ միայն Հարաւային Գալիֆորնիոյ  գաղութին ականատես, ականջալուր եւ շօշափելի վկայութեան արժանացած՝ Ճորճ Աբէլեանի «Ամերիկեան» կեանքին, այլ նաեւ անոր Աստուծոյ  շնորհքով եւ կամքով ապրած ողջ գիտակից կեանքի բոլոր հանգրուաններուն։
Արդարեւ, Սասնայ Ծռերու հարազատ ժառանգորդ, Քեսապցի ծնողներէ սերած այս եզակի տղան իր մանկութիւնն ու պատանեկութիւնը անցուց է Հալէպի Հայ Աւետարանական էմմանուէլ Վարժարանի եւ Եկեղեցիի հովանիին տակ։ Մինչ իր հասակակիցները բնական հոլովոյթով մը, գուցէ տարիով կ'ասէին իրենց մարդկային, կրօնական եւ ազգային գիտակցութեան մէջ, Ճորճը, նման Սասունցի Դաւիթին, եւ բախտառիթ առաջնորդութեամբ եզակի ուսուցիչ, դաստիարակ Մատթէոս Տէր Մատթէոսեանի, ինչպէս նաեւ հայրական բարոյական եւ ազգային դաստիարակութեան, կ'աճէր օրով։ 
Եւ այսպէս զարգացաւ մեր հոգեմտաւոր կեանքը Տէր Մատթէոսեանի երազային Հալէպի մէջ, ուր Պր. Մատթէոսը խորհրդանիշն էր ժամանակաշրջանի մը մեր բոլորին կեանքին մէջ, ուր կը յիշենք՝
- Թէ ինչպէ՞ս եւ ե՞րբ մեր ազգային գիտակցութեան զգացումը կայծ առաւ մեր սրտերուն ու հոգիներուն մէջ, մեզ դնելով անկախ հայրենիքի մը երազի ճամբուն վրայ։
- Թէ ինչպէ՞ս եւ ե՞րբ, հակառակ «Ալ Մոտ Ըլլամ Քեզի» հոգեւոր երգին որո՞ւ ակնարկուած ըլլալը լաւ չհասկնալնուս, քրիստոնէական բարոյագիտութեան առաջին կենդանի օրինակը առինք։
- Թէ ինչպէ՞ս եւ ե՞րբ, հակառակ ծամծմուած բառերով ամէն առաւօտ անհասկնալի «Առաւօտ Լուսոյ»ն կրկնելով, օր մը գիտակցեցանք թէ մեր կեանքի առաւօտը ամբողջ լուսաւորուած էր վարժարանի երդիքին տակ։
- Թէ ինչպէ՞ս եւ ե՞րբ, հակառակ Մեր բոլորին անվիճելի դժգոհանքին, Պր. Մատթէոսի բարակ ճիպոտէն, անդրադարձանք թէ այդ «կրթէ՛ մանուկը իր ճամբան սկսած ատէն»ին օրհնութիւնն էր։
- Թէ ինչպէ՞ս եւ ե՞րբ մեր սէրը եւ պաշտամունքը արթնցաւ հանդէպ Մեծարենցի «Հիւղ»ին, Վարուժանի «Աղօրիք»ին, «Սերմանող»ին, Ցեղի Սիրտին, Հացի Երգին եւ կամ փոթորկաշունչ Սիամանթոյի «Կարմիր Լուրեր»ուն եւ «Հոգեւարքի եւ Յոյսի Ջահեր»ուն։
Եւ ահա երբ յետադարձ ակնարկ մը նետենք Ճորճ Աբէլեանի վերջին տասը տարիներու ընթացքին «Եղեգնեայ Գրչով» խորագրուած շաբաթական հեռատեսիլի հաղորդումներուն իր երեսունամեայ մամուլով ելոյթներուն եւ իր բազում հրապարակախօսութիւններուն, հոն պիտի տեսնենք վերոյիշեալ կրթական, դաստիարակչական, մաքուր հաւատքի, անբասիր հայրենասիրութեան, լուսաւոր յոյսի եւ անմար պայքարի ամբողջական հաղորդաշար մը հրամցուած՝ տասնամեակներու վրայ երկարող ապրուած կեանքի մը կենդանի փորձառութեամբ

Ճորճ Աբէլեան Խաչակրութիւն դէպի Գարեգին Նժդեհի Շիրիմը
 ։
Կենդանի փորձառութեամբ։
Քրիստոս ըսաւ։ «Ան որ ինծի կը հաւատայ, թող իր անձը ուրանայ եւ իր խաչը վերցնէ եւ իմ ետեւես գայ»:
Լիբանան, Հայկազեան Համալսարան ուսանած օրերուն, Ցեղասպանութեան ոճիրը,  հայուն եւ օտարին անշեղ ուշադրութեան հրաւիրելու նպատակաւ, չընկրկեցաւ տառացիօրէն տառապանքի հսկայ խաչը շալակած, Պէյրութէն Պիքֆայայի յուշարձանը քալելով բարձրանալ։
Կենդանի փորձառութեամբ։
Հմայուած Գարեգին Նժդեհի ազգային գաղափարախօսութեամբ, Հայաստանի անկախութեան ընձեռնած առիթը օգտագործելով չուշացաւ ինիսունմէկ թուականին, ուխտը կատարելագործելով, բարձրանալ Խուստուփ լեռը իր հաւատարմութիւնն ու հաւատքը հաստատելու Նժդեհեան գաղափարախօսութեան։
Կենդանի փորձառութեամբ։
Հին Ջուղայի Հայոց գերեզմանատան խաչքարերու քանդումի ոճիրին դէմ ուղղուած զայրոյթի արտայայտութեան, բողոքի ցոյց կազմակերպողն էր՝ անյապաղ ուշացումով, ոտքի հանելով ժողովրդային խաւը, երբ մեր պետական մարմիններն ու ազգի աւագանին, դիւանագիտական բողոքագիրերու յղումը նկատի կ'առնէին։
Կենդանի փորձառութեամբ։
Երբ հետախոյզ գիտնական մը լոյս սփռեց սիոնական դաւադրութեան կապին հայոց ցեղասպանութեան կազմակերպչական հոլովոյթին մէջ, Ճորճը չուշացաւ կայծակնային արագութեամբ Լոս Անճելոս հրաւիրել հետախոյզ մասնագէտը, զինք եւ նիւթը ժողովուրդի լայն խաւերուն հրապարակաւ ներկայացնելու համար, մինչ քաղաքական աւագանին թագնուած «Political Correctness»ի վարագոյրի ետին, մինչեւ այսօր լուր կը մնան հայկական ցեղասպանութեան Ամերիկեան պետական ճանաչումի արգելքի ետին կեցող սիոնական լոպին ձաղկելու հարցով։
Կենդանի փորձառութեամբ:
Երբ իր հարիւրամեակի փառաշուք տօնախմբութենէն մի քանի շաբաթ առաջ միայն, ուսուցիչ, տնօրէն եւ դաստիարակ Մատթէոս Տէր Մատթէոսեանը անակնկալօրէն յաւէտ բաժնուեցաւ մեզմէ, ինք էր միակը որպէս ներկայացուցիչը բոլոր աշակերտներուն, որ Ֆրէզնոյի գերեզմանատան մէջ, ոչ այդքան հեռու վրիժառու Սողոմոն Թէհլիրեանէն, Պր. Մատթէոսի դագաղին դիմաց հաստատապէս «ԵՍ» պատասխանեց Պր. Մատթէոսի հայրենակից Սիամանթոյական աղերսանքին թէ՝ 
«Բայց ո՞վ պիտի բերէ, ո՞վ պիտի բերէ, ըսէ՜
Քու սրբազան մոխիրէդ ափ մը մոխիր
Մահուանս օրը իմ տրտում դագաղիս մէջ 
Հայրենիքը երգողի իմ աճիւնիս խառնելու...»
... ու խառնեց Ճորճը խաչքարի վերածուած մոխրագոյն «ափ մը մոխիր»ը, բերուած հայրենի դաշտերէն Պր. Մատթէոսի սրտին վրայ։
Կենդանի փորձառութեամբ։
Հայոց արդար դատի արթուն պահակն էր Ճորճը եւ կազմակերպիչը եօթանասունական թուականներու Ապրիլ 24եան ցոյցերուն։ Յատկապէս 1978ի Ապրիլ 24ի հանրածանօթ ցոյցը, որու ընթացքին պաշտպանելով իր եւ ցուցարարներու թրքական հիւպատոսարանի դիմաց բողոքելու արդար իրաւունքը, Ճորճը զոհը դառձաւ ոստիկանութեան հետ վայրագ բախումի ընդհարումներուն, առողջութեան մնայուն վնասներու գնով։ 
Կենդանի փորձառութեամբ։
Եւ մինչ մեր ընդհանրական ժողովրդային փորձառութիւնը եղած է Գեղամ Սարեանի բառերով հեռուէն կրկնել Մարտիկի երգը «թռչէի մտքով տուն», Ճորճը իր համեստ միջոցներով եւ զոհողութեամբ ձեռնարկեց զոյգ ուխտագնացութիւններու, Սուրիական ծննդավայրի, Կիլիկիոյ եւ պատմական Հայաստանի տարածքները, նկարելով մեր պատմական յուշակոթող - տաճար - եկեղեցի կառոյցները եւ ցուցադրելով զանոնք ժողովուրդի ամէնալայն խաւերու դիմաց, զարգացնելով անոնց միտքը եւ յագեցնելով անոնց կարօտի պապակը։
Կենդանի փորձառութեամբ։
«Մենք»ի տիպարն էր Ճորճը։ Եւ երբէք ոչ «ես»ի։ Հարաւային Գալիֆորնիոյ  նորագոյն գաղթօճախի կազմակերպման սկզբնական տարիներուն կենսատու եւ առանցքային դեր խաղաց
- ՀՄԸՄի Նաւասարդեան խաղերու սլացքին
- ՀՅԴ-ի Շանթ Կոմիտէութեան ստեղծման հոլովոյթին
- Համազգայինի կազմակերպչական եւ մշակութային գործունէութեան
- Ասպարէզ օրաթերթի կամաւոր աշխատակցութեան
Եւ աւելի ուշ Պաշտպան Հայրենեացի հիմնադրութեան մէջ:
Եւ այս բոլորը լռութեամբ, առանց թմբուկի ու տաւիղի, խոնարհութեամբ, զոհողութեամբ եւ ծառայութեան ոգիով։
Ու տակաւին կենդանի փորձառութենէն ո՞ր մէկը յիշեմ։Հալէպ Գոլէճի հայկական հարուստ գրադարանի փրկութեան գո՞րծը, որ իր յարմար հանգիստը գտաւ Պէյրութի Հայկազեան Համալսարանի գրադարանին մէջ,
Թէ
Գաղտնօրէն ու առանց թմբուկի Պէյրութ վէրադարձը մասնակցելու եօթանասունական թուականներու «նապաա»ի կռիւներուն, ուր կորսնցուց իր աջ ականջի լսողութիւնը։
Վերջին ճամբորդութեան նախորդող Երկուշաբթին, հակառակ իր ֆիզիքական ակներեւ տառապանքին, ժողովուրդին հետ իր հեռատեսիլի ծրագրով «եղեգնեայ գրչով» փող բոց ելանելու յարատեւող անխախտ կա՞մքը։
Թէ
Այդ տառապալից վիճակին Մէջ Սուրիոյ «Իտլիպ» գիւղաքաղաքին մօտ գտնուող Արմանազ գիւղի բնակիչներուն հայկական ծագում ունենալու ուսումնասիրութիւնը։
Եզակի երեւոյթ մըն է այս տղան։ 
Ծուռ մը արդարեւ։
Կեանքը կարելի եղաւ խլել իրմէ, բայց կարելի չեղաւ խլել ազգին ցաւը, ժողովուրդին սէրը, եւ հայրենիքի հանդէպ պաշտամունքը։
«Ափ մը մոխիր» ցանեց շատ մը հայրենազուրկ սրտերուն վրայ, բայց զլացաւ մեզի այդ պարտքը երբ ինք գնաց «ցանուելու» հայրենի եւ պապենական հողի սրտին մէջ։
Նկարագրելով Րաֆֆիի հերոսները, Մինաս Թէօլէօլեան կ՚ըսէ՝ «Մեր հերոսները մահը արհամարհեցին ու նայեցան բարբարոսներու աչքին, ուղիղ, անվախ եւ անխաբ»։
Ճորճը սակայն ի սէր ազգին կեանքը արհամարհեց ու նայեցաւ հմայքին, դիրքին, համբաւին ու հանգիստի աչքին ուղիղ, անվախ եւ անխաբ։Եզակի երեւոյթ էր Ճորճը։
Ազգին խիղճն ու արթուն պահակն էր Ճորճը։
Անոր կենսաբանական ծնունդն ու վախճանը խաբուսիկ են եւ անկարեւոր։
Ճորճ Աբէլեանները ծնունդ առած են Հայկով եւ Նահապէտին հուժկու բազուկներով արձակուած նետով, լուսաստղի մը նման սաւառնած են Հայոց պատմութեան երկնակամարին վրայ եւ կ'ուղղուին դէպի հայու մշտնջենական ապագան։
Իսկ մենք՝ սիրելի՛ Շաքէ, Աբէլեաններ եւ հարազատ բարեկամներ, այս օրերու բախտաւոր դիտորդներն ենք միայն։
«Ընդ եղեգան փող բոց ելաներ»:
Զաւէն Խանճեան
Նոյեմբեր 22, 2008

Ճորճ Ազատ Աբէլեան Գարեգին Նժդեհի Շիրիմին մօտ

New Armenian Words -1

New Armenian words I learned with their English transliteration and meaning. Courtesy Aghvorpaner.com.



Amarnaporp=Furious and inflamating like summer heat
Khetal = to glance at someone full of envy and hate


Dzadzgaked = the one who penetrates the heart who knows the secrets

Gaylag = a running drop

Hankaynatsnel = To turn a place to a mine

Djorom = pompous speech

Miabaghagh = monotonous

Mdadar = Carried by ideas or thoughts

Mrpodil = To need a nap, to be sleepy

Pnchel = To bring separate things together, to form a bunch