Poet Jaques Hagopian

Translated by Vahe H. Apelian

Attached is the translation and the original piece from November 4, 2019 posting on KANTSASAR Facebook page about poet Jaques Hagopian who passed away on November 2, 2019 at the ripe age of 102. Per his request his funeral will be attended only by his family members. He was a favorite poet of my mother. I have also posted one of his poems she had copied 

Jaques S. Hagopian was born on August 1, 1917, in Jerusalem. His parents were Stepan Hagopian (born in Adapazar) and Srpouhy (born in Jerusalem). At the age of two, the family moved to Cairo, Egypt where he received his education in the following schools

- Puzant-Alice Varjabedian Kindergarten (Բիւզանդ-Ալիս Վարժապետեան (մանկապարտէզ, 1922-24)

– Kaloustian National School (Գալուստեան Ազգային Վարժարան, 1924-29)

–  Berberian College (Պէրպէրեան Քոլէժ, 1929-34)

– Collège Des Frères (Khoronfish, Baccalaurèat – sèrie mathèmatiques, 1935-37)

– He received his University education in theFaculté Française de Médecine – École de Pharmacie, (1937-39).  

World War II broke in 1939, as a result of which he continued his education in the School of Pharmacy of the University of Cairo (1939-1942), completing his pharmacy education. In compliance with the Egyptian laws, he devoted the next two years in his study of Arabic and Arabic literature and after passing the required examinations he qualified as a pharmacist in 1944. Throughout those two years of study, he worked in a French company called Lebon Gas. Subsequently, he completes his mandatory military training from 1944-1946.

In 1947 he married Azadouhy Sevyonkian (Ազատուհի Սեւյօնքեան), who was the granddaughter of Archbishop Vramshabouh Kebarian (the prelate of France and Belgium, and the clergy who married General Antranig and the clergy depicted in ArpiarnArpiarian’s “Red (Sunday) Offering”  («Կարմիր Ժամուց» novel.)

Two years later the couple immigrated to Australia (Melbourne). After a year they returned to Cairo where he worked as a pharmacist in different pharmacies. In 1956, along with their young children, they immigrated to Beirut, Lebanon where they settle down and had their fourth child.

From 1957 to 1965 he taught Armenian language, history, and literature in Genats Secondary School (Կենաց Երկրորդական Վարժարան ) in Dbaya, a suburb of Beirut.

In 1965 the family immigrated to Australia (Melbourne) for the second time.

In 1967 he immigrated to the U.S. with his family settling in Pasadena, California.

For the next 21 years (1967-88) he worked as a chemist in Life Laboratories, in Sun Valley.

Along with his pharmacy career, he taught in Sahag-Mesrob Armenian Christian School (Սահակ-Մեսրոպ Հայ Քրիստոնեայ Վարժարանը, 1988-2000).

For a short while, he taught Armenian literature in the Holy Martyrs Ferrahian Secondary School.

Along with his career, he has taught in Sunday school under the jurisdiction of the Armenian Apostolic Church, in Cairo-Heliopolis (1951-1953) and Encino, California (2003-2009).

In 1974 he started Bible study first in the houses of faithful in Hollywood, then in a hall in the Baptist Church, and eventually in the Holy Mother of God Armenian Apostolic Church in Glendale (Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի). 

In 1975 he embarked on his evangelical endeavor that lasted for 10 years, until 1985. He founded 15 minutes long weekly evangelical broadcast calling it “The Light of World, Armenian Evangelical Hour”. 

Along with his books, he has produced Armenian spiritual cassettes titling “Scent of Jesus”(«Յիսուսաբոյր», and “The Armenian Soul” («Հոգին հայկական») and others.

Along with in Armenian, he had also written poetry in French and had participated in French literary competitions  (Jeux Floraux du Languedoc, 1936, Toulouse):

In 1938, his first literary work “Secret Passage” «Գաղտնի ճամբան», caught the attention of the eminent Armenian literary educator, critic and author Nigol Aghpalian and Jaques Hagopian became his literary discovery. He has authored 35 books and booklets both in poetry and in prose. Many of them have received First Prizes.

Expressed in an elegant Armenian, his nationalistic soul and fervent faith defined his inner world and his literary works. His literary language is in Western Armenian, in a rich and with a magnificent and ornate vocabulary. 

Jaque Hagopian has authored “The Crane is Calling” («Կռունկը կը կանչէ») play that has been staged hundreds of times in different cities of the Diaspora, mostly by the Hamazkayin “Kaspar Ipegian theater group under the direction of Georges Sarkissian.

Catholicos Karekin II of Blessed Memory and Aram I Catholicos of the Catholicosate of Cilicia (Sis), bestowed upon him ecclesiastical decrees

Hamazkayin's Educational and Cultural Association has bestowed upon him the highest honor stating:  “We hereby affirm that Jaques Hagopian with his literary legacy has had a significant impact on the Armenian literature and with his relentless literary pursuit has served for the betterment of the Armenian culture.”

His is a prolific literary output. Below we present his published works.

“ The Secret Passage” (Գաղտնի ճամբան), 1938, Cairo

“The Honeymoon” (Մեղրալուսին), 1943, Cairo

“Breath of Mesrob” (Մեսրոպաշունչ), 1946, Cairo

“A Person Died…” (Մարդ մը մեռաւ…) ,1947, Cairo

“Rebirth” (Վերածնունդ), 1949, Cairo

“Jesus, Sunday, Armenian Church” (Յիսուս, Կիրակի, Հայց. Եկեղեցի), a collection of prose, 1959, BeirutՊէյրութ

“Begotten of Massis” (Մասիսածին), 1963, Beirut

“Torchlight Procession” (Ջահերթ) 1964, Beirut

“Scent of Jesus” (Յիսուսաբոյր), 1965, Beirut

“Jaques' Bouquet” (Ժագափունջ) prose and rhythmical,1969, Beirut

“Armenian Heartbeat “ (Հայատրոփ), 1970, Beirut

“A Miraculous Century” (Հրաշադար), 1978, U.S.A.

“A Rosary” (Ուլունքաշար), 1983, U.S.A.

“The Crane is Calling “ (Կռունկը կը կանչէ), play, 1986, U.S.A.

“Breathing the Soil” (Հողաշնչում), 1991, U.S.A.

“Colored Armenian” (Հայագոյն), 1991, U.S.A.

“Der-Zor Yellow” (Տէր-Զօր դեղին), 1991, U.S.A.

“Seven Days’ Long Death” (Եօթնօրեայ մահ) (a novel), 1995, U.S.A.

“ A Flock of Bridal Procession” (Հարսնագնաց երամ), 1996, U.S.A.

“Struck by Jesus” (Յիսուսահար), 2001, U.S.A.

“ Why Thorns and Flames?.” (Ինչո՞ւ փուշեր ու բոցեր…), 2003, U.S.A.

“Feast of Mother” (Մայրատօն), 2004, U.S.A.

“The Name, Nareg” (Անունը՝ Նարեկ), 2004, U.S.A.

“School That is Armenian…” (Դպրո՛ցն ահա հայկական…), 2005, U.S.A.

“The Innocent Culpable, an Offering”, (Անմեղ մեղապարտը՝ Պատարա՛գ), 2006, Beirut

“The Stirrer of the World” (Աշխարհաշարժիչը), 2006, Canada

“ Jesus Christ or Christian Dior?” (Քրիստոս Յիսո՞ւս, թէ՞Christian Dior) ,2007, U.S.A.

“A Novel in Mesrob” (Մեսրոպավէպ), 2007, U.S.A.

“Tekeyan Vahan, The One Who Pried God” (Թէքէեան Վահան՝ Աստուածախո՛յզը), 2009, U.S.A.

Լիլոյշատոչոր, 2010, Պէյրութ

“Forever Your Sister…” (Յաւերժօրէն քոյդ…), 2011, Beirut

“Cluster of Grapes), (Ողկոյզ), 2012, U.S.A.

“A Rainbow of Colors”, (Գոյնզգոյն), 2014, U.S.A.

“There is no escape, ha՜...”, (Փախչիլ չկայ հա՜…), 2015, U.S.A.

“ Golden Waterfalls” (Ոսկեհոս ջրվէժ), 2015, U.S.A.

“Ever Sky Open Windows” (Մշտափաց պատուհանները երկինք), 2016,

“There Is No Escape For You, O Turk), (Փախչիլ չկայ քեզի, ո՛վ թուրք), 2017։

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ԺԱԳ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

Ժագ Ս. Յակոբեան ծնած է 1 Օգոստոս 1917-ին, Երուսաղէմ, Ստեփան Յակոբեան (ատափազարցի) եւ Սրբուհի (երուսաղէմցի) ամոլէն: Երկու տարեկանին ծնողքին հետ կը տեղափուխուի Գահիրէ, Եգիպտոս: Ուսումն ու կրթութիւնը կը ստանայ յաջորդաբար հետեւեալ դպրոցներուն մէջ.

– Բիւզանդ-Ալիս Վարժապետեան (մանկապարտէզ, 1922-24)

– Գալուստեան Ազգային Վարժարան (1924-29)

– Պէրպէրեան Քոլէժ (1929-34)

– Collège Des Frères (Khoronfish, Baccalaurèat – sèrie mathèmatiques, 1935-37)

– Համալսարանական ուսումը կը ստանայ Պէյրութի Faculté Française de Médecine – École de Pharmacie-ի մէջ (1937-39)

1939-ին կը ծագի Համաշխարհային Երկրորդ պատերազմը, որուն պատճառաւ կը ստիպուի իրդեղագործական ուսումը շարունակել Գահիրէի պետական համալսարանի School of Pharmacy-ին մէջ (1939-42), ուր կ’աւարտէ իր դեղագործական ուսումը 1942-ին:

Եգիպտական օրէնքի մը համաձայն, ան պարտաւորութիւնը կ’ունենայ անցընելու արաբերէն Պաքալորեայի համազօր երկու քննութիւն՝ արաբերէն լեզու եւ արաբական գրականութիւն, զորս ինքնաշխատութեամբ յաջողութեամբ կ’անցընէ եւ ձեռք կը ձգէ դեղագործական վկայականը 1944-ին:

Արաբերէնի քննութեանց պատրաստութեան շրջանին, ան միաժամանակ կը գործէ ֆրանսական Lebon Gas-ի ընկերութեան մէջ:

Այնուհետեւ, իր պարտադիր զինուորական ծառայութիւնը կը կատարէ Վերին Եգիպտոսի մէջ (1944-46):

1947-ին կ’ամուսնանայ Ազատուհի Սեւյօնքեանին հետ, որ թոռնուհին էր Վռամշապուհ Արք. Քիպարեանի (առաջնորդ Ֆրանսայի եւ Պելճիքայի՝ Զօրավար Անդրանիկը պսակողը եւ ԱրփիարԱրփիարեանի «Կարմիր Ժամուց»ին «ղարիպ տէրտէր»ը):

Երկու տարի ետք, նորապսակ զոյգը կը գաղթէ Աւստրալիա (Մելպըռն): Տարի մը ետք կը վերադառնայ Գահիրէ, ուր կ’աշխատի որպէս դեղագործ զանազան դեղարաններու մէջ: 1956-ին տիկնոջ եւ երեք անչափահաս զաւակներուն հետ կը գաղթէ Պէյրութ, Լիբանան, ուր կայք կը հաստատէ, եւ ուր կը ծնի իր չորրորդ զաւակը:

1957-էն 1965 կը պաշտօնավարէ Կենաց Երկրորդական Վարժարանին մէջ (Տպպայա), որպէս ուսուցիչ հայ լեզուի, հայ գրականութեան եւ ազգային պատմութեան:

1965-ին երկրորդ անգամ կը գաղթէ Աւստրալիա (Մելպըռն):

1967-ին կը գաղթէ Ամերիկա վերջնականապէս, ուր բնակութիւն կը հաստատէ Քալիֆորնիոյ Փասատինա քաղաքին մէջ:

Ի միջի այլոց, ան ամբողջ 21 տարի (1967-88), աշխատած է որպէս քիմիագէտ դեղորայքի գործարանի մէջ՝ Life Laboratories (Sun Valley).

Իր դեղագործական ասպարէզին կողքին, իր ուսուցչական գործունէութիւնը կ’ընդգրկէ նաեւ Սահակ-Մեսրոպ Հայ Քրիստոնեայ Վարժարանը (1988-2000):

Կարճ ժամանակ մը, ան եղած է նաեւ հայ գրականութեան դասատու Սրբոց Նահատակաց Ֆերահեան Երկրորդական վարժարանին մէջ:

Իր ասպարէզին կողքին, կը պաշտօնավարէ նաեւ որպէս ուսուցիչ կիրակնօրեայ դպրոցներու մէջ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ հովանիին տակ՝ Գահիրէ-Հելիոպոլիս (1951-1953) եւ Էնսինօ, Քալիֆորնիա (2003-2009):

1974-ին կը սկսի Աստուածաշունչի սերտողութեան ժողովներու՝ նախ հաւատացեալներու բնակարաններու մէջ, սկսեալ Հոլիվուտէն, ապա Հոլիվուտի մէկ Baptist Church-ի սրահին մէջ, հուսկ ապա Կլենտէյլի Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցիին գմբէթին տակ, հովանաւորութեամբը Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյն:

1975-ին կը ձեռնարկէ նաեւ անձնական աւետարանչական գործունէութեան մը, որ կը տեւէ տասը տարի, մինչեւ 1985: Կը հաստատէ 15 վայրկեաննոց շաբաթական աւետարանչական ռատիօժամ մը՝ «Աշխարհի Լոյսը, Հայաստանեայց Աւետարանասփռումի ժամ», սուրբ գրային եւ ազգային բովանդակութեամբ:

Գիրքերու կողքին, ան հրապարակ հանած է նաեւ հոգեշունչ եւ հայաշունչ ձայներիզներ(«Յիսուսաբոյր», «Հոգին հայկական» եւ այլն):

Հայերէնի կողքին, ան գրած է նաեւ ֆրանսերէն քերթուածներ, որոնցմով ան մասնակցած է ֆրանսական գրական մրցումներու (Jeux Floraux du Languedoc, 1936, Toulouse):

1938-ին, Ժագ Յակոբեան «Գաղտնի ճամբան» անդրանիկ իր հատորով՝ գրաքննադատ Նիկոլ Աղբալեանի գրական «գիւտ»ը կը դառնայ: Հեղինակն է շուրջ 35 գիրքերու եւ գրքոյկներու, բանաստեղծութիւն եւ արձակ: Իր գործերէն ոմանք արժանացած են Առաջին Մրցանակի:

Գեղեցիկ հայերէնով մը արտայայտուած իր ազգայնաշունչ հոգին եւ վառ հաւատքը կը հիւսեն թէ՛ իր ներաշխարհը եւ թէ գրաշխարհը: Իր գործածած գրական-գեղարուեստական լեզուն արեւմտահայերէնն է՝ շքեղ եւ ճոխ բառապաշարով:

Ժագ Յակոբեան հեղինակած է նաեւ «Կռունկը կը կանչէ» թատերախաղը, որ արժանացած է հարիւրէ աւելի ներկայացումներու Սփիւռքի զանազան քաղաքներու մէջ, նախաձեռնութեամբ առաւելաբար Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբին, առաջնորդութեամբ բեմադրիչ Ճորճ Սարգիսեանի:

Երկու տարբեր առիթներով, ան կը պարգեւատրուի Կաթողիկոսական շքանշաններով՝ ձեռամբ Գարեգին Բ.-ի եւ Արամ Ա.-ի:

Ան արժանացած է «Համազգային»ի մշակութային բարձրագոյն շքանշանին, հետեւեալ գնահատականով. «Այսու կը հաստատենք, թէ Ժագ Յակոբեան գրական իր վաստակով կարեւոր ներդրում բերած է հայ գրականութեան եւ իր տեւական ծառայութեամբ նպաստած է հայ մշակոյթի հարստացման»:

Ժագ Յակոբեան ունեցած է բեղուն աշխատանք, ստորեւ կը ներկայացնենք իր հրատարակած գիրքերը.

Գաղտնի ճամբան, 1938, Գահիրէ

Մեղրալուսին, 1943, Գահիրէ

Մեսրոպաշունչ, 1946, Գահիրէ

Մարդ մը մեռաւ… ,1947, Գահիրէ

Վերածնունդ, 1949, Գահիրէ

Յիսուս, Կիրակի, Հայց. Եկեղեցի (արձակ գեղօններ), 1959,Պէյրութ

Մասիսածին, 1963, Պէյրութ

Ջահերթ 1964 Պէյրութ

Յիսուսաբոյր, 1965, Պէյրութ

Ժագափունջ (չափածոյ եւ արձակ), 1969, Պէյրութ

Հայատրոփ, 1970, Պէյրութ

Հրաշադար, 1978 ,ԱՄՆ

Ուլունքաշար, 1983, ԱՄՆ

Կռունկը կը կանչէ… (թատերախաղ, 1986, ԱՄՆ

Հողաշնչում, 1991, ԱՄՆ

Հայագոյն, 1991, ԱՄՆ

Տէր-Զօր դեղին, 1991, ԱՄՆ

Եօթնօրեայ մահ (չափածոյ վիպակ), 1995, ԱՄՆ

Հարսնագնաց երամ, 1996, ԱՄՆ

Յիսուսահար, 2001, ԱՄՆ

Ինչո՞ւ փուշեր ու բոցեր… ,2003, ԱՄՆ

Մայրատօն, 2004, ԱՄՆ

Անունը՝ Նարեկ, 2004, ԱՄՆ

Դպրո՛ցն ահա հայկական…, 2005, ԱՄն

Անմեղ մեղապարտը՝ Պատարա՛գ, 2006,Պէյրութ

Աշխարհաշարժիչը, 2006, Գանատա

Քրիստոս Յիսո՞ւս, թէ՞Christian Dior ,2007, ԱՄՆ

Մեսրոպավէպ, 2007, ԱՄՆ

Թէքէեան Վահան՝ Աստուածախո՛յզը, 2009, ԱՄՆ

Լիլոյշատոչոր, 2010, Պէյրութ

Յաւերժօրէն քոյդ…, 2011, Պէյրութ

Ողկոյզ, 2012, ԱՄՆ

Գոյնզգոյն, 2014, ԱՄՆ

Փախչիլ չկայ հա՜… ,2015, ԱՄՆ

Ոսկեհոս ջրվէժ, 2015, ԱՄՆ

Մշտափաց պատուհանները երկինք, 2016,

Փախչիլ չկայ քեզի, ո՛վ թուրք, 2017։

-->

Armenian Schools: Memories and Reflections (No. 1)

Vahe H. Apelian,

The recent announcement that AGBU intends to close the Vatche and Tamar Manoukian School in Pasadena, CA made me reflect on my pre-university years in the Armenian schools. I attended the Sourp Nshan school from kindergarten up to my graduation in 9th grade. After which I attended the Armenian Evangelical College for three years and thus completed my high school schooling and graduated in 1965. Both of these schools were in the capital city of Beirut, a walking distance apart, maybe a mile or so, in the hub of the Armenian community in Beirut,

Both of my Armenian schools underwent fundamental changes along with Beirut itself. The Lebanese civil that started in 1975 brought havoc to Beirut, as well as, to its Armenian community there. The warring factions divided the capital city. An imaginary line halved Beirut. East and West Beirut came into the lexicon as the capital city depopulated of its Armenian and Armenian institutions be it athletic, social, cultural and educational along with its thriving business community.

A few years after my graduation Sourp Nshan school in 1962, the school building underwent extensive renovation and rebuilding and the new emerging school was renamed Souren Khanamirian College having qualified as a full-fledged high school. It was named after is benefactor, Souren Khanamirian, who was a longstanding member of the Lebanese Parliament.

The former Sourp Nshan School turned Souren Khanamirian College was located right across the street from the famed  AGBU Hovagimian-Manougian high school for boys and both were not far from the demarcation line that divided Beirut.

A few years after the onset of the civil war in 1975, the Souren Khanamirian school was moved to Fanar, an eastern suburb of Beirut whose inhabitants are mostly Christians. The population of the suburb grew exponentially because of the civil war.

Three years ago, Souren Khanamirian College along with five other Armenian Schools in East Beirut was consolidated in one school. Dwindling students had necessitated the consolidation of these schools into one.

Much like a valiant warrior, the Soup Nshan School, turned into Souren Khanamirian College has now faded in history. I retain and cherish the memories of my years there with my classmates, its eminent teachers and the three principals I had there, Yetvart Daronian, Minas Totolyan, and Hagop Iskenderian.

The west of the capital city Beirut, now formally known and capitalized as West Beirut, has completely changed now as well. From a long distance, it appears to me with some certainty that only my high school, the Armenian Evangelical College, continues to function there as an Armenian school, but with a fraction of the enrollment it enjoyed in its hey days. 

I graduated from the Armenian Evangelical College (AEC) (high school) in 1965. The school was founded in 1923 and was the first Armenian high school in Lebanon that maintained an excellent academic standard throughout. There was a time when the principal’s recommendation was enough to have the student admited to the American University of Beirut.  In the 1980s the school was named Yepram and Martha Philibosian Armenian Evangelical College.

The civil war in Lebanon mortally wounded AEC as well but the school survived thanks to the tenacious leadership of its eminent principal Dr. Zaven Messerlian and financial support of its graduates and alumni associations. The financial support coming from graduates became the life sustaining blood. The school would not have survived otherwise as its enrollment dwindled to a fraction of what it was once. Its building was damaged and had to be repaired. The school continues to rely on the financial support of its graduates who have generously assisted the school over the years. Dr. Zaven Messerlian retired at the conclusion of the 2017 academic year after having served the school almost all of his adult productive life, since 1950. He continues his association with the school as its honorary principal and remains an idol to generations of students who graduated during his long tenure.

Surely the landscape of the Armenian schools has changed in the Diaspora. Seven schools under the Armenian Evangelical administration, founded in Lebanon in different time, have been closed over time. Three years ago, six Armenian Schools in East Beirut were closed and consolidated in one. These schools were: Souren Khanamirian, Sophia Hagopian, Aksor Kasarjian, Apkarian, Roupinian, Forty Martyrs. Reports indicate that Schools are closing and consolidating in Aleppo as well, the Athens of the Armenian Diaspora, if I may say so. Armenian  (Catholic) Sisters’ Academy in Massachusetts closed in 2015. Tekeyan Cultural Association closed Arshag Dikranian school in LA in 2015 as well. A decade or so ago AGBU closed the famed Melkonian Institute in Cyprus that rendered so much service to generations of genocide survivors and now it plans to close the  Vatche and Tamar Manoukian school in Pasadena, CA.

Surely we can rightfully attribute the closing of the Armenian schools in the Diaspora to the unfolding of violent political events and financial constraints in our host countries. There appears to be another reasons as well and it pertains to our evolving perception of the Armenian schools.

 To be followed.