Ինչո՞ւ եւ ինչպէս բացուեցաւ Լիբանաբնակ Քեսապցիներու Ուսումնասիրաց Միութեան գիշերային դպրոցը

Վարգէս Աբէլեանին այս պատմական ակնարկը, գրուած 2019-ին, ընդօրինակեցի 2020 տարուան Քեսապցիներու տարեգիրք-հասցէագիրքէն - Ի յիշատակ Պր. Գաբրիէլ Ա. Ինճեճիկեանին։

 

« Այս տարի դժբախտութիւնը ունեցանք կորսնցնելու մեր բոլորին սիրելի Գաբիին (Գաբրիէլ Աւետիս Ինճեճիկեան)։ Անձ մը որ արժանի եղաւ մեծ յարգանքի ու պատուի իր եռազին իրականացումով, իբր Ամերիկայի առաջին Հայկական ամէնօրեայ վարժարան հիմնող, տուաւ մեզի ալ, իրբ Քեսապցի եւ ուսումնասիրացի անդամ, քիչ մը պարծանք ու հպարտութիւն։

Այս առթիւ շատ հրճուանքով կարդացինք «Դպրոցի մը Պատմութիւնը Ֆերահեան Վարժարան» յօդուածը գրուած յարգելի Պօղոս Շահմելիքեանի կողմէ («Ասպարէզ» Շաբաթ 6, Ապրիլ 2019։) Մեր սրտագին շնորհակալութիւնները յարգելի Պր. Պօղոսին այս խիստ կարեւոր պատմութեան համար։ Սակայն այս պատմութեան մէջ չէք ծանոթանար Գաբիին հետ մեր հիմնած նախքին գիշհերային դպրոցի մասին զոր ես կ՚ուզեմ ծանօթացնել։

Նախ ինչպէս ես Գաբիին հետ ծանօթացայ։ Մենք ընտանեօք փոխադրուեցանք Պէյրութ 1939 ին երբ ես ինը տարեկան էի, ուրեմն Գաբիին չեմ ճանցած իր մանկութեան ու պատանեկութեան, սակայն յիսունական թուականներուն երբ ես քաղաքի հայ-սքուլը աւարտած կը յաճախէի Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարանը, հոն հանդիպեցանք իրարու երբ ինք ալ եկած էր Քեսապէն ուսումը շարունակելու։

Հոս Քեսապցի եւ ուրիշ հայ ուսանողներ, որոնք եկած էին միջին արեւելքի զարազան երկիրներէ, կը հաւաքուէինք ու կ՚ունենայինք շատ հաճելի ժամանակ։ Գաբին այս խումբին մէջ ունէր գրաւիչ ու սիրալիր ներկայութիւն մը ու մենք շուտով բարեկամացանք որ մտերմացանք։

Գաբիին հայրը եղած է ՀՅԴ կուսակցական ղեկաւարներէն։ Ինք մհծցած էր այդ միջավայրին մէջ, եղած էր Քեսապի ՀՅԴ պատանեկան միւթեան անդամ ու ղեկաւար ուստի՝ այդ տղոց հետ դաստիարակուած ու իրենց սրտերը լեցուած հայրենասիրութեամբ։

Առակը կ՚ըսէ «Անուշ լեզուն օձը ծակէն կը հանէ». ես կարծեմ թէ այդ ըսուած է Գաբիին համար, շուսով համոզեց զիս ու ըրաւ Զաւարեան Աշակերտական Միւթեան անդամ ուր գտայ շատ հաճելի միջավայր մը, եւ ուրկէ վերջը անցայ Զաւարեան Ուսանողական Միւթեան շարքերը երբ սկսած էի դեղագործական դպրոցը։ Անշուշտ այս միւթենական աշխատանքներու կողքին մենք նաեւ էինք Քեսապցիներու Ուսումնասիրաց Միւթեան անդամ եւ յաճախ վարչական։

Ուրկէ՞եկաւ մեր գիշերային դպրոց բանալու գաղափարը։

Երբ AUB  ուսանող էինք, առաջին տարին ունեցանք  ընկերաբանութեան դաս մը եւ այդ դասը կը պահանջէր թէ իւրաքանչիւր ուսանող այդ դասը աւարտելու համար պէտք էր կամաւոր աշխատանք մը ընէր իբր օգուտ հանրութեան։ Այդ դասարանի ուսուցիչին օգնականը երեց հայ ուսանող մը (Պր. Գարեգին Սադրեան) կը հաւաքէր դասարանին հայ աշակերտները ու կը տանէր Պուրճ Համուտ աղքատիկ դպրոց մը, շրջապատուած թիթեղաշէն խրճիթներով ուր իրկուան կը հաւաքուէին ամէն տարիքի տղաք, աղջիկներ ու երեցներ որոնք կը բաժնուէին դասարաններու եւ ամէն մեկուս կուտար դասարան մը որոնց պիտի սորվեցնէինք Հայերէն կարդալ ու գրել։ Գործ մը որ կ՚ընէինք շատ սիրով եւ հաճոյքով։

Այդ դասէն անցանք ու մոռցանք, սակայն կարելի չէր մոռնալ այդ ուսուցչական փորձառութիւնը թէ ինչպէս մեզի պատճառած էր այդքան հաճոյք, եւ իրողութիւնը  այդ աշակերտութեան թէ ինչպէս Պէյրութի պէս տեղ մը ուր կային այդչափ Հայկական դպրոցներ սակայն դեռ կային շատ մը Հայ անհատներ որոնք տնտեսական եւ այլ պատճառներով դպրոց չէին գագած կամ ստիպուած էին դպրոցը կանուխ ձգել ու գործի նետուիլ որպէսզի իրենց ընտանիքը ոտքի պահէին։  Այս պարագան մտածել տուաւ մեզ թէ արդեօք քաղաքի շրջանը չկան Հայեր որոնք նոյն պատճառներով չէին կրցած Հայերէն կարդալ ու գրել սորվիլ ու եթէ կար ուրեմն զանոնք փրկելը միայն գիշերային դպրոցն էր, ուստի պէտք էր բան մը ընել այս ուղղութեամբ։

Քրիստափոր կոմիտէին ակումբը, ուր մեր կուսակցական եւ վարչական ժողովները տեղի կ՚ունենային ունէր բաւական սենեակներ որոնք շաբաթուն ընթացքին շատ մը օրեր պարապ էին եւ գործի մը չէին ծառայէր, եւ ուրեմն շատ յարմար էր գիշերային դպրոցի համար։

Գաբիին հետ որոշեցինք այս հարցը տանիլ Ուսումնասիրացի վարչութեան ստանալու համար իրենց հովանաւորութիւնը։ Այս շատ դիւրին եղաւ քանի մեր միութիւնը կը կոչուէր «ուսումնասիրազ» ու մեր նպատակն ալ ուսում տալ էր։ Ալ հոս Գաբիին լեզուն շատ չհոգնեցաւ, հակառակող չեղաւ ու որոշումը անցաւ։

Պէտք էր նաեւ Քրիստափոր կոմիտէին արտօնութիւնը առնել, ասոնց ալ թէիւ անծանօթ չէինք ու կռնակնիս ունէինք ակոււմբին հայրիկը՝ մեր հայրենակից ընկեր Ասատուր Թրթրեանը, բայց հոս պէտք ունէինք Գաբիին լեզուին որ չէր կենար մինչեւ դրական պատասխան մը չէր ստանար ու ստացաւ։

Հիմայ պատրաստ էինք գործի սկսելու։ Տնօրէն որոշուեցաւ Գաբրիէլ Ինճեճիկեանը, փոխ տնօրէն ես՝ վարդգէս Աբէլեան եւ քարտուղարուհի Օր. Ռուբինա Բագրատունի, մեզի լաւ ծանօթ Զաւարեան աշակերտական միւթիւնեէն։ Ուսուցչական կազմը բաղկացաւ մեզ նման կամաւոր համալսարանի մեր ընկերներէն եւ այլ ընկերներ։

Դպրոցին նշանաբանն էր Դանիէլ Վարուժանի քերթուածներէն՝ «ՈՒ ԵՍ Կ՚ԵՐԹԱՄ ԴԷՊԻ ԱՂԲԻՒՐԸ ԼՈՅՍԻ»

Ուսուչական խումբին մաս կազմած են նաեւ Օր. Շաքէ Մոմճեան, այժմ Տիկ. Գասապեան, Տօքթ. Օնիկ Քէշիշեան, նախքին տնօրէն Ալեք Փիլիպոս երկ. Վարժարանի, Պրն. Յակոբ Մախուլեան, Պր. Վարուժան Եթէմեզեան եւ ուրիշներ իմ դպրոցը ձգելէս ետք։

Դպրոցը բանալու համար ամէն ինչ պատրաստ էր թերթերով եւ ուրիշ միջոցներու եղան յայտարարութիւններ ու դպրոցը բացուեցաւ 1951-ին։

Առաջին տարին ունեցանք հարիւրէ աւելի աշակերտներ։ Սկիզբը թէեւ մեր հաոզումը Հայերէն չգիտցողին Հայերէն դաս տալ էր, բայց շուտով աւելցուցինք Անգլերէնըը քանի որ այդ ժամանակ Անգլերէնի պահանջքը շատ էր նաեւ տուիք Ֆրանսերէն եւ Թուաբանութեան դասեր որոնց որոնք պէտք ունէին, ու յետագային ինծմէ վէրջ հանգուցեալ Ճորճ Աբէլեանի տնօրէնութեան ժամանակ ունեցանք նաեւ մեքենագրութեան դասարան մը գոհացում տալու այդ պահանջքին ալ։

Դասերու կողքին դպրոցը կ՚ունենար նաեւ այլ գործունէութիւններ ինչպէս դասախօսութիւններ, մանաւանդ ազգային տօներու առթիւ, Ապրիլ 24, Մայիս 28,  եւ այլ ինչ որոնք կապ ունէին Հայոց պատմութեան հետ նաեւ պտոյտներ, ձիւնագնացութիւն, երգ ու թատրոն, չմոռնալով ամենակառեւորը ու շատ սիրուածը պարահանդէսները։ Ասոնք Գաբիին համար շատ կառեւոր էին ու ան կ՚ըսէր այդպէս երիտասարդութիւնը աւելի կը Հայանար գիրար աւելի լաւ կը ճանչնան, կը մտերմանան եւ վերջը կը կազմեն Հայ ընտանիքներ ու կը շատցնեն Հայ ազգը՝ Նաեւ կը հաւատար թէ Հայը արտասահմանի մէջ չլուծուելու համար պէտք է Հայու հետ ամուսնանայ։ Այս էր իր համոզումը։

Ամէն դպրոցական տարեվերջին սովորութիւն էր ճաշկերոյթով մը բաժնուիլ մեր սիրելի ուսուցիչներէն եւ այդ առթիւ ի յիշատակ ու գնահատանք իրենց անձնուէր գործին իւրաքանչիւրին կը նուիրէինք արժիքաւոր «Parker» գրիչ մը։

Հոս կ՚ուզեմ յայտնել իմ անձնական խորին շնորհակալութիւններս իւրաքանչիւր ուսուցիչ եւ ուսուցչուհիի որոնք անձնուէրաբար ծառայեցին որ սորվեցուցին ուսման կարօտ իրենք քոյր ու եղբայրներուն։ Նաեւ մասնաւոր շնորհակալութիւն Օր. Ռուբինա Բագրատունիին (Ռուբինան քոյրն է ընկեր Սենօ Բագրատունիի նախկին խմբագիր «Ասպարէզ» օրաթերթի) եւ ինք որպէս գիշերային դպրոցի քարտուղարուհի եղած է ամենաերկար ծառայողը 1951 -1963։

Գաբին 1953 ին գիշերային դպրոցի տնօրէնութիւնը ձցելով ինծի մեկնեցաւ Ամերիկա շարունակելու համար իր ուսուցչական ասպարէզի բարձրագոյն ուսումը։

Ես շարունակեցի այդ պաշտօնը աւելի քան տասը տարիներ մինչեւ 1962 եւ մինչ Գաբին Ամերիկա էր իր նոր երազին լուծումը կը փնտռէր, մեր գիշերային դպրոցը Պէյրութ  կը շարունակուէր ու տարուէ տարի կը բարգաւաճէր հասցնելով աշակերտութեան երբեմնի թիւը 250ի ու այս դպրոցական եռուզերը կեանք տուած էր երբեմնի խաղաղ ակումբին։ 1965-1970 ի միջոցին Քրիստափոր կոմիտէի ակումբը փոխադրուեցաւ իրենց նոր գնած շէնքը, վերջը Լիբանանի ներքին պատերազմի պաճտառաւ ժողովուրդը տարտղնուեցաւ ու գիշերային դպոցը գոցուեցաւ։

Այո, շատ սիրելի բարեկամ Գաբի, շատ մը անհաւատ մարդիկ վրատ խնդացին «խենթը Ամերիկայ մանկապարտէզ պիտի բանայ եղեր» ըսին։ Բայց դուն ցոյց տուիր թէ դուն ով ես, եւ այսօր Լոս Անճելըսի մէջ քու օրինակին հետեւելով բազմապատկուած են Ամերիկայի ամէնօրեայ Հայկական վարժարաններ ու վստահ եմ պիտի շատնայ որիշ Հայկաշատ քաղաքներու մէջ ալ։

Քու դպրոցիդ եւ միւս դպրոցներուն հազարաւոր շրջանաւարտները չծուլուեցան եւ կազմեցին սիրուն Հայկական ընտանիքներ եւ հիմա իրենց զաւակները կ՚երթան Հայկական վարժարաններ ու եթէ ոչ հարիւր տոկոս գոնէ կէսը փրկուած է ձուլումէ։

Պէյրութի գիշերային դպրոցի աշակերտներուն շատեր Լիբանանի ներքին պատերազմի պատճառով ստիպուած գաղթեցին Ամերիկա, Եւրոպա եւ այլ վայրեր։ Հիմա հազար փառք կուտան երենց օտար լեզուի ուսուցիչներուն որոնց սորվեցուցած լեզուն մասամբ փրկած էր զիրենք ու դիւրացուցած վարժուիլը իրենց նոր միջավայրին, ամէնք ալ շատ երախտգոտութեամբ ու յարանգով կը խօսին ու կը փնտռեն իրենց ուսուցիչները մասնաւորաբար քեզի որպէս գլուխը ասոնց բոլորին սիրելի Գաբի, մեծ Հայասէր որ Հայրենասէր Դաշնակցական ու Դաշնակցականի զաւակ, դուն եղար վերջին խնդացողը վրադ խնդացողնհերուն։

Նաեւ ունեցանք երջանկութիւնը մեր ամբողջ կեանքի բարձրագոյն իղծին իրականացման տեսնել մեր պաշտելի Հայրենիքը ազատ ու անկախ ու կը հաւատանք թէ օր մը պիտ ըլլայ նաեւ միացեալ։

Մինչ այդ, սիրելի բարեկամ հանգիստ քու յոգնած մտքին ու ոսկորներուն։

Հողը թելեւ գայ վրադ, թանկագին ընկերս։ »

 

Արա Խանճեան՝ Սփիւռքի Պրիսմակէն

Վահէ Յ. Աբէլեան

Ակնարկս Արա խանճեանին՝ «Հայաստանի մէջ հզօր ՀՅԴ ունենալու անհրաժեշտութիւնը» յօդուածին մասին է որ լոյս տեսաւ «Ասպարէզ» օրաթերթին մէջ՝ Փետրուար 27, 2023-ին։ Նախ քան յօդուածին անդրադարնալը կ՚ուզեմ անձնականաձել եւ ըսել որ կը ճանչնամ Արան թէեւ ան ինծմէ վեց տարի երիտասարդ, հանգուցեալ եղբօրս տարեկից է եւ բարեկամն էր։ Իսկ ես աւելի մօտէն կը ճանչնամ հանգուցեալ քոյրը՝ Յուրիկը, ՀՅԴ Զաւարեան Ուսանողական Միւթեան ընկերուհիներէս մին եւ ապա Քեսապցիներուն միշտ զուարթախօս եւ ժպտերէս հարսը,  ծնողական ընտանիքիս բարեկամ եւ ազգական՝ անմոռանալի բժիշկ Միսակ Ապտիւլեանին կինը։ Ինչպէս նաեւ ճանցած եմ Արային ազգասէր եւ գրասէր հայրը։  

Անկասկած որ Արային յօդուածին մէջ ազնիւ մտահոգութիւնը մը կայ որ իմ պատկերացումով կը փխի Հայաստանի եւ Արցախի ճգնաժամային ներկայ իրավիճակին իր արդարացի մտահոգութիւնէն տարուած։ Բայց Արան՝ Հայաստանի մէջ հզօր ՀՅԴ ունենալու անհրաժեշտութիւնը կը դիտէ սփիւռքի պրիսմակէն։

Հայաստանի մէջ Գերագոյն Մարմինը կը ղեկաւարէ՝ Հայաստանի մէջ գրանցուած քաղաքական կազմակերպութիւն մը որ կը կրէ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն անունը եւ Հայաստանի մէջ գործող որեւէ քաղաքական կուսակցութեան նման, ան ալ կը ջանայ տիրանալ իշխանութեան։ Շատ բնական է որ այդպէս ըլլայ։ Յայտարարել որ ան քաղաքական կուսակցութիւն մըն է որ չի ցանկար իշխանութեան գալ, անբնական եւ անտրամաբանական հաստատում մը պիտի ըլլայ, քանի որ նման յայտարարութիւն ժխտած պիտի ըլլայ անոր քաղաքական կազմակերպութիւն մը ըլլալը որ մասնակից է Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական ընթացքին։

Չեմ կրնար պատկերացնել որ Հայաստանի մէջ միացեալ, ազատ եւ անկախ տեսլականով ամրապնդուած կազմակերպութիւն մը կրնայ գործել որպէս քաղաքական կազմակերպութիւն։ Պարզ է չէ՞։ Այս տեսիլքով տարուած քաղաքական կազմակերպութիւն մը Հայաստանի մէջ հողային պահանջք ունի իր դրացի երկրէն՝ Թուրքեային։ Դժուար չէ պատկերացնել թէ ինչ կրնայ ըլլալ քաղաքական անդրադարցերը երբ նման քաղաքական կուսակցութեան մը իշխանութեան ղեկը ստանցնէ գործադրելու իր քաղաքական մեծ տեսլիքը։ Բայց, անցնող երէք տասնամեակներ ցոյց կուտամ  որ Հայաստնաի մէջ գործող ԳՄ-ը մեկդի դրած է ՀՅԴեան, միացեալ, ազատ եւ անկախ գաղափարախօսութիւնը։ Փաստօրէն, անցնող երկու տասնամեակներուն, քաղաքական կուսակութիւններուն ներկայացուցիչները, որոնց հետ գործակցեցաւ ԳՄ-ը, յայտարած են որ Թուրքեային հողային պահանչք չունին իսկ ԳՄ-ը այդ մեծ հաստատումը ընդունած է, շատ հասկնալի պատճառներով, եւ շարունակած է գործակցիլ։ Այս մեծ տեսլականը կարելի չէ ծալլել եւ անկիւն մը դնել եւ կոչուիլ  Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն։ 

Բնականաբար իմ անձնանական մեկնաբանութիւնն է որ կ՚ընեմ. Բան մը որ պէտք չունիմ ըսելու։ Բայց զարմանալիօէն սովորութիւն դարձած է ըսել՝ իմ կարծիքս է։ Հապա որո՞ւ կարծիքը պիտի ըլլար։ Հակառակ այս իրողութեանը, ես ալ նոյն կ՚ընեմ ըսելով որ եղածը իմ մեկնաբանութիւնս է։ 

Աւելի հիսուն տարիներ առաջ, ցեղասպանութեան հիսնամեակի տարիներուն ես ալ անդամակցեցայ ՀՅԴ որպէս այդ մեծ տելաականը պահող ազգային կազմակերպութիւնը։ Եւ, Գերսամ Ահարոնեանի խօսքով՝ այդ «մեծ երազի ճամբուն» վրայ խանդաւարօրէն ես ալ փարեցայ պահելու սփիւռքի մէջ հայ գիրը, մշակոյթը, պատմութիւնը եւ այդ պատմութեան այդ մեծ երազը։ Երբէք չպատկերացուցի որ  քաղաքական կազմակերպութեան մը անդամագրուած եմ, այլ ազգային կազմակերպութիւն մը որ որ այդ Մեծ Տեսլականին հետ ունի նաեւ իր ընկերային Մեծ Տեսութիւնը որպէս ազգային ընկերվարական կուսակցութիւն որ կը գնահատէ անձը, եւ պահէ եւ կը գուրգուրայ անձնական նախածեռնութեանը ազգային բարօրութեան եւ բարիկեցութեան համար որպէս երաշխիք։ 

Հայաստանցի մէջ, ՀՅԴ անունով գործող rank and file, չունի նման մտասեւերումներ՝ իրենք եւ իրենց զաւակները կ՚ապրին Հայասան, կը խօսին Հայերէն, եւ կը սորվին հայոց պատմութիւն եւ անհամեմատօրէն աւելի հաւանականութեամ կ՚ամուսնան հայու մը հետ եւ կը կազմեն հայ ընտանիք։ Իսկ այս մտահոգութիւններ չունեցողներ, որոնք են Հայաստանի քաղաքացիները, չեն կրնար՝ դար մը սփիւռքի մէջ թրծուած Յեղափոխական Դաշնակցութեան ժառանգորդը ըլլալ։  Տակաւին  Հայաստանի ՀՅԴ rank and file չի կրնար ունենալ պատմական Սիսի Կաթողիկոսութիւնը պահելու եւ պահպանելու այն մղումը որ սփիւռքը ունի որպէս պատմական Արեւմտահայութեան վերջին կենդանի ու հոգեւոր ներկայցուցիչ եւ սփիւռքի հայապահման պարիսպը՝ Երբեմնի Կիլիկեան, այժմու Անթիլիասի Կաթողիկոսութիւնը։  

Անկասկած որ Հայաստանը առողջ քաղաքական կուսակցութիւններու կարիքը ունի եւ ունէր, բայց ոչ կարիքը Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան որպէս քաղաքական կուսակցութիւն մը։   Իսկ հայութիւնը՝ անկասկած որ պէտք ունի ՀՅԴ սփիւռքի մէջ եւ անոր միացեալ, Ազատ եւ Անկախ մեծ տեսլականին կամ մեծ երազին՝ որպէսզի կարենայ պահել վտանգուած սփիւոքը։

Արա, ընդունէ այս, որպէս շատ բարդ վիճակի մը իմ պարզաբանութիւնս։

 

 

The Crimes of 1st March 2008: Keghart.com Editorial

Perhaps no other Armenian journal in the Diaspora followed the tragedy that came to be known as the March 1, 2008 event, then the online journal Keghart.com. Today a monument was unveiled in Yerevan in remembrance of the citizens who were killed on that day. I reproduced the March 1, 2011 Keghart.com guest editorial by Sahag Toutjian, titled "The Crimes of 1st March 2008."

March 1, 2008 Monument

“The perpetrators of the crimes of 1st March 2008 against the Armenian people have enjoyed another year of reprieve, one with the cloak of the president of the Republic of Armenia, and the other with the mantle of the sole male predator of Yerevan. While awaiting the inevitable due process of fair retribution and the return of human – forget national – dignity, it might be instructive to attempt an assessment of the tragedy now armored with the thick layer of three years of deceit, additional crimes and an array of grotesque camouflage intended to cover the trail of the original crime.

A bad tragedy performance is bad either because its author is bad or because the actors enacting it are incapable to render their talent, individuality and conviction to even a mediocre play on the stage. However, a bad tragedy played by bad actors and produced by a tasteless supporting cast will stop short of enactment if the audience is alert, critical, and expresses its discontent. The tragedy is bound to stop automatically when the audience refuses to attend. Likewise, a social, political or national tragedy will fail to materialize when the majority of citizens involved refuse to condone its performance. It will collapse on itself and will be aborted by the unequivocal stand of the critical mass of people against it when it runs counter to everything they believe and cherish as an essential part of their life.

The Armenian tragedy of 1st March 2008, authored, staged and performed by an–albeit illegitimate–Armenian president on Liberty Square in Yerevan, against a gathering of peaceful demonstrators, is just one link in a long, ugly chain. This is the chain of subterfuge, murderous rule and unaccounted crimes committed by an imposed tyrant misnamed president and his appointed successor. The ruthless tandem that usurped political power, have been masquerading for well over a dozen years as guardians of the security of Armenia, monopolizing the entire state and government leverages for their selfish ends. They have blocked the forward march of the newly independent Armenian state, replacing it with the enrichment and hollow opulence of their handpicked gang of fellow assassins, plunderers and oligarchs simultaneously mimicking as members of a government, national assembly and the judiciary–a 20th century version of Ali Baba and the Forty Thieves. During this interval, the political, social and economic problems faced by the fledgling republic have been compounded to a dangerous level of intricacy, with not even partial solutions on the horizon.

Throughout its blood-drenched history, the Armenian people have been duped and helplessly watched countless dramas and heartbreaking tragedies–including a number of unsavory stereotype farces – featuring their own miseries, aspirations, destiny and slow extermination. And the Armenian people, my very own–along with many other unfortunate peoples of planet Earth, who were victims of persecution and genocide–have silently endured them interminably. 

Adding insult to injury, we have recently witnessed a new breed of apologists of past and present oppressors of the Armenian people. These peddlers of national poison are endangering the survival of a free and independent Armenia. This they do when they emit confusing or mixed signals to justify and abet the present rulers who undermine the well-being of the backbone of Armenia’s population by making life unbearable for them politically, socially and economically. In the end, emigration becomes the only option left for the population, with a final outcome outweighing even the long-range effects of the Genocide

Of course, these peddlers do not represent the majority of the Armenian people. However, they do represent–very sadly – the prevailing noisy section of the Armenian establishment, those who “count”: the “celebrities”, the rich and famous, a number of organizations, including quite a few of the traditional and lately formed political parties, the splinters of what used to be the Armenian Church, the so-called benevolent unions, and the self-styled activists for the rights of the Armenian people. In brief, all those who claim to represent the so-called silent majority of the perplexed and undecided Armenian communities whom they bombard day in and day out with their mass media as passive herds or as their inherited property.

All these respectable entities comprising the Armenian community have a handy, immaculate apology for their servile stand vis-à-vis the insolent usurpers of power in Yerevan who are holding the future of Armenia and the ten-million strong Armenian people worldwide, hostage to their personal, selfish agenda. Supposedly, they want to safeguard Armenia from a worst disaster, that of perishing altogether. They want to keep the Armenian ship from sinking, they say.They do not want to shoot the pirate disguised as captain of “our” ship. They say, “We’ve got to be nice to our impostor/plunderer captain because we need him for our national salvation.”

With saviors like these, who needs enemies or "neighborly" genocide perpetrators?

These well-intentioned entities fail to perceive the obvious: Because of the utter uselessness and harmfulness of Armenia’s unfit and disloyal rulers, our motherland is being rapidly vacated. It is being abandoned by the sector of its population that has been its backbone, namely the young, the craftsmen, the trained professionals. And our ship of national salvation is sinking before our eyes, whether we are citizens of the Republic of Armenia or disparate members of an undefined Diaspora–a cacophony to be “harmonized” by an appointed Minister of Diaspora to be exploited as a passive reserve by the plunderers.

Let the Tunisians, Egyptians, Libyans, Bahrainis and Yemenis depose their corrupt rulers and freeze the billions of their stolen funds in Swiss bank accounts to their rightful owners, the people. Let them shortsightedly shoot their ship’s Captain Ahabs. We Armenians know better. We keep our miscreant captains at the helm. And we sink all together.

Almost one century after the Genocide of Armenians by the Ottoman Turks, we did not need a reminder from a self-elected Armenian president that we have to brace ourselves, since our genocide is of the permanent brand, and may be committed indiscriminately by Turks and a specific brand of Armenians alike. All they need is to make more frequent 1st March type outings of their black-robed and black-masked sharpshooting mercenaries against peaceful demonstrators, and plunder the peaceful, Gandhi-like citizens of Armenia so that they’ll have to resort to mass exodus to procure a livelihood for their families. That way, our problems with our neighboring countries will be simplified. And everybody will go to his preferred pursuits: one president will be free for his favorite pastime at the Monte Carlo casinos, the second will enjoy the wild animals and diamonds of Namibia, and, oh, did we forget anybody? Well, the Armenian people, you ask? But let’s get serious, that’s outside the presidential concerns, isn’t it?

Sad? Distressing? But it’s the play that's being performed at Liberty Square today the 1st of March 2011, where special events are being concocted to keep out the intrusion of freedom fighters to the holy grounds of the nobility.

But I feel a fresh breeze in the air, a breath of new vigor and hope coming from the burning deserts of North Africa, all the way to Liberty Square in Yerevan on the 1st of March 2011. This is the year of daring and hope, the year when disinherited young people of plundered and impoverished countries throughout the world realized that they, too, and their children, are entitled to a decent future. And this is the time when all Armenians of good will–of whatever social background and political leanings–have concluded that the dead end of 1st March 2008 is long past, that the Armenian people is on the threshold of setting itself free at last.

I am confident. The freedom fighters will return to Liberty Square to seal their freedom, just as their soul brothers–linked via the worldwide web–are doing in Tunisia, Egypt, Libya, Bahrain Yemen and elsewhere. And they’ll bring with them the valiant political prisoners Nikol Pashinyan, Sassoon Mikayelyan, Harutyun Urutyan, Sarkis Hatsbanian, Murad Bojolyan, Aram Bareghamyan, Ara Hovhannisyan, Shmavon Galstyan, Roman Mnatsakanyan, and whoever else is still kept captive in the dungeons of the free and independent Republic of Armenia.

I hear their footsteps. “

Kessabtsis: U.S.A., Canada, and Australia – 63rd KEA Yearbook and Directory

Vahe H. Apelian

 

The 63^rd edition of the Kessab Educational Association (KEA) of Los Angeles’ yearbook and directory was in our mail box today. It might have been delivered yesterday but I had not checked the mail box. It had snowed yesterday and our mail box is at the end of our long driveway. But I was  waiting to receive it, especially that Mike Apelian had told me that he had found this year’s yearbook and directory well prepared and had praised to me Tsolag Apelian for having edited the yearbook and directory. Mike Apelian edited the yearbook for over a quarter of century at at time when word processing was not available and he painstakingly typed the entire yearbook. 

The 63^rd edition boasts a colorful cover depicting aspects of Kessab and Kessabtsis and is 275 pages long. Its table of content is as follows, as listed bilingually in the yearbook:

Chairperson’s Message – Ատենապետին Խօսքը

The board members are: Soghomon Poladian, Garin Demirjian, Vartan Poladian, Esther Chelebian Tognozzi (Chairperson), Hratch Marjanian, Suzan Ayanian, Sevag Terterian, Nichan Hovsepian. Chairperson Esther Chelebian Tognozzi’s message is bilingual. (Pages 4-7)

Editorial – Խմբագրական

The Editorial Board consiss of Nora Demirjian-Kardzair, Tsolag Apelian, and Garin Demirjian. The editorial is a bilingual message from the editorial board. (Pages 8-10)

The Honoree - Մեծառեալը

The Board of the Trustees has designated Haig Manjikian M.D. as this year’s KEA of LA’s honoree and has presented a bilingual biography, and his and as well as his family’s contributions to Kessab and to Armenia during the past many decades. (Pages 11-17)

Directory- Հասցէարան

The directory lists the addresses of Kessabtsis living in the U.S.A., Canada and Australia. Obviously, those who have not sent their addresses to the editorial board are not included. The director lists the family, naming the children, the telephone numbers, at times listing only the land line, the email. The directory has been and remains one of the main features of the directory and yearbook so that Kessabtsis will be able to remain in contact with each other. This section starts from page 18 to page 146. The last page lists only 3 addresses. The addresses are listed alphabetically. The Abadjian family is the first listed family and Zinzalian family is the last. Consequently, 128 pages are devoted for the directory. Each page lists 8 addresses, save the last. Therefore, approximately 1019 addresses are listed. I detailed this section to draw attention to the work the editorial board does just to keep the directory section of the annual yearbook updated year after year. (Pages 18-146).

Births – Ծնունդներ

Having done with the directory section of the yearbook, the next section begins and it starts with the the listing of the newly born, the Kessabtsis families have brought to the attention of the board to share and rejoice with their compatriot Kessabtsis the birth of their child . Each new born is listing with the newborn’s name, the names of the parents and both paternal and maternal grandparents and naturally the pictures of the new borns are included. This year the yearbook lists 12 births. (Pages 147-152).

Graduates – Շրջանաւարտներ

This year, the names of 17 graduates are listed as high school and college graduates in different disciplines. Along with the graduate’s name and picture; the names of the proud parents and maternal and paternal grandparents are listed, understandably as long as the information is provided to the editorial board. (Pages 153-162)

Weddings – Պսակներ

In the 63^rd edition of the KEA of LA’s legendary yearbook the names of 8 weddings are included listing the couple’s picture and the newlyweds parents and maternal and paternal grandparents. As said earlier, as long as the information has been provided ot eh board. (Pages 163-166).

Family Corner – Ընտանեկան Անկիւն

This section is devoted to family milestones, such as celebrations of wedding anniversaries and special family celebratory occasions Kessabtsi families have opted to share with their comptriorts in the U.S.A., Australia and Canada. (Pages 167-169).

Achievements - կատարումներ

This section is devoted to the literary, academic, artistic, athletic and social achievements of Kessabtsis. This year the yearbook lists an author, a Fullbright scholar, a 3^rd Degree Black Belt in Taekwondo achiever and other notable achievements. (Pages 171-186).

Articles - Յօդուածներ

This section is devoted to articles that Kessabtsis have written pertaining to Kessab and to their experiences as Kessabtsis.  (Pages 187-216).

Obituaries - Դամբանականներ

This section is devoted to the obituaries for the Kessabtsis who passed away during the year. It is the most emotionally laden section of the yearbook as the Kessabtsis relate to each other in many ways, be it family ties, shared experiences and legacy. Nine obituaries are listed this year. (Pages 217-241)

Donations - Նուիրատուութիւններ

The donners to Kessab Educational Association of LA are acknowledged in this section, whether they were made in memory of a deceased Kessabtsi, or  are memorials, or in response to appeals by the Board. (Pages 244-258).

Events & Galley – Առիթներ եւ Նկարներ

This section displays pictures of event that the KEA Board has organized or has participated. (Pages 259-275).

Arguably nothing of this sort has been done by another compatriotic organization. For 63 years, Kessabtsis have volunteered their time and vested effort to have KEA yearbook and directory published year after year. Over the years it has grown in size and enriched in its content. Naturally, it is the participation of the Kessabtsis in sharing with the rest of their compatriots the year’s events pertaining to their lives, that enriches the yearbook and renders it a valuable archive. 

I am very encouraged to read the names from the upcoming generation who have taken the responsibility of editing this year’s KEA yearbook and directory. Their input is palpable this year with their inclusion, of what I learned today are called, QR notes, which open a whole new read by hoovering a smart phone, such as iPhone, over them.

Nora Demirjian-Kardzair, Tsolag Apelian, and Garin Demirjian, bravo, thank you and well done.

Antranik: The Death of the Hero – the Burial (2/2)

 Dr. Antranig Chalabian, my maternal uncle, was endearingly called “Antranigaked -Անդրանիկագետ), which means someone who has expert knowledge about Andranik, born on February 25, 1865. Attached is an excerpt from the last chapter of Antranig Chalabian’s book, “General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement” that has been translated in a few languages.

Andranik's cemetary thomstone in Paris 

" More than ten thousand Armenians from all over California and other places came to pay their respects at the funeral services on September 7 (1927). Out of admiration for the great Armenian, the mayor of Fresno and other dignitaries attended the service. Andranik’s former second-in-command, Smbat, who was still in Fresno at that time, insisted that the funeral not be the sponsorship of any single political party. He wanted it to be a dignified observance and completely Armenian in tone. One of Andranik’s soldiers led a horse draped with a black blanket and carrying Andranik’s uniform, sword and boots -symbolizing Andranik’s life as a fedayee – at the head of the procession to Ararat Cemetery where the hero’s remains would be buried temporarily. A military band played Chopin’s funeral march. Andranik’s comrades-in-arms served as pallbearer. Next to the coffin loaded flowers, walked General Andranik’s widow, Nevart, overcome with grief. A low flying airplane strewed flowers on the road that ten thousand mourners tread to the cemetary.

When the procession reached the grave, funeral orations were given by the leaders Jim Chankalian, Haid Bonapartian, and Smbat Baroyan. Smbat dressed in a colonel’s uniform spoke briefly. He then opened the coffin and kissed the hero’s forehead as a last farewell on behalf of his soldiers and the Armenian people.

Then a fair young girl in black dress approached the coffin to recite a poem. Choked with grief, she was hardly able to begin. When she finally managed to utter the word “Andranik”, she began to sob. She continued crying until her wailing and loud laments enveloped the crowd. Ten thousand mourners joined her in sobbing, wailing, and shedding tears. The wailing reached such a proportion that a group of soldiers, in order to turn the tide of lamentation and divert the attention of the people, came to attention and began to sing one of the songs dedicated to the hero.The whole crowd of mourners joined in and the atmosphere reverberated with thousands of voices singing together To Andranik (see footnote):

To Andranik

Like an eagle o’er the mountains and rocks, you soar

The heaven and earth welcome outroar,

You name through the ages, shall live evermore

Armenia’s cliffs be your refuge, Andranik!

Your enemies base, of your deeds when they hear,

To their nests they crawl! Like serpents in fear,

Heroic your blood is and pure and sincere,

May it course on for age and age, Andranik!

Let Armenia’s maiden weave laurel wreath fair,

For their tender hands gently crown your hair,

And bring for you dauntless breast pearls rich and rare,

May you live evermore, O brave Andranik.

Let Armenia’s nightingales chant loud and free,

Your praises forever from ticket and tree!

Brave warrior, unconquered for ages shall you be,

Our home’s defender, our hero Andranik.

*****

Unfortunately, the great hero’s will was not carried out. Conditions in the motherland were such that its leaders were not in a position to allow a few square feet of space for the burial of a man who dedicated his entire adult life for the liberation of his ancestral lands.

Nearly five months after the funeral service in Fesno, Andranik’s remains were exhumed and enclosed in an oaken coffin to be taken to Armenia, but the central government in Moscow prevented the transfer. Nevart then asked the French ambassador in Washington, D.C., for permission to transfer her husband’s remains to Paris. The ambassador informed Nevart that the French government would gladly allow the transfer of Andranik’s remains to the French capital. Soon after, the coffin containing Andranik’s remains was moved to San Francisco, where the French consul completed the formalities and arranged the paper work. The coffin sealed, to be opened only in Paris, Andranik’s widow, Nevart would escort the coffin.

After three days, Nevart with Andranik’s coffin in her care, left New York harbor abroad the ship Lili de France. Andranik’s body arrived at the Saint Lazare train station on the 20^th of January 1928. After the formalities were arranged, the coffin was delivered to the Armenian Prelacy. Andranik’s remains were buried in the Pere Lachaise Cemetery in Paris. Seven thousand mourners attended the funeral service on January 29, 1928.

The Archbishop Vramshabouh Kibarian, who had baptized Andranik as a revolutionary in Shabin Karahisar and officiated at his wedding in Paris, also performed his memorial service. The same cross was used on all three occasions. "

Footnote:https://www.youtube.com/watch?=5UKuAOvfFZE

*****

p.s. Andranik’s remains were moved to Armenia in 2000, and a memorial was built on his grave with the phrase Zoravar Hayots—"General of the Armenians"—engraved on it.

Andranik's cemetary thombstone in Yerevan

 

Andranik: The Death of the Hero (1/2)

https://vhapelian.blogspot.com/2023/02/antranik-death-of-hero-1_26.html 

 

 

 

Andranik: The Death of the Hero (1/2)

Dr. Antranig Chalabian, who was my maternal uncle, was endearingly called “Antranigaked -Անդրանիկագետ), which means someone who has expert knowledge about Andranik who was born on February 25, 1865. Attached is an excerpt from the last chapter - "The Death of the Hero" of Antranig Chalabian’s book, “General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement” that has been translated in a few languages.

“Friends in California encouraged Andranik to try farming, tending vineyards, or working in the fruit packing industry. He tried these activities but could not work steadily, because his health was failing. Andranik became weaker and weaker, even less active, and still lower in spirits. Maybe due to chain-smoking and excessive consumption of coffee, he began having heart trouble. He made trips to Boston in hopes of finding a cure, but all the treatments were ineffective.

In March, 1927, Reverend Father Garegin Tevletian paid a visit to Andranik in Fresno. Reminiscing about the past Andranik said, “Father Garegin, we did more (in connection with liberation) than the Bulgarians, the Serbians, and the Greeks did, but we had no luck and no friends. If the Bolshevik revolution had come one year later, Turkish Armenia would have been liberated.”

That same spring while in Boston, Andranik had a serious heart attack. In order to prevent his patient from worrying, the Armenian doctor told Andranik that the heart attack was due to a cold.

Another morning he had a mild heart attack. Friends brought the doctor, who advised the patient to limit his coffee intake to one or two cups per day and not to smoke more than five cigarettes per day. Andranik drank two cups of coffee and smoked five cigarettes while the doctor was still in the room. Then turning to the doctor, he said, “The result of advice cannot be better.”

Andranik was a commander, accustomed to exercising authority. He was used to ordering his soldiers to do certain tasks. He expected that the doctor would also order him to quit smoking entirely and strictly forbid his drinking coffee or brandy.

Back in 1923, when Avedis Terzipashiab was in Tiblisi, he paid a visit to Hovhannes Toumanian. The poet asked about Andranik’s health. The visitor answered, “It’s deteriorating”. Toumanian said, “The only thing Andranik can be afraid is to be afraid that he might be afraid.”

Toumanian’s insight into Andranik’s character was borne out having lived all his adult life under the threat of death, the dauntless warrior was now waging his final battle against death.  He complained to Nevart that this time the pain was persisting. He made a final request: “If this pain ends my life, don’t leave my body in foreign lands. Take me to Armenia.” Seeing Nevart nearly suffocating from trying to hold back her tears and control her emotions, he continued: “If that proves to be impossible, take my body to Varna (Bulgaria) an bury me near my sister’s grave.” (Nazeli, Antranik’s sister had died three months earlier.)

Sixty years before, when Antranik was only one year old, his mother Mariam, lay on her death-bed. She called Nazeli over to her and said: “Nazeli don’t let my Andranik be an orphan.” Fulfilling her wish, both children lived long and full lives. 

After expressing his wish for eternal rest, Andranik uttered his last words: “My work remains half finished.” Then Andranik collapsed and closed his eyes forever. The date was August 31, 1927. 

The fact that Andranik had long expected to be buried in Armenia is proven by his first remarks on the subject. Andranik had spoken about death for the first time in 1917 in a conversation with Levon Tutunjian, editor of Hayastan. “Levon,” he has said, “we’ll transfer our printing press to the Holy Apostles’ Monastery in Armenia. I want to die there and be buried at the foot of the Holy Translators’ grave, not that I deserve to be buried there, but rather as a solider guarding the graves of the great men who lit the torch that kept our nation alive for centuries.”

 

Haleb in its Hey Days: A Diaspora Treasure Chest.

Levon Sharoyan posted this article in segments on his Facebook page during June 2014 and titled it “Ո՞ւր Կը Կայանայ Հալէպահայ Գաղութին Արժէքը” (What Constitutes the Worth of Aleppo Armenian Community?) and wrote in the present tense. I had the article translated and posted in Keghart.com titling it “Glorious Armenian Aleppo”.  I changed the title to “Haleb in its Hey Days”, because I am reproducing the article in my blog. Much changed in the Aleppo Armenian community during the past nine years. I retained the verb tense but opted to use the term Armenians use for Aleppo, Haleb. Abridged and translated by Vahe H. Apelian 

Armenia and the Diaspora for decades perceived the post-genocide Armenian Aleppo as an isolated, self-contained and traditional community. It did not have the luster and the flamboyance of the Paris, Los Angeles and Beirut Armenian communities. The latter regarded Aleppo a backward village. For consolation, Aleppo had been crowned the “Mother Diaspora Community”. We were happy with the designation.

The unprecedented turn of events in the last three years due to the Syrian Civil War and especially the deliberate destruction of Kessab and of the Aleppo Armenian neighborhood of Nor Kyugh, focused the attention of the Diaspora on the “Mother Diaspora Community”, the “Dreamy Haleb”. Armenians began lamenting the possible loss of the community. Armenian Diaspora was mobilized to save its Haleb community and to safeguard its values, but alas …" after breakage”.

What were the characteristics of this community that the Diaspora is intent on safeguarding? It is one of life’s unmistakable order
s to appreciate the value of something after its loss. But let us, for a moment, ponder about the values of the Haleb community. What were its characteristics? What did the Haleb Armenian community offer that the others do not as well? I will present a cursory listing of these characteristics and let readers do the critical and in-depth evaluation. 

1.  Community’s religious and church life.

Haleb hosts eleven Christian denominations, among them the three mainstream Armenian denominations: Apostolic, Catholic, and Evangelical. Each denomination is organized and active. The religious and church lives of the Haleb Armenian community has always been exemplary. The Holy Forty Martyrs Church of the Armenian Apostolic denomination dates more than five hundred years. Our churches have always been filled to capacity on Sundays and on holidays. Should you ever have attended the early mass during the holidays you would have remained mesmerized by our all-volunteer large choirs. I would like to emphasize the "volunteer” designation because in Europe and in the United States even the scribes (դպիրներ) are paid. Weddings and baptisms had to be booked months in advance because there were so many them. I insist that the Haleb Armenian community’s rich and traditional church life may have come second only to Istanbul’s. We had a very rich church life here. No wonder that the seminarians in Antelias liked to come to Aleppo to perform mass. No other Armenian community could possibly have matched the regal reception the community extended to the visiting catholicos during his pontifical visit.

2. The Organizational Structure of the Community.

The organizational structure of the Aleppo Armenian community has passed on from one generation to the next unchanged for almost 150 years. It is based on the fundamental tenants of the Armenian National Constitution adopted in Istanbul in 1863. Accordingly, the Armenian Apostolic Church National Prelacy is the official body that represents the Armenian community to the government and is its nerve center and trigger. The prelate, in addition to being the spiritual head of the community, acts as its temporal leader and thus shoulders dual responsibilities. This is a unique form of representation that has been inherited from the Ottoman days. It has advantages because it centralizes the administration of the community and its dealing as well as it establishes bilateral relations with the government. If you were to look carefully at the administration of the National Prelacy of Aleppo you would find that it is a veritable government within a government. It's interesting to note that at one time Sultan Abdul Hamid II suspended the Armenian National Constitution for this very same reason... that it acted much like a government within a government. 


The legislative body of the National Prelacy is the National Representative Assembly. As the name indicates, the community elects its members. This body appoints and oversees executive boards in matters of education and administration of schools under its jurisdiction, religious education, judicial, financial, social services, real estate holdings and others. The effectiveness by which the Haleb community is governed can stir the envy of not only the other Armenian communities but also local Christian and Muslim communities: Compare the functioning of the Armenian community of Aleppo with those in North America, Latin America, France, Britain and Australia... and you will find that the Aleppo Armenian community is more effectively organized and administered.

The National Prelacy is the backbone of the community. 
Our elders speak of a time when the community was even more vibrant. I remember reading an interesting article by Antranig Dzarougian in his “Nayiri” weekly where he reminisced, as a young reporter in '40s, about attending the open-door deliberations of the National Representative Assembly where opposing viewpoints would converge to a middle ground and form a consensus on how to run the community.

With the passing decades, much water has flown under the proverbial bridge. The picture nowadays may not be the same but the organizational structure of the Armenian community in Aleppo is one of its distinguishing characteristics and is worth preserving and emulating. 

 




3. Our Unmatched Schools

Can Haleb breathe, let alone survive, without its schools? Such a scenario is impossible to imagine. Haleb loses its glitter without its schools and its vivifying graduates. We would not be mistaken in stating that the Armenian schools are the Aleppo community’s very lungs.
 Without them, we would suffocate. And what glorious schools we have: the Karen Yeppe Armenian College (Քարէն Եփփէ Ազգ. Ճեմարան), the historical Haigazian (Հայկազեան) and Sahagian (Սահակեան) schools, the more recently built Gulbenkian (Կիւլպէնկեան) and Grtasirats High School (Կրթասիրաց-Չէմպէրճեան) school, the A.G.B.U. Lazar Nadjarian-Calouste Gulbenkian Armenian Central High School (Լազար Նաճարեան), the Cilician (Giligian) (Կիլիկեան) Armenian High School, the Mekhatarian (Մխիթարեան) school and others.

For Haleb Armenians, their homely and lovely community life is best illustrated through the unfolding of the academic year. We witness the buses of the Armenian schools, each bearing in large Armenian characters the name of the school, crisscross the city from one neighborhood to next, traversing the thoroughfares of the city collecting the students to bring them to school.

Throughout that season I remain overwhelmed by a burst of emotions at the scene. 
Our schools are much like beehives, where every morning bees enter and work diligently to produce honey. The Haleb honey is just that, authentic and unadulterated. We have always shared our honey generously with our blood relatives overseas. Our honey is sufficient for all. Diaspora communities, big or small, have their schools, in Istanbul, Beirut, Tehran, Cairo, Athens, Marseilles, Paris, Los Angeles, Montreal, Sydney, and Buenos Aires. I will muster the courage and state that the Armenian schools in these cities cannot possibly compete with ours in imparting to their students an Armenian education. Can you possibly name an Armenian Diaspora high school that can equal the Karen Yeppe Jemaran? Could you point to any other Armenian Diaspora high school that had the same pre-Civil War enrollment of 1,400 students we had at the A.G.B.U. Nazarian-Gulbenkain Central High School?

Speaking Armenian in schools, however, changed these days, is still predominant among our students even out of school.  
Some may claim that the Education Ministry of Syria has curtailed the number of classes in the Armenian language. 
In my modest opinion, that allegation is not devoid of lapses in judgment. The Armenian language and literature have always maintained their rightful place in the overcrowded curriculum of our schools. These subjects are properly taught with much care. We have some schools that have voluntarily abrogated the educational privileges granted to them and have curtailed the number of such classes or have completely eliminated some. It would be unproductive to dwell on this phenomenon now.

The raging destructive war in Syria is testing the Armenian schools in ways they have not been tested before. Their very existence is at stake, especially due to the economic collapse. The situation is alarming and its consequences dire. It is vital to assist the Haleb Armenian schools financially so that they, as the beehives of the community, continue to produce honey.

4. An Armenian Diaspora Treasure Chest.

Let us take a rapid trip through the Armenian neighborhoods of Aleppo and visit our social clubs. We will find the names of these clubs in a bilingual inscription at their entrances: Aram Manougian People’s Home, A.G.B.U. Tekeyan Cultural Association, Kermanig-Vasbouragan Cultural Association, Ourfa Compatriotic Cultural Association, and tens of others such associations and social clubs.

All of these associations have extended an open arm to embrace our Armenian compatriots who, having graduated from the local Armenian schools, come to socialize under their roofs to maintain their umbilical cord with their nation. The denominational affiliation and the political partisan leaning of the person do not matter, neither do the types of interest a person has for there is an Armenian association and a social club for the person.

Do you like to sing? Then come and join the Hamzakayin’s “Zvartnots” choir.

Do you have acting talents? Then A.G.B.U.’s “Atamian” theatrical group or “Zavarian” will be welcoming you.

Are you interested in dancing? There are two to three dance groups for you.

Is your interest to serve the Armenian literature? Then you may join the Syrian-Armenian Writers’ group monthly meetings.

Are you interested in or do you want to hone your skills in painting or photography? You may join “Arshile Gorky” or “Sarian” art academies.

Are you athletic? Knock H.M.E.M’s door and it will be open for you.

Are you a scout or do you like to bring your child as one? You have the options of having your children to tough it out with excursions and camps organized by H.M.M’s or H.M.E.M’s athletic clubs.

Do you want to contribute to the current youth movements? Syrian Youth Association and Dkhrouny clubs are there for you. 

Are you interested in preserving your grandparents’ heritage? Among many, you have the option to join, Marash, Kilis, Dikranagerd, Zeytoun, Daron, Ourfa compatriotic organizations.

Are you interested to render social services? The Syrian Armenian Relief Organization might be the place for you.

Haleb Armenians often have to choose from the many concurrently ongoing events. All these events take place in splendid social halls that we, as a community own, the likes of which other local organizations do not have. Our halls get filled to capacity.

In a city of 4-million residents, we as Armenians, present a unique communal picture. The non-Armenian communities with whom we co-habit have not been able to build what we have built and hence do not have the means to offer to their community what we can. That is why Haleb has become the ideal community to preserve the Armenian heritage where an Armenian is born as one and is interred as one.

No wonder the Haleb communal life stirred the imagination of the eminent writer  Dzarougian who penned his recollection in “Dreamy Haleb”. The newly appointed director of the AMAA (Armenian Missionary Association of America) Zaven Khanjian was born and raised in Haleb. He also penned his memoirs in the recent "Aleppo, First Station" about growing up in the city. Undoubtedly, the Aleppo Armenian community is the “Little Armenia” of the Diaspora, even though it has not been named so in an official capacity.

Indeed, the Armenian Diaspora has all the reasons to be alarmed by the ongoing war in Syria whose consequences may be disastrous to the once-thriving Armenian community of Aleppo and by extension to the beehive it was that provided bees and honey to the other Diaspora communities.