A Hero in its Own Right

Krikor Kradjian

Krikor Kradjian reported this story from Yerevan where he has been staying lately. I have attached the original story I translated. Vahe H. Apelian.

The heroic deeds of the Armenian soldiers and volunteer combatants will be talked about and told for a long time. 

This one is just one of such heroic stories but its hero is man’s best friend, a pooch, named “Johnny”.

During one of the heavy bombings in the second week of the war, freedom fighter and volunteer combatant Romik Aghekian heard voices from an uninhabited house in ruins. Thinking that there might be wounded people under the rubble, he went to the house and hurriedly removed the piles of stones and planks. To his surprise a dog appeared. It was probably abandoned by its master fleeing the war zone in a hurry.

Romik rescued the dog and took it to one of the trenches of his unit. His comrades-in-arms first complained about bringing an unfamiliar and an abandoned dog there. But in a few days, the friendly and affectionate dog won everyone's sympathy.

Romik named the friendly Fido, “Johnny”.

Sarine, Krikor Kradjian's niece, with Johnny

“Johnny” remained on the front line for about a month and took part in the military operations. Surely, you might wonder, how did it take part? Surprisingly, every time the enemy batteries readied; the clever dog sensed the upcoming bombing, left the trench and ran to the shelter, where it barked so that its new owner and his comrades-in-arms too would come and take shelter. Thus, Johnny very often saved the lives of the boys.

 During one of the last days of the war, Romik was severely wounded. His comrades-in-arms gave him first aid and then drove him to the hospital in a  transport vehicle for the wounded. "Johnny" tried very hard not to leave his new master and stay with him, but to no avail. The faithful dog started running and chasing the departing vehicle in vain and when it realized that it would have been impossible for it to reach the vehicle, the pooch cleverly sneaked and hid itself in the truck in which some of Romik's comrades-in-arms were sitting to follow and assure the safe transportation of their wounded comrade-in-arms to the hospital.

Courtesy Krikor Kradjian

The vehicle transporting Ramik and the truck that followed it crossed the Lachin corridor to Goris, from there to Sisian, and finally to Yerevan. Throughout that long drive, stretching over 300 kms, "Johnny" remained guarded, silent and hidden until they arrived at the Republican Hospital No. 1, where Romik underwent surgery and lost his left leg. Throughout the operation and Ramik’s ensuing recovery, “Johnny” waited impatiently day and night, at the entrance to the reception, for the news of Ramik’s recovery.

When Romik's relatives informed him of “Johnny”'s devotion, Romik pulled himself, and with the doctor's permission and the assistance of his friends, he sat on a wheelchair and was driven outside to pat his faithful dog and assure it that all is well and that he is healthy.

Many of the hospital's current attendees, as well as doctors, nurses and staff, have taken a liking of  the faithful cannine.  It appears it waits for the recovery of its rescuer and new master, Romik, so that he will come out of the hospital and they will go home together.

 

Courtesy Krikor Kradjian

Պատերազմէն ետք երկա՜ր ժամանակ պիտի խօսուի ու պատմուի հայ զինուորի եւ հայ կամաւորի հերոսական արարաքներուն մասին:

Այս մէկը, հերոսական պատմութիւններէն մէկն է միայն որու հերոսը... շուն մըն է՝ «Ճոնի»-ն:

Պատերազմի երկրորդ շաբթուայ ծանր ռմբակոծութիւններէն մէկուն, ազատամարտիկ- կամաւոր Ռոմիկ Աղեկեանը անմարդաբնակ փլատակ տան մը մէջէն ձայներ կը լսէ: Մտածելով, որ վիրաւոր անձեր կրնան ըլլալ,, կը սկսի հապճեպ հեռացնել կուտակուած քարի եւ տախտակի բեկորները: Եւ ի զարմանք, կը յայտնուի շուն մը, հաւանաբար լքուած, հապճեպ կերպով պատերազմի գոտիէն փախչող իր տիրոջմէն:

Ռոմիկ կ՛ազատէ շունը եւ կը տանի զայն իր զորաբաժնի խրամատերէն մէկուն մէջ: Զինակից ընկերները նախ դժգոհութիւն կը յայտնեն անծանօթ-անտէր շուն մը բերելուն համար: Քանի մը օր ետք, մարդամօտ եւ բարի շունը կը սիրաշահի բոլորին համակրանքը:

Ռոմիկ զայն կ՛անուանէ «Ճոնի»:

Մօտաւորապէս ամիս մը «Ճոնի»-ին կը մնայ ճակատային գիծին վրայ եւ կը մասնակցի զինուորական գործողութիւններուն: Անշուշտ պիտի հարցնեք՛ թէ ինչպէ՞ս:: Զարմանալիօրէն ամէն անգամ որ թշնամի մարտկոցներ ռմբակոծման պիտի սկսին, խեքացի շունը նախզգալով կը ձգէ խրամատը եւ կը վազէ պաշտպանուելու ապաստարան ուրկէ հաչոցով կը զգուշացնէ իր նոր տիրոջ եւ զինակիցներուն, որպէսզի իրենք ալ գան ու պաշտպանուին: Այսպէս, «Ճոնի»-ն շատ յաճախ կը փրկէ տղոց կեանքը: Պատերազմի վերջին եւ դեժ  օրերէն մէկուն, Ռոմիկ ծանր կերպով կը վիրաւորուի: Զինակից ընկերները, նախնական օգնութիւնը կատարելէ ետք, հիւանդատար ինքնաշարժով կը քշեն դէպի հիւանդանոց: «Ճոնի»-ն շատ կը փորձէ չլքել իր նոր տէրը եւ հետը մնալ, սակայն անօգուտ: Հաւատարիմ շունը երկա՜ր կը վազէ եւ կը հալածէ հեռացող  հիւանդատարը եւ երբ կը տեսնէ թէ անկարելի է հասնիլ ինքնաշարժին, խելքը կը գործածէ եւ գաղտագողի կը մտնէ այն բեռնատար ինքնաշարժին որու մէջ տեղ գրաւած էին Ռոմիկի զինակիցներէն ոմանք, որոնք մտահոգ իրենց ընկերոջ վիճակով կը հետեւէին վիրաւորին:

Մարտակերտէն Լաչինի միջանցքէն դէպի Գորիս, անկէ Սիսիան եւ վերջապէս Երեւան երկար ճանապարհը՝ երեք հարիւր հիսուն քիլոմեթր , «Ճոնի» կը մնայ պահուըտած եւ լուռ մինչեւ հասնին Հանրապետական թիւ մէկ հիւանդանոց:

Ռոմիկ կ՛ենթարկուի վիրաբուժական գործողութեան եւ կը կորսնցնէ իր ձախ ոտքը: Իսկ շնիկը ընդունարանի մուտքին, գիշեր ու ցերեկ անհամբեր «լուրի» կը սպասէ:

Երբ Ռոմիկի բարեկամները տեղեակ կը պահեն զինք «Ճոնի»-ի նուիրուածութեան մասին, որոշ չափով ինքզինք գտնելէ ետք  եւ բժիշկին արտօնութեամբ ան կառքի վրայ նստած կու գայ իր հաւատարիմ շունը տեսնելու, շոյելու եւ վստահեցնելու, որ լաւ եւ առողջ է:

Ներկայիս հիւանդանոց այցելողներէն շատեր ինչպէս նաեւ բժիշկներ, բուժքոյրեր եւ անձնակազմ, բոլորին սիրելին է «Ճոնի»-ն: Կ՚ապրի այն յոյսով, որ իր ազատարար եւ նոր տէրը՝ Ռոմիկ ապագինած դուրս պիտի ելլէ հիւանդանոցէն եւ միասին երթան տուն:

Courtesy Krikor Kradjian

 

 

Տխուր Լուրեր Բարեկամէս

Վահէ Յ Աբէլեան

Բարեկամս է որ կը գրէ Երեւանէն՝

«Աշխարհի տարածքին հազարաւոր հայկական եկեղեցիներէն՝ Հայաստանի, արեմտեան հայաստանի, Պոլսոյ, միջին արեւելեան երկիրներու, Եւրոպայի տարածքի, Ամերիկեան աշխարհամասի ... ամենէն խորհրդաւոր, այս օրերուն տխուր եւ ճնշիչ եկեղեցին Երեւանի Գրիգոր Լուսաւորիչ մայր տաճարն է։

«Տէր ողորմիայ»-ի մեղմ երաժշտութեան ներքեւ մարդիկ երկիւղածութեամբ, երբեմն ժամեր նստած կամ ծունկի եկած, արցունքոտ աչքերով կ՚աղօթեն։ Ոմանք սեւերած խորանին, աչքերը բաց կը դիտեն, ուրիշներ լաւ մը լալէ ետք հոգեպէս հանգչած, ետ-ետ քայլերով դուրս կու գան։

 

Հիմա ըսէ՚ք, ինչպէ՞ս չհուզուիլ

Չկան բառեր բացատրելու մեր վիճակը։

Վէրքը այն խորն է որ կը կարծեմ մի միայն ժամանակը կրնայ բուժել կամ ...

Մեր սերունդը կարելի է կոչել «կորստեալ սերունդ»։ Մինչեւ Սեպտեմբեր 27-ն կը կարծէի ըլլայ մեր երազներու իրականացման սերունդէն։

Ինքզինքս բախտաւոր նկատած էի Հայաստանի անկախութեան ականատես եղած ըլլալուս։ շատեր անցած-գացած են առանց տեսած ըլլալու եռագոյնը ՄԱԿ-ի շէնքի վերեւ, հզոր հայկական բանակ, պետականութիւն, դրամանիշ, լսած ըլլալու «մեր հայրենիք ազատ անկախ...»։

Յուսամ յաջորդ սերունդները աւելի լաւը կ՚ապրին եւ կը տեսնեն։»

Իսկ ես կը պատկերացնեմ որ ժամանակն է որ մենք ալ մեր կարգին մեր օրհնութիւնները փոխանցենք մեր յաջորդ սերունդներուն այնպէս ինչպէս ըրին Յովհաննէս Թումանենաին նախնիկներ՝ «ապրե՛ք երեխեք, բայց մեզ պէս չապրե՛ք»։ 

 

ՀԻՆ ՕՐՀՆՈՒԹՅՈՒՆ

 

Կանաչ, վիթխարի ընկուզենու տակ,

Իրենց հասակի կարգով, ծալպատակ,

Միասին բազմած,

Մի շըրջան կազմած,

Քեֆ էին անում

Եվ ուրախանում

Մեր հըսկա պապերն ու մեր հայրերը՝

Գյուղի տերերը։

 

Մենք, առույգ ու ժիր գեղջուկ մանուկներ,

Երեք դասընկեր,

Նըրանց առաջին գըլխաբաց կանգնած,

Ձեռքներըս խոնարհ սըրտներիս դըրած,

Զի՜լ, ուժեղ ձայնով նըրանց ըսպասում―

Տաղ էինք ասում։

Երբ զըվարթաձայն մեր երգը լըռեց,

Մըռայլ թամադեն բեխերն ոլորեց,

Նըրա հետ վերցրին լիք բաժակները

Բոլոր մեծերը

Ու մեզ օրհնեցին. ― «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,

Բայց մեզ պես չապրեք...»

 

Ժամանակ անցավ, նրանք էլ անցան,

Զըվարթ երգերըս վըշտալի դարձան.

Ու ես հիշեցի մեր օրը լալիս,

Թե մեզ օրհնելիս

Ինչու ասացին. — «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,

Բայց մեզ պես չապրեք...»

 

Խաղաղությո՜ւն ձեզ, մեր անբա՛խտ պապեր,

Ձեզ տանջող ցավը մե՛զ էլ է պատել։

Այժըմ, տըխրության թե քեֆի ժամին,

Մենք էլ՝ օրհնելիս մեր զավակներին՝

Ձեր խոսքն ենք ասում. ― «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,

Բայց մեզ պես չապրեք...»

 

The Upper Floor (Vernatun / Vernadoun)

Vahe H. Apelian

I post this picture courtesy of  Facebook group called Դիմատետրի Մտքի Բարեկամներ (Facebook Friends of the Mind), which is administered by George Ambardjian. The characters in the picture were identified there. The information I posted about each person depicted in the painting is mostly from the Wikipedia. I used either the Eastern or the Western Armenian phonetic transliteration. 

The painting is attributed to Dimitry Nalbandyan (Դմիտրի Նալբանդյան). He was a Soviet Armenian painter People’s Artist of the USSR, member of the USSR Academy of Arts, Hero of Socialist Labor, twice winner of Stalin Prize. He was born  on September 15, 1906 in Tibilisi, Geogia and died on July 2, 1933 in Moscow, Russia. 

The painting is titled Vernadoun (Վերնատուն), which literally means the upper floor.

The eminent man of letters Hovhannes Toumanian founded a literary club in 1899. The members of the club met in the Toumanyan’s apartment, which was located at 44 Behrutyan Street, Tbilisi (Georgia), on the fourth floor, whence the name of the gathering came to be known as Vernatun (Vernadoun). The term is still used to this day in reference to meeting by prominent persons for a cause be it literary or political.

The members of the get together met once or twice a week and socialized. During these meetings, these great men of letters read and discussed the works of new and classic authors of Armenian and world literature, as well as presented their own literary works for general criticism.

The Vernatun existed for the next seven to eight years and ceased to exist at the end of 1908. The gathering became the cornerstone of the "Caucasian Society of Armenian Writers", which was founded in 1922, with Hovhannes Toumanian as its president.

The painting is the artist’s rendering of some of the notables in Armenian history who met in Hovhannes Toumanyan’s house. Not all who attended the get together in the Toumanian’s upper floor apartment were always men of letters. It is claimed that General Antranig attended also whenever he was in Tbilisi. It is also said that he was a superb raconteur and mesmerized his audience.

The following are depicted in the painting.

1. ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՍՊԵՆԴԻԱՐՅԱՆ (ALEXANDER SPENDIARYAN)

Born on November 1, 1871 in Kakhovka, Ukraine

Died on May 7, 1928 in Yerevan, Armenia

Alexander Afanasyevich Spendiaranov was a Russian and Soviet composer, conductor, founder of Armenian national symphonic music. 

2. ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՇԻՐՎԱՆԶԱԴԵ (ALEXANDER SHIRVANZADE)

Born on April 18, 1858 in Sirvan, Azerbaijan

Died on August 7, 1936, Kislovodsk, Russia

Alexander Movsisian, better known by his pen name Alexander Shirvanzade, was  an Armenian playwright and novelist.

3. ԳևՈՐԳ ԲԱՇԻՆՋԱՂՅԱՆ (GEVORG PASHINJAGHIAN)

Born on  October 28, 1857 in Sighnaghi, Georgia

Died on October 4, 1925 in Tbilisi, Georgia

He was an Armenian painter who had a significant influence  on Armenian landscape painting.

4. ՎԱՀԱՆ ՏԵՐՅԱՆ (VAHAN TERIAN)

Born on January 28, 1885 in Tiflis Governorate

Died on January 7, 1920 in Orenburg, Russia

Was an Armenian poet, lyrist, and public activist. He is known for hos sorrowful, romantic poems, the most famous of which are still read and sung in their musical versions.

5. ՂԱԶԱՐՈՍ ԱՂԱՅԱՆ (GHAZAROS AGHAYAN) 

Born on  April 4, 1840 in Tiflis Governorate

Died on July 20, 1911 in Tbilisi, Georgia

He was an Armenian writer, educator, folklorist, historian, linguist and public figure.

6. ԴԵՐԵՆԻԿ ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ (TERENIG DEMIRCHIAN) 

Born on February 6, 1877 in Tbilisi

Died on December 6, 1936 in Yerevan.

He was an Armenian writer, novelist, poet, translator, and playwright

7.ՊԵՏՐՈՍ ԱԴԱՄՅԱՆ (BEDROS ADAMIAN)

Born on 1849, Constantinople (Istanbul), Ottoman Empire

Died on June 3, 1891, Constantinople (Istanbul), Ottoman Empire

He was an outstanding Armenian actor, poet, artist and pubic figure. According to Russian critics his interpretation of Hamlet and Othello put Adamian’s name among the best tragedians of the world.

8. ՎԱՐԴԳԵՍ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ (VARTGES SURENIANTS)

Born on February 27, 1860 Akhaltsikhe, Georgia

Died on April 6, 1921, Yalta

He was an Armenian painter, sculptor, illustrator, translator, art critic , and theater artist. He is considered the founder of Armenian historical painting. His paintings feature scenes from Armenian fairy-tales and various historical events.

9. ՄԱՐՏԻՐՈՍ ՍԱՐՅԱՆ (MARDIROS SARIAN) 

Born on February 28, 1880 in Nakhichevan-on-Don, Russia

Died on May 5, 1972 in Yerevan, Armenia 

He was an Armenian painter, the founder of modern Armenian national school of painting.

10. ԵՂԻՇԵ ԹԱԴևՈՍՅԱՆ, (YEGHISH TATIOSSIAN)  (1870-1936)

Born on September 14, 1870, in Vagharshabad (Armenia) 

Died on January 27, 1936,  in Tblisi, Georgia 

He was a famous Armenian landscape painter. This year (1920) the Armenian government celebrated the 150the anniversary of his birth.

11. ԿՈՄԻՏԱՍ (KOMIDAS) 

Born on October 8 1869 in Kutahya, Turkey 

Died on October 22 , 1935 Villejuif, France

He was an Armenian priest, musicologist, composer, arranger, singer and choirmaster who is considered the founder of the Armenian national school of music. He is recognized as the one of the pioneers of the ethnomusicology.

12. ՍՏԵՓԱՆ ԼԻՍԻՑՅԱՆ (STEPAN LISITSYAN)

Born on October 4, 1865, Tbilisi, Georgia

Died on January 4, 1947, Yerevan, Armenia 

He was an Armenian historian, translator, pet an public figure.

13. Ավետիք Իսահակյան (AVETIK ISAHAKYAN) 

Born on October 30, 1875 in Gyumri, Armenia

Died on October 17, 1957 in Yerevan, Armenia

He was a prominent Armenian lyric poet, writer, and public activist.

14. ՀԱԿՈԲ ՀԱԿՈԲՅԱՆ (HAKOB HAKOBYAN)

He was born on May 29, 1866, in Tblisi

Died on December 13, 1937 in Tbilisi, Georgia

He was a poet, translator and an influential writer. 

15. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ (HOVHANNES TOUMANYAN) 

Born on February 10, 1869, Lori Province, Armenia

Died on March 23, 1928 in Moscow, Russia

He was an Armenian poet, writer, translator, and literary and public activist. He is the national poet of Armenia. Tumanyan wrote poems, quatrains, ballads, novels, fables, and critics and journalistic articles.

Note: I would like to thank Paris Erganian for noting my error and correcting the biographical information about Hagob Hagobyan/Hagop Hagopian), 10/21/2021.

The Possible Demise of a Promise

Vahe H. Apelian

 

The finest moment of my Armenian experience is the possibility of the promise Nikol Pachinyan led Velvet Revolution projected. It remains the high point of my Armenian life but it appears that it is on the verge of dying, not due to faults of its own. After all, the movement is still in its infancy to render such a judgement. It took seventy years for the Lenin led revolution to implode and fragment. While the forces the Velvet revolution unleashed in Armenia in way empowering the average citizen most likely will not die, or should not die, but its leader Nikol Pachinyan, the onetime imprisoned journalist who ascended to the apex of the political establishment in Armenia as its Prime Minister, is under pressure to resign from his post. His resignation surely will adversely affect the revolution or the movement he led.

Governments tend to resign after such catastrophic defeat Armenia experienced in its grossly asymmetrical war against Turkabaijan NATO trained and equipped forces after valiant and heroic resistance for 44 days. In 1967, President Nasser offered his resignation to a stunned, muted and subdued nation after the Egypt’s defeat in the 1967 Six Days war against Israel but the Egyptians overwhelmingly rejected his resignation. PM Pachinyan has not yet presented his and hence his government’s resignation but calls for his resignation came about almost right after the PM signed the dictates to end the war.

A coalition of 17 political parties led by ARF is demanding the resignation of the PM. Frankly speaking I was surprised to read that there are so many political parties in Armenia. After all, the 17 political parties do not represent all the political parties in Armenia.  As far as I know a political party in Armenia is an organization that has to meet some criteria to be recognized as a political party because it will be privileged to vie for power through election. Under the parliamentarian system, Armenians do not vote for individuals but vote for political parties and  their coalitions. I wondered if all these political parties are such legally privileged entities as a political party or some of which simply is an assembly of like-minded people with names such as “Apricot Country“ Party. 

A national salvage front is expected to emerge to take over the governance. While the PM Pachinyan led government may resign but the My Step movement is  very much alive and has its supporters who would not want to be excluded from the deliberation for a national salvation leadership. The current 17 political parties that form the opposition  opposition are united in demanding the resignation of the PM but they have not expressed any unity as to who they will they choose to fill in the vacated seats in the government and what will their agenda be. Naturally shifting alliances will emerge and I would not be surprised to see the opposition break apart at its seams as the backdoor negotiations take place over the individuals who will be occupying the vacant seats. 

The best scenario I envision is to temper the current emotions by having the leaders of the opposition parties and government direct their members and the public at large to refrain from hurling adjectives to each other that enflame emotions further and serve no other purpose. The two catholicos may also intervene to quell the emotions.  Once emotions are in control and people feel safe and secure,  a national referendum  or a new election may take place to have the people choose between the current nationally elected government and a new salvation government that will take over governance and engage in coming to terms with the trileteral agreement signed by the representatives Armenia, Azerbaijan and Russia to end the Artsakh war. Or, even reject it, if the salvation front government feels it is empowered to do so.

I would like to draw attention to another aspect that I find missing in the quest to have a new leadership emerge in Armenia and that is the Armenia and Diaspora relations. In my view the the Nikol Pachinyan led Velvet Revolution, or the Movement if you will, should anyone have a reservation calling the historical event as a revolution, brought a new and a fresh air  to the Armenia and Diaspora relations. Armenia Fund which was experiencing overt reservations found a revival. For the very first time I saw Armenia and Diaspora relations as well and as energized. It remains to be seen whether a new government in Armenia will be able to maintain the momentum or whether Nikol Pachinyan led government will, as post war stark realities sink in. I remain cautiously optimistic. 

"Traitor" and "Treason" In Abundance

 Vahe H. Apelian

 

More than fifty years have come and gone by since I started my Freshman classes in  the American University of Beirut. Surely much has changed in the curriculum. It was rather simple in my days when the students studied arts and sciences for the first two years.  That is how I ended up taking a course in psychology 101 and another course in sociology 101. The number 101 had also become a metaphor for being a beginner or a novice.

Two important social phenomena have stayed etched in my memory from my sociology class. One is the strange phenomenon of Stockholm Syndrome, of which I have written recalling my maternal grandmother’s favorable recollection of the Turkish gendarmes that accompanied their caravan from Kessab on route to their resettlement that never came. 

The other was the influence of language on social norms and perceptions.

The aftermath of the second world war brought much change in the deeply conservative and tradition bound Japanese society. Sociologists wanted to study the post war perceived social change. Two sets of questionnaires were prepared, one in Japanese and the other in English and were administered to two groups of Japanese college students who we were statistically similar in age and in gender. The outcome of the study indicated that the group of the students who had the test administered to them in English exhibited a more liberal social attitude and norms than their fellow student who had taken the test in Japanese. The latter revealed still holding on to traditional Japanese social norms. 

This and such studies indicated that language has a bearing on our societal perception. 

Is it not that obvious for us who are mostly bilingual that language plays such a definitive role ? I have often heard from our sons saying “Dad, I love you.” My father passed away over a decade ago. I could never tell him in Armenian, “Հայր, ես քեզ կը սիրեմ, Dad, I love you.” I bet he would have felt extremely unconfortable hearing it if, in the highly unlikely event, I would have verbalized to him the same in Armenian, “Hayr, yes kezi shad ge serem!!!”.  

Why do I bring this point? Lately postings in Armenian in social media are inundated with the words traitor and treason. It has become rather common place to read a posting referring to the PM Pachinyan as a traitor and his government engaged in treason. Somehow calling an Armenian traitor and characterizing an event  engaged by an Armenian treasonous seem to be rather easily said by Armenians; and it has escalated to a level that is beyond being bearable.

Is the PM Pachinyan a traitor and did his government engage in treason?  

In the end, the perception that the PM Pachinyan is a traitor and his government committed treason is in the eyes of the "beholder" and damned be the presumption of innocence until proven guilty in the courts of the law. 

Ձայներ Հնչեցին Երեւանէն

Դիմատետրին մէջ եղած տեղադրութիւններ ժամանակի ընթացքին շատ հաւանաբար պիտի կորսուին կամ ջնջուիմ։ Կցած եմ  Արցախեան պատերազի դադրեձումէն - 10.10. 2020 - անմիջապէս ետք՝ երեւանէն հնչած Կարգ մը ձայները։

 

Ռաֆֆի Տուտագլեան

ՀԵՐԻՔ Է, ԲՈԼՈՐԴ ԱԼ

«Ահաւոր է, ահաւոր է մեր երկրի քաղաքական բանավէճի մակարդակը: Հայաստանն ու Արցախը ծայր աստիճան բարդ խնդիրներու առջեւ են, հազարաւոր գաղթականներ, պատերազմէն կոտրտուած բանակ, տնտեսական դժուարութիւններ, կովիդի ահագնացող թիւեր, եւ այս բոլորին մէջ՝ մէյ մը դիտեցէք իշխանական եւ ընդդիմադիր շրջանակներու բանավէճի մակարդակը: Փողոցային հայհոյանքներէ, դաւաճանական փոխադարձ մեղադրանքներէ, սպառնալիքներէ եւ փոխադարձ ամբաստութիւններէ անդին չանցնիր... Ա՞յս եք դուք, հայ ժողովուրդի քաղաքական էլիտա կոչուածներ:

Ճգնաժամի ամէնէն սուր ժամերուն, ա՞յս է քաղաքական դիսկուրսի մակարդակը: Երկուստեք կիրքեր հրահրելով, սուտ եւ իրաւ լուրեր տարածելով որո՞ւն վստահութիւնը կը փորձէք շահիլ: Վերջ դրէք այս իրավիճակին եւ վենտեթայէն անդին անցնելով քաղաքական լուրջ քննարկումներու սկսեք:

Ձեր այս ընթացքով անտէր ժողովուրդին ցաւն ու յուսախաբութիւնը, անզօրութիւնն ու հիասթափութիւնը աւելի ու աւելի կը խորացնէք:

Շուտով ոչ թէ Արցախէն, այլ Հայաստանէն պիտի սկսին փախչիլ հայերը: Յոյս փնտռեցէք, կեանք փնտռեցէք: Փորձեցէք խաւարին մէջ մոմ մը վառել, լոյս սփռել: Կարողութիւնը չունի՞ք: Հեռացէք ձեր աթոռներէն եւ հրապարակէն, իշխանաւոր ըլլաք թէ ընդդիմադիր...»

ՀԵՐԻՔ Է, ԲՈԼՈՐԴ ԱԼ:

***

Յակոբ Չոլաքեանէն

«ԾՈ, ԱՅՍ Ի՛ՆՉ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԵՂԱՆՔ ՄՆԱՑԻՆՔ ...

“Ես իմ ժողովուրդս կը փնտռեմ..., սա ամբո՞խն է, սա իմ անունովս խօսող մարդի՞կն են, ծո, ես ե՞ս եմ... Ո՞վ է դաւաճանը, հազար-հազար բերանէ իրարու հասցէին ՛՛դաւաճան՛՛ կը պոռանք , ակռայ կը սրենք, կը սպառնանք... Բոլո՛րս դաւաճան ենք, անամօ՛թ, անպատկա՛ռ.. Տակաւին անթաղ մնացած զոհերը որո՞ւնն են, այդ մեր անուշ-անուշ տղոց, մեր բոլոր սերունդներէն ամենալաւ սերունդին է՛ն աղուոր տղոց դիակները դեռ մէջտեղ են...ըսէք, որո՞ւնն են...: Աղէտ ապրեցանք, Աղէտ է, ինչո՞ւ դրօշները գոնէ մէկ շաբաթ չեն խոնարհիր, ինչո՞ւ իրարու մօտենալով չենք լար, չենք ապաշխարեր մեր զզուելի կեցուածքներուն համար, մայրերուն արցունքներուն առջեւ չենք վառիր, մրրկիր, մեղայի գար մեր տղոց շիրիմներուն վրայ , ներողութիւն խնդրեր իրարմէ, ցաւակցիր իրարու ու յետոյ՝ ելլել բան մը փրկելու համար: 

Ըսի՝ ՛՛Դեռ վարագոյրը չէ իջած. շարուակեցէք՛՛; 

Կա՛մ խելքի կու գանք, արդար ճիգով ոտքի կը կանգնինք՝ իրարու թեւ ու թիկունք եղած, որ արար մըն ալ դիմանանք ու վարագոյրը բաց պահենք յաջորդին համար, 

կա՛մ այսպէս անամօթաբար կը գզուըրտուինք, մինչեւ որ մեր ոտքի տակի այս պատառ մը հողն ալ սահի երթայ, ու վարագոյրը իջնէ այս ինքնասպանութեան պատմութեան վրայ:

Ծո, դուք անէծքին չէ՞ք հաւատար, անէծքը այսպէս չէ՝ հապա ինչպէ՞ս կ'ըլլայ...»

***

Աբօ Պողիկեանէն

ԿԱՐԾԵՍ ՄՈՌՑԱԾ ԵՆՔ, ՈՐ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ՎԵՐՋԱՑԱԾ ՉԷ,

« կը դատապարտեմ իշխանութիւնն ալ ընդդիմութիւնն ալ. մեր մերկութիւնը ցոյց կու տանք աշխարհին, մանաւանդ մեր թշնամիներուն. կարծես մոռցած ենք, որ պատերազմը վերջացած չէ, կարծես վստահած ենք ուրիշին, որ մեր սահմանները կը պաշտպանուին ու մենք կրնանք իշխանական կամ ընդդիմադիր խաղեր խաղալ։»

***

Յակոբ Չօլաքեան

ԻՆՉՈ՞Ւ, ՉԷԻ՞Ք ԳԻՏԵՐ

«Ինչո՞ւ, չէի՞ք գիտեր, հարիւր տոկոսով, որ այսպէս պիտի ըլլայ, երբ թշնամին առիթը գտնէ, ու այդ ատեն՝ չէի՞ք գիտեր, որ մենք խուճապահար պիտի պարպենք մեր հայրենիքը, պիտի լքենք մեր տունն ու տեղը, մեր մշակութային հարաստութիւնները, ինչպէս պարպեցինք Վանը, Կարսը եւ մնացեալը...Մենք չստորագրեցի՞նք Պաթումի եւ Ալեքսանդրապոլի խայտառակութիւնները եւ հիմա՝ ասիկա...Մենք չէի՞ք գիտեր... Ինչո՞ւ, հիմա՞ գիտցանք, թէ ի՛նչ կ՛ըսէ թուրքը, խուլ ու կո՞յր ձեւացանք Թուրքիոյ մամուլին, հեռատեսիլին, պաշտօնական յայտարարութիւններուն հանդէպ...: Չարե՞նց պիտի ունենայինք գիտնալու համար, թէ ի՛նչ է մեր վիճակը եւ ի՛նչ պէտք է ընել...: Այո՛, ցեղասպանութիւն, բայց միթէ մենք նոյնքան ինքնասպանուող ազգ մը չդարձա՞նք 1890-ականներէն ի վեր...: Մեր պատմութենէն ու ներկայէն մէկ բան սորվեցանք, որուն այնքան հաւատարիմ ենք.- Յարատեւ կռիւ մենք մեզի դէմ : Դեռ վարագոյրը չէ իջած: Շարունակեցէ՛ք:»

 

 

 

 

Post November 10, 2020: What Does the Turkish Media Say?

The attached is my translation of Levon Sharoyan posting  on his Facebook page today, November 12, 2020. He titled it “ May I Ease Your Pain, Dear Artsakh” “Ձաւդ Տանեմ, Արցախ Սիրելի”. The original posting is embedded. Vahe H. Apelian  

 

"As a nation, we live in one of the saddest, most frustrating, and most dangerous periods of our history in the last hundred years. Artsakh is almost emptied of Armenians. It seems it has irreversibly become a foothold for Turks and Azeris. Already everyone knows that during the past weeks, perhaps months, a terrible conspiracy was “cooked” by the Baku-Ankara-Moscow trio and imposed on Armenia on November 10. Turkey and Azerbaijan are jubilant.

About an hour ago (November 12, 2020), the Arabic section of the Turkish state-run broadcaster covered the recent events in Karabakh. The three participants analyzed the situation and clarified Turkey's views, which clearly showed what a long and consistent diplomatic and military efforts Turkey had vested to “swallow” Artsakh. I present to my readers a bunch of confirmations made from the media.

- “Turkey's role in this victory was simply the key. We were the ones who trained the Azeri army. We were the ones who equipped it with modern equipment. We will no longer feel the need to keep this a secret.”

- “In this glorious victory by Azerbaijan, we can say that President Putin also stood by the Azeris. We are thankful for his fair role.”

- “According to the agreement on November 10, in a few days, the Armenian occupation forces will leave the Agdam region forever. Soon 150 thousand former residents of Agdam will return to their homes and thus the region will regain its native Azeri character.”

- “Nakhichevan will take a deep breath henceforth! From now on, Turkey will have a land connection and a bridge with its brother Azerbaijan from Kars and Nakhichevan. This vital corridor will open the way we longed for to reach to our Turkic-speaking countries of Central Asia.”

- “If Armenia tries not to implement the signed agreement, it will be hit very hard on the head with a joint Russian-Turkish fist. Let them have no doubt about this.”

- “Tomorrow, Friday, a large Russian military delegation will arrive in Ankara to discuss with us the details of the unwavering application of the November 10 agreement. Already yesterday, the defense ministers of our two friendly countries signed a memorandum (via an internet meeting), according to which Turkey is setting up a joint monitoring body with Russia to monitor the security situation in Karabakh. We will be allowed to have drones to curb possible illegal movements of the Armenians.” 

- "Pashinyan will most likely leave his seat. The new Armenian government must be a government "sponsored" by Turkey."

- “Karabakh must be rebuilt by Turkish businessmen. We have developed serious programs in this regard. Of course, Karabakh Armenians will also be allowed to come and live there as full citizens of Azerbaijan. They will see that under the auspices of the Azeri state, they will feel much calmer and happier than under the shadow of Yerevan.”

*****

I will not continue quoting anymore. Does the Armenian diplomacy or even the Armenian public have lessons to learn from all this, from all that has happened and will happen? »

L. SHAROYAN

 

 

ՑԱ՛ՒԴ ՏԱՆԵՄ, ԱՐՑԱ՛Խ ՍԻՐԵԼԻ…

Ազգովին կ՛ապրինք վերջին հարիւր տարիներու մեր պատմութեան ամէնէն տխուր, ամէնէն յուսալքիչ եւ գոյութենական իմաստով՝ ամէնէն վտանգաւոր մէկ շրջանը։

Արցախը հայաթափուած է գրեթէ, Արցախը ոտքի կոխան է թուրքին եւ ազերիին։ Ու կը թուի՝ անդառնալիօրէն։

Արդէն յայտնի է բոլորին, թէ ի՛նչ «ապուր» եփուեցաւ անցնող շաբաթներու (թերեւս՝ ամիսներու) երկայնքին՝ Պաքու-Անգարա-Մոսկուա եռանկիւնին վրայ՝ Նոյեմբեր 10-ի ահաւոր դաւադրութիւնը Հայաստանի պարտադրելու համար։

Թուրքիա եւ Ատրպէյճան ցնծութեան մէջ են։ 

Մօտ ժամ մը առաջ (12.11.2020), Թուրքիոյ պետական ԹԷ-ՐԷ-ԹԷ պատկերասփիւռի կայանին արաբերէն բաժնէն լայնօրէն անդրադարձ կատարուեցաւ Ղարաբաղի վերջին իրադարձութիւններուն։ Երեք մասնակիցներ վերլուծեցին իրավիճակը ու պարզեցին Թուրքիոյ տեսակէտները, որոնք յստակօրէն ցոյց կու տային, թէ դիւանագիտական եւ ռազմական ինչպիսի՜ երկարատեւ ու հետեւողական ճիգեր թափեր էր Թուրքիան՝ Արցախը կուլ տալու համար…։ Իմ ընթերցողներուն կը ներկայացնեմ պատկերասփիւռէն կատարուած հաստատումներէն փունջ մը.

-Այս յաղթանակին մէջ Թուրքիոյ դերը ուղղակի առանցքային եղաւ։ Մե՛նք է որ մարզեցինք ազերի բանակը, մե՛նք է որ արդի սարքերով զինեցինք զայն։ Ասիկա գաղտնի պահելու պէտքը չենք զգար այլեւս։

-Ատրպէյճանի տարած այս փառաւոր յաղթանակին մէջ՝ կրնանք ըսել որ ազերիներու կողքին կեցաւ նաեւ նախագահ Փութին։ Շնորհակալ ենք իր արդարամիտ կեցուածքին համար։

-Քանի մը օր ետք՝ Աղտամի շրջանէն ընդմիշտ պիտի հեռանան հայ գրաւեալ ուժերը, ըստ Նոյ. 10-ի համաձայնագրին։ Շուտով 150 հազար նախկին աղտամցիներ պիտի վերադառնան իրենց բնակավայրերը ու այդպիսով՝ շրջանը պիտի վերստանայ իր ազերիական հարազատ դիմագիծը։

-Նախիջեւանը այլեւս լա՜յն շունչ պիտի առնէ։ Թուրքիա Կարսի ու Նախիջեւանի վրայով այսուհետեւ ցամաքային կապ ու կամուրջ պիտի ունենայ եղբայր Ատրպէյճանի հետ։ Այս կենսական միջանցքով՝ մեր առջեւ բացուած պիտի ըլլայ Կեդրոնական Ասիոյ թրքացեղ երկիրներու կարօտի ճամբան… ։ 

 

-Եթէ Հայաստան փորձէ չգործադրել ստորագրուած համաձայնագիրը, շա՛տ ծանր հարուած մը պիտի տրուի անոր գլխուն՝ ռուս-թուրք միացեալ բռունցքով։ Այս մասին թող կասկած չունենան։

-Վաղը՝ Ուրբաթ օր, ռուս զինուորական բազմանդամ պատուիրակութիւն մը Անգարա պիտի ժամանէ՝ մեզի հետ միասնաբար քննարկելու համար Նոյ. 10-ի համաձայնագրին անշեղ գործադրութեան մանրամասնութիւնները։ Արդէն երէկ մեր երկու բարեկամ երկիրներու պաշտպանութեան նախարարները ստորագրեցին յուշագիր մը (համացանցային հանդիպումով), որով՝ Թուրքիա դիտորդական միացեալ մարմին մը կը կազմէ Ռուսիոյ հետ՝ Ղարաբաղի ապահովական կացութիւնը վերահսկելու համար։ Մեզի պիտի արտօնուի ունենալ անօդաչու օդանաւեր՝ հայերու ապօրինի հաւանական շարժումները սանձելու համար…։

-Փաշինեան ամենայն հաւանականութեամբ պիտի հեռանայ իր աթոռէն։ Հայկական նոր կառավարութիւնը պէտք է ըլլայ Թուրքիոյ կողմէ «հովանաւորեալ» իշխանութիւն մը…։

-Ղարաբաղը պիտի վերաշինուի թուրք գործարարներու կողմէ։ Լուրջ ծրագրեր մշակած ենք այս առնչութեամբ։ Ի հարկէ՝ ղարաբաղցի հայերո՛ւն ալ պիտի արտօնուի գալ ու ապրիլ այնտեղ՝ իբրեւ Ատրպէյճանի լիիրաւ քաղաքացի։ Անոնք պիտի տեսնեն, թէ ազերի պետութեան հովանիին տակ՝ շա՛տ աւելի հանգստաւէտ եւ ուրախ պիտի զգան իրենք զիրենք, քան Երեւանի շուքին տակ…։

*

Չեմ շարունակեր իմ մէջբերումները։ 

Հայկական դիւանագիտութիւնը կամ նոյնիսկ՝ հայ հանրութիւնը, դասեր ունի՞ քաղելիք այս բոլորէն, բոլո՛ր պատահածներէն ու բոլո՛ր պատահելիքներէն…։

Լ. ՇԱՌՈՅԵԱՆ