With My Father in Gyumri

 With My Father in Gyumri

Sona Hakobyan

Բնագիրը կցուած է ներքեւը

Sona Hakobyan, as she notes in the text, is the 11 years old daughter of journalist Tatul Hakobyan. Yesterday - August 4, 2022 - her father posted the little story she wrote on ANI Armenian Research Center site. The story Sona tells is poignant in its simplicity but it is profound in its subtility. Like any other young  girl, Sona also wants to see places, but her brother is serving the Armenian Army and things are “restless on the border of Armenia and Artskah” so is Sona’s little mind. Instead, her father suggests them to do the following. Read the text….. 

Ashot and Sona Hakobyan

“My brother, Ashot Hakobyan, serves in the Armenian Army. As it is restless on the border of Armenia and Artsakh, we also are restless.

My father, journalist Tatul Hakobyan, promised to take me to the Black Sea, Georgia, this summer. I love the sea, water, and swimming, but I did not want to go to another country because my brother is serving Armenia.

Instead, father suggested us to be in Gyumri, Dovegh, Tbilisi, Stepanavan, Syunik or Artsakh for one day in each.

On July 29, we drove to Gyumri with my mother and father. Dad and I have passed through that town a few times together, but I don't remember much because I was young. Now I am 11 years old, I will go to the 6th grade on September 1.

"Gyumri is the only city in Armenia where the Armenia of the mid-19th century has been preserved," said my father, looking at the houses in the center of the town.

Gyumri used to have different names such as Alexandrapol, Leninakan, and Kumayri. Black, two-story houses have been preserved in the center of the city. There are five churches in the central area.

In the evening, my father went to a meeting with his friends in Alexandrovski where there was Armenian music. (I found out that Alexandrovski is a restaurant hall, where people eat and listen live concert. It is one of the oldest buildings in Gyumri.) 

My mother and I were walking through the central streets of Gyumri when dad called and invited us to also listen to the performances of musicians from Gyumri and Yerevan.

Then we went to the Chalet Hotel for the night. The hotel was small, but very comfortable and beautiful. We had breakfast in the morning and returned to Yerevan. On the way we visited the cities of Maralik and Talin.

Dad said that he made a film about Gyumri years ago. I haven't watched it, but I will definitely watch it during the summer holidays.

I loved Gyumri very much and I am waiting for my father to say.

- Sona, get ready, we are going to Gyumri. “

 

Հայրիկիս հետ՝ Գյումրիում

Սոնա Հակոբյանը, ինչպես նշում է տեքստում, լրագրող Թաթուլ Հակոբյանի 11-ամյա դուստրն է։ Երեկ՝ 2022 թվականի օգոստոսի 4-ին, նրա հայրը ԱՆԻ հայկական հետազոտական ​​կենտրոնի կայքում տեղադրել է իր գրած փոքրիկ պատմությունը։ Սոնայի պատմած պատմությունը ցնցող է իր պարզությամբ, բայց խորն է իր նրբությամբ: Ինչպես ցանկացած երիտասարդ աղջիկ, Սոնան նույնպես ցանկանում է վայրեր տեսնել, բայց նրա եղբայրը ծառայում է Հայոց բանակին, և ամեն ինչ «անհանգիստ է Հայաստանի և Արցախի սահմանին», այդպես է նաեւ փոքրիկ Սոնայի միտքը։ Փոխարենը հայրն առաջարկում է նրանց անել հետևյալը. Կարդացեք տեքստը…..

Իմ եղբայրը՝ Աշոտ Հակոբյանը, ծառայում է Հայկական բանակում: Քանի որ Հայաստանի և Արցախի սահմաններում անհանգիստ է, մենք նույնպես անհանգիստ ենք:

Հայրիկս՝ լրագրող Թաթուլ Հակոբյանը, խոստացել էր այս ամռանը ինձ տանել Սև ծով՝ Վրաստան: Ես ծով, ջուր, լողալ շատ եմ սիրում, բայց չուզեցի գնալ այլ երկիր, քանի որ եղբայրս ծառայում է Հայաստանի համար:

Փոխարենը հայրիկն առաջարկեց մեկական օրով լինել Գյումրիում, Դովեղում, Թբիլիսիում, Ստեփանավանում, Սյունիքում կամ Արցախում:

Հուլիսի 29-ին մայրիկիս և հայրիկիս հետ մեր մեքենայով ուղևորվեցինք Գյուրի: Ես և հայրիկը միասին մի քանի անգամ անցել ենք այդ քաղաքով, բայց շատ բան չեմ հիշում, քանի որ փոքր էի: Հիմա արդեն 11 տարեկան եմ, սեպտեմբերի 1-ին գնալու եմ 6-րդ դասարան:

– Հայաստանում միակ քաղաքը Գյումրին է, որտեղ պահպանվել է 19-րդ դարի կեսերի Հայաստանը,- նայելով կենտրոնի տներին ասում էր հայրս:

Գյումրին նախկինում ունեցել է Ալեքսանդրապոլ, Լենինական, Կումայրի անունները: Քաղաքի կենտրոնում պահպանվել են սև գույնի երկհարկանի տներ: Կենտրոնական հատվածում գործում են հինգ եկեղեցիներ:

Երեկոյան իմ հայրիկը ընկերների հետ հանդիպման գնաց Ալեքսանդրովսկի, այնտեղ հայկական երաժշտություն կար:

Ես և մայրս քայլում էինք Գյումրու կենտրոնական փողոցներով: Քիչ անց զանգեց հայրիկը և մեզ հրավիրեց նույնպես ունկնդրելու գյումրեցի և երևանցի երաժիշտների կատարումները:

Հետո գնացինք Շալե հյուրանոց՝ գիշերելու: Հյուրանոցը փոքր էր, բայց շատ հարմարավետ և գեղեցիկ: Առավոտյան նախաճաշեցինք և վերադարձանք Երևան: Ճանապարհին եղանք Մարալիկ և Թալին քաղաքներում:

Հայրիկը ասաց, որ տարիներ առաջ ֆիլմ է նկարել Գյումրիի մասին: Ես այն չեմ դիտել, բայց ամառային արձակուրդների ժամանակ անպայման դիտելու եմ:

Ես Գյումրին շատ սիրեցի և սպասում եմ, թե երբ հայրիկս կասի.

– Սոնա, պատրաստվիր, ուղևորվում ենք Գյումրի:

Սոնա Հակոբյան

 

 

The Armenian Picnic

In Memory of Lucille Miller

Vahe H. Apelian

Google-ի թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը

 It is the Armenian picnic season. 

This year, on June 19, Marie and I attended the Fathers’ Day picnic held on the St. Gregory Armenian Apostolic church grounds, in Indian Orchard, MA. I had always wanted to be at the church. The priest graciously took us on a tour and showed us the church. This church, much like the other Armenian churches built in the greater New England in the first half of the last century, is a treasure trove of history. Each of them is a living museum if you will. We particularly enjoyed the picnic, where I heard a one-time  popular song I had not for many and many years. (https://www.youtube.com/watch?v=sX49jI3lmbY)

On August 7, the Holy Trinity Armenian Apostolic Church in Worcester, MA, will hold its annual picnic. A tradition that surly dates back since the church was built there in 1947.

Each church thus carries on the tradition. But the picnic of the Cincinnati, OH Armenians I attended, when we move there in 1995, stands apart from the rest and remains etched in my memory as the true Armenian picnic I ever attended.

The company I was going to work for moved me to Cincinnati in March 1995 and had the rest of the family move after the school was over. Serendipitous turn of events let us find out about the Armenian picnic in Cincinnati. Marie and her mother, of all places, had gone to a local hardware store when a handsome, blue-eyed man had approached and asked them quizzically in what language were they talking. It turned out it was Gilbert Badeer who had pulled their legs, so to speak. Born and raised in Lebanon to an Armenian evangelical family, Gilbert knew and spoke fluent Armenian and had married an Armenian lady. I knew of Gilbert because his father Dr. Henry Badeer was the chairman of the physiology department of the American University of Beirut, where my maternal uncle worked. It was Gilbert who let us know about the picnic the Armenians in Cincinnati organized around Fathers’ Day and had me contact Mrs. Lucille Miller, who turned out to be the doyenne of the Cincinnati Armenians. 

Mrs. Lucille Miller, ne'e Anahid Dinglilian, ran their oriental rug business in downtown Cincinnati. Her parents Edward and Angella Dingilian had purchased the business from Hartenians in 1939. For the next six decades, the family continued the business but closed it sometime late 1990's. She was a lovely character and exuded the Armenian hospitality. It was she who let us know about  the date and the place of the Armenian picnic to be held and urged us to attend.

It turned out to be a unique event. No other Armenian picnic I had attended was quiet like that. The picnic was not denominational or partisan in any way. All that had transpired in Armenian life during the past decades seemed to have left them in a blissful ignorance. They had come together that day simply because they were Armenians as they understood Armenian. Each had brought a favorite recipe handed to them from their parents or grandparents. They had stories to tell of bygone days. They spoke of Carole Black, a TV executive, about whom "People Magazine" had written: "Cincinnati native, was raised by her Armenian grandparents after her parents split when she was a baby. Her grandmother, she says "made me feel I could do anything in life". They also remembered Helen Pierce, Haig Boghossian's sister, who had run the picnic and had the community going for many and many years.

The Fathers’ Day picnic was the only Armenian event for the Armenian community in greater Cincinnati. In its hey days they had met more than once a year.  Those were the days when along with Dingilian; Markarian had his famous, “mark of excellence” carpet store. Markarians had passed away childless leaving their business to their loyal long-time employee and had made a sizeable donation to AGBU. The Amirkhanians had their carpet business as well. They had sold the business, but the new owners retained the name. The candy store Boghosian ran in downtown was closed long ago. 

In a matter of a few more years the Cincinnati Armenian picnic ceased to be held.  Nature continued to take its course and excise its toll. Some passed away, some moved away, and some were too caught up with their daily routine to make room for the Armenian picnic.

Whenever I read the announcement for picnic by an Armenian church, I remain reminded of the truly Armenian picnic I attended, of all places in Cincinnati, OH. We met just because we wanted to meet another fellow Armenian whom we would not meet, maybe not even hear of, for the remainder of the year, until the following year’s Fathers’ Day picnic.

Pat Postalian, in the picture below, organized the Cincinnati Armenian picnics after Helen Pierce had passed her the mantle.  

ԼtoR: Mike Bedrossian, Armand Yosmali,...

 

*****

 Հայկական պիկնիկի սեզոնն է։ 

Այս տարի, հունիսի 19-ին, ես և Մարին ներկա եղանք Հայրերի օրվա խնջույքին, որը տեղի ունեցավ Սուրբ Գրիգոր Հայ Առաքելական եկեղեցու տարածքում, Ինդիան Օրչարդում, ԱՄՆ: Ես միշտ ցանկացել եմ լինել եկեղեցում: Քահանան ողորմությամբ մեզ տարավ շրջագայության և ցույց տվեց եկեղեցին։ Այս եկեղեցին, ինչպես նախորդ դարի առաջին կեսին մեծ Նոր Անգլիայում կառուցված մյուս հայկական եկեղեցիները, պատմության գանձարան է: Նրանցից յուրաքանչյուրը կենդանի թանգարան է, եթե ցանկանում եք: Հատկապես մեզ դուր եկավ խնջույքը, որտեղ ես լսեցի մի հայտնի երգ, որը չէի ունեցել շատ ու երկար տարիներ: ( https://www.youtube.com/watch?v=sX49jI3lmbY )

Օգոստոսի 7-ին ԱՄՆ Վուսթեր քաղաքի Սուրբ Երրորդություն Հայ Առաքելական եկեղեցին կանցկացնի իր ամենամյա պիկնիկը։ Ավանդույթ, որը անմխիթարորեն սկիզբ է առնում այն ​​ժամանակից, երբ եկեղեցին կառուցվել է այնտեղ 1947 թվականին:

Յուրաքանչյուր եկեղեցի այսպիսով շարունակում է ավանդույթը: Բայց Ցինցինատիի խնջույքը, OH հայեր, որոնց ես ներկա էի, երբ մենք տեղափոխվեցինք այնտեղ 1995-ին, առանձնանում է մնացածից և մնում է իմ հիշողության մեջ որպես իսկական հայկական խնջույք, որին ես երբևէ մասնակցել եմ:

Ընկերությունը, որտեղ ես պատրաստվում էի աշխատել, ինձ տեղափոխեց Ցինցինատի 1995-ի մարտին և ընտանիքի մնացած անդամները տեղափոխվեցին դպրոցի ավարտից հետո: Իրադարձությունների անսպասելի շրջադարձը թույլ է տալիս պարզել հայկական պիկնիկի մասին: Մարին և նրա մայրը, բոլոր վայրերից, գնացել էին տեղական շինանյութի խանութ, երբ մի գեղեցիկ, կապուտաչյա տղամարդ հարցրեց նրանց, թե ինչ լեզվով են նրանք խոսում: Պարզվեց, որ Գիլբերտ Բադերն է, այսպես ասած, քաշել նրանց ոտքերը։ Ծնվել և մեծացել է Լիբանանում, հայ ավետարանական ընտանիքում, Ժիլբերտը լավ գիտեր և խոսում էր հայերեն և ամուսնացել էր հայ տիկնոջ հետ: Ես գիտեի Գիլբերտի մասին, քանի որ նրա հայրը՝ դոկտոր Հենրի Բադերը, Բեյրութի Ամերիկյան համալսարանի ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի նախագահն էր, որտեղ աշխատում էր մորեղբայրս: 

Տիկին Լյուսիլ Միլլերը՝ Անահիդ Դինգիլյանը, իրենց արևելյան գորգերի բիզնեսն էր ղեկավարում Ցինցինատիի կենտրոնում: Նրա ծնողները Էդվարդ և Անժելա Դինգիլյանները բիզնեսը գնել էին Հարթենյաններից 1939 թվականին: Հաջորդ վեց տասնամյակների ընթացքում ընտանիքը շարունակեց բիզնեսը, բայց փակեց այն 1990-ականների վերջին: Նա սիրուն կերպար էր և շփում էր հայկական հյուրընկալությունը: Հենց նա էլ մեզ տեղեկացրեց կայանալիք հայկական խնջույքի օրվա և վայրի մասին և հորդորեց մասնակցել։

Եզակի իրադարձություն ստացվեց. Ոչ մի այլ հայկական խնջույք, որին մասնակցել էի, այդքան հանգիստ չէր: Պիկնիկը ոչ մի կերպ դավանաբանական կամ կուսակցական չէր։ Այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել հայ կյանքում վերջին տասնամյակների ընթացքում, թվում էր, թե նրանց թողել է երանելի անգիտության մեջ։ Նրանք հավաքվել էին այդ օրը միայն այն պատճառով, որ հայ էին այնպես, ինչպես հասկանում էին հայերեն։ Յուրաքանչյուրն իր հետ բերել էր իր սիրելի բաղադրատոմսը, որը փոխանցվել էր իրենց ծնողներից կամ պապիկներից: Նրանք պատմելու պատմություններ ունեին անցած օրերի մասին: Նրանք խոսեցին հեռուստատեսության ղեկավար Քերոլ Բլեքի մասին, ում մասին People's Magazine-ը գրել էր. «Ցինցինատիի բնիկ, մեծացել է իր հայ տատիկի և պապիկի կողմից այն բանից հետո, երբ ծնողները բաժանվեցին, երբ նա երեխա էր: Նրա տատիկն ասում է. «Ինձ ստիպեց զգալ, որ կարող եմ ամեն ինչ անել: կյանքում»։ Հիշեցին նաև Հելեն Փիրսին, Հայկ Պողոսյանի քրոջը.

Հայրերի օրվա պիկնիկը մեծ Ցինցինատիի հայ համայնքի համար միակ հայկական միջոցառումն էր: Իր ծաղկման օրերին նրանք հանդիպում էին տարին մեկ անգամից ավելի: Այն օրերն էին, երբ Դինգիլյանի հետ միասին. Մարգարյանն ուներ իր հայտնի, «գերազանցության նշանի» գորգերի խանութը։ Մարգարյանները անզավակ կյանքից հեռացել էին իրենց բիզնեսը թողնելով իրենց հավատարիմ երկարամյա աշխատակցին և մեծ նվիրատվություն էին կատարել ՀԲԸՄ-ին։ Ամիրխանյաններն էլ իրենց գորգի գործն ունեին։ Նրանք վաճառել էին բիզնեսը, բայց նոր սեփականատերերը պահպանեցին անունը։ Քաղաքի կենտրոնում գործող «Պողոսյան» կոնֆետի խանութը վաղուց փակվել է։ 

Եվս մի քանի տարուց Ցինցինատիի հայկական պիկնիկը դադարեցվել է։ Բնությունը շարունակեց իր ընթացքը. Ոմանք մահացան, ոմանք հեռացան, իսկ ոմանք այնքան էին տարված իրենց առօրյայով, որպեսզի տեղ բացեն հայկական պիկնիկի համար:

Ամեն անգամ, երբ կարդում եմ հայկական եկեղեցու կողմից խնջույքի մասին հայտարարությունը, ինձ հիշեցնում է իսկապես հայկական խնջույքը, որին ես մասնակցել եմ, Ցինցինատիի բոլոր վայրերում, Օհ: Մենք հանդիպեցինք միայն այն պատճառով, որ ցանկանում էինք հանդիպել մեկ այլ հայի հետ, ում մասին մենք չէինք հանդիպի, գուցե նույնիսկ չենք լսի տարվա մնացած մասը՝ մինչև հաջորդ տարվա Հայրերի օրվա պիկնիկը:

Փեթ Փոստալյանը, ստորև նկարում, կազմակերպել է Ցինցինատիի հայկական պիկնիկներն այն բանից հետո, երբ Հելեն Փիրսը նրան փոխանցել էր թիկնոցը:  

THE PROPHETIC WORDS OF REV. ANTRANIK A. BEDIKIAN

Reading about AMAA in Armenia this year, at the 175th anniversary of the Armenian Evangelical Church, the prophetic words of Rev. ANTRANIG BEDIKIAN came to my mind.  He uttered them - posted in the text - during the 17th annual meeting of the Armenian Evangelical Union as it laid the founding of the AMAA on June 7, 1918, in the Armenian Church of the Martyrs, in Worcester, MA.

 The quote is from of Rev. Dr. Vahan H. Tootikian’s book “The Genesis and Early Development of the Armenian Missionary Association of America”. I also took the liberty of posting the last chapter of the book as well, which Rev. Dr. Vahan H. Tootikian labeled: “Rev. Antranik A. Bedikian: Founder and Crusader of the AMAA”..

Rev. Antranik A. Bedikian: Founder and Crusader of the AMAA

Rev. Dr. Vahan H. Tootikian

 

"Rev. Bedikian was a larger -than-life person, whose accomplishments are more than enough to fill several lifetimes, let alone that of one individual. Rev. Bedikian had a remarkable talent and energy; he was a most versatile and multi-talented Armenian Evangelical minster.

Endowed with numerous qualities of greatness, Rev. Bedikian played a giant role in the life of the Armenian Evangelical Church. He was a towering personality and a natural leader, whose words and acts stand out on almost every page of the annals of Armenian Evangelism, from 1915 until his retirement from public life in the early 1970’s. 

Bedikian witnessed, played a key role in the founding of the AMAA in 1918, and its incorporation as a New York based charitable organization in 1920. He was the major spirit that generated enthusiasm and zeal for missions and was instrumental in making the Association respond in loving ways to the heartbreaking calls for help from the Middle East and Europe.

Courtesy Rev. Dr. Vahan H. Tootikian, "The Genesis and Early Development 
of the Armenian Missionary Association of America" (2018)

For almost a quarter of a century, from 1938 to 1947, Rev. Bedikian served the AMAA as a hard-working volunteer in various capacities, such as executive secretary, recording secretary of the council, which surveyed overseas needs, editor of the AMAA publications, and public relations man and campaigner for funds, a package of talents few men could qualify to fill. 

Born in 1885, in Bardizag, Turkey, Rev. Bedikian’s roots lay in his early nurture in a pastor’s home. His father, the Rev. Arakel Bedikian (Kissag), presented the model of the pastor-scholar. Following in that tradition the younger Rev. Bedikian became a keen observer, and a perceptive analyst of our culture and society. He was one of the most notable Armenian clergymen, who provided a prophetic vision for the Armenian community by bringing to the Armenian community by bringing to the human scene a depth, philosophical and spiritual reflection. His sermons, lectures and writings had a profound impact on many people. He became a legend in his own time. 

Following his graduation from Robert College of Istanbul and the University of Chicago, Rev. Bedikian served only one church during his long and distinguished ministry: The Armenian Evangelical Church of New York.

For 38 years actively, for a longer period of time practically, Rev. Bedikian was the mainspring of the Armenian Evangelical Church of New York. He was a scholar, historian, a prolific writer, editor, crusader, social worker, and community leader. He was this, in addition to being a prominent pastor and father to his people.

A man of unshakable faith, Rev. Bedikian changed the shape of the Armenian Evangelical community for the better in many ways, great and small, through the force of his character and integrity of his beliefs. His influence upon the Armenian Evangelical Union and the Missionary Association stamps him as one of the few epochal figures in the Armenian Evangelical Church. Authoritatively and unequivocally, he affirmed his philosophy even though sometimes this aroused fierce antagonism in some people. However, he never ceased to be the subject of universal respect and admiration in our constituency. 

He was affectionately called “Father Bedikian.” For those who were his colleagues in the 1950s and 1960s, Rev. Bedikian was known to them as “The ministers’ minister.” When they needed guidance, they turned to Rev. Bedikian for wise and patient counsel. But he was also the “minister’s minister” because he was himself a serious preacher, an erudite scholar, and a great writer.  His writings were part of a lifelong preoccupation, which epitomize, as did their author, the best of the Armenian Evangelism. He strove to make the biblical truth available to all in language and vocabuly that were familiar, but never at the sacrifice of authenticity. 

A great Evangelical leader in his own right, the versatile Rev. Bedikian nonetheless directed his innumerable talents toward all Armenians, channeling them through organizations such as the Armenian General Benevolent Union, National Association of Armenian Studies and Research, Knights of Vartan, and many other denominational, community, literary, patriotic, and religious organizations, too many to count.  

One of Rev. Bedikian’s greatest contributions to the AMAA and to the Armenian Evangelical constituency worldwide was his spearheading of the 100^th Anniversary celebration of the Armenian Evangelical Church in 1946. The goal of the financial campaign was to raise $100,000. The actual sum raised surpassed the goal; the campaign raised $150,000. This financial success not only boosted the AMAA but also the Armenian Evangelical churches. It made the AMAA self-sufficient. Henceforth it did not depend on ECAM; it became an independent agency helping the Armenian Evangelical churches. 

The Centennial celebration was indeed a turning point for both AMAA and the Armenian Evangelical churches. It ushered a new era in the history of the Armenian Evangelical Church.

 

Testimonial Dinner in Honor of Rev Antranig A. Bedikian
April 30, 1955

 

 

Pietro A. Shakarian: Seven who made (Armenian) history

Pietro A. Shakarian is a historian. He is hosting a very interesting and informative series of podcasts about seven Armenians who played a decisive role in the Russian Revolution and in the founding of the Soviet Socialist Republic of Armenia. The podcasts are produced by Sona Nersesyan and are posted in the EVN Report in Facebook. 

Thus far he has presented the following: ALEKSANDR MYASNIKYAN, SHUSHANIK KURGHINYAN, NERSIK STEPANYAN, AGHASI KHANJYAN, STEPAN SHAHUMYAN, ANASTAS MIKOYAN. I took the liberty of copying his introduction to each and linked the accompanying podcast in a blog for the interested to hear Pietro. 

I will be posting and linking to his podcast.

 

1. “The first episode in the series focuses on Soviet Armenian statesman ALEKSANDR MYASNIKYAN. An Armenian from Nor Nakhijevan (Rostov-on-Don), Myasnikyan was sent to Armenia by Lenin in 1921. His mission was to implement a more moderate approach toward governance, in line with Lenin’s New Economic Policy (NEP). Myasnikyan inaugurated the NEP era in Armenia, allowing the republic to rebuild and stabilize after the 1915 Genocide and the experience of the First Republic.”

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-aleksandr-myasnikyan/?fbclid=IwAR0H-zHkV93BmkUoD6xdk-mFlVpwrRR3zatInBbaDtn2sCq4uPLX2v_-xzk

2. "A native of Aleksandropol (Gyumri), SHUSHANIK KURGHINYAN was a prominent Armenian writer, feminist, and social activist. Inspired by the 1905 Russian Revolution, she became a tireless advocate of the working people and advocated for their cause in her poetry. She was also a staunch advocate for women’s rights, and she cared for Armenian refugees fleeing the 1915 Genocide in Rostov-on-Don. She later returned to Armenia, at the urging of her old friend Aleksandr Myasnikyan, during the NEP period."

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-shushanik-kurghinyan/?fbclid=IwAR2dIyhHt3h6XJpRIj0-_Ca7tgSMfYOg-CdO-GBIb1t_3LzYIglUQ528GKE

3. "Born in Elizavetpol (today Ganja, Azerbaijan), NERSIK STEPANYAN was an Armenian Bolshevik activist and Party theoretician. A participant in the Russian Revolution in the Caucasus, Stepanyan later became known for his sensitive approach toward national cultures and traditions. A fearless public intellectual, he was also the most vocal critic of Soviet Georgian leader Lavrentiy Beria within the Soviet Armenian political elite. Tragically, Stepanyan’s arrest by Beria’s men in the summer of 1936 set the stage for the Stalinist Purges in the republic."

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-nersik-stepanyan/?fbclid=IwAR0K2T4_lsOuWhAwN_smJhdS64oucGwnea5AHVpqgMfCH8nNVda63X7idM8

 

4. "A native of Van in Ottoman Armenia, AGHASI KHANJYAN arrived in the Armenian republic as a refugee. Attending Gevorgyan Seminary at Etchmiadzin, he was quickly drawn to revolutionary activity and soon became a member of the Bolshevik Party. By the early 1930s, Khanjyan had ascended to the post of Armenia’s First Secretary and became a popular leader known for encouraging a flexible policy toward Armenian national expression. His death at the hands of Georgian leader Lavrentii Beria in 1936 became a pivotal moment for Soviet Armenia during the years of the Stalinist repressions."

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-aghasi-khanjyan/?fbclid=IwAR3Ovy7S_IMO0Re52Z1ixoopt5X6dO4jHU0CJwJxvfRGon3IlbC-Sy55Tgo

5. "This episode explores the “Lenin of the Caucasus” – STEPAN SHAHUMYAN. Originally from the Georgian capital Tbilisi, Shahumyan would forge his revolutionary legacy in Baku, as the leader of the Baku Commune during the Russian Revolution and Civil War. However, the story of Shahumyan is not only the story of the Baku Commune. He also played an instrumental role in developing the Bolshevik (and later Soviet) policy on nationalities. Executed by the British-aligned Socialist Revolutionaries in the Turkmen desert, Shahumyan continues to live on in the monuments and memories of Armenia today."

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-stepan-shahumyan/?fbclid=IwAR0c_uQz2jap00hAKEC-fqcJEWvB0OgXdlYdWIsl2ohNYqI1JPjNNcKd6-c

6. A disciple of Shahumyan, ANASTAS MIKOYAN was a native of the village of Sanahin, in the historical Lori region of Armenia. A survivor from Il’ich Lenin to Il’ich Brezhnev, he became renowned both in the Soviet Union and internationally for his role as a consummate diplomat and for his management of foreign trade. However, less well known has been Mikoyan’s role in Armenian affairs. Although forced by Stalin to participate in the 1930s repressions in Armenia, he would later become the major force behind de-Stalinization in his native republic. He also worked behind the scenes as an informal lobbyist for Yerevan in Moscow, securing key support for Armenia from the Kremlin.

Podcast: https://evnreport.com/podcasts/seven-who-made-history/seven-who-made-history-anastas-mikoyan/?fbclid=IwAR3s1wjCSIDhFSn_hlZOEZEo6t72FWnZtD9c2pwY02UJInibQpvWT1xe-QI. 

Updated on 7/14/2022

Ara Lezk: An Armenian Village Named After a Legend.

  Vahe H. Apelian

Google-ի հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը

The story of the Assyrian Queen Shamiram's infatuation with the most handsome Armenian King Ara the Beautiful is a commonly known legend. The Armenian King Ara, loyal to his wife Queen Nvart, had refused the powerful Assyrian Queen's advances enraging her and risking Armenia. I had thought that the legend of the most handsome Armenian king Ara and the Assyrian queen Shamiram, had  persisted only in our history books  until I stumbled upon a book in my late uncle Dr. Antranig Chalabian's extensive library, a few years ago.

 The books is titled "From Van to Detroit: Surviving the Armenian Genocide" and is authored by Souren Aprahamian. It turns out an Armenian village had sprung around that small hill on top of which, tradition held that queen Shamiram placed Ara's body so that the gods would come and lick his wounds and bring him to life. The Armenians called these gods, which were thought to be in the form of dogs, haralez (հարալեզ). 

After accepting Christianity as their state religion, the Armenians erected a chapel on that very hilltop, where pagan gods once supposedly descended. The village that has sprung around that hill was called Ara Lezk which, literally means Ara Lick, much like the legend claimed.

I quote the following passage from the book: 

"I was born in 1897 in all Armenian village named Lezk, which is a couple of miles north of the city of Van and an equal distance east of Lake Van. Lezk is at a higher elevation than the city and the lake. Present day geography places this area in Eastern Turkey, just west of the Iranian border.

Ara Lezk acquired its name as a result of historical as well as legendary events. In the ninth century B.C., Queen Sameramis of Assyria, following the death of her husband, King Ninos, offered marriage and joint rule to the young King of Armenia, Ara. Because of his beauty, he was called Ara Keghetsik (Ara the beautiful). King Ara rejected the queen's offer, saying he was already married to his beautiful Queen Nvart, and it was not the customs of his people to have more than one wife. Monogamy was prevalent not only among the royal family but throughout the pagan Armenia of those days.

Following Ara's refusal, Sameramis invaded Armenia. In the battle that followed, Ara was killed. The Armenians fought valiantly even after their kind fell. Sameramis to discourage the Armenians had one of her soldiers wear Ara's armor. She then declared that she captured the Armenian king and that resistance was futile. The Armenian army was scattered, and Samiramis placed Ara's body on the altar atop the citadel of solid rock, now known Amenaperkitch, so that her sacred dogs could lick him and restore life in him. The word lick in Armenian is lizel, thus the name Ara Lezk, the licking of Ara. The village has carried this name for centuries, to this day. We left it for the last time in 1918.

Leak/Kalajek, a panoramic picture. On the rock is Saint All Savior chapel, a pilgrimage
site (Source: Mkhitarian, Saint Lazaro, Venice)

The citadel Amernaperkitch is a solid rock formation, above three hundred feet high, perpendicular on three sides –north, east, and south. An earthen ramp on the west side comes close to the summit. From there, steps carved in the rock make it possible to reach the top and the ruins of the castle that once adorned it. A long time ago, a small chapel consisting of a single room, approximately twelve by twelve feet had been built. Turkish law forbade building places of worship, but once built, they were not destroyed. The villagers had built this chapel in one night. It was called Amenaperkitch, the Savior of All, and this was the name given the citadel. The neighboring villages participated in its annual feast day. The southern face of the citadel rock served as the northern wall of the village's main church."

Gravure: The Lezk (current Kalecik) village (Source: Jean Marie Chopin, César Famin, Eugène Boré, L'univers, vol. 2, 1838) (Houshamadyan)

The Armenian legand did not despise the Assyrian queen Sameramis, who is mostly known in Armenian history as queen Shamiram, for having attacked Armenia and having the Armenian king killed, despite her order to have him captured and brought to her. The eminent poet Roupen Sevag named his younger child and only daughter after her. Shamiram Sevag passed away in France on October 17, 2016, at the ripe age of 102. 

The late Simon Simonian speculated on King Ara rejecting the Assyrian queen's infatuation if nor her love, in his book titled "Ge Khntrvi Khachatsevel", which literally means, "Please Overlap". In that book, Simon Simonian had luminaries of the Armenian history come on stage to a full capacity filled audience and dwell upon what the course of our history could or would have been, if only their actions were heeded. Simon Simonian had queen Shamiram appear on stage. She stated the following:

"Ara refused my love. I had promised him my kingdom along with my heart. He would have become the king of two countries, the kingdom of Ararat and Assyria because these two countries would have ceased fighting each other to extinction. Handsome Ara rejected both the throne and my heart. Had Ara joined me, the great majority of the oil wells of Mosul, some 95%, would have belonged to the Armenians. With Calouste Gulbenkian's 5%, the Armenians would have owned all. Just for the sake of Nvart khanoum (lady), Ara lost two kingdoms and the oil wells of Mosul"

I leave upon the readers to contemplate as to what could have been the course of our history if  King Ara would not have been faithful to his wife queen Nvart to a “fault”.

The location of the once Armenian village next to 
Lake Van and its current designation.

Note: Reproduced from an earlier posting 

Google-ի հայերէն թարգմանութիւնը

Ասորեստանի Շամիրամ թագուհու սիրահարվածության պատմությունը հայոց ամենագեղեցիկ թագավոր Արա Գեղեցիկի հետ հանրահայտ լեգենդ է: Հայոց Արա թագավորը, հավատարիմ իր կնոջ Նվարթ թագուհուն, մերժել էր Ասորեստանի հզոր թագուհու առաջխաղացումները, որոնք զայրացնում էին նրան։եւ վտանգելով Հայաստանը։ Կարծում էի, որ հայոց ամենագեղեցիկ թագավոր Արայի և ասորի թագուհի Շամիրամի մասին լեգենդը միայն պահպանվել է մեր պատմության գրքերում, ես մի քանի տարի առաջ պատահաբար գտա մի գիրք իմ հանգուցյալ հորեղբորս՝ դոկտոր Անտրանիկ Չալաբյանի ընդարձակ գրադարանում:

 Գրքերը վերնագրված են «Վանից Դեթրոյթ . Այդ փոքրիկ բլրի շուրջը, պարզվում է, բուսել էր մի հայկական գյուղ, որի գագաթին, ըստ ավանդույթի, Շամիրամ թագուհին դրել էր Արայի մարմինը, որպեսզի աստվածները գան, լիզեն նրա վերքերը և կենդանացնեն։ Հայերը այս աստվածներին, որոնք համարվում էին շների տեսքով, անվանում էին հարալեզ (հարալեզ): 

Քրիստոնեությունը որպես պետական ​​կրոն ընդունելուց հետո հայերը հենց այդ բլրի գագաթին մատուռ են կանգնեցրել, որտեղ իբր ժամանակին հեթանոս աստվածներ են իջել։ Այդ բլրի շուրջը ծագած գյուղը կոչվում էր Արա Լեզք, որը բառացիորեն նշանակում է Արա լիք, ինչպես ասվում է լեգենդի մեջ։

Մեջբերում եմ գրքից հետևյալ հատվածը. 

«Ես ծնվել եմ 1897 թվականին Լեզք անունով ողջ հայկական գյուղում, որը գտնվում է Վան քաղաքից մի քանի մղոն հյուսիս և Վանա լճից արևելք հավասար հեռավորության վրա: Լեզքը ավելի բարձր է, քան քաղաքը և լիճը: Ներկայիս աշխարհագրություն տեղավորում է այս տարածքը Արևելյան Թուրքիայում՝ Իրանի սահմանից անմիջապես արևմուտք:

Արա Լեզկն իր անունը ձեռք է բերել պատմական, ինչպես նաև առասպելական իրադարձությունների արդյունքում։ Ք.ա. IX դարում Ասորեստանի Սամերամիս թագուհին ամուսնու՝ Նինոս թագավորի մահից հետո, ամուսնություն և համատեղ կառավարում առաջարկեց հայոց երիտասարդ թագավոր Արային։ Իր գեղեցկության համար նրան անվանել են Արա Կեղեցիկ (Արա գեղեցկուհի): Արա թագավորը մերժել է թագուհու առաջարկը՝ ասելով, որ նա արդեն ամուսնացած է իր գեղեցկուհի Նվարթ թագուհու հետ, և իր ժողովրդի սովորույթները չեն եղել մեկից ավելի կին ունենալը։ Միամուսնությունը տարածված էր ոչ միայն թագավորական ընտանիքում, այլեւ այն օրերի հեթանոսական Հայաստանում։

Արայի մերժումից հետո Սամերամիսը ներխուժեց Հայաստան։ Հետագա ճակատամարտում Արան զոհվեց։ Հայերը քաջաբար կռվեցին նույնիսկ իրենց տեսակի անկումից հետո։ Սամերամիսը հայերին հուսահատեցնելու համար իր զինվորներից մեկին արեց Արայի զրահը: Այնուհետև նա հայտարարեց, որ գերել է հայոց թագավորին, և որ դիմադրությունն ապարդյուն է: Հայոց բանակը ցրվեց, և Սամիրամիսը Արայի մարմինը դրեց զոհասեղանի վրա, պինդ ժայռի միջնաբերդի վրա, որն այժմ հայտնի է Ամենապերկիչ, որպեսզի նրա սուրբ շները լիզեն նրան և կյանքը վերականգնեն նրա մեջ։ Լիզել բառը հայերենում լիզելն է, այսպիսով՝ Արա Լեզք անունը՝ Արայի լիզելը։ Գյուղն այս անունը կրել է դարեր շարունակ՝ մինչ օրս։ Վերջին անգամ այն ​​թողել ենք 1918թ.

Միջնաբերդը Ամերնապերկիճը ամուր ժայռային գոյացություն է՝ երեք հարյուր ոտնաչափ բարձրությամբ, երեք կողմից ուղղահայաց՝ հյուսիս, արևելք և հարավ: Գագաթին մոտ է արևմտյան կողմում գտնվող հողային թեքահարթակը: Այնտեղից ժայռի մեջ փորագրված աստիճանները հնարավորություն են տալիս հասնել գագաթին և այն ամրոցի ավերակներին, որոնք ժամանակին զարդարում էին այն։ Շատ վաղուց կառուցվել էր մի փոքրիկ մատուռ, որը բաղկացած էր մեկ սենյակից՝ մոտավորապես տասներկու ոտնաչափով։ Թուրքական օրենսդրությունն արգելում էր պաշտամունքի վայրեր կառուցել, սակայն կառուցվելուց հետո դրանք չեն ավերվել։ Գյուղացիներն այս մատուռը կառուցել էին մեկ գիշերում։ Այն կոչվում էր Ամենափրկիչ՝ Ամենափրկիչ, և այդպես էր կոչվում միջնաբերդը։ Նրա ամենամյա տոնին մասնակցում էին հարևան գյուղերը։ Միջնաբերդի ժայռի հարավային երեսը ծառայել է որպես գյուղի գլխավոր եկեղեցու հյուսիսային պատ»։

Հայկական լեգենդը չէր արհամարհում ասորեստանցի թագուհի Սամերամիսին, ով հայոց պատմության մեջ առավելապես հայտնի է որպես Շամիրամ թագուհի, հարձակվելու համար Հայաստանի վրա և սպանելու հայոց թագավորին, չնայած նրան գերեվարելու և իր մոտ բերելու հրահանգներին: Ականավոր բանաստեղծ Ռուբեն Սևակն իր կրտսեր երեխային և միակ դստերն անվանակոչել է նրա անունով։ Շամիրամ Սեւակը վախճանած է Ֆրանսայի մէջ 17 Հոկտեմբեր 2016-ին, 102 տարեկան հասակին։ 

Հանգուցյալ Սիմոն Սիմոնյանն իր «Գե Խնտրվի Խաչատևել» գրքում, որը բառացի նշանակում է «Խնդրում եմ, համընկնեք», ենթադրում էր, որ Արա թագավորը մերժում է ասորեստանցի թագուհու սիրահարվածությունը, եթե ոչ նրա սերը: Այդ գրքում Սիմոն Սիմոնյանը հայոց պատմության լուսամփոփներին բեմ բարձրացրեց ամբողջ հզորությամբ լեցուն հանդիսատեսի մոտ և խոսեց այն մասին, թե ինչ կարող էր լինել մեր պատմության ընթացքը, եթե միայն ուշադրություն դարձնեին նրանց գործողություններին: Սիմոն Սիմոնյանը Շամիրամ թագուհուն բեմ բարձրացրեց. Նա հայտարարեց հետևյալը.

Արան հրաժարվեց իմ սերից։ Ես նրան իմ թագավորությունն էի խոստացել սրտիս հետ։ Նա կդառնար երկու երկրների թագավոր՝ Արարատի և Ասորեստանի թագավորությունը, որովհետև այս երկու երկրները կդադարեին պայքարել միմյանց դեմ։ Գեղեցիկ Արան երկուսն էլ մերժեց։ գահն ու իմ սիրտը։ Եթե Արան միանար ինձ, Մոսուլի նավթահորերի մեծ մասը՝ մոտ 95%-ը, կպատկաներ հայերին։ Գալուստ Գյուլբենկյանի 5%-ով հայերը կտիրեին բոլորին։ Միայն հանուն Նվարթ խանումը (տիկին), Արան կորցրեց երկու թագավորություն և Մոսուլի նավթահորերը »

Ընթերցողներին թողնում եմ մտածել, թե ինչ կարող էր լինել մեր պատմության ընթացքը, եթե Արա թագավորը «մեղքով» հավատարիմ չլիներ իր կնոջը՝ Նվարթ թագուհուն։

Comment:  by Ani Boghikian Kasparian

"Iv’e been to Lezk twice. The second time, almost all the old houses were demolished, and ugly, box-shaped apartment buildings were raised (mostly empty). 

Fortunately, I was able to find Mr. Souren Aprahamian’s house still standing, the house where he was born, which his father had built although it was no longer a two floor house. Mr. Aprahamian lived to be 102. He was a survivor of the Armenian Genocide. At age 99, I invited him to speak to my high school students in the school huge auditorium. Other social studies classes also joined us. He told the story of his 70+ member family living in Lezk before the Genocide hit. He and his mother were the only survivors of his family. 

The entire hour, one could hear a pin drop. Even the most unruly students were listening respectfully to his story. The following year, when we had another district wide event on the theme of Genocide, he attended. Our students, on whom Me. Aprahamian made a great impression, surprised him with a birthday cake for his 100th.

Mr Aprahamian wrote to every US president and congressman during his lifetime about the Armenian genocide. He never stopped his activism. 

When I hear or see Lezk, I think of Ara the Beautiful and Mr. Souren Aprahamian, Asdvadz Hokin Lousavore." Ani Boghikian Kasparian.