By Aram Haigaz
Translated by Vahe H. Apelian
ARAM HAYKAZ (née Aram Chekenian), was a popular Armenian-American writer for my generation. He was born in 1900 in Shabin-Karahesar (Western Armenia) and passed away on March 10, 1986 in New York. He wrote ten books, nine of which are in Armenian. He remains one of my most favorite Armenian authors. I have come to take a personal liking of him not only as an author of captivating short stories and novels but also as a person although I have not met him in person. But to me he has come to personify the best of the survivors of the Armenian Genocide. He became a teenage captive pair of hands among the Kurds and yet nature would have his say and he and Kurdish girl would take fancy of each other. Not only he survived but he also overcame its adversity and flourished with a zest for life and living, surely partly because he found a safe heaven in the United States of America where he fulfilled himself and came to like, if not love, the country and his neighbors, including his forgetful Irish neighbor of many children He also wrote fascinating tales about his experiences among the Kurds and his escape from the mountains of Kurdistan. I view the collection of his sayings I translated and posted below as a testament of self-depreciating humour. Only a person who is not, can humor such human frailties. Here's the witty bouquet from his oeuvre about men, women, and their relationship
1. A man should love his wife and strive not to understand her but a woman should love her husband less and strive to understand him more. Մարդ մը պէտք է սիրէ իր կինը ու չաշխատի, չակնկալէ հասկնալ զայն, իսկ կին մը պէտք է քիչ մը սիրէ ու շատ հասկնայ իր ամուսինը, որ երջանկութիւն տիրապէտի տան մէջ:
2. If you buy something not needed by your wife, it's extravagant spending. So beware. Եթէկնոջդ պէտք չեղած բան մը գնես, շռայլութիւն է, Զգուշազիր:
3. A lot of women like to say “no’ much like children do; and many men believe in the “no” much like children do. Շատ մը կիներ երախաներու պէս« Ոչ» ըսել կը սիրեն. ու շատ մըմարդերերախաներու պէս կը հաւատան այդ«ոչին:
4. It’s only the good women who keep a diary; the bad women have no time for such things.Օրագրութիւն պահողը բարի աղջիկներն են, չարերը ժամանակ չեն ունենար այն բանինհամար:
5. A woman who would not have consented marrying you for who you are, marries for what you have. Կին մը որ հետդ պիտի չամուսնանար ինչ ըլլալուդ համար, կ'ամուսնանայ ինչունենալուդ համար:
6. A lot of time women’s eyes and tongues convey altogether different things; one needs to have wisdom to determine which to believe. Կիներու աչքերն ու լեզուն շատ անգամտարբեր բաներ կ'ըսեն. իմաստութիւն պէտք է՝ որոշելու համար թէ ո՜ր մէկուն պէտք էհաւատալ:
7. Women’s width change depending where they are preparing to go.Կանանց լայնքը, նայածթէ ո՞ւր երթալու կը պատրաստոիւն կը փոխուի:
8. A girl’s greatest wealth is not hers but in the imagination found in men’s heads. Աղջկայ մըմեծագոյն հարստութիւնը իր հետ չէ, այլ այրերու գլխուն մէջ գտնուող երեւակայութիւննէ:
9. The other day a woman was telling that she is getting old because those who pursue her are in her age group. Առջի օր կին մը կ'ըսէր, թէ ծերացած է, որովհետեւ զինք հաղածողը այլեւսիրտարիքն է միայն:
10. God created Adam before Eve so that there will not be anyone over his head advising him what to do. Աստուած Եւայէն առաջ Ադամը ստեղծեց, որպէսզի իր գլխուն վերն կենալովխրատ տուող չգտնուի:
11. Right after women return home from their wedding, they embark on reshaping, correcting, improving their husbands…. and after five years they weep lamenting that “the man, is not the man they married; he is changed”.Կիները ամուսնանալէ ու եկեղեզիէն տուն գալէանմիջապէս վերջ կը սկսին իրենց ամուսինները բարեկարգել, վերաշիներ, սրբագրել.........եւ հինգ տարի վերջն ալ կու լան՝ ըսելով, «հին մարդը՝ իր առած մարդըչէ, փոխուած է:
12. A man marries due to lack of judgment; divorces due to lack of patience and remarries due to memory failure. Մարդ մը կ'ամուսնանայ դատողութեան պակասի պատճառաւ, կըբաժնուի համբերութեան պակասի պատճառաւ, կը վերամուսնանայ՝ յիշողութեանպակասի պատճառաւ:
13. The bachelors know more about women than the married men do; otherwise they would have been married as well. Ամուրիները կիներու մասին շատ աւելի բան գիտնալու են, քանամուսնացածները, այլապէս իրենք ալ ամուսնացած պիտի ըլլային:
14. The other day an acquaintance was complaining about the change in their household saying that right after he got married their dog would bark when he returned home from work and his wife would bring his slippers; nowadays the roles have changed, it’s the dog that brings the slippers.Առջի օր ծանօթ մը գանգատելով իր տան մէջ տեղի ունեցած փոփոխութեանմասին, կ'ըսէր « երբ ամուսնացայ, տուն եկած պահուս շունս կը հաչէր, ու կինսմուճակներս կը բերէր. հիմա դերերը փոխուած են. շունս է որ մուճակներս կը բերէ:
15. Before getting married, it is imperative that a man secures the unanimous consent of two people: that of his bachelor friend and the mother of a girl anxious to see her daughter get married.Ամուսնութիւն մը կնքելու համար երկու անձի համաձայնութիւնը անհրաժեշտ է՝ամուրիի մը եւ աղջկան մը անհամբեր մօրը:
16. It was not the apple in the Garden of Eden that became the cause of our misery; it was the couple underneath.Դրախտին մէչ ծառին վրայ եղող խնձորը չէր, որ մեր դժբախտութեանպատճառը եղաւ, այլ՝ անոր տակ գտնուող զոյգը:
17. It’s always easier to beautify a wise girl who is not beautiful than to impart wisdom to a beautiful but unwise woman.Աւելի դիւրին է խելացի, բայց տգեղ աղչիկ մը գեղեցկացնել, քան գեղեցիկ. բայց ապուշ մէկը խելացի դարձնել:
18. The knowledge that she is loved is the cornerstone of a woman’s happiness.Սիրուած ըլլալուգիտակցութիւնը կնոջ մը երջանկութեան հիմնաքարն է:
19. The difference between a dying man and a dying woman is the following: death comes upon them when it’s the heart that stops in the former and the tongue in the latter.Մեռնող մարդումը ու մեռնող կնռջ մը մէջ գտնուող տարբերութիւնը այն է, որ մինչ առաջինին սիրտն է, որ դադար է առած, միւսին մէջ դադար առնողը լեզուն է:
20. Mice are afraid from men; men are afraid from women; women are afraid from mice.Մուկերըկը վախնան մարդերէն, մարդերը՝ կիներէն, ու իրենց կարգին՝ կիները՝ մուկերէն:
21. The most difficult task for a woman is deciding the year and the date she reached adulthood.Կնոջ մը համար ամենէն դժուար բանը իր չափահասութեան տարիքինհասնելու տարին եւ թուականը որոշելն է:
22. If a woman does not reveal the source of a secret entrusted to her, she regards having kept the secret.կին մը, եթէ իրեն վստահուած գաղտնիքին որմէ լսած ըլլալը չըսէ, զայն պահածըլլալ կը կարծէ:
23. To enjoy chatting, women talk way too much to have time to think.Կին մը խօսելուհաճոյքին համար այնքա՜ն շատ կը խօսի, որ խորհելու ժամանակ չունենար:
24. A woman is a source of flowing water where people snoop to quench their thirst. It's no wonder at that moment they only see their reflection.Կին մը հոսուն ջուրի ակ մըն է, որունվրայ ամեն ոք կը հակի՝ իր ծարաւը յագեցնելու համար, եւ զարմանալի չէ, որ այդ պահունմիայն իր նկարը տեսնէ՝ անոր մէջ:
25. A woman who has had a past and a man who has a future are valued.Անցեալ ունեցող կինըու ապագայ ունեցող մարդը յարգի են:
