V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Tuesday, October 31, 2023

Architect Shahe Der-Kevorkian (1944-1998)

The attached is the professional biography of the architect as presented in his book titled “On the Relevancies of Early Christian Architecture of Armenia and Syria”. The book is the translation of the architect’s thesis. It has been published by the National Academy of Science of the Republic of Armenia Institute of Arts. It has been printed by the Institute of Arts’ Publishing House in Yerevan, Armenia in 2013. The book has been edited by Editor-in-Chief Murad Hasratian., D.Sc. in Architecture, professor. 

The book was gifted to me by his widow Karine Der-Kevorkian. The book is in hard cover and replete with pictures and architectural drawings. 

I had not heard of her husband who had died prematurely in the prime of his life. He was born and raised in Aleppo, Syria.

I wanted to reproduce the architect’s professional biography as presented in the book for the benefit of the readers of my blog, and in appreciation of the accomplishments of the promising architect. 

Shahe Der-Kevorkian

“Architect Shahe Der-Kevorkian was born in 1944 in Aleppo, where he obtained his primary education at L. Nazarain-G. Gulbenkian School. In 1964, he enrolled in the Faculty of Architecture of Erevan Polytechnic Institute and graduated in 1970. 

From 1970-1976, in the same institute he conducted postgraduate studies and prepared a thesis on the Relevance of Armenian and Syrian Christian Architecture.  (on the sample of basilicas), under the direction of academic Prof. Varaztad Harutunian at the Armenia Academy of Science.

Then subject studies by Der-Kevorkian is of paramount importance, for in a century of scientific literature, the prevailing wisdom by both western and certain Armenian researchers was that the concept of the Church,  built in the shape of three-nave basilicas, penetrated Armenia by Syrian clergies  who were indoctrinating Christianity to Armenians.

Followers of this theory however, were acquainted with and had studied the churches in both these countries, which is inadequate for a complete and objective assessment of the subject. Since the 1970’s, during the numerous scientific expeditions , Shahe Der-Kevorkian mad detailed studies of both Syrian and Armenian early medieval single-nave and three-nave basilicas. By taking their measurements and conducting partial excavations, he had collected abundantly rich factual data. 

The French Institute of Archeology in Beirut invited him to participate in the studhy of well-known Hellenistic and early Christian monuments in northern Syria such as the temple of Sheikh Barakat, the single-nave basilica of Qirqbize (one of the most ancient Christiana churches in the world) and the famous triad-nave basilica of Qalb Lozeh. Shahe Der-Kevorkian directed the excavations, measurements, and research and was given a Certificate by the aforementioned Institute.

In the analysis of this quandary, the advantageous benefits of Shahe Der-Kevorkian over the other researches is he meticulous studies both Armenian and Syrian monuments of early Christian era.

As a result of this research Shahe Der-Kevorkian has established and advocated the teaching according to which the basilican architecture in Armenia, was formed and evolved independently on the basis of centuries-old experience of domestic construction artistry.

He reported the results of his work to the Symposium organized by the Institute of Arts of the Armenian National Academy of Sciences and the Erevan Polytechnic Institute. In 1981 Shahe Der-Kevorkian was invited to participate in the 3rd International Symposium Dedicated to Armenian Art, in Italy, where he introduced his analysis on the relevancies of Armenian and Syrian early Christian architecture to a larger scientific milieu.

Working in Aleppo at his personal atelier as architect-archeologist, he played a pivotal role in preventing the reconstruction project of Bab-el-Faradj district planned by the municipality, as it would have meant the demolition of medieval wall of Aleppo. He has studied and described in of his articles, the underground portion of the Forty Holy Infants church of Aleppo (one of the mot ancient churches built in the Armenian Diaspora.)

Shahe Der-Koverkian also worked as a practicing architect. He constructed more than twenty buildings in the neighborhoods of Aleppo. He developed the theoretical and design principles of converting the traditional courtyard of popular dwellings in hot countries into modern buildings.

This monograph of Shahe Der-Kevorkian is both a valuable contribution to scientific studies of Armenian architecture."

 


 

Sunday, October 29, 2023

Aravod Looso in Translation

Dr. Armenag Yeghiayan sent the following note to the readers of his weekly mailings.

"Dear friends,

          Last Wednesday, you received my article entitled "Morning Light", as well as twotercets - note: a stanza of poetry with three lines -, written by Nerses the Graceful (Shnorali). (http://vhapelian.blogspot.com/2023/10/aravod-looso_6.html)

           Today you are receiving all the 36 terces, of that poem, both in classical and in western Armenian.

           This unique creation, which is a prayer at the same time, has enlightened the mind and soul of our nation for a thousand years and has guided us.

Today, more than ever, we as a nation, be it a leader or led; the old or the young, without exception is in  need of its light.Therefore, we should continue to rely on it in our daily readings. Let's start our day with that.

           Courageously and consistently commit yourself to reading it. You will soon find that a deep connection will arise in you towards it. You will also feel that it bestows upon you thespiritual grace for your daily endeavor and to your whole life.(http://vhapelian.blogspot.com/2023/10/blog-post_29.html)

          Stay well and God be with you." 

I copied Archbishop Diran Nersoyan’s translation of the prayer. Each tercet is preceded with an Armenian character in the alphabet that starts with A (Ա) as in Asdouatz (God) and ends with K (Ք) as in Kristos (Christ) and the other 34 letters in between in their alphabetical listing. Vahe H. Apelian

 

Ա

O morning light

O thou righteous sun,

Shed on me thy light.

Բ

O Father’s Spirit,

Pour forth from my soul

Words pleasing thee.

Գ

Treasure of mercy,

Of thy hidden wealth

Make me a finder.

Դ

The door of mercy

Open thou for me,

With angels rank me.

Ե

Triune unity,

Provider of all,

Have mercy on me.

Զ

Lord, arise to help,

Make me, the benumbed,

Awake like angels.

Է

Father eternal,

Consubstantial Son,

Immortal Spirit.

Ը

Receive me, good Lord,

Receive, merciful,

Lover of mankind.

Թ

O king of glories,

That forgives all,

Forgive my offense.

Ժ

Gatherer of good,

Gather me likewise,

With the bands of saints

Ի

Implore thee, Lord,

That lovest mankind,

Grant health to my soul.

Լ

Be thou life for me,

Lighten my dark soul,

And dispel my pains.

Խ

Knower of counsels,

To my darkened mind

Give enlightened thoughts.

Ծ

O thou Father’s Son,

On my sombrous sould

Shed thy glorious light.

Կ

Life-giving savior,

Quicken my dead self,

Lift me from my fall.

Հ

Ground me in the faith,

Make me firm in hope,

Establish in love.

Ձ

I ask with my voice,

With my hands I beg,

Give me thy good gifts.

Ղ

With thy brilliant lamp,

O skillful pilot,

Hearten this coward.

Ճ

O glorious way,

Show me the straight way

To heaven to haste.

Մ

Father’s Only son,

Lead me to enter

Thy pure nuptial feast.

Յ

Coming in glory

In the fearful day,

Christ, remember me.

Ն

Renew’r of the old,

Make me also new,

Adorn me afresh.

Շ

Giver of good things,

Pray, remit my sins,

Grant me forgiveness.

Ո

Make me rejoice, Lord,

By saving my sould,

For which I sorrow.

Չ

Of th’evil sower,

Of his evil seeds,

Lord, wither the fruits.

Պ

Given of good things,

Grant me remission,

Of my heavy debts,

Ջ

Give tears to my eyes

Fervently to weep

And wash off my sin.

Ռ

Of thy sweet resin

Make my poor soul drink,

Lead me to thy light.

Ս

Jesus, love by name,

Crush thou with they love

My cold, stony heart.

Վ

For thy mercy’s sake,

In thy compassion

Make me live again.

Տ

Of thy vision, Lord,

Assuage my desired,

Beloved Christ Jesus.

Ր

Heavenly teacher,

Join this disciple

To celestial hands.

Ց

With thy blood as dew,

Lord, bedew my soul,

That I may rejoice.

Ւ

Languishing in sin,

Wearily I beg,

Lord, make me do good.

Փ

O savior of all,

From the temptations,

Of sins rescue me.

Ք

Օ cleanser of sins,

Cleanse me that I may

Sing glory to thee.

 

Առաւօտ լուսոյ - Ներսէս Շնորհալի

 Արմենակ Եղիայեան իր ընթերցող բարեկամներուն կը յաղորդէ հետեւեալը՝

«Սիրելի՛ բարեկամներ,

          Անցած չորեքշաբթի ստացաք «Առաւօտ լուսոյ» խորագրեալ յօդուածս, ինչպէս նաեւ Ներսէս Շնորհալիի քերթուածին երկու տուները՝  վեց տող: (http://vhapelian.blogspot.com/2023/10/aravod-looso_6.html)



           Այսօր կը ստանաք այդ քերթուածին բոլոր 36 տուները՝ գրաբար եւ աշխարհաբար միատեղ:

           Այս բացառիկ ստեղծագործութիւնը, որ աղօթք մըն է միաժամանակ, հազար տարի լուսաւորած է մեր ազգին միտքն ու հոգին եւ անսայթաք առաջնորդած է մեզ:

           Այսօր, աւելի քան երբեք ազգովին՝ պետական այրերէն մինչեւ յետին ռամիկն ու շինականը, ծերն ու երիտասարդը անխտիր, պէտք ունինք անոր լոյսին, հետեւաբար շարունակենք ապաւինիլ անոր՝ մեր ամէնօրեայ ընթերցումներով. անով սկսինք մեր օրը:

           Քաջաբար ու հետեւողականօրէն լծուեցէք այդ ընթերցումին եւ շուտով պիտի նկատէք այն խոր կապը, որ ձեր մէջ պիտի յառաջանայ անոր հանդէպ, պիտի զգաք նաեւ այն հոգեպարար  շնորհը, որ ան պիտի պարգեւէ ձեր առօրեային ու ամբողջ կեանքին:

          Ողջ լերուք, եւ Տէր ընդ ձեզ:»

                                                            

Առաւօտ լուսոյ                      Ներսէս Շնորհալի

 

Առաւօտ լուսոյ,

Լուսաւո՛ր առաւօտ,

Արեգակն արդար,

Արդար արեգա՛կ, 

Առ իս լոյս ծագեա:

Իմ վրաս լոյս ծագեցուր: 

Բըղխումն ի Հօրէ,

Հօրմէ՛ բխած, 

Բըղխեա ի հոգւոյս

Բխեցուր հոգիիս էջ 

Բան քեզ ի հաճոյս:

Խօսք` քեզի հաճելի: 

Գանձդ ողորմութեան,

Գա՛նձդ ողորմութեան, 

Գանձիդ ծածկելոյ

Ծածուկ գանձիդ 

Գըտող զիս արա:

Գտնո՛ղն ըրէ զիս:

Դուռն ողորմութեան

Ողորմութեան դուռը 

Դաւանողիս բաց,

Դաւանողիս առջեւ բա՛ց, 

Դասեցո վերնոցն:

Դասէ՛ վերիններուն հետ: 

Երրեակ միութիւն,

Եռեա՛կ ﬕութիւն, 

Եղելոց խնամող,

Արարածները խնամո՛ղ, 

Եւ ինձ ողորմեա:

Ինծի՛ ալ ողորմեա: 

Զարթիր, Տէր, յօգնել,

Զարթի՛ր, Տէ՛ր, օգնելու, 

Զարթո ըզթմրեալս,

Արթնցուր թմրածները, 

Զուարթնոց նըմանիլ:

Որ հրեշտակներուն նմանին: 

Էդ Հայր անսկիզբն,

Անսկի՛զբ է Հայրը, 

Էակից Որդի,

Գոյակի՛ց է Որդին, 

Է միշտ սուրբ Հոգի:

Է ﬕշտ Սո՛ւրբ Հոգին:

Ընկալ զիս, գըթած,

Ընդունէ՛ զիս, գթա՛ծ, 

Ընկալ, ողորմած,

Ընդունէ՛, ողորմա՛ծ, 

Ընկալ, մարդասէր:

Ընդունէ՛, մարդասէ՛ր: 

Թագաւոր փառաց,

Թագաւո՛ր փառքերու, 

Թողութեանց տուող,

Թողութիւններ տուո՛ղ, 

Թող ինձ զյանցանս:

Ներէ ինծի յանցանքներս: 

Ժողովող բարեաց,

Ժողովո՛ղ բարիքներու, 

Ժողովեա եւ զիս

Ժողովէ և զի՛ս 

Ժողովս անդրանկաց:

Առաջիններու ժողովին մէջ:

 

 

 

Ի քէն, Տէր, հայցեմ,

Քեզմէ կը հայցեմ, Տէ՛ր,

Ի մարդասիրէդ,

Մարդասէրէ՛դ,

Ինձ բժշկութիւն:

Ինծի բժշկութիւն:

Լեր կեանք մեռելոյս,

Եղիր կեա՛նք` ﬔռեալիս,

Լոյս խաւարելոյս,

Լո՛յս` խաւարեալիս,

Լուծանող ցաւոյս:

Վերացնո՛ղ` ցաւերուս:

Խորհրդոց գիտող,

Խորհուրդներու՛ գիտակ,

Խաւարիս շնորհեա

Խաւարիս շնորհէ

Խորհուրդ լուսաւոր:

Խորհուրդ լուսաւոր:

Ծնունդ Հօր ծոցոյ,

Հօր ծոցի ծնո՛ւնդ,

Ծածկելոյս ստուերաւ

Ստուերով ծածկուածիս վրայ

Ծագեա զլոյս փառաց:

Ծագեցու՛ր լոյսը փառքերուդ:

Կենարար փրկիչ,

Կենարա՛ր փրկիչ,

Կեցո զմեռեալս,

Ապրեցու՛ր ﬔռնողս,

Կանգնեա զգլորեալս:

Կանգնեցո՛ր գլորուողս:

Հաստեա հաւատով,

Ամրացուր հաւատքով,

Հաստատեա յուսով,

Հաստատէ յոյսով,

Հիմնեցո սիրով:

Հիﬓէ սիրով:

Ձայնիւս աղաչեմ,

Ձայնովս կ'աղաչեմ,

Ձեռօքս պաղատիմ,

Ձեռքերովս` կը պաղատիմ,

Ձիր բարեաց շնորհեա:

Բարիքներու պարգեւը շնորհէ:

Ղամպարամբ լուսոյ,

Լուսաւոր ջահովդ,

Ղեկավար ճարտար,

Ճարտա՛ր առաջնորդ,

Ղօղեալս ամրացո:

Լողորդս փրկէ[1]:

Ճառագայթ փառաց,

Ճառագա՛յթ փառքի,

Ճանապարհ ինձ ցոյց,

Ճանապարհ ցոյց տուր ինծի`

Ճեպել[2] ի յերկինս:

Փութալու դէպի երկինք:

 

 

 

Միածինդ հօր, 

 

Հօր միածինդ, 

Մոյծ զիս յառագաստ

Մտցո՛ւր զիս առագաստը

Մաքուր հարսանեացդ:

Մաքուր հարսանիքիդ:

Յորժամ գաս փառօք

Երբ որ գաս փառքով

Յահագին աւուրն,

Ահեղ դատաստանի օրը,

Յիշեա զիս, Քրիստոս:

Յիշէ՛ զիս, Քրիստո՛ս:

Նորոգող հնութեանց,

Նորոգո՛ղ հնութիւններու,

Նորոգեա եւ զիս,

Նորոգէ՛ զիս ալ,

Նորոգ զարդարեա:

Նորով[3] զարդարէ:

Շնորհատու բարեաց,

Շնորհատո՛ւ բարիքներու,

Շնորհեա զքաւութիւն,

Շնորհէ՛ քաւութիւն,

Շնորհեա զթողութիւն:

Շնորհէ՛ թողութիւն:

Ուրախացո, Տէր,

Ուրախացո՛ւր, Տէ՛ր,

Ոգւոյս փրկութեամբ,

Հոգիիս փրկութեամբ,

Ոյր վասն[4] եմ ի սուգ:

Որ սուգի մատնած է զիս:

Չար մշակողին,

Չար մշակողին,

Չար սերմանց նորին

Անոր չար սերﬔրուն

Չորացո զպըտուղն:

Պտուղը չորցո՛ւր:

Պարգեւիչ բարեաց,

Պարգեւի՛չ բարիքներու,

Պարգեւեա իմոց

Պարգեւէ իմ

Պարտեացս թողութիւն:

Պարտքերուս թողութիւն:

Ջուր շնորհեա աչացս,

Ջո՛ւր շնորհէ աչքերուս,

Ջերմ հեղուլ զարտօսր,

Որ ջերմ արցունք հեղեն՝

Ջնջել զյանցանս:

Ջնջելու յանցանքներս:

 

 

 

Ռետինդ[5] քաղցու,

Քաղցր հոյզովդ

Ռամ հոգւոյս արբո,

Ռամիկ[6] հոգիս յագեցուր,

Ռահ ցոյց ինձ լուսոյ:

Լուսաւոր ուղի ցոյց տուր ինծի:

Սէր անուն Յիսուս,

Սէր անուն Յիսուս,

Սիրով քով ճըմլեա

Սիրովդ ճմլէ

Սիրտ իմ քարեղէն:

Իմ քարացած սիրտս:

Վասըն գըթութեանդ,

Շնորհիւ գթութեանդ,

Վասն ողորմութեանդ,

Շնորհիւ ողորմութեանդ`

Վերստին կեցո:

Վերստի՛ն ապրեցուր:

Տենչալւոյդ տեսլեամբ

Տենչալիիդ տեսքով

Տուր ինձ յագենալ,

Ձգէ ինծի յագենալ,

Տէր Յիսուս Քրիստոս:

Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս:

Րաբունդ երկնաւոր,

Ուսուցի՛չ երկնաւոր,

Րոտեա զաշակերտս

Աշակերտդ միացուր

Րամից երկնայնոց:

Երկնայիններու երաﬕն:

Ցօղ արեան քո, Տէր,

Արիւնիդ ցօղը, Տէ՛ր, 

Ցօղեա ի հոգիս,

Ցօղէ՛ հոգիիս մէջ, 

Ցընծասցէ անձն իմ:

Որպէսզի ցնծայ անձս: 

Իիւծեալըս մեղօք

Մեղքերէն հիւծածս 

Իիւծեալ աղաչեմ,

Հիւծեալ կ'աղաչեմ` 

Իիւսել ինձ բարիս:

Հիւսէ՛ մէջս բարին: 

Փրկիչ բոլորից,

Փրկի՛չ բոլորի, 

Փութա զիս փրկել

Փութա՛ փրկել զիս 

Փորձութեանց մեղաց:

Փորձութիւններու ﬔղքերէն: 

Քաւիչ յանցանաց,

Քաւի՛չ յանցանքներու, 

Քաւեա զօրհնաբանս՝

Քաւէ՛օրհնաբանող(ի)ս(մեղքերը)` 

Քեզ երգել զփառս:

Քեզի փառք երգելու:

 



[1] Ղօղել = լողալ: Ղօղեալ = լողորդ: 

Կարելի  է փոխաբերաբար հասկնալ նաեւ՝ մեղքերու մէջ լողացող:

Նկատել, թէ ինչպէ՛ս նաւ ու նաւաստի,  փրկուելու համար փորձանքէ,  կը դիմէին դէպի Աղեքսանդրիոյ փարոսի լոյսը:

[2] Ճեպել = փութալ, արտորալ, աճապարել

[3] Այսինքն իմ մէջս տեղ գտած հինը, հնոտին  փոխարինէ նորով:

[4] Կամ՝ վասն որոյ... որուն համար, որուն պատճառով (սուգի մէջ եմ).  ան գոհ չէ իր հոգեվիճակէն, որուն փոփոխութիւնը կը խնդրէ:

[5] Ռետին= հոյզ, դեղ, բալասան

[6] Ռամ= ռամիկ, hասարակ, գռեհիկ