Along the path of a sonnet - Հնչեակ - Pastiches - 3/5 -

 

Felix Arvers was thus immortalized with his sonnet.

 

During Felix Arvers’ life time, the sonnet began to leave the borders of France and gradually conquered the whole civilized world. It was translated into almost all languages and continues adorn collections of sonnets.

 

There was still much more.Arvers's sonnet gave rise to a literary genre the French call pastiches, which means a work written in the style of another author, most of which are sonnets. 

 

The pastiches are parodies, which in form, literary style and in their bitter and sweet tones mostly imitated Anvers’ famous sonnet. They were mostly written in anonymity by women or sometimes men as if coming from women but some were written by men voicing men.   

 

The number of such sonnets are many and not ncessarily always in French. Armenag Yeghiayan listed a few with their Armenian translations.

In French 

1. Mon cher, vous m'amusez quand vous faites mystère    Կը ծիծաղիմ[1],  բարեկա՛մ, երբ կը քողարկես

De votre immense amour en un moment conçu.           Այն սաստիկ սէրն,  որ յեղակարծ գերեց  քեզ.

Vous êtes bien naïf d'avoir voulu le taire,               Մեծ պարզամիտ մ’ես  կարծելով` կ’սքողես, 

Avant qu'il ne fût né je crois que je l'ai su.              Մինչ ան չծնած տեղեկութիւն ունէի ես:

Pouviez-vous, m'adorant, passer inaperçu,       Զիս սիրելով կրնայի՞ր դուն մնալ անտես,

Et,vivantp rès de moi,vous sentir solitaire ?              Ու առանձին զգալ զքեզ, երբ ինձ մօտ ես.

De vous il dépendait d'être heureux sur la terre:       Քու ձեռքդ էր բարեբաստիկ անցընել կեանք,

Il fallait demander et vous auriez reçu.                    Թէ խնդրէիր՝ կը կատարուէր քու ջերմ փափաք:

Apprenez qu'une femme au cœur épris et tendre     Գիտցի՛ր, սիրող կնոջ համար նեղսրտիչ բան

Souffre de suivre ainsi son chemin, sans entendre     Է չլսել,− երբ կը քալէ ան իր ճամբան,−

L'ami qu'elle espérait trouver à chaque pas.                    Խոստովանանք, զոր կ’սպասէ ժամէ ի ժամ:

Forcément au devoir on reste alors fidèle !                           Այն ժամանակ միայն կը մնայ ան առաքինի.

J'ai compris, vous voyez, « ces vers tout remplis d'elle».       Լա՛ւ հասկցած էի ես քու տարփդ[2] գաղտնի,

C'est vous, mon pauvre ami, qui ne compreniez pas».           Չհասկցողն  լոկ դո՛ւն էիր,  խե՜ղճ  բարեկամ:

*    *    *

2. «Montre enfin au grand jour, loin d’en faire mystère,       Ցոյց տուր աշխարհին՝ քողարկելու փոխան,

Ce désir d’être aimé par tout homme conçu !                   Սիրոյ տենչն այդ յատուկ ամէն սրտի սիրող,

Mal d’amour, mon chéri, ne devrait pas se taire :                 Յեղակարծ տարփ մ’այդպէս չպարտի լռել,

Pouvais-je le guérir avant de l’avoir su ?                          Ինչպէ՞ս բուժէի քեզ՝ անգիտանալով զայն:

Jamais un beau garçon ne passe inaperçu…                        Աղուոր մանչ մը երբեք չի ձգուիր անտես,

Tu n’es pas né pour vivre et languir solitaire.                   Դուն ծնած չէիր մենագար  հիւծելու,

Viens trouver dans mes bras le bonheur sur la terre,                    Եկ գրկիս  մէջ գտնել երկրային քու բախտ,

Et ne t’en prends qu’à toi si tu n’as rien reçu.                   Մեղքը  քուկդ է, եթէ  սէր  ստացած չես:

Tu verras que je suis bien faite, ardente et tendre,               Պիտի գտնես իմ մէջ սիրտն այն խանդակաթ,

Ni prude, ni bégueule et prête à tout entendre,                Պատրաստ հատուցելու  քու ամէն խնդրանք,

Sachant par le menu ce que c’est qu’un faux pas.              Քաջ գիտակցելով վանել ամէն  գայթ:

Elle ne jure point de te rester fidèle,                                  Պիտի չերդնում բնաւ ըլլալ հաւատարիմ

Cette folle amoureuse ! Un jour, tu diras d’elle :               Տարփուհին այս խենթ. օր մը պիտ’ըսես.

« Quelle fille c’était ! »… mais ne l’oublieras pas ! »                       «Ի՜նչ աղջիկ էր ան», − ու  յաւէտ  զիս յիշես:

*   *   *

3. «Ami, pourquoi nous dire, avec tant de mystère,             Բարեկա՛մ[3], ինչո՞ւ այսպէս կը տրտնջաս,

Que l'amour éternel en votre âme conçu,                                    Որ սէրդ յաւիտեան՝ ծնած հոգւոյդ մէջ,

Est un mal sans espoir, un secret qu'il faut taire,               Ցաւ մ’է յեղակարծ, որ պէտք է սաստել,

Et comment supposer qu'Elle n'en ait rien su ?                 Եւ ենթադրել թէ իրեն ան մնաց անհաս:

Non, vous ne pouviez point passer inaperçu,                       Ո՛չ, դուն չէիր կրնար աննշմար անցնիլ

Et vous n'auriez pas dû vous croire solitaire.                    Ու քեզ զգալ այդպէս համակ մենագար,

Parfois les plus aimés font leur temps sur la terre,             Շատ սիրեցեալներ  յաճախ են ապրած՝

N'osant rien demander et n'ayant rien reçu.                    Ոչինչ պահանջելով ու ոչինչ ստացած:

Pourtant Dieu mit en nous un cœur sensible et tendre,        Բայց եւ Աստուած օժտած է մեզ սրտով քնքուշ,

Toutes dans le chemin, nous trouvons doux d'entendre     Բոլորիս  հաճոյ է մեր երթին մէջ լսել

Un murmure d'amour élevé sur nos pas.                         Սիրոյ քաղցր մրմունջ մեր քայլերուն ընկեր:

Celle qui veut rester à son devoir fidèle                              Ան որ ցանկայ մնալ հաւատարիմ խոստման,

Est émue en lisant ces vers tout remplis d'elle,                 Յուզուած է անկասկած տողերէդ այս  խելառ, 

Elle avait bien compris... mais ne le disait pas.                  Լիովին հասկցած, բայց եւ անբարբառ:

In Italian

4. «La mia anima ha  suo segreto, la mia vita ha  suo mistero :

Un amore eterno in un momento concepito.

Il male è senza speranza, così io l’ho dovuto tacere,

E colei che lo ha fatto non ne ha mai saputo nulla.

Hélas ! Io sarei passato vicino a lei inosservato,

Sempre al suo fianco, e tuttavia solitario,

Ed avrei fino alla fine fatto il mio tempo sulla terra,

Non osando chiedere nulla e non avendo nulla ricevuto.

Per lei, qualsiasi Dio l’abbia fatta dolce e tenera,

Lei farà il suo cammino, distratta e senza sentire

Questo mormorio d’amore che si leva sui suoi passi;

All’austero dovere piamente fedele,

Ella dirà, leggendo questi versi tutti pieni di lei:

«Chi è dunque questa donna?» E non capirà.  

By Louis-Honor Fréchette (1839—1908): He was a Canadian poet, politician, playwright, and short story writer. For his prose, he would be the first Quebecois to receive the Prix Montyon from the Académie française, as well as the first Canadian to receive any honor of this kind from a European nation.

5. Non, non,votre secret n’était pas un mystère.            Ո՛չ, ո՛չ, գաղտնիքդ առեղծուած մը չէր,

Cet amour éternel dicrètement conçu,                          Յաւիտեան սէրդ՝ յեղակարծ ծնած,

Vous avez, ô poète, eu grand tort de le taire:                 Ի զուր կարծեցիր ծածկել այն մէկէն,

Celle que vous aimiez l’a toujours  fort bien su.             Զի սիրեցեալդ զայն շատ լաւ գիտէր:

 

Vous n’avez point passé  près d’elle inaperç;                 Դուն երբեք անտես չանցար իր քովէն,

Votre âme à  ses côtés n’était point solitaire;                 Հոգիդ անոր կից՝ մինակ չէր իսպառ.

Mais vous avez perdu votre temps sur la terre:              Բայց ունայնօրէն կեանքդ վատնեցիր, 

N’osant rien demander,  vous n’avez rien reçu.             Հայցուոր անատակ՝ ոչինչ ստացար: 

 

Les femmes  ont le cœur aussi subtil que tendre:           Կանացի հոգին՝ նրբազգած ու գողտր,

Pas une, soyez sûr, qui marche sans entendre               Չ’անտեսեր ոչ մէկ մրմունջ սրտագին,

Le moindre des soupirs exhalés sur ses pas.                   Որ սիրող սիրտ մը կ’ուղղէ իր անցքին:

 

Ά l’instinct de leur sexe uniquement fidèles,                 Իրենց բնազդին միշտ հաւատարիմ՝ 

Des centaines, croyant vos vers tout remplis d’elles,     Հարիւրաւորներ տողերուդ ի տես

Raillaient votre silence… et ne vous plaignaient pas.    Հեգնեցին վարքդ՝ այպանելով քեզ:

 

armenag@gmail.com                                                              Արմենակ Եղիայեան 

 

 

---

[1] Թարգմանութիւնը Մեսրոպ Նուպարեանինն է՝ որոշ հպումներով («Հոսանք», Գահիրէ, 1912, թիւ  25):

[2] Սէր, ցանկութիւն, վաւաշ, տռիփ, պագշանք

 

[3] Թարգմանութիւնը Մեսրոպ Նուպարեանինն է. տեսնել անդ նախորդ ծանօթագրութիւնը:

A tragedy may not be confined in Moscow

Vahe H Apelian

Courtesy NY Times

 

What transpired in Moscow is tragic. There can be no justification for such barbaric acts, which solve nothing. But Russia will have to tip toe in addressing this act of terror simply because the perpetrators are Muslims, even though they are extremists. Acts such as this are indications of issues that are brewing and find an outlet by such extreme acts whose perpetrators we call extremists but often time ignore the underlying cause

What can be brewing?

Again, I will refer to Dr. Antranig Chalabian’s booklet called “Emperors, Tsars and Commissars” and quote the following. The book was published in 1988 when the Soviet Union was still in force but tittering on the brinks of a breakdown with slogans for glasnost (openness) and perestroika (re-structuring) as Gorbachev wanted to shape the USSR but not abandon the ship. Consequently, demographically it is outdated as there is no more Soviet Union. But I believe conceptually it is relevant. I quote:

I quote:

“The Gamk (Will) Armenian daily in Paris, France, published an article  (see Hairenik daily, Boston, July 25, 1985, p. 7) entitled  “The Concerns of the Soviet Union – The Increase of the Moslem population poses a threat”, by Garo Ulupeyan. The writer considers the Moslem “a very serious danger” for the Soviet Union, because they constitute 18 percent of the country’s population and their relations with the authorities are far from being smooth or satisfactory.  Ulupeyan estimates that the Moslems of the U.S.S.R. (Union of  Soviet Socialist Republics) may be between 66 to 75 million by the year 2000, when the Russians, compared to the Moslems, a minority. This significant disparity may pose a threat to the Russian authorities, because the religious oriented Moslems cannot be trusted entirely, and they will provide 25 percent of the manpower for the Red Army. 

The Moslem peoples of the U.S.S.R. are geographically located at enormous distances from the Soviet administrative centers. The cultural amalgamation of white-Russian mentality and European way of life is virtually nonexistent in those areas. As to the ideological indoctrination of Marxist atheism, is had produced only superficial results on the traditional Moslem lifestyles o these peoples. 

Courtesy Antranig Chalabian. It is his drawing

As a student of history it is my deep conviction that the creation of a greater and stronger Armenia by the Soviet Union (other world powers have no access in its borders), with the acquisition of at least some of our lands, will serve the best interests of that country for the following reasons…..”

Obviously, Russia under Putin did not see that way. Instead of supporting Armenia, Russia under Putin emasculated Armenia giving in to expansionist demands of Turkey and Azerbaijan in South Caucasus, which is the portal to the east if not for a silk way, but for an emerging caravan way. Having given to Muslim expansionist policy in the Caucasus, Russia under Putin must have kindled long dormant feelings along its southern border mostly comprised of Muslim countries. 

What transpired is a prelude of what is likely to escalate, not necessarily as acts of terror, but in reshaping the post-Soviet Union Russia's relations with its neighboring Muslim countries, which obviously have global ramification.

Naturally the underlying issues of the terror in Moscow have their ramifications in the Caucasus as well. If Armenia is going to remain viable as a state, Armenia needs to thread along on its cross road for peace strategic policy which entails diversification of its foreign policy and sue for peace in the region. And in order to give Armenia’s cross road for peace initiative a slim chance to succeed, Armenians need to rally around the democratically elected government the citizens of Armenia elected headed by its PM  Nikol Pashinyan,

The state of Armenia is at a cross road.

 

         

 

 

The day after: March 22, 2014

 I transcribed the comments Stepan Apelian made on March 22, 2014, the day after the extremists attacked Kessab. Stepan too fled Kessab with his wife, son Hovag and mother and took refuge in Lattakia with the rest of the Kessabtsis and other residents of Kessab. It is apparent that he posted the attached on the spur of the moment, a day after the carnage. 

Other than minor editorial intrusions, for archival purposes, I reproduced Stepan’s post in its entirety and attached its screen shot I had saved (see note). 

I should note that the Kessabtsis stayed in Lattakia until June 15. In Lattakia he took part of an ad hoc committee that came about to attend to the various needs of the displaced. On June 15, word reached them that Kessab is liberated and the extremists have left.

He also returned to his home in Keurkune to find it all sacked. His soap manufacturing factory that exported all the way to Japan, under the label LaurApel, was looted of raw materials, machinery and was left in ruin. In short, a life time work was left is ruins. 

Stepan lives in Corona, CA, with his wife, son and mother.

In Latakia, the day after

***

Stepan’s comment. 

To all our brothers and sisters in the Diaspora and mainland Armenia.

It is a very sad day for Kessab. 

The first day of spring - 2014, March 21 - the barbaric enemy with the full support of Turkey as government; logistically, militarily, and even participated in military action and attacked Kesssab early morning at 4 a.m. The attack started with a heavy shelling of the peaceful village, with mortars and grads, creating a chaotic state. 

The civilians fled to Lattakia, but no one can assure safety in Lattakia too. 

Stepan Apelian among the ruins of his house, factory

This aggression of Turkey is not justified in any way. The extremists are hopeless and frustrated. They could not sustain their existence in many parts of Syria, so they poured their venom on a peaceful, farming, and touristic area – Kessab – and its peaceful people who had no inclination to politics and power, whatsoever.  All through the 3 years of dirty (civil) war, we stayed very peaceful, created no friction with any party, showed military activities against no one. All were busy supporting their families and gave a safe haven to more than 1000 displaced families from all over Syria, of all denominations and faiths without any discrimination. These people are now being penalized for such a peaceful stand. 

The super powers of West are making humanitarian and human rights declarations as the safeguards of all values. But in fact are blindfolded and deaf to all such act s that they secretly support as well. President Obama in his presidency oath clearly declared that the U.S.A. will return back to its ancestors’ and founding fathers’ values. Wonder if he really did fulfill his promise. 
We ask all living world of conscience to raise their voice against all aggressions at peaceful and life loving civilians.

Stepan J Apelian

Stepan J Apelian;s commentary on his  Facebook page on March 22, 2014

 

Chalo

Vahe H. Apelian

Chalo Martin

Chalo is name of the legendary dog of the Armenian village Hamasdegh captured in his namesake titled story in his “The Village” book that was first published in Boston by Hairenik publications in 1924, a hundred years ago. How many pages does it take to write about a dear dog - two, three or four - all the while retaining the interest and the curiosity of a reader? Hamasdegh immortalized Chalo in the annals of the Western Armenian literature and brought it live in eleven pages! That is to say, conservatively estimating, in more than 2500 words. Since then, Chalo has remained a favorite name for a dear dog many Armenian families have owned.

But no one owned Chalo, Hamasdegh depicted. It also was not a stray dog either. Chalo was the village’s dog. Like any other villager, it had its standing in the village. In a single stroke, or shall I say in a superb one liner, the genius of a writer Hamasdegh was, he introduced and personalized Chalo to the readers with the following one sentence long introductory paragraph: “Older than the village’s elder, but unlike him, Chalo did not use eye glasses!”s. Let us mindful too that different articles do not exist in the Armenian language. Also, Hamasdegh did not use the word “dog” in depicting Chalo. The eleven pages long story was all about Chalo. A dog it may have been. But foremost it was a villager in its own right, like any other villager

In the next paragraph Hamasdegh described Chalo as follows: “Like two broad leaves, its two ears were hanging down. Its tail was limp, unable to curl on its back anymore. Its heavy and always protruding eyelids gave it a pensive look. The face was mystifying, especially when it was on the road by itself, with its muzzle pointed towards the moon, attempting to sniffle it.” At times, in the utter silence of the night, the villagers would hear Chalo howling. They would open the window and shout at him, “Chalo, shush”. 

The children liked to play with Chalo. They teased him, at times by pulling its ears, other times they attempted to ride him. And when Chalo resisted and had the kid riding it thrown on the ground, the kid would run home, with a bruised head complaining that Chalo mishandled him and would vow never to play with Chalo again.

Chalo followed the conversation of the villagers. He did not understand them but he would follow the expressions on their faces. He too had a lot to tell. But Chalo was getting old and had started not to be around the village as it did once.

One night, there was a commotion in the village and a gunfire was heard. When the villagers came out to check what had happened. They found thieves had attempted to steal the village’s prized bull but were confronted by Chalo and in the mayhem, the thieves had fired at him killing Chalo, leaving the bull unfazed and oblivious of what had transpired. Thus ended Chalo’s life.

I once attempted to translate the story but I realized that the translation would not do justice to Hamasdegh’s depiction of that village and its dog, Chalo. But I had conjured an image of Chalo and retained it since my youth when I read Hamasdegh’s books, “The Village” and “The Rain” for the very first time.

***

The other day I was looking at pictures Kenneth Martin had posted. There was a picture of a dog. It reminded me of Chalo and I commented the same. Lo and behold, Kenneth replied that indeed it is a picture of  Chalo. Like a good Kharpertsi, his parental family had named the dog young Kenneth brought home for them to keep, Chalo. This time around Chalo had first reincarnated as the Camp Haiastan’s watch dog before it became the Martin family dog. I quote Kenneth Martin.

“Chalo, was the Camp Haiastan watch dog in 1970. Director Krikor Miziblian got him from a local dog pound, older than a puppy. Since, I have heard that Bob Avakian, long time camp director and trustee got the dog and must have given it to the camp that year. His daughter mentions a young dog they had for a while that looked like Chalo. Called him Brandy I think. Anyway, Chalo became the watchdog and a good one too. Would bark when a stranger or workman approached the gates. He was loved by all. King of the camp! At the end of the summer Krikor said he could not take the dog across the border to Canada, some restrictions. So asked me if I would take over. I took Chalo home to Worcester and told my parents this was our dog now. I left him with them and went to AYF Olympics! Anyway, Chalo joined our family for 14 years! Best friend, watchdog, and king of the neighborhood!”

Indeed, it must have been Chalo re-incarnated with attributes such as “He was loved by all. King of the camp!”, “best friend, watchdog and king of the neighborhood”, much like the dog Hamasdegh depicted in his story. There it is, Chalo, with its floppy ears hanging, with a pensive look and a bit older looking and grown wise.

Yes, indeed, I finally saw a picture Chalo.

"Otherwise Armenia’s membership to EEU and CSTO makes no sense."

 It is obvious that Armenia is tilting towards EU and NATO, to what degree we shall find out. We shall also find tout he inevitable repercussions coming from within and without. Let us mindful that this is not an altogether a new shift for Armenia. In 2014, president Serzh Sargsyan with Edward Nalbandian as his FM, was contemplating joining EU but changed the course overnight. President Robert Kocharian with Vartan Oskanian as his FM advocated a policy of complementarity. It also obvious CSTO did not live up to its doctrine of one for all and all for one. On April 28, 2023, the CSTO General Secretary Imangali Tasmagametov, during the 20th anniversary celebration of CSTO, blamed Armenia for tensions in the Caucasus instead of mediating, let alone acting on behalf of Armenia. We all know the seismic shift of the Russia's policy in the Caucasus that manifested itself on September 19, 2023, a day that will go into infamy in Armenian history.

I attached Raffi Doudaklian’s analysis he posted on his Facebook page on November 20, 2018, titled "What Collective Defense? What Security?" - (Ի՞նչ Միացեալ Պաշտպանութիւն, ի՞նչ Անվտանգութիւն) Բնագիրը կցուած է։ I think his article has not lost its relevance for us to better grasp the realpolitik in the Caucasus and Armenia’s drive to diversify its traditional ties mainly if not solely with Russia.  

CSTO flag (left), NATO flag (right)

" It was May 29, 2014, when the President of Armenia Serzh Sargsyan departed to Astana, the capital city of Kazakhstan to take part in summit of the Eurasian Economic Union (EEU). After signing the conditions for membership, Armenia was to become a full-fledged member of EEU as of January 1, 2015. The presidents of Russia, Belarus, Kazakhstan and Kyrgyzstan were naturally attending the summit as well. The proceedings of the summit were being aired in all the membership countries. 

The president of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev, the host of the summit solemnly took the podium. Much like the characteristic sullen and unpleasant faced former Soviet leaders spoke about the EEU for which Armenia had applied for membership and was present to sign accepting the conditions for Armenia’s membership. Nazarbayev suddenly started talking about the conditions for accepting Armenia’s membership, addressing president Serzh Sargsyan. We, said Nazarbayev, have received a letter from the president of Azerbaijan Ilham Aliev. He opposes Armenia joining the EEU with Karabagh. We, continued Nazarbayev saying, cannot accept the presence of Karabagh in the economic union. The precondition for Armenia joining the EEU was clear. Armenia could only join the economic union without Karabagh.

The president of Armenia did not utter a word, in spite of the disgraceful state he was subjected to, especially when Nazarbayev was conveying to him the precondition laid down by Alieve, the president of Azerbaijan (note: Azerbaijan is not a member of EEU). With his own admission, Nazarbayev was stating that he had received a letter from Baku and the message was clear.

President Serzh Sargsyan's displeasure was obvious. But what could he do? By his own admission he had decided Armenia joining EEU the evening before. In a single night he had Armenia join the economic union of tyrannical countries with failed economies.

 What else could he do when he was the one who had presented himself at their door applying for membership, when Armenia as a whole did not back him up? The people did not support him, even it understood and tacitly accepted the president’s sudden decision to join EEU. Thus Serzh Sargsyan let Nazarbayev’s insult go without a response. He uttered not a single word and returned to Armenia subdued where no one was expecting him to justify his stand for everyone seemed to have concluded that Armenia is a week and a poor country and will always remain at the whims of the tyrannical rulers of EEU. Were they not the very same countries that were arming Azerbaijan?

Now let us come to the present days and to the events that took place a few days earlier. This time it was at the CSTO (Collective Security Treaty Organization) summit. The same countries have come together. Tajikistan and Uzbekistan have also joined them. The whole world knows that the leaders of these countries are as close to democracy as the moon is to our planet. The main topic of the agenda is the election of the new secretary-general. The former secretary-general Yuri Khachadurov has resigned because he faces grave legal issues in Armenia. The president of Belarus insists that the position of the secretary-general belongs to him, in spite of the fact that Khachadurov’s term extended to 2020. But Nikol Pashinyan opposes him and insists that the position of the secretary-general belongs to Armenia for the next two years. The by-laws are not clear about such succession. Russia remains silent. It might very well be that Russia wants Armenia cornered much like Serzh Sargsyan was four years earlier. The closed-door deliberations take place. According to some sources the deliberations take place in a very tense atmosphere. The sole ruler, the perpetual president of Belarus Alexander Lukashenko wants, at all cost, to snatch the decision to appoint the next secretary-general from Armenia. Pashinyan opposes him and counter offers. A decision is not arrived. Armenia refuses to give in and a consensus is not reached.

CST0 is an intergovernmental military security alliance. Each one of them is responsible for safeguarding the security of its member. If any one of the member countries is attacked, all are expected to join to safeguard the country’s security. Azerbaijan is not a member of CSTO. But lo and behold it is a favorite among some of the organization’s member countries. The day after the closed-door meeting, Belarus’s perpetual president invited the Ambassador of Azerbaijan in Minsk and conveyed to him the deliberations of the closed-door meeting. At least that is what the television and other news outlets of Belarus report. 

Consequently, in plain daylight, the closed-door deliberations of the CSTO’s member countries are conveyed to a country that is an enemy of a member country. Pashinyan, in no uncertain term, condemned the conveying of the behind-door deliberations of the member countries to the ambassador of Azerbaijan and tells the members that no one henceforth has the right to treat Armenia in such a manner. The spokesperson of Belarus responded in a diplomatically uncalled manner. It is clear. Lukasheno’s ally is not the organization member Armenia. It is Azerbaijan. So is Khazakhstan’s. 

This is how the “allies” of Armenia, Belarus and Khazakhstan, are. Four years ago it was Khazakhstan that dictated Armenia the conditions for its membership preconditioning it with the exclusion of Karabagh. Nowadays the president of an allied country conveys the behind the door deliberations of the member countries to Azerbaijan that is at war with a member country, Armenia. 

These are no new revelations here. It was well known that EEU and CSTO are nothing else but agents on the world scene that serve Russia’s historical imperial mindedness. The countries that make up these two organizations do not have a common political mission. They do not have the same security goals. They do not even have a common economic vision. The saddest reality is that Armenia has been forced to become members to these organizations, made up of tyrannical rulers, at the expense of its own interests accepting the sale to Azerbaijan weapons of mass destruction and public humiliation. 

Unfortunately the previous rulers of Armenia saw that the interest of Armenia is better served by serving the interests of their “allied” countries. They considered it to be a sound diplomacy arguing to us that the interests of Armenia are nowhere else other than subjugating ourselves to the conditions imposed upon us.

Before seeing the salvation of Armenia in EEU and CSTO alliances, it behooves us to ask how have the member countries accepted and viewed Armenia? Have they forcefully condemned Azerbaijan for continually attacking Armenian border village? Have they ceased arming Azerbaijan with weapons of mass destruction? Have they respected the right of people of Arstakh for self-determination? Have they taken into consideration Armenia’s unique geography and its special trade needs with neighboring countries?  What we have witnessed in the behaviors of Lukashenka and Nazar prove the contrary.

Consequently, of what grand diplomacy are we talking about? Is demanding a country’s right to exist a grand diplomacy? It is time that these countries treat Armenia as an ally of equal footing. From this standpoint Pashinyan is right when he squarely confronts president of Belarus serenading Azerbaijan and demands explanation. He should demand explanation because that is what, first and foremost, the interests of Armenia dictate. Otherwise Armenia’s membership to EEU and CSTO makes no sense."

Raffi Doudaklian "

                                            **********

Ի՞ՆՉ ՄԻԱՑԵԱԼ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԻՒՆ, Ի՞ՆՉ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹԻՒՆ

Մայիս 29, 2014-ին էր. Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանը Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանա մեկնած էր, մասնակցելու՝ մաքսային միութեան անդամ երկիրներու գագաթաժողովին: Հայաստանը, միութեան պայմանագիրը ստորագրելէ ետք, 1 Յունուար, 2015-էն սկսեալ պիտի դառնար մաքսային միութեան անդամ: Գագաթաժողովին ներկայ էին բնականաբար Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի եւ Կիրքիզիստանի նախագահները: Ժողովը կը սփռուէր կենդանի՝ միութեան անդամ բոլոր երկիրներուն մէջ:

Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաեւը, գագաթաժողովի հիւրընկալը, հանդիսաւոր կերպով բեմ բարձրացաւ: Նախկին սովետի երկիրներու ղեկավարներուն յատուկ խոժոռ եւ անհաղորդ դէմքով խօսեցաւ Մաքսային Միութեան մասին, միութիւն մը, որուն անդամակցելու յայտ ներկայացուցած էր Հայաստանը եւ պիտի ստորագրէր համապատասխան պայմանագիրը: Նազարբաեւը յանկարծ սկսաւ արտայայտուիլ Հայաստանի միութեան միանալու պայմաններուն մասին, խօսքը ուղղելով նախագահ Սերժ Սարգսեանի: Մենք, ըսաւ Նազարբաեւ, նամակ ստացած ենք Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւէն: Ան դէմ է, որ Հայաստանը Եւրասիական տնտեսական միութեան միանայ Ղարաբաղի հետ միասին: Մենք չենք կրնար ընդունիլ Ղարաբաղի ներկայութիւնը միութենէն ներս: Նախապայմանը յստակ է, Հայաստանը միութեան կրնայ միանալ միայն առանց Ղարաբաղի:

Հայաստանի նախագահը ձայն ու ծպտուն չհանեց, հակառակ ստեղծուած խայտառակ վիճակին, մանաւանդ երբ Նազարբաեւը կը փոխանցէր Ադրբեջանի՛ նախագահին նախապայմանը, ի՛ր իսկ խոստովանութեամբ: Նամակ ստացած էր Բաքուէն եւ պատգամը յստակ էր...

Բացայայտ էր, սակայն, Սերժ Սարգսեանի վրդովմունքը, բայց ի՞նչ կրնար ընել ղեկավար մը, որ իր իսկ խոստովանութեամբ, մէկ գիշերուան մէջ որոշած էր Հայաստանը միացնել սովորական բռնատէրեր եւ անյաջող տնտեսութիւններ ունեցող երկիրներու մաքսային միութեան: Ի՞նչ կրնար, երբ այնտեղ էր ինք, խումբ մը բռնատէրերու ակումբին դրան առջեւ կանգնած, անդամակցութեան խնդրագիրը ձեռքը տրուած: Այնտեղ էր ներկայացնելու երկիր մը ու ժողովուրդ մը ամբողջ, բայց ժողովուրդը իր հետ չէր, իր կողքին չէր, իրեն նեցուկ չէր, նոյնիսկ եթէ հասկացողութեամբ կ'ընդունէր մաքսային միութեան միանալու անակնկալ որոշումը: Եւ այսպէս, Սերժ Սարգսեանը կուլ տուաւ Նազարբաեւի անարգանքը: Ոչ մէկ բառ արտասանեց եւ լուռ ու մունջ վերադարձաւ Հայաստան, ուր արդէն ոչ ոք կը սպասէր իր արդարացումներուն, քանի որ արդէն բոլորն ալ սկսած էին համոզուիլ, որ խեղճ ու թոյլ, անտէր ու անտիրական է Հայաստանը եւ միշտ ալ կախեալ պիտի մնայ Եւրասիական մաքսային միութեան բռնատէրերու ողորմութենէն: Չէ՞ որ նոյն այդ երկիրներն էին նաեւ Ադրբեջանը զինողները...

Հիմա վերադառնանք մեր օրերուն, մի քանի օր առաջ տեղի ունեցած դէպքերուն: Այս անգամ Հաւաքական Անվտանգութեան Պայմանագրի Կազմակերպութեան (ՀԱՊԿ) գաղգաթնաժողովն է, Հաւաքուած են նոյն երկիրները, Տաճիկիստանն ու Ուզբեկիստանը նաեւ: Բոլոր երկիրները՝ բացի Հայաստանէն, մենատիրական-դիկտատորական երկիրներ են: Ամբողջ աշխարհը գիտէ, որ այս ղեկավարները ժողովրդավարութեան մօտ են այնքան, որքան լուսինը՝ մեր մոլորակին: Օրակարգի գլխաւոր թեմաներէն մէկը՝ ՀԱՊԿ-ի գլխաւոր քարտուղարի ընտրութիւնն է: Նախկին գլխաւոր քարտուղարը՝ Խաչատուրովը, պաշտօնէն հրաժարած էր, որովհետեւ դատական շատ լուրջ խնդիրներ ունի Հայաստանի մէջ: Իսկ հիմա՝ Բելառուսի նախագահը կը պնդէ, որ նոր Ընդհանուր Քարտուղար ունենալու իրաւունքը իրն է, հակառակ անոր, որ Խաչատուրով պիտի պաշտօնավարէր մինչեւ 2020: Բայց Նիկոլ Փաշինեան կը հակառակի Բելառուսին եւ կը շեշտէ, որ յառաջիկայ երկու տարիներուն ընդհանուր քարտուղարութիւնը Հայաստանին պիտի մնայ: Իսկ օրէնսդրութիւնը յստակ չէ, Ռուսաստանը լուռ է, հաւանաբար կ'ուզէ Հայաստանը անկիւն հրուած տեսնել, ինչպէս որ ըրաւ Սերժ Սարգսեանին՝ 4 տարի առաջ: Կը սկսի դռնփակ նիստը, որ ըստ մամուլին սպրդած որոշ տեղեկութիւններու, կ'ընթանայ բաւական լարուած մթնոլորտի մէջ: Բելառուսի մենատէրը, յաւերժ նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշէնկոն ամէն գնով կ'ուզէ Հայաստանէն խլել ընդհանուր քարտուղար նշանակելու իրաւունքը: Փաշինեան կ'ընդիմանայ ու կը հակադարձէ: Որոշում չի կայացուիր, քանի որ Հայաստան կը մերժէ տեղի տալ եւ համախոհութիւն տեղի չունենար:

ՀԱՊԿ-ը հաւաքական պաշտպանութեան դաշինք է: Բոլորը պատասխանատու են իրենց անդամներու պաշտպանութեան: Եթէ մէկ երկիր ենթարկուի յարձակման, բոլորը պարտաւոր են միանալու այդ երկրի պաշտպանութեան: ՀԱՊԿ-ի անդամ չէ Ադրբեջանը: Բայց եկուր տես, որ ՀԱՊԿ-ի որոշ անդամներու սիրելին է: Բելառուսի յաւերժ նախագահը գագաթժողովի յաջորդ օրն իսկ հանդիպման կը հրաւիրէ Մինսկի մէջ Ադրբեջանի դեսպանը եւ տեղեկութիւններ կը փոխանցէ ՀԱՊԿ-ի դռնփակ նիստին մասին: Գոնէ այդպէս կը հաղորդեն Բելառուսի հեռուստացոյցն ու միւս լրատուամիջոցները:

Ուրեմն, օր ցերեկով, դաշնակից երկիրներու փակ նիստի տեղեկութիւնները կը փոխանցուի ՀԱՊԿ-ի անդամ երկրի մը թշնամին հանդիսացող պետութեան ներկայացուցիչին: Փաշինեան խստօրէն կը դատապարտէ, ու կը յիշեցնէ, որ այլեւս ոչ ոք իրաւունք ունի Հայաստանին հետ այդպէս վարուելու, իսկ Բելառուսի բանբերը կը պատասխանէ դիւանագիտական շատ անպատշաճ լեզուով: Պարզ է՝ Լուկաշէնկոյի դաշնակիցը ՀԱՊԿ-ի իր գործընկեր Հայաստանը չէ, Ադրբեջանն է: Նոյնպէս եւ Ղազախստանինը:

Այսպէս են Հայաստանի «դաշնակիցները», Բելառուսն ու Ղազախստանը: 4 տարի առաջ Ղազախստանն էր, որ մաքսային միութեան Հայաստանի անդամակցութիւնը կը պայմանաւորէր Արցախի դուրս-մղումով, իսկ այսօր՝ Հայաստանի հետ հաւաքական պաշտպանութեան դաշինք կնքած երկրի նախագահը՝ Հայաստանի հետ պատերազմի մէջ գտնուող երկրին տեղեկութիւններ կը փոխանցէ ՀԱՊԿ-ի փակ նիստին մասին:

Նորութիւն չէ, վաղուց արդէն յայտնի էր, որ թէ՛ մաքսային միութիւնը կամ Եւրասիական Տնտեսական Միութիւնը (ԵԱՏՄ) եւ թէ՛ ՀԱՊԿ-ը այլ բան չեն, քան միջազգային բեմին վրայ նախկին կայսերական դիրքերուն վերատիրանալու ռուսական նկրտումներուն ծառայող գործիքներ: Այնտեղ հաւաքուած երկիրները չունին քաղաքական միացեալ օրակարգ, չունին պաշտպանական միեւնոյն նպատակներ, չունին նոյնիսկ տնտեսական միասնական քաղաքականութիւն ու զարգացման տեսլական: Իսկ ամէնէն ցաւալին այն է, որ Հայաստանը մինչեւ վերջերս մենատիրական երկիրներու այս ակումբներուն մէջ շարունակաբար գտնուած էր սեփական շահերը զիջելու պարտադրանքին տակ՝ ընդունելով Ադրբեջանի համատարած քանդումի զէնքերու վաճառքը, դաշնակիցներու ճնշումները եւ հանրային արհամարական վերաբերմունքը: Դժբախտաբար, մեր երկրի նախկին իշխանաւորները, Հայաստանի շահերու պաշտպանութիւնը տեսած էին գլխաւորաբար «դաշնակից» երկիրներուն շահերուն սպասարկելու մէջ եւ սա համարած էին ու կը համարեն հասուն դիւանագիտութիւն, մեր բոլորին համոզելով, որ Հայաստանի շահերը այլ տեղ չեն գտնուիր, պէտք է ենթարկուիլ մեզի պարտադրուած պայմաններուն:

Բայց նախքան ՀԱՊԿ-ի եւ ԵԱՏՄԻ-ի մէջ Հայաստանի փրկութիւնն ու քաղաքական-տնտեսական շահը տեսնելը, արժէ նախ տեսնել, թէ այդ կազմակերպութիւններուն անդամները ինչպէ՞ս ընդունած են եւ կ'ընդունին Հայաստանը: Խստօրէն դատապարտա՞ծ են անոնք Հայաստանի սահմանային գիւղերուն վրայ ադրբեջանական յարձակումները, դադրեցուցա՞ծ են Ադրբեջանին մասսայական քանդումի զէնքերու մատակարարումը, յարգա՞ծ են Արցախի ժողովուրդին ինքնորոշման իրաւունքը, նկատի առա՞ծ են Հայաստանի աշխարհագրական իւրայատուկ դիրքը եւ տնտեսական իւրայատուկ յարաբերութիւններու անհրաժեշտութիւնը... Այն, ինչ որ տեսած ենք Նազարբաեւի եւ Լուկաշէնկոյի վերաբերմունքին մէջ, պարզապէս հակառակը կը փաստեն:

Ուրեմն ի՞նչ դիւանագիտութեան մասին է խօսքը: Երկրի մը գոյութեան իրաւունքը ընդունիլ տալը դիւանագիտական նուաճու՞մ է: Ժամանակն է, արդէն, որ այս երկիրները Հայաստանին վերաբերին հաւասարէ հաւասար, իբրեւ իսկական դաշնակիցներ: Եւ այս իմաստով շատ ճիշդ կ'ընէ Նիկոլ Փաշինեանը, երբ յստակօրէն կը հակադրուի Բելառուսի նախագահին եւ Ադրբեջանի հետ իր սիրաբանութեան համար հաշիւ կը պահանջէ: Ու պէ՛տք է պահանջէ, քանի որ այդպէս կը պահանջեն նախ եւ առաջ Հայաստանի՛ շահերը: Այլապէս, ոչ մէկ իմաստ ունի ՀԱՊԿ-ին կամ ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցութիւնը:

Րաֆֆի Տուտագլեան