“War or peace, time to get serious” -: A historical document in translation – Part 1 – The subject of the debate

 Բնագիրը կցուած է։“War or peace, time to get serious" - "Պատերազմ թէ՞ խաղաղութիւն՝ լրջանալու պահը" - is president Levon Ter-Petrosyan’s (LTP) position paper for the resolution of the Karabagh conflict, he published on November 1, 1997, where he advocated concessions for resolving the lingering Karabagh conflict. This is the first segment of my translation of the document. For introduction read the note. Vahe H Աpelian

“My press conference on September 26, more precisely, the part of the press conference dedicated to Karabakh, gave rise to intense passions in the press and in the gatherings organized by the opposition. It was not a surprise for me, and to some extent I expected even stronger opposition.

The surprise was the quality of the debate, or simply put, the complete lack of debate. I confess, I did not achieve my goal, which is to start a serious debate in the press and in public meetings about the most delicate problem facing the Armenian people, the possible ways of settling the Nagorno Karabakh conflict.

The reaction of the opposition did not go beyond cursing, attributions, labels and distortions. Not a single logical proposal was made, not a single alternative program was presented, not a single valid counter-argument was presented. Two conclusions can be drawn from this. Either the opposition does not have any plan for the Karabakh settlement, or if it has, but hides it, and is not engaged in pro-national work. I refrain from a stricter qualification.

What did the people understand from the noise made by the opposition? That we have shed blood for Artsakh, that by returning the occupied territories the existence of Artsakh is threatened, that for the sake of Artsakh, the Armenian people are ready to shed blood again, that we do not care about world opinion, that we will bring both Azerbaijan and the international community to their knees, that as a nation we become freedom fighters (fedayees). And then? No one tried to answer the following simple questions.

- After doing all this, will we reach our desired goal or not? 

- When we spit on the face of the world, how will the world react?

 - Will the 500 people gathered in the movie theater shed their blood? Or will it be the innocent people’s blood?

At least the last question can be answered unequivocally. Not even a hair will be missing from the heads of the five hundred people gathered, regardless of what kind of sacrifices they claim they are willing to make today. When Artsakh was in danger, when the enemy came close to Kantsasar, none of them responded to Vazgen Sargsyan's call and did not join the band of martyrs (մահապարտ). Our people must be fed up with those who seek glory and pretend to be heroes at the cost of someone else's blood.

The confusion of the opposition, apart from political considerations, may be partially explained by ignorance, which is natural, because only six people have expert knowledge of the conflict settlement process in Karabakh and Armenia: Arkady Ghukasyan, Robert Kocharyan, Alexander Arzumanyan, Vartan Oskanyan, Gerard Libaridian, and I.

The subject of the debate

Anyways, the debate was not successful, but that should not disappoint me or our society. All the same, any politician or intellectual who aspires to administer the fate of the nation will have to give up swearing sooner or later - (I'm not talking about the psychologically ill patients) - and stand in front of the people with concretely calculated plan.

Without waiting for that, today I am ready to seriously discuss any rational proposal for the settlement of the Nagorno-Karabakh conflict, I agree with any level of public debate.

However, the debate can be objective only by prioritizing several starting points, namely:

- Should the Nagorno-Karabakh question be resolved through war or peaceful negotiations?

- Is it possible to maintain the status quo and the unresolved state of the Karabakh problem forever or even for a long time?

- Is the beneficial for Karabakh and Armenia to have the issue settled or have it unsettled?

- Should the issue be resolved by compromise or by the defeat of one of the parties, and in that case, who will be the losing party?

I have expressed myself clearly about these provisions many times and I still insist today that:

- War should be excluded. Therefore, the Karabakh question should be resolved only through peaceful negotiations.

- It is not possible to maintain the status quo for a long time, because neither the international community nor Armenia's economic capabilities will allow it.

- The unsettled state of the issue is not beneficial to Karabakh and to Armenia, because it significantly hinders the economic development of Armenia and, therefore, Karabakh, creates complications in relations with the international community and especially neighboring countries, which can be fatal.

- The only option for solving the Karabakh question is compromise, which does not mean victory for one side and defeat for the other but by possible agreement reached through conflict resolution. Let them not try to mislead the people by saying that there is an alternative to compromise. The alternative to compromise is war.

Rejection of compromise and maximalism (striving to achieve the maximum and not the possible) is the shortest way to the complete destruction of Karabakh and deterioration of the situation in Armenia.

It is not about giving or not giving Karabakh. It is about keeping Karabakh Armenian. It was inhabited by Armenians for 3000 years and it should be inhabited by Armenians after 3000 years."

NOTE: War or peace, time to get serious” - "Պատերազմ թէ՞ խաղաղութիւն՝ լրջանալու պահը": A historical document introduction – 1 –: http://vhapelian.blogspot.com/2024/10/a-document-for-history-war-or-peace_20.html

                            TO BE CONTINUED

Բնագիրը՝ 

ՊԱՏԵՐԱԶՄ, ԹԵ՞ ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ. ԼՐՋԱՆԱԼՈՒ ՊԱՀԸ

(1 նոյեմբերի, 1997 թ.)

Սեպտեմբերի 26-ի իմ մամլո ասուլիսը, ավելի ճիշտ՝ ասուլիսի Ղարաբաղին նվիրված հատվածը մամուլում եւ ընդդիմության կազմակերպած հավաքներում բուռն կրքերի բորբոքման առիթ տվեց։ Ինձ համար դա անակնկալ չէր, եւ ինչ-որ չափով ես նույնիսկ ավելի խիստ հակազդեցություն էի սպասում։

Անակնկալը բանավեճի որակն էր, իսկ պարզ ասած՝ բանավեճի իսպառ բացակայությունը։ Խոստովանում եմ, ես չհասա իմ նպատակին, այն է՝ մամուլում եւ հրապարակային ժողովներում լուրջ բանավեճ ծավալել հայ ժողովրդի առջեւ ծառացած ամենակնճռոտ խնդրի՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հնարավոր ուղիների շուրջ։

Ընդդիմության արձագանքը դուրս չեկավ հայհոյանքի, վերագրումների, պիտակավորումների ու խեղաթյուրումների շրջանակից։ Չարվեց ոչ մի բանական առաջարկ, չներկայացվեց ոչ մի այլընտրանքային ծրագիր, չբերվեց ոչ մի հիմնավոր հակափաստարկ։ Սրանից կարելի է անել երկու հետեւություն. կա՛մ ընդդիմությունը չունի ղարաբաղյան կարգավորման որեւէ ծրագիր, կա՛մ եթե ունի, բայց թաքցնում է, այնքան էլ ազգանպաստ գործով չի զբաղված. ավելի խիստ որակումից ես զերծ եմ մնում։

Ի՞նչ հասկացավ ժողովուրդն ընդդիմության հանած աղմուկից. Որ Արցախի համար մենք արյուն ենք թափել, որ գրավված տարածքները վերադարձնելով վտանգվում է Արցախի գոյությունը, որ հանուն Արցախի հայ ժողովուրդը նորից պատրաստ է արյուն թափելու, որ մենք թքած ունենք համաշխարհային կարծիքի վրա, որ մենք ծնկի կբերենք ե՛ւ Ադրբեջանը, ե՛ւ միջազգային հանրությունը, որ մենք «ազգովի կդառնանք ֆիդայի»։

Իսկ հետո՞։ Ոչ ոք չփորձեց պատասխանել հետեւյալ պարզ հարցերին.

- այս ամենն անելուց հետո մենք կհասնե՞նք մեր բաղձալի նպատակին, թե ոչ. - երբ մենք թքենք աշխարհի երեսին, նա մեզ ինչո՞վ կպատասխանի. - թափվելու է Կինոյի տանը հավաքված 500 հոգու, թե՞ մեր ժողովրդի անմեղ արյունը։

Առնվազն վերջին հարցին կարելի է միանշանակ պատասխան տալ. հինգհարյուրի գլխից մի մազ անգամ չի պակասի, անկախ այն բանից, թե նրանք այսօր ինչպիսի զոհողությունների գնալու պատրաստակամություն են հայտնում։ Երբ Արցախը վտանգի մեջ էր, երբ հակառակորդն ընդհուպ մոտեցել էր Գանձասարին, նրանցից ոչ ոք չարձագանքեց Վազգեն Սարգսյանի կոչին ու չմիացավ մահապարտների գնդին։ Ուրիշի արյան գնով փառք որոնողներից ու հերոս ձեւացողներից մեր ժողովուրդը պետք է որ կուշտ լինի։

Ընդդիմության շփոթը, բացի քաղաքական նկատառումներից, գուցեեւ մասամբ բացատրվում է անտեղյակությամբ, որ բնական է, քանի որ Ղարաբաղում եւ Հայաստանում հակամարտության կարգավորման գործընթացին փորձագիտական մակարդակով տիրապետում են ընդամենը վեց հոգի՝ Արկադի Ղուկասյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Ալեքսանդր Արզումանյանը, Վարդան Օսկանյանը, Ժիրայր Լիպարիտյանը եւ ես։

 

Բանավեճի առարկան

Ինչեւէ, բանավեճ չստացվեց, բայց դա ոչ ինձ, ոչ էլ մեր հասարակությանը չպետք է հիասթափեցնի։ Միեւնույն է, ազգի ճակատագիրը տնօրինելու հավակնող ցանկացած քաղաքական գործիչ կամ մտավորական վաղ թե ուշ ստիպված է լինելու հրաժարվել հայհոյախոսությունից (խոսքս հոգեկան հիվանդների մասին չէ) եւ ժողովրդի առջեւ հանդես գալ կոնկրետ հաշվարկված ծրագրով։

Չսպասելով դրան, ես այսօր էլ պատրաստ եմ լրջորեն քննարկել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ցանկացած բանական առաջարկ, համաձայն եմ ցանկացած մակարդակի հրապարակային բանավեճի։

Սակայն բանավեճը կարող է առարկայական լինել միայն նախապես կողմնորոշվելով մի քանի ելակետային դրույթների շուրջ, այն է.

- Լեռնային Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի պատերազմի, թե՞ խաղաղ բանակցությունների միջոցով.

- հնարավո՞ր է, արդյոք, հավերժորեն կամ թեկուզ երկար ժամանակով պահպանել ստատուս-քվոն եւ Ղարաբաղի խնդրի չկարգավորված վիճակը.

- Ղարաբաղին եւ Հայաստանին ձեռնտու է հարցի կարգավորված, թե՞ չկարգավորված վիճակը.

-        Հարցը պետք է լուծվի փոխզիջումով, թե՞ կողմերից մեկի պարտությամբ, եւ այդ դեպքում ո՞վ է լինելու պարտվող կողմը։

Այս դրույթների շուրջ ես հստակ կերպով արտահայտվել եմ բազմիցս եւ այսօր էլ պնդում եմ, որ՝

- Պատերազմը պետք է բացառվի, ուստիեւ Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի միայնումիայն խաղաղ բանակցությունների միջոցով.

- Ստատուս-քվոն երկար ժամանակով պահպանել հնարավոր չէ, որովհետեւ դա թույլ չեն տա ո՛չ միջազգային հանրությունը, ո՛չ էլ Հայաստանի տնտեսական կարողությունները.

- Ղարաբաղին եւ Հայաստանին ձեռնտու չէ հարցի չկարգավորված վիճակը, որովհետեւ դա զգալիորեն խոչընդոտում է Հայաստանի, հետեւաբար նաեւ Ղարաբաղի տնտեսական զարգացմանը, բարդություններ ստեղծում միջազգային հանրության եւ մանավանդ հարեւան երկրների հետ հարաբերություններում, որոնք կարող են ճակատագրական նշանակություն ունենալ.

- Ղարաբաղի հարցի լուծման միակ տարբերակը փոխզիջումն է, որը նշանակում է ոչ թե մի կողմի հաղթանակ եւ մյուսի պարտություն, այլ հակամարտության հագեցման վիճակում ձեռքբերված հնարավոր համաձայնություն։

Թող չփորձեն ժողովրդին մոլորեցնել, ասելով, թե փոխզիջումն այլընտրանք ունի. փոխզիջման այլընտրանքը պատերազմն է։

Փոխզիջման մերժումը եւ մաքսիմալիզմը (առավելագույնը եւ ոչ թե հնարավորը ձեռքբերելու ձգտումը) Ղարաբաղի իսպառ կործանման եւ Հայաստանի վիճակի վատթարացման ամենակարճ ճանապարհն է։

Խոսքը չի վերաբերում Ղարաբաղը տալուն կամ չտալուն։ Խոսքը վերաբերում է Ղարաբաղը հայկական պահելուն. 3000 տարի այն բնակեցված է եղել հայերով եւ 3000 տարի հետո էլ պետք է բնակեցված լինի հայերով։

 

Կեանքի փուլերը՝ որոնք կամաց-կամաց կը վերածուին հանգրուաններու

Գրիգոր Գրաճեան

Ա.               Ծնած առաջին մէկ վայրկեանէն ապշած, շուարած, եւ կողմնորոշուելու դժուարութեան մէջ ես: Որո՞նք են շուրջիններդ, ժպտացող դէմքեր, գուրգուրոտ նայուածքներ, խնդուք եւ ծիծաղ:  Ինչե՜ր եւ ինչե՜ր կը լսես, - աղմուկ, տարբեր լեզուներով քեզի համար անհասկնալի խօսակցութիւն: Մթնոլորտային պայմաններ եւ երեւոյթներ՝ տաք, պաղ, Արեւ, Լուսին, անձրեւ, ձիւն: Հոտերու տեսակներ՝ ոմանք հաճելի ( մասնաւորաբար նախասիրած ճաշդ), ուրիշներ՝ անախորժ, երբ շորիկդ կը փոխեն:

Բ.               10 տարեկանիդ աշխարհը ճանչցած (կլլած) կը թուիս ըլլալ: Վարվրուն եւ ամէնագէտ ես: Քու տարեկիցներէդ դուրս եւ վեր ամէն մարդ ծեր կը համարես:

Գ.               20 տարեկանիդ ինքնավստահ ես, ապագայի հեռանկարներ եւ երազ ունիս: Անկախանալու փափաքդ մէջդ հասած է բարձրագոյն մակարդակի:

Դ.               30 տարեկանիդ արդէն աշխատանքի ասպարէզիդ մէջ ես, եկամուտ ունիս եւ կեանքդ տնօրինելու իրաւունքին տիրացած ես:

Ե.               40 տարեկանիդ արդէն ամուսնացած, զաւկի (զաւակներու) տէր, դուն եւ կինդ ձեռք-ձեռքի տուած ընտանիքի հոգսերով կլանուած, զաւակներու հոգատարութեամբ նուիրուած, մինչեւ իսկ երբեմն քու անձդ մոռցած հեւքոտ կեանք մը կը վարես:

Զ.               50 տարեկանիդ միջին կեանքի (midlife) շարջանիդ մէջ ես: Մարմինդ կը սկսի դաւաճանել քեզի եւ առողջութեանդ մասին մտահոգութիւններ ունիս: Կողակիցիդ հետ յարաբերութիւնը առօրեայի, - երբեմն տաղտկալի, կարգ մը պարագաներուն անհանդուրժող, - վերածուած է: Նոր արկածախնդրութիւններու փնտռտուքի մէջ ես եւ խաբկանք մը կ՛ապրիս, որ տակաւին քսան տարեկան ես (հայելիին շատ չես ուզեր նայիլ, որովհետեւ, ըստ ենթագիտակցութեանդ՝ սխալ բան ցոյց կու տայ):

Է.                60 տարեկանիդ, գործէդ դադրելու վտանգի եւ վախի ենթակայ ես, հակառակ որ յաջող եւ ազդեցիկ էիր աշխատանքիդ մէջ: Առօրեայի մէջ տուայտուող անձի մը վիճակին կը մատնուիս: Մի փորձեր կառչիլ պաշտօնէութեանդ շրջանի արձանագրած յաջողութիւններուդ եւ ունեցած ազդեցութիւններուդ վրայ: Ընդունիր, որ կորսնցուցած, - կամ կորսնցնելու վրայ, - ես reflex-ներդ, արագ եւ ճիշդ որոշում առնելու ունակութիւնդ:

Ը.               70 տարիքիդ ընկերութիւնը կամաց-կամաց կը սկսի հեռանալ քեզմէ: Ընկերներուդ եւ պաշտօնակիցներուդ թիւը կը սկսի նուազիլ: Նոյնիսկ աշխատատեղիիդ պաշտօնեաները չեն ճանչնար քեզ: Տարբեր մօտեցում մի ակնկալեր՝ նորեկներ եկած են գրաւելու հին պաշտօնէութեան դիրքերը:

Թ.               80 տարեկանիդ ընտանիքիդ անդամները կը սկսին քեզմէ հեռանալ կամ որոշ հեռաւորութիւն պահել: Ընդունիր, որ առանձինդ պիտի ապրիս. լաւագոյն պարագային կեանքդ պիտի շարունակես կողակիցիդ հետ: Զաւակներ եւ թոռներ կրնան այցելել քեզի՝ եթէ յիշեն կամ ժամանակ ունենան: Երբեմն կը տարակուսիս, թէ իրենց այցելութեան նպատակը ի՞նչ կրնայ ըլլալ՝ սիրոյ արտայայտութի՞ւն, թէ ժառանգի ակնկալութիւն: Աւելին մի սպասեր. անոնք ալ ունին իրենց կեանքը, հետաքրքրութիւնները եւ հեւքը:

Ժ.               90 տարեկանիդ աշխարհը կ՛ուզէ ձեռբազատուիլ քեզմէ ( արդէն բաւական երկար ժամանակէ ի վեր այս մոլորակին վրայ գոյութիւն ունեցած ես): Շատեր արդէն անվերադարձ ձգած են այս աշխարհը, մի տխրիր ոչ ալ սգայ. այս է կեանքի իրականութիւնը: Ամէն մարդ պիտի հետեւի այս ընթացքին: 

Գոհ եղիր, որ ապրած ես երկա՜ր, քու ուզած ձեւովդ, տեսած ես քու ժամանակիդ պատահած ամէն բան, դարձած ես հասուն եւ խելահաս եւ հասունցած պտուղի նման կ՛երթաս միանալու Ամենակալին՝ քեզ Ստեղծողին:

Գրիգոր Գրաճեան

 

 

 

Norayr Eblighatian: LTP "War or Peace, Time. to Get Serious"

 Introductory Note: President Levon Ter-Petrosyan (LTP) has a position paper for the resolution of the Karabakh conflict, called “War or Peace, Time to Get Serious”. This article is a response to Ter-Petrosyan’s thesis. Norayr Eblighatian

This document is being marketed as a vindication about LTP’s attempt at negotiations with Azerbaijan. The key point is “I told you so, but no-one listened”; and the consequences of the palace coup resulted in a belligerent policy that ended in disaster.

I believe this is a false narrative and a weak attempt at shirking personal responsibility. I should hasten to add that the Karabakh Movement leadership (all members) are responsible for the disaster that followed.

Internal Factors

The movement was started with no exit strategy. The Bishkek Protocol on May 5, 1995 was a provisional ceasefire agreement. In other words, the Armenian side agreed on a ceasefire, even though it was on the winning side, with no final peace agreement.

Following the ceasefire, both sides were expected to prepare for another round(s) of fighting that would end the war decisively. The Azeris immediately started preparations:

·      They consolidated their leadership, and 

·      Started a serious rearmament process. It is public knowledge that on average, the military budget of Azerbaijan was six times that of Armenia during the years between the two Karabakh wars. 

Meanwhile the Karabakh leadership:

·      Took control of the leadership of the republic of Armenia, and

·      Engaged in oligarchic activities; i.e. the fire sale of the industrial base left by the Soviet Union. Without an industrial base, Armenia went back to an agrarian society and a natural resource extraction economy.

We are to believe that in November, 1997, LTP came up with a proposal of land-for-peace negotiations. But negotiations assume two sides that would talk and come up with a mutually agreed upon conclusion.

LTP and the Karabakh Movement leadership did not have anyone to negotiate with. The Azeris had already decided to resolve this issue by force (the same way as they lost the territory by force). The subsequent Minsk negotiations reinforce the idea that the Azeris were pursuing time-to-rearm policy as opposed to a serious bargaining approach.

 

The Palace coup reinforces the conclusion that the Karabakh Movement leadership, as a group, did not have a coherent strategy:

1.   For continuing the fighting to the end, i.e. the jure liberation of Karabakh, and

2.   The unification of Karabakh with Armenia.

It was the unification with Armenia resolution that started the conflict. LTP and his comrades did not pursue that key political objective, even though they were in power both in Armenia and Karabakh.

Why did they start the war, without a clear objective of attaining a peace treaty with Azerbaijan and did not pursue the unification with the republic of Armenia?

The unification with Armenia had two aspects:

·      The jure unification, i.e. a resolution by the Armenian republic parliament declaring Karabakh as an integral part of the territory of the Armenian republic.

·      The facto unification by populating the region of Lachin. Building two roads to Karabakh does not secure the unification; however, populating Lachin and settling more families in Karabakh makes it harder to invade.

The Karabakh Movement leaders also point the finger at the public that was in furor at the thought of concessions. The simple fact is that it is the responsibility of the leadership to shape the expectations of the masses. In other words, they unleashed expectation with their rhetoric that they could not control. Eventually by not pursuing their proclaimed objectives, both the public at large and their second echelon leadership turned against them.

One of the key failures of LTP himself is that he refused to work with the Diaspora, and chose to pursue a solo policy of rule (both in Armenia and in Karabakh). Personal animosities led to a tunnel vision and hindered a broad coalition, which was essential for the monumental task that had started. Without the Diaspora, Armenia simply did not have the means to pursue its strategic objectives. 

My opinion is that the Karabakh leadership belonged to a regional Soviet apparatchik class, with no experience of international politics. These were KGB trained administrators that did not have either the experience or the vision to accomplish the political goals of their movement. They were transformed into petty dictators who were more concerned about keeping their fiefdom than the liberation of Karabakh.

 

And now, they are diffusing the blame, by a he-said-she-said narrative. 

·      One of them pushes the I-told-you-so story. 

·      The other wants us to believe that international relations are an exercise of personal friendships with other powerful leaders. He-is-a-friend-of-mine syndrome.

·      Others blame Russia for interfering in Armenian sovereignty and not letting the Armenian leadership to pursue its own objectives. The adherents of this narrative do not realize that they reveal a lack of sovereignty of ‘Independent’ Armenia.

·      Still others blame the ‘Turkic mindset’, instead of being introspective. The Turks are the bad guys.

The sad phenomenon is that these narratives are repeated so many times that the public starts believing that there must be an element of truth in them. This phenomenon seems to be the real motivation of these false narratives. Spreading doubt and confusion with the hope that history might be tempted to record them as extenuating circumstances.

External Factors

One of the key assumptions of LTPs land-for-peace negotiation strategy is that there is a willing negotiating party. 

My thesis is that assumption is false.

After stopping the bleeding (Bishkek Protocol of May, 1995), Azeris had to assess the situation, and one of the key conclusions was that time was on their side, and this setback can be overcome.

The first step was the consolidation of leadership. Heydar Aliev was installed as the president of Azerbaijan in 1993 after a military coup. He was a high-ranking KGB officer and even though he was despotic, he was ruthlessly efficient. As a side note, one can mention that even as late as October 1999, the Armenian side was divided (the killing of Vazken Sargsyan, Karen Demirchyan and six others in the Armenian Parliament).

The second step was the initiation of oil diplomacy.  In international circles the Karabakh issue was described as two competing claims:

·      Self determination of a region with minority Armenians, vs.

·      Territorial integrity of Azerbaijan.

Aliev started advocating the thesis of territorial integrity and by the second Nagorno-Karabakh war in 2020, Azeri diplomacy had prevailed. The majority of international actors were swayed by the territorial integrity argument. We had already lost the case, and were desperately searching for ‘friends’ and saviors. 

The third step was to bolster the Azeri armed forces. As mentioned before, between the first and the second Nagorno-Karabakh war, Azerbaijan spent 6 to 1 on military preparedness compared to Armenia.

In addition to purchasing the latest hardware and getting trained on it, there was a difference in strategy:

·      The Armenians adopted a Maginot line strategy.

·      The Azerbaijanis adopted a test-and-learn agile strategy which included ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition and Reconnaissance) coupled with drone and artillery targeting and special operations forces (SOF).

Test-and-Learn operations were conducted:

·      On the border of Karabakh (during the one-to-four-day skirmishes).

·      While Turkey tested and fine-tuned their Bayraktar drones in the Syrian war theatre.

The irony is that Armenians have a large community in Syria that could have easily gathered information on the Bayraktar drones, before they were utilized to target our youth in 2020.

The Armenian General Staff was expecting large columns of tanks and armor, while Azeri special forces outmaneuvered the defensive lines and reached Shushi. 

In conclusion, President Ter-Petrosyan’s attempt at vindicating himself and pointing the finger at his collaborators is not convincing.

Կեանքի վերջին տասնամեակները – The later decades of life

I copied the attached - OUR STAGES OF ELIMINATION IN LIFE - from Andrew Kizirian Facebook page and translated it.  The original is attached. Vahe H Apelian

Ա.    60 տարեկանիդ, գործ քեզ դադրեցնելու ենթակայ ես։  Հակառակ որ յաջող եւ ազդեցիկ էիր աշխատանքիդ մէջ, առօրեայի մէջ տուայտուող անձի մը վիճակին պիտի մատնուիս: Մի փորձեր կառչիլ պաշտօնէութեանդ շրջանին արձանագրած յաջողութիւններուդ եւ ունեցած ազդեցութիւններուդ վրայ: Ձեռբազատուէ եսէդ. այլապէս առօրեայիդ հանգստութիւնը պիտի կորսնցնես։

Բ.  70 տարիքիդ հանրութիւնը կամաց-կամաց կը սկսի հեռանալ քեզմէ: Ընկերներուդ եւ պաշտօնակիցներուդ թիւը կը սկսի նուազիլ: Մի ակնարկեր քու ունեցած եւ կատարած պաշտօնին քանի որ պաշտօնեանները չեն ճանչնար քեց եւ այդ իրողութիւնը պէտք չէ որ քեզ անհանգիստ ընէ։ Տարբեր մօտեցում մի ակնկալեր։

Գ.      80 տարեկանիդ ընտանիքիդ անդամները կը սկսին քեզմէ հեռանալ կամ որոշ հեռաւորութիւն պահել: Ընդունիր, որ առանձինդ պիտի ապրիս. լաւագոյն պարագային կեանքդ պիտի շարունակես կողակիցիդ հետ: Զաւակներ եւ թոռներ կրնան այցելել քեզի: Երբ այցելեն, այդ կընեն որպէս իրենց սիրոյ արտայայտութիւնը։ Հետեւաբար մի այպաներ իրենց որ աւելի յաճախակիօրէն քեզ չեն այցելել։ Աւելին մի ակնկալեր. անոնք ալ  զբաղ են իրենց կեանովը:

Դ.      90 տարեկանիդ աշխարհը կ՛ուզէ ձեռբազատուիլ քեզմէ։ Շատերը որոնց ծանօթ էիր արդէն անվերադարձ ձգած են այս աշխարհը։ Մի տխրիր, ոչ ալ սգայ. այս է կեանքի իրականութիւնը: Ամէն մարդ պիտի հետեւի այս ընթացքին: 

Հիշէ՝

Ա.          Միակը որ քեզմէ պիտի չուզէ ձեռբազատուիլ Աստուածն է։  երկրի վրայ քու ճամբորդութիւնէդ ետք պիտի վերադարնաս Ամենակալին եւ պիտի հաշուետու ըլլաս քեզ Ստեղծողին թէ ինչպէս ապրեցար կեանքդ։

Բ.     Ուստի հանդիպիր քեզ Ստեղծողիn աւելի յաճախ. հնազանդէ Ամենակալին. ներկայութիւնդ պահէ Իր հետ։

Գ.      Հետեւաբար, այնքան ատեն որ մարմինդ կարող է, ապրէ կեանքը իր ամբողջութեանը մէջ։ Պաշտէ Աստուած ճշմարտութեամբ եւ հոգիով։ Ափսոսասք պիտի չըլլայ որ կեանքդ Իրմով ապրեցար։

Օրհնուած մնայ։

***

OUR STAGES OF ELIMINATION IN LIFE

1.⁠ ⁠At 60, the workplace eliminates you. No  matter how successful or powerful you were during your career, you'll return to being an ordinary person. So, don't cling to the mindset and sense of superiority from your past job, let go of your ego, or you might lose your sense of ease!

2.⁠ ⁠At 70, society gradually eliminates you. The friends and colleagues you used to meet and socialize with become fewer, and hardly anyone recognizes you at your former workplace. Don't say, "I used to be..." or "I was once..." because the younger generation won't know you, and you mustn't feel uncomfortable about it!

3.⁠ ⁠At 80, family slowly eliminates you. Even if you have many children and grandchildren, most of the time you'll be living with your spouse or by yourself. When your children visit occasionally, it's an expression of affection, so don't blame them for coming less often, as they're busy with their own lives!

4.⁠ ⁠At 90, the Earth wants to eliminate you. Some of the people you knew have already departed forever. At this  point, don't be sad or mournful, because this is the way of life, and everyone will eventually follow this path!

 REMEMBER,

1. the only thing that won't eliminate you eternally is God because at the end of our journey here on earth we shall all return to Him with accounts of how we lived our lives

2. So, meet Him more,

3. Communicate with Him more,

4. Obey His orders, and

 5. Maintain your presence with Him 

Therefore, while our bodies are still capable, live life to the fullest! Worship God in truth and in spirit. And there will be no regrets living out our lives for Him!

Be blessed!

 

Nubar Gulbenkian’s pointed depiction

 I quote from the first two pages of Nubar Gulbenkian’s autobiography titled “Portrait in Oil”. The chapter is called “Escape in a Gladstone Bag”. Please read the short paragraph and get to know Nubar’s pungent humor pervasive in his autobiography. Vahe H Աpelian

“I was born on the 2^nd of June 1896, in that same village of Kadi Keui, which was the ancient Chalcedon, the seat, in the 451 of the fourth Council of Christian Church¹, to which I belong by tradition, if not always by deepest religious conviction. I am an Armenian. My father came from a family of Armenian merchants who were engaged in trade with the old Ottoman Empire and also in export business. He was a member of the family firm which had a branch in England; my mother was the eldest daughter of an Armenian banking family from Constantinople. I was their first born.

I was only a few weeks old when we left Kadi Keui and fled from Turkey, for the year 1896 was the time of the Armenian massacres. The Armenians, deeply attached as their were to to their church, were one of the Christian minorities in the old Ottoman Empire, and although, by their financial and commercial abilities they rendered great services to the Empire, they were apt to look towards the Christian Great Powers; they were also used by those Powers, not only against each other, but also against the already decaying Empire. “The Armenian Question” was a problem of long standing and Abdul Hamid the Second, known variously as the Sick Man of Turkey or the Red Sultan, was determined to find a solution to it. He set about it in a very logical way. If there were no Armenians, he reasoned, there could be no Armenian Question; hence the massacres.”

That Turkic mindset Nubar Gulbenkian pointedly, if not sarcastically,  depicted, has not changed.

Note: 

1. 1. The Armenians did not participate in the fourth Council of Christian Church in Chalcedon in 451 because they were preparing for the imminent attack by the Persians, or were already waging the war in what would be known as the Vartanian War, Vartanants Baderazm.