All about the famed song “Cilicia”

Dr. Armenag Yeghiayan’s,  Sunday April 21, 2024, mailing was labeled “Frédéric Bérat, "Ma Normandie”. But I labeled my translation as noted in the title “All about the famed song “Cilicia”,  and attached the original to the translation. Բնագիրը կգուած է։ Vahe H Apelian

 

Frédéric Bérat՝ (1801-1855) was  a contemporary of the previous two writers, Arvers and Lamartine, and is immortalized for his lyrics of one song, Ma Normandie, which under the pen of Mgrditch Beshigtashlian / Mkrtich Peshiktashlian would become "Homeland’s Song" («Երգ հայրենի») and under the pen of Nahabed Rusinian / Nahapet Rusinian, " Cilicia" («Կիլիկիա»).

Frédéric Bérat was one of the sought-after songwriters of his time, almost like today's Aznavour. He wrote his songs, arranged the music and sang them. At the same time, he was a much sought-after comedian who graced the stages of France and brought warmth at his social meetings.

He died of a spinal cord infection, just like Arvers, having been born and lived almost the same years as Arvers’.

"Ma Normandie" survived from his numerous productions. That is how he is remembered, not only in his birthplace, Normandy, but also throughout France as well as elsewhere.

*   *   *

Ma Normandie

Quand tout renaît à l'espérance,                       When everything  is reborn in hope,

Et que l'hiver fuit loin de nous,                        And winter flees far from us,

Sous le beau ciel de notre France,                     Under the beautiful sky of our France

Quand le soleil revient plus doux,                     When the sun returns gentler,

Quand la nature est reverdie,                           When nature has turned green again,

Quand l'hirondelle est de retour,                      When the swallow has returned,

J'aime à revoir ma Normandie,                         I like to see again my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour.                   It’s the country where I was born.

J'ai vu les lacs de l'Helvétie                               I have seen the fields of Helvetia, 

Et ses chalets et ses glaciers,                             And its chalets and its glaciers,

J'ai vu le ciel de l'Italie,                                    I have seen the sky of Italy,

Et Venise et ses gondoliers.                              And Venice and its gondoliers.

En saluant chaque patrie,                                 Greeting each homeland,

Je me disais : «Aucun séjour                              I told myself that no stand

N'est plus beau que ma Normandie,                  Is finer  than my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour».                 It’s the country where I was born.

Il est un âge dans la vie,                                    There comes a time of life,

Où chaque rêve doit finir,                                When every dream must end,

Un âge où l'âme recueillie                                A time when the restful soul

A besoin de se souvenir.                                   Needs to remember,

Lorsque ma muse refroidie                               When my chilled muse

Aura fini  ses chants d'amour,                           Makes its way back to the past,

J'irai revoir ma Normandie,                              I’ll go see again  my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour.                   It’s the country where I was born.

 

The English translation is almost literal, nowhere did the translator depart from the original. While a couple of  the "translations" to Armenian are quite far from the original. They may be considered literary works of their own to be called translation. In other words, they are faithful to the original, in general terms.

                                                      *    *    *

Mkrtich Beshiktashlian (Մկրտիչ Պէշիկթաշլեան) - 1828-1868 -,  learned about  'Ma Normandie ' poem when the Mkhitarian order was educating him as one of their students from 1839-1845. The date of his penning the poem is not known. It was published for the first time in "Pazmaveb" in 1850 (number 14), under the title "Homeland's Song" («Երգ հայրենի»). The editors noted the following in a comment «when everything is reborn with hope".

Despite it being one of the best examples of Armenian lyric poetry, "Homelan's Song" is not sufficiently read in Armenian. It is written in a simple and clear style. I have reworded it in current vernacular (see attached), and presented it to the readers along the original as my modest tribute to this gifted poet and patriotic Armenian.

*    *    *

«Երգ հայրենի»,

Մինչդեռ յուսով խայտայ բնութիւն               Մինչ  յոյսով կը խայտայ բնութիւնը

Յետ դառնաշունչ ձմերայնւոյն                      Դառնաշունչ ձմեռէն ետք, 

Եւ ի գաւառն իմ հայրենի                               Եւ դէպի իմ հայրենի գաւառս

Գեղածիծաղ դառնայ գարուն,                       Կը դառնայ գեղածիծաղ գարունը,

Մինչ բոյր ի բոյր փթթին ծաղկունք               Մինչ  բոյր ի բոյր կը փթթին ծաղիկները

Եւ ճռուողեն նորեկ ծիծռունք,−                      Եւ կը ճռուողեն նորեկ  ծիծեռնակները,−

Ի քեզ ես դարձ առնեմ յայնժամ,                    Քեզի կը դառնամ այն ատեն,

Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:                      Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:

Ո՛չ հելվետեան ինձ դաշտավայրք                Ո՛չ զուիցերիական դաշտավայրերը

Կամ թէ զուարթ մարգագետինք,                   Կամ թէ զուարթ մարգագետինները,

Ո՛չ քան զքեզ չքնաղագեղ                              Ո՛չ ալ քեզմէ աւելի չքնաղագեղ է

Իտալական պայծառ երկինք.                        Իտալական պայծառ երկինքը. 

Հեռի քեզմէ պանդուխտ գոլով՝                      Քեզմէ հեռու պանդուխտ դարձած՝   

Քոյովդ յար տապիմ անձկով,−                      Քու  կարօտովըդ կ’այրիմ յար,−        

Ի խանձարուրդ իմոց կենաց,                        Քեզի՝  կեանքիս խանձարուրիդ, 

Ո՛վ Հայաստան, առնեմ ես դարձ:                 Ո՛վ Հայաստան, ես կը  դառնամ:

Գայցեն աւուրք, ուր մանկութեան                Պիտի գայ այն օրն,  ուր մատղաշ  

Անկցի տիոցս իմ գեղ դալար,                        Հասակիս  դալար գեղը  խամրի,

Եւ յինէն խոյս տացեն վայելք                         Եւ ինձմէ խոյս պիտի տան կեանքի

Կենաց թեթեւ  ի գարշապար,                        Վայելքները ՝ թեթեւ ոտքերով,

Ուր հէգ մուսայս մատն ի յերեր                     Երբ հէգ մուսաս,  երերուն  մատով,

Մոռանայցէ երգել զսէր,−                               Պիտի մոռնայ սէրը երգել,−

Զնինջ ի ծոցդ առնում յայնժամ,                     Այն ատեն   ծոցիդ մէջ պիտի ննջեմ, 

Ո՛վ  ցանկալիդ իմ Հայաստան:                     Ո՜վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:

***

Nahabed Rusinian  (Նահապետ Ռուսինեան) - 1819-1876 - came across Ma Normandie in 1850s, when he was a medical student in Paris, and was very enthused about the 1848 French Revolution. However, his translation under the title "Cilicia" took place due to  other circumstances.

In 1858-59, another series of bloody Christian-Islamic clashes flared up in Lebanon and Syria with an unprecedented ferocity. It first flared up on Mount Lebanonn, between Maronites and Druze, then in Damascus, between Christians and Muslim and Druze combined forces. In view of the growing losses of the Christians, Napoleon III had the  French fleet anchored off the coast of Lebanon and demanded the Sultan intervene in Mount Lebanon and grant the Christians an autonous rule.  

The Sultan complied with all the demands of the  emperor and appointed an Armenian governor by the name Daoud Pasha (1861-68). The sultan also sent a medical team to treat the wounded. Nahabed Rusinian was among them. The team left Constantinople, crossed Aleppo, entered Syria, arrived to Damascus and reached Mount Lebanon. Nahabed Rusinian probably seperated from the group and went to Cyprus and from there to Cilicia.

It is under the impression of his medical mission and experiences that Rusinian wrote this poem in 1860 and titled it «Cilicia». The second stanza of the lyrics is a faithful to the original, while the rest is elaboration by the author. In the same year or the following, Gabriel Yeranian (1827-1862),  who died prematurely,  composed the music of the well known song «Ciliicia».        

*   *   *

Կիլիկիա

 

 1. Երբոր բացուին դռներն յուսոյ                         2. Տեսի դաշտերն Սուրիոյ,

Եւ մեր երկրէն փախ տայ ձմեռ,                            Լեառն Լիբանան եւ իւր մայրեր¹, 

Չքնաղ երկիրն մեր Արմէնիոյ,                              Տեսի զերկիրն Իտալիոյ,

Երբ փայլէ իւր քաղցրիկ օրեր.                              Վենետիկ եւ իւր կոնտոլներ.

Երբոր ծիծառն ի բոյն դառնայ,                              Կղզու նման չիք մեր Կիպրեայ, 

Երբոր ծառերն հագնին տերեւ,—                         Եւ ոչ մէկ վայր է արդարեւ 

Ցանկամ տեսնել զիմ Կիլիկիա,                            Գեղեցիկ, քան զիմ Կիլիկիա,—

Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:                              Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:  

 

3. Հասակ  մը²     կայ մեր կենաց մէջ,                  Յորժամ քնարն իմ ցրտանայ՝

Ուր ամենայն իղձ կ’աւարտի.                               Սիրոյն տալով վերջին բարեւ,— 

Հասակ մը, ուր հոգին ի տենչ `                             Երթամ ննջել յիմ Կիլիկիա³,

Յիշատակաց իւր կարօտի.                                    Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:

            

1. Մայրիները          2. Տարիք մը     3. Կիլիկիոյ մէջ (ներգոյական հոլով)

Unofficial hymn of the Catholicosate of Antelias

(I quote from my blog dated April 14, 2020)

I became reflective as to when the song - Cilicia - became a trademark of the Catholicosate of Cilicia, if not its accepted hymn?

I inquired with Der Torkom Chorbajian, who is the priest of the Holy Trinity Armenian Apostolic Church in Worcester, MA and with my friend Sarkis Mahserejian who, for many years, was the secretary at the West Coast  Prelacy. Upon confirmation with the Prelate Archbishop Moushegh Mardirossian, Sarkis as well as Der Torkom claimed that the tradition of singing the song Giligia / Cilicia, at the end of the mass in the Cathedral of St. Gregory Illuminator in Antelias - began with Catholicos Zareh I Payasilian, of blessed memory  (1956-1963) who loved the song.

Since then singing Cilicia-Giligia, has become a trademark of sorts or an unofficial hymn of the Catholicosate of Cilicia in Antelias whose seat for centuries was in Sis, in the historic Armenian Cilicia.

The hymn sung by the talented Stepan Frounjian in Racine, WI.

Բնագիրը՝

Frédéric Bérat՝    Ma Normandie

         Պերա ժամանակակից է (1801—1855) նախորդ երկուքին՝ Առվերին եւ Լամարթինին, եւ իր կարգին անմահացած է իր մէ՛կ երգովը՝  Ma Normandie-ով, որ Մկրտիչ Պեշիկթաշլեանի գրիչին տակ պիտի դառնար «Երգ հայրենի», իսկ Նահապետ Ռուսինեանի գրիչին տակ՝ «Կիլիկիա»:

            Պերա եղած է իր ժամանակի  փնտռուած երգահաններէն, մօտաւորապէս  մերօրեայ Ազնաւուրը. ան կը գրէր իր երգերը, կը յօրինէր երաժշտութիւնն ու կ’երգէր զանոնք: Այս բոլորին հետ միաժամանակ եղած է շատ փնտռուած զուարթաբան մը, որ զարդարած է Ֆրանսայի բեմերը եւ  ջերմութիւն բերած է անոր ընկերական հանդիպումներուն:

            Մեռած է ողնածուծային վարակէ մը՝ ճիշդ Առվերին պէս, մօտաւորապէս անոր հետ ալ ծնած ու ապրած ըլլալով  նո՛յն տարիներուն:

            Անոր բազմաթիւ արտադրութիւններէն  ապրեցաւ   Ma Normandie-ն: Ասով է որ կը յիշուի ան՝ ի մասնաւորի ծննդավայրին՝ Նորմանտիի, բայց նաեւ ամբողջ Ֆրանսայի մէջ: Ինչու չէ նաեւ անկէ դուրս:

*   *   *

Quand tout renaît à l'espérance,                       When everything  is reborn in hope,

Et que l'hiver fuit loin de nous,                        And winter flees far from us,

Sous le beau ciel de notre France,                     Under the beautiful sky of our France

Quand le soleil revient plus doux,                     When the sun returns gentler,

Quand la nature est reverdie,                           When nature has turned green again,

Quand l'hirondelle est de retour,                      When the swallow has returned,

J'aime à revoir ma Normandie,                         I like to see again my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour.                   It’s the country where I was born.

J'ai vu les lacs de l'Helvétie                               I have seen the fields of Helvetia, 

Et ses chalets et ses glaciers,                             And its chalets and its glaciers,

J'ai vu le ciel de l'Italie,                                    I have seen the sky of Italy,

Et Venise et ses gondoliers.                              And Venice and its gondoliers.

En saluant chaque patrie,                                 Greeting each homeland,

Je me disais : «Aucun séjour                              I told myself that no stand

N'est plus beau que ma Normandie,                  Is finer  than my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour».                 It’s the country where I was born.

Il est un âge dans la vie,                                    There comes a time of life,

Où chaque rêve doit finir,                                When every dream must end,

Un âge où l'âme recueillie                                A time when the restful soul

A besoin de se souvenir.                                   Needs to remember,

Lorsque ma muse refroidie                               When my chilled muse

Aura fini  ses chants d'amour,                           Makes its way back to the past,

J'irai revoir ma Normandie,                              I’ll go see again  my Normandy,

C'est le pays qui m'a donné le jour.                   It’s the country where I was born.

Անգլերէն թարգմանութիւնը գրեթէ բառացի է. ոչ մէկ տեղ թարգմանիչը հեռացած է բնագիրէն: Մինչ հայերէն զոյգ «թարգմանութիւնները» բաւական հեռու են բնագիրէն. անոնք թարգմանութենէ անդին անցած՝ ազատ ստեղծագործութիւն են. այլ խօսքով՝ ընդհանուր գիծերու մէջ միայն հաւատարիմ են բնագիրին:

                                                      *    *    *

Պեշիկթաշլեան (1828—1868)՝ Մխիթարեաննե-րուն սան եղած  միջոցին՝ 1839—1845, ճանչցած էր Ma Normandie-ն.  յօրինման  թուականը ծանօթ չէ: Առաջին անգամ  լոյս տեսաւ «Բազմավէպ»-ի մէջ 1850-ին (թիւ 14)՝ «Երգ հայրենի» խորագրով. խմբագրութիւնը իր կողմէ աւելցուցած էր  «հետեւողութեամբ “Quand tout renaît à l’espérance”-ի» մակագրութիւնը:

            Հայ քնարերգութեան լաւագոյն նմուշներէն ըլլա-լով հանդերձ՝ «Երգ հայրենի»-ն բաւականաչափ չէ ընթերցուած  լեզուական պատ-ճառով. գրուած է պարզ ու վճիտ  գրաբարով. կու տամ բառացի թարգմանութեամբ:

            Ահա, ուրեմն,  առիթ մը՝ մեր յարգանքի մէկ համեստ տուրքը մատուցելու  այս շնորհալի  բանաստեղծին եւ բիւրեղատիպ  հայուն:

*    *    *

Մինչդեռ յուսով խայտայ բնութիւն               Մինչ  յոյսով կը խայտայ բնութիւնը

Յետ դառնաշունչ ձմերայնւոյն                      Դառնաշունչ ձմեռէն ետք, 

Եւ ի գաւառն իմ հայրենի                               Եւ դէպի իմ հայրենի գաւառս

Գեղածիծաղ դառնայ գարուն,                       Կը դառնայ գեղածիծաղ գարունը,

Մինչ բոյր ի բոյր փթթին ծաղկունք               Մինչ  բոյր ի բոյր կը փթթին ծաղիկները

Եւ ճռուողեն նորեկ ծիծռունք,−                      Եւ կը ճռուողեն նորեկ  ծիծեռնակները,−

Ի քեզ ես դարձ առնեմ յայնժամ,                    Քեզի կը դառնամ այն ատեն,

Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:                      Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:

Ո՛չ հելվետեան ինձ դաշտավայրք                Ո՛չ զուիցերիական դաշտավայրերը

Կամ թէ զուարթ մարգագետինք,                   Կամ թէ զուարթ մարգագետինները,

Ո՛չ քան զքեզ չքնաղագեղ                              Ո՛չ ալ քեզմէ աւելի չքնաղագեղ է

Իտալական պայծառ երկինք.                        Իտալական պայծառ երկինքը. 

Հեռի քեզմէ պանդուխտ գոլով՝                      Քեզմէ հեռու պանդուխտ դարձած՝   

Քոյովդ յար տապիմ անձկով,−                      Քու  կարօտովըդ կ’այրիմ յար,−        

Ի խանձարուրդ իմոց կենաց,                        Քեզի՝  կեանքիս խանձարուրիդ, 

Ո՛վ Հայաստան, առնեմ ես դարձ:                 Ո՛վ Հայաստան, ես կը  դառնամ:

Գայցեն աւուրք, ուր մանկութեան                Պիտի գայ այն օրն,  ուր մատղաշ  

Անկցի տիոցս իմ գեղ դալար,                        Հասակիս  դալար գեղը  խամրի,

Եւ յինէն խոյս տացեն վայելք                         Եւ ինձմէ խոյս պիտի տան կեանքի

Կենաց թեթեւ  ի գարշապար,                        Վայելքները ՝ թեթեւ ոտքերով,

Ուր հէգ մուսայս մատն ի յերեր                     Երբ հէգ մուսաս,  երերուն  մատով,

Մոռանայցէ երգել զսէր,−                               Պիտի մոռնայ սէրը երգել,−

Զնինջ ի ծոցդ առնում յայնժամ,                     Այն ատեն   ծոցիդ մէջ պիտի ննջեմ, 

Ո՛վ  ցանկալիդ իմ Հայաստան:                     Ո՜վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:

            Նահապետ Ռուսինեան (1819—1876) ինք  Ma Normandie-ն ճանչցած է 1850-ականներուն, երբ բժշկութեան ուսանող էր Փարիզ եւ մեծապէս խանդավառ 1848-ի 

Ֆրանսական յեղափոխութեամբ: Սակայն անոր մշակումը՝ «Կիլիկիա» խորագիրով, տեղի ունեցաւ ուրիշ հանգամանքներու բերումով:

             1858—59 տարիներուն Լիբանանի մէջ աննախընթաց թափով մը  վերաբռնկեցան քրիստոնեայ-իսլամ արիւնալի հերթական  բախումները. նախ՝ Լեռնալիբանանի մէջ՝ մարոնիներու եւ տիւրզիներու միջեւ, ապա  Դամասկոսի մէջ՝ քրիստոնեաներու  եւ իսլամ-տիւրզի միացեալ ուժերու միջեւ: Քրիստոնեաներու ահագնացող կորուստներուն ի տես՝  Նափոլէոն Գ.  նաւատորմիղը խարսխեց Լիբանանի ափերուն եւ պահանջեց սուլթանի միջամտութիւնն ու Լեռնալիբանանի ինքնավարութիւնը՝ քրիստոնեայ կառավարիչով մը:

            Սուլթանը  կայսեր բոլոր պահանջներուն ենթարկուեցաւ:

            Նշանակեց հայ կառավարիչ մը՝ Տաուտ փաշան՝ 1861—68:

            Ան  շրջան ղրկեց նաեւ  բժշկական սեղմ խմբակ մը, որ իր օգնութիւնը պիտի  բերէր տուժածներուն. Ռուսինեան մաս կը կազմէր այդ խմբակին:

            Անոնք Պոլիսէն ելլելով  եւ Հալէպի վրայով մտան Սուրիա՝ հասնելով մինչեւ Դամասկոս, ասկէ անցան Լիբանան. ուրկէ անդին Ռուսինեան, հաւանաբար  խումբէն բաժնուելով,  հանգրուանեց  Կիպրոս եւ անկէ անցաւ  Կիլիկիա...

            Անոր երգին բ. տունը  հաւատարիմ արձանագրութիւնն է այս ուղեծիրին,  որուն վրայ աւելցած են եւրոպական  ծանօթութիւնները: Ահա այս  առաքելութեան   խոր ու անմիջական  տպաւորութեան տակ ալ գրուած է «Կիլիկիա»-ն՝ 1860-ին:  

            Նոյն կամ յաջորդ տարին իսկ պէտք է յօրինուած ըլլայ անոր շատ  ծանօթ երաժշտութիւնը՝ վաղամեռիկ երգահան Գաբրիէլ Երանեանի կողմէ (1827—1862):

*   *   *

 1. Երբոր բացուին դռներն յուսոյ                         2. Տեսի դաշտերն Սուրիոյ,

Եւ մեր երկրէն փախ տայ ձմեռ,                            Լեառն Լիբանան եւ իւր մայրեր¹, 

Չքնաղ երկիրն մեր Արմէնիոյ,                              Տեսի զերկիրն Իտալիոյ,

Երբ փայլէ իւր քաղցրիկ օրեր.                              Վենետիկ եւ իւր կոնտոլներ.

Երբոր ծիծառն ի բոյն դառնայ,                              Կղզու նման չիք մեր Կիպրեայ, 

Երբոր ծառերն հագնին տերեւ,—                         Եւ ոչ մէկ վայր է արդարեւ 

Ցանկամ տեսնել զիմ Կիլիկիա,                            Գեղեցիկ, քան զիմ Կիլիկիա,—

Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:                              Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:  

 

3. Հասակ  մը²     կայ մեր կենաց մէջ,                  Յորժամ քնարն իմ ցրտանայ՝

Ուր ամենայն իղձ կ’աւարտի.                               Սիրոյն տալով վերջին բարեւ,— 

Հասակ մը, ուր հոգին ի տենչ `                             Երթամ ննջել յիմ Կիլիկիա³,

Յիշատակաց իւր կարօտի.                                    Աշխարհ, որ ինձ ետուր արեւ:      

armenag@gmail.com                                                                Արմենակ Եղիայեան

1. Մայրիները          2. Տարիք մը     3. Կիլիկիոյ մէջ (ներգոյական հոլով)

  

It's high time we abandon that ambiguous, trivialized legal term genocide.

 Vahe H Apelian

April 24, the Armenian Genocide commemoration day, is a few days away. It is high time that we abandon, the trivialized, ambiguous legal term genocide that is structured to legally hold a party responsible for INTENDING to commit just that, genocide. Instead, we should have the world adopt our own term the survivors coined, MEDS YEGHERN, for what happened to the Armenian race in that time frame.  

In a few days, on April 24, 2024, president Joe Biden, will issue a proclamation or a statement and that will say, more or less, what he said on April 24, 2021, that, “Each year on this day, we remember the lives of all those who died in the Ottoman-era ARMENIAN GENOCIDE and recommit ourselves to preventing such an atrocity from ever again occurring. Beginning on April 24, 1915, with the arrest of Armenian intellectuals and community leaders in Constantinople by Ottoman authorities, one and a half million Armenians were deported, massacred, or marched to their deaths in a campaign of extermination. We honor the victims of the MEDS YEGHERN so that the horrors of what happened are never lost to history. And we remember so that we remain ever-vigilant against the corrosive influence of hate in all its forms.” (capitalization is mine).

Joe Biden is not the first president to use the G word. President Reagan, had used the word genocide before. But president Joe Biden’s use of the G word had altogether different contextual meaning. He also was not the first to use our term, Meds Yeghern. It was president George W. Bush who used it first. President Joe Biden was the first president who used Armenian Genocide and Meds Yeghern in the same context. He did the same last year, during his April 24, 2023 Armenian Remembrance Day.

Raffi K. Hovannisian, the American born and raised Armenia's first foreign minister, summed what happened in that period as follows: “ (It was) the premeditated deprivation of a people of its ancestral heartland.  And that's precisely what happened. In what amounted to the GREAT ARMENIAN DISPOSSESSION, a nation living for more than three millennia upon its historic patrimony-- at times amid its own sovereign Kingdoms and more frequently as a subject of occupying empires-- was in a matter of months brutally, literally, and completely eradicated from its land.  Unprecedented in human history, this expropriation of homes and lands, churches and monasteries, schools and colleges, libraries and hospitals, properties and infrastructures constitute to this day a murder, not only of a people but also of a civilization, a culture, and a time-earned way of life." This is where the debate about calling it genocide or not becomes absurd, trivial, and tertiary".

It is high time that we disassociated the Armenian experience from the narrow definition of genocide, which is defined as “a crime committed with the INTENT TO DESTROY a national, ethnic, racial or religious group, IN WHOLE OR IN PART.”  Tell me, which warring party can be absolved from not intending to destroy the national, racial, or religious group it is fighting, if not in whole, but in part? Do not Russians intend to wipe out of Ukrainians, if not in whole but in part? Did not the Azeris intend to wipe Karabakh Armenians if not in whole but in part? Does not China intent to wipe our Tibetans in part if not in whole? 

Let us face it, the term genocide has lost the significance we Armenians attribute to the word. Norms have changed, words have evolved. The term Raphael Lampkin coined has lost its significance we Armenians attribute to the G word. It would not surprise me if he were alive, he would have realized the legal and moral dimension of the legal term he coined has been trivialized.  We all know that the suffix -cide -comes from Latin and it means to kill or cut down. The sad thing is that we cannot not accuse someone of infanticide, fratricide, matricide without having committed the act. But we can accuse almost any nation in conflict for committing genocide. Does not Israel intend to  wipe the Palestinians in part or in whole?

It is time that we introduce the term MEDS YEGHERN (THE GREAT CRIME) in the English lexicon to uniquely define and term the Armenian experience, as Jews have succeeded in doing the same with the word Holocaust in capital letter. 

The U.S. presidents have already familiarized the term Meds Yeghern to the world. Inadvertently they have paved the road for us. All we have to do is introduce the term in the language and with time educate the world and also change our mindset.  American English is a very inclusive language. It has accepted Kwanzaa among many others, as bona fide American term. Any American who claims does not know what Kwanzaa means, parlays ignorance or insensately if not outright racial indifference if not bias.

I firmly believe that what happened to us in the 1915-time frame cannot be defined by U.N.’s narrow definition of genocide any longer. Genocide perception has radically changed. The term has been gutted. It has been disemboweled.

What happened to us was indeed the GREAT ARMENIAN DISPOSSESSION, of lives, property, honor, and “time-earned way of life”. 

What happened to us was a crime that is unprecedented in scope and magnitude and has no parallel. 

What happened to us was MEDS YEGHERN, the GREAT CRIME of humanity. And yes, it was the GREAT DISPOSSESSION of peaceful Armenians of their lives, of  their properties, and of  their civilization, their culture, and their time-earned way of life.