V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Thursday, August 24, 2023

Antranig Chalabian: Emperors, Tsars, and Commissars

 Antranig Chalabian: Emperors, Tsars, and Commissars

1. The booklet

https://vhapelian.blogspot.com/2021/09/in-hindsight-emperors-tzars-and.html

2. The Emperors

http://vhapelian.blogspot.com/2021/09/in-hindsight-emperors-no-2.html

3. The Tsars

http://vhapelian.blogspot.com/2022/01/emperors-tsars-and-commissars-tsars-no3.html

4. The Commissars

http://vhapelian.blogspot.com/2022/01/emperors-tsars-and-commissars.html



Lebanon: I only can..... wish

 Sako Kassabian

Բնագիրը կցուած է ներքեւը։ Attached is my translation of Sako Kassabian's recent posting.

Courtesy Sako Kassabian
  

I wish all those responsible for not supplying water...

 

I wish all those responsible for not supplying electricity...

 

I wish all those responsible for not providing internet access...

 

I wish all those responsible for not providing lighting on the roads, ignoring the safe driving, and for reckless traffic...

 

I wish all those responsible for the collapse of the monetary system and the financial system that supports it...

 

I wish all those responsible for bringing citizens to the status “illegal” immigrants and illegal immigrants to the status of citizens...

 

I wish all those responsible for denying the local farmer’s harvest but making it easy for those who illegally import fruit and vegetables...

 

I wish all those responsible for turning the rivers and the seashore into sewage-dumps, destroying the biosphere, scraping the mountains into sand, selling it and getting rich...

 

I wish all those responsible who sectarianized every citizen's right...

 

I wish all those responsible for leaving immigration the only path forward for the young people, students and recent graduates, thus separating the families…

 

I wish all those who are responsible for rendering pensions, life long savings  of teachers, doctors, employees, worthless and denying them their daily bread …

 

I wish all those who lie claiming they are telling the truth, offer dirt as if candies, and who throw lavish party when people are scraping to get by…

 

I wish all who experience every day what was said above, but keep silent and tolerate...

 

I am still in Lebanon, where there are those who can only afford a 2 Amps worth electricity from a local commune, and there are those who spend $800 for two hours long entertainment……. 

 

I can only wish.

***

 Բնագիրը՝

Սագօ Գասապեան 

Լիբանանի մէջ,

 

Ջուր չմատակարարող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Հոսանք չմատակարարող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Ինթըրնէթ չմատակարարող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Ճամբաներուն լուսաւորում չմատակարարող, անապահով եւ սանձարձակ երթեւեկութիւնը անտեսող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Դրամանկումի եւ անոր հովանաւորող պանքային համակարգի բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Քաղաքացիները գաղթականի կարգավիճակի եւ գաղթականները քաղաքացիի կարգավիճակի հասցնող  բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Հողագործին տեղական արդար հունձքը մերժող եւ փախստական-անօրէն միրգ-բանջարեղէն-ուտեստեղէն ներմուծելու դիւրութիւն տուող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Գետերը եւ ծովափը կոյուղի-աղբանոցի վերածող, կենսոլորտի ջարդ կատարող՝ լեռները քերելով աւազ դարձնող, այդ աւազը ծախող եւ հարստացող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Քաղաքացիի ամէն իրաւունք համայնքայնացնող բոլոր պատասխանատուներուն, կը ցանկամ...

Երիտասարդ մարդուժին, ուսանող թէ նոր շրջանաւարտներուն՝ գաղթի ճամբան միակ փրկութեան ճամբան ձգող, ընտանիքներ բաժնող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Ուսուցիչին-բժիշկին-բանուորին, բոլորի՛ն տասնամեակներու հանգստեան թոշակը զերոյացնելով անոնց Հանապազօրեայ հացը հարամ ընող բոլոր պատասխանատուներուն, կը ցանկամ...

Սուտը իրականի պէս խօսող ցեխը սեխի պէս ծախող ճգնաժամին խրախճանք սարքող բոլոր պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Վերի ըսուածները ամէն օր ապրող, բայց լռող եւ համակերպող բոլոր երեւելի եւ աներեւոյթ պատասխանատուներուն կը ցանկամ...

Լիբանանի մէջ եմ տակաւին, հոն՝ ուր մարդ կայ «2 ամբէր իշդիրաք»ով ապրող, մարդ ալ կայ 800 տոլարի 2 ժամնոց երգահանդէսի գացող...։

Ես կրնամ միայն ցանկալ։


Wednesday, August 23, 2023

Worcester, MA – For Armenian Americans it's “The Mother Community”- 1

Vahe H. Apelian

 


Recently Worcester, MA came under spotlight thanks to “America Got Talent” show.  Rarely, in my view and experience, has the city of Worcester had such a national exposure. Although the city was recently noted that it ranks among the most livable city, it remains overshadowed by its famous sister city, some 35 miles east of it Boston, America’s most historic city.

 But for the Armenian in America, Worcester, MA is the “Mother Community” where the Armenian Americans started organizing themselves as a community. I quote from my blog titled “Wooster is Haleb”, where I noted: “… if there is a temporal and a geographical point of refence about which the Armenian American existence coalesces in the New World, that undoubtedly would be Worcester, MA, made famous by Dr. Hagop Martin Deranian’s book titled “Worcester is America". “Wooster” and “Haleb” are the Armenian soundings of the two cities where the roots of Armenians run deep. Those interested by read the blog, by click on the following link: http://vhapelian.blogspot.com/2022/06/wooster-is-haleb.html

In my next blog of this sequel, I will quote what James H. Tashjian wrote about Worcester, MA in his booklet “A Bicentennial History of the Armenian Community of Massachusetts”. The booklet was published in 1976 by the Armenian Bicentennial Committee of Massachusetts. The booklet was gifted to me by my HS classmate Ohan Armenian who did his graduate studies in Tufts in Boston.

As to the person who put Worcester on the spotlight. I quote the following By Drew Weisholtz, on July 12, 2023, 9:59 AM EDT / Source: TODAY

“A blind singer who has autism has taken “America’s Got Talent” by storm. Lavender Darcangelo, 27, wowed the audience and judges with a stirring performance on the July 11 episode of the NBC series. For her audition, she sang “Out Here on My Own” by Irene Cara and earned a standing ovation from the judges and the audience.”

“That was sensational,” Simon Cowell said. “Everything about that was just magical. Magical. You have such a talent. You have such an amazing personality.” “This is an audition I’ll never forget,” he added.

Indeed so. The lyrics of the song she sang is the following:

Sometimes I wonder where I've been,

Who I am, 

Do I fit in.

Make believein' is hard alone,

Out here on my own.

We're always provin' who we are,

Always reachin'

For that risin' star

To guide me far

And shine me home,

Out here on my own.

When I'm down and feelin' blue,

I close my eyes so I can be with you.

Oh, baby be strong for me;

Baby belong to me.

Help me through.

Help me need you.

Until the morning sun appears

Making light

Of all my fears,

I dry the tears

I've never shown,

Out here on my own.

But when I'm down and feelin' blue,

I close my eyes so I can be with you.

Oh, baby be strong for me;

Baby, belong to me.

Help me through.

Help me need you.

Sometimes I wonder where I've been,

Who I am,

Do I fit in.

I may not win, 

But I can't be thrown,

Out here on my own,

Out here on my own.

 

  

Ի պէտս զարգացելոց մանկանցն Թորգոմայ

Արմենակ Եղիայեան

Մկրտիչ Պեշիկթաշլեանը, հայ քնարերգութեան լաւագոյն ներկայացուցիչներէն ըլլալով հանդերձ, բաւականաչափ չէ ընթերցուած մասնաւորաբար իր լեզուին պատճառով, որ գրաբարախառն է, իսկ յաճախ ալ բոլրովին գրաբար է, ինչպէս ստորեւ բերուած գողտրիկ հատուածը, որ գրեթէ անծանօթ է արդի հայուն:

         Ահա առիթ մը՝ մեր յարգանքի մէկ համեստ տուրքը վճարելու  այս տաղանդաւոր բանաստեղծին եւ անզուգական հայուն:  

***

Երգ հայրենի

Մինչդեռ յուսով խայտայ բնութիւն                       Մինչ  յոյսով կը խայտայ բնութիւնը

Յետ դառնաշունչ ձմերայնւոյն                            Դառնաշունչ ձմեռէն ետք, 

Եւ ի գաւառն իմ հայրենի                        Եւ իմ հայրենի գաւառս

Գեղածիծաղ դառնայ գարուն,                              Կը վերադառնայ գեղածիծաղ գարունը,

Մինչ բոյր ի բոյր փթթին ծաղկունք                      Մինչ  բոյր առ բոյր կը փթթին ծաղիկները

Եւ ճռուողեն նորեկ ծիծռունք,−                           Եւ կը ճռուողեն նորեկ  ծիծեռնակները,−

Ի քեզ ես դարձ առնեմ յայնժամ,                          Քեզի պիտի վերադառնամ այն ատեն,

Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:                              Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:

 

Ո՛չ հելվետեան ինձ դաշտավայրք                         Ո՛չ զուիցերիական դաշտավայրերը

Կամ թէ զուարթ մարգագետինք,                           Կամ թէ զուարթ մարգագետինները,

Ո՛չ քան զքեզ չքնաղագեղ                                    Ո՛չ ալ քեզմէ աւելի չքնաղագեղ են

Իտալական պայծառ երկինք,                               Իտալական պայծառ երկինքը, 

Հեռի քեզմէ պանդուխտ գոլով՝                             Քեզմէ հեռու պանդուխտ ըլլալով՝           

Քոյովդ յար տապիմ անձկով,−                            Քու  անձկութեամբդ կ’այրիմ յար,−         

Ի խանձարուրդ իմոց       կենաց,                          Քեզի՝ իմ կեանքիս խանձարուրիդ, 

Ո՛վ Հայաստան, առնեմ ես դարձ:                         Ո՛վ Հայաստան, պիտի վերադառնամ:

 

Գայցեն աւուրք, ուր մանկութեան                        Պիտի գան այն օրերը,  ուր մատղաշ  

Անկցի տիոցս իմ գեղ դալար,                                          Հասակիս  դալար գեղը  պիտի խամրի,

Եւ յինէն խոյս տացեն վայելք                                          Եւ ինձմէ խոյս պիտի տան կեանքի

Կենաց թեթեւ  ի գարշապար,                                           Վայելքները ՝ թեթեւ ոտքերով,

Ուր հէգ մուսայս մատն ի յերեր                           Երբ հէգ մուսաս, իր երերացող  մատներով,

Մոռանայցէ երգել զսէր,−                                               Պիտի մոռնայ սէրը երգել,−

Զնինջ ի ծոցդ առնում յայնժամ,                           Այն ատեն  քու ծոցիդ մէջ պիտի ննջեմ, 

Ո՛վ ցանկալիդ իմ Հայաստան:                              Ո՛վ  ցանկալիդ իմ Հայաստան: 

 

(Բազմավէպ,   1850,   թիւ   14)                                   Մկրտիչ Պեշիկթաշլեան (1828 −1868)


https://vhapelian.blogspot.com/2021/01/blog-post_17.html



Օրերը

Օրերն անդարձ, խոստմնադրուժ ճամբորդներ են, 

Որոնք, նման տերվիշներու, բոկոտն անձայն, 

Ժամանակի անծայր ճամբէն կ’անցնին-կ’երթան:

 

Ձեռքերուն մէջ իրենց ունին թագ ու աստղեր 

Եւ շրթներուն՝ իմաստութիւն, վիշտ ու ծիծաղ,– 

Մեծ իղձերու անոնք աներգ մեռելաթաղ:

 

Ոչինչ մնաց, անցեալի դուռն է յաւէտ փակ, 

Եւ մանկութիւնս՝ հեռու պարտէզ կախարդական: 

Մեկնող օրեր զիս խաբեցին ու ետ չեկան:

 

Բայց կը սպասեմ ես տակաւին իրենց դարձին՝ 

Ստանալու խոստումն անուշ, որ կ’ուշանայ,

Մինչ երկինքը կ’ըլլայ օրուան դագաղն անհուն:

                                                                Եղիվարդ

                                           (Եղիշէ վ. Տէրտէրեան)


 

Ոչինչ չի փոխուի

Իմ մահով ոչինչ չի փոխուի կեանքում, 

Ու չի պակասի աշխարհում ոչինչ,- 

Մի լոյս կը մարի հինգերորդ յարկում,

Կը մթնեն մի պահ աչքերը քո ջինջ։

Բայց հաւքերն էլի հարաւ կը չուեն, 

Մանուկներն էլի կը խաղան բակում,

Կանաչներն էլի ցօղով կը թրջուեն, 

Ծաղիկներն էլի կը շնչեն մարգում։ 

Կը վառուի լոյսը հինգերորդ յարկում, 

Կը ժպտան նորից աչքերը քո ջինջ, 

Իմ մահով ոչինչ չի փոխուի կեանքում, 

Եւ չի պակասի աշխարհում ոչինչ։ 

                                                       Համո Սահեան

***

«Սիրա՛ն, Սիրա՛ն , կը ճանչնա՞ս այս ձայնը, կը լսե՞ս այս շունչը եւ կը զգա՞ս այս մատներուն շոյանքը խենթ ու սէրէ գինով մարմինիդ վրայ... տառապա՜նքը այս մատներուն՝ պրկուած ու փարումի պատրաստ թեւերուդ շուրջ... Է՜հ, գիտեմ, չունի՜ն անոնք իտէալ քնքշութիւնը երազած ձեռքերուդ, բայց փոխարէնը  կը ճանչնան, գիտե՜ն, գիտե՜ն բոլոր տարաշխարհիկ տենչանքները, անծանօթ ու խենթ ապրումներու անյագ ծարաւը, որ կը գալարէ մարմինդ սիրոյ գիշերներուն... Կը ճանչնա՞ս շրթներս, հեթանոսական մարմինիդ մութ ճամբաներէն երկիւղածութեամբ ու աչքերնին գո՜ց սահող այս շրթները ... մարմինիդ սրբավայրին բոլոր դարպասներուն ու բոլոր խորաններուն առջեւ նո՛յն վերացումով ու վարարող ջերմեռանդութեամբ տառապող այս շրթները... հե՜ւքը այս շրթներուն, հե՜ծքը այս շրթներուն ու վէ՜րքը այս շրթներուն, մազերէդ վեր, ուսերէդ վար, կուրծքերուդ դէմ... Կը լսե՞ս անոնց միա՛կ ու անվերծանելի աղօթքը, անոնց գիտցած միակ կանչը՝ խեղդամահ թշուառին որպէս հուսկ ճիչն աղաչական, բերկրապատա՜ռ ծիծեռնակին իբրեւ ճռո՜ւողն անմահական՝ Սիրա՜ն, Սիրա՜ն..

Անդրանիկ Ծառուկեան

 


[1]  Սիրան Զարիֆեան՝ Սեզա

Tuesday, August 22, 2023

Dr. Hagop Tcholakian in Keurkune

The eminent scholar is visiting his native community in Syria. Today he posted about his visit to Keurkune, Kessab. Attached is my translation of his post, titled “The Blessing”. The original is attached. Vahe H. Apelian.  

 

“Today my harvest was plentiful. I reached the village of Keurkune, (Corcona in medieval sources). The village head Shahe Apelian, Manas and Salpi Bedirians were very helpful to me in my searching for the dialect names of the native plants. There were new discoveries. I will not forget to mention that Shahe's two-wheeled motorcycle, like a fast and a strong horse, went up and sped along the slopes, stopping near a native plant.

In every corner of the region that is Kessab, one will be surprised by the discovery of a native plant and learn its name in the  native dialect. These words are doomed to be forgotten from the dialect. But that is another matter.

Shahe always surprised me. We visited their house. There was much to see in their flower garden and in the sitting room. After the invasion and looting in 2014, Shahe, like many others, restored his house and decorated the corners of the house with natural ornaments from wood brought from his garden and fossils found in the field.

This fossil is also one of them. Let the geologists decide its age and what kind of animal it is made of. Shahe said that his grandmother used to call them cross-stones,khatchkuor in native dialect, (khatchkar in Armenian). She would keep them in the granaries, as a blessing of the house.

Those who do not leave the village are also such a blessing.

Stay well.”

*****

p.s. Regarding these type of fossils, Ara Apelian, M.D., commented saying: “We met these star-shaped stones very often during our childhood, and they being common for us; we were not at all interested in their origin. Unfortunately, or fortunately, scientific research was unknown to us. We enjoyed nature as it was. They were cross-stones – khatchkars – for us. No further explanation was needed”. 

Indeed, they were relatively not hard to come by when looking for them especially in the field next to the village church extending all the way to the neighboring village Chakaljuk. Being elder to Ara by a few years, I brought a sample or two with me to Beirut. I was left with the impression that they were fossilized sea urchin skeletons, depicted below.


Բնագիրը

ՕՐՀՆՈՒԹԻՒՆԸ

Այսօր հունձքս առատ էր․ հասեր էի Քէօրքիւնէ գիւղ (միջնադարեան աղբիւրներուն մէջ՝ Corcona): Գիւղապետ Շահէ Աբէլեան, Մանաս եւ Սալբի Պետիրեաններ ինծի մեծապէս օգտակար եղան իրենց կողմի բոյսերուն բարբառային անունները փնտռելու գործին մէջ։ Նորութիւններ կային։ Չմոռնամ յիշելու Շահէի երկանիւ մոթորը, որ առոյգ ձիու պէս կ’իջնէր զառիթափերէն վար ու կը սուրար զառիթափերէն վեր՝ կանգ առնելով փնտռուած բոյսի մը մօտ։ 

Քեսապի շրջանին մէջ ամեն անկիւն բուսական աշխարհէն անակնկալ մը կը յայտնաբերես  ու անոր բարբառէն մոռցուելու դատապարտուած բառ մը եւս։

Ասիկա կը կարգին:

Շահէն զիս միշտ անակնկալի առջեւ կը դնէր։ Տուն այցելեցինք։ Տեսնելու շատ բան կար ծաղկանոցին ու նստասենեակին մէջ։ 2014-ի ներխուժումէն ու թալանէն ետք Շահէն եւս, շատերու պէս, վերականգնած էր իր տունը ու տան անկիւնները զարդարած էր իր պարտէզէն բերուած փայտէ բնական զարդերով ու արտին մէջ երեւցած բրածոներով։

Ասոնցմնէ մէկն է նաեւ այս բրածոն։ Անոր տարիքը եւ ի՛նչ կենդանիէ կազմուած ըլլալը թող երկրաբանները որոշեն, իսկ Շահէն կը պատմէ, որ իր մեծ մայրը անոնց կու տայ եղեր խաչքուօր (խաչքար) անունը ու կը զետեղէ եղեր ամբարներուն մէջ, որպէսզի տան օրհնութիւնը անպակաս ըլլայ։

Այդպիսի օրհնութիւն են նաեւ գիւղէն չհեռացողները։

Ողջ մնաք։

Գարուն (Հաբէլ) Աբէլեան-Տէր Սահակեան՝ ի Ղափան, Հայաստան

Կամ՝   «երբ Հայաստան գալու ըլլաք, եկէք եւ Սունեաց աշխարհը տեսէք։ Սիւնեաց աշխարհը չտեսնողը, Հայաստան չէ տեսած։»

Անդրանիկ Չելեպեան

 

Այս շրջանին, երբ Հայաստանի Հանրապետութեան Սիւնեաց Աշխարհը քաղաքական կիզակէտ է, յաճախ կը մտաբերեմ մօրեղբօրս, իր զարմուհիին Գարուն Աբէլեանին, մահագրութիւնը որ լոյս տեսաւ Քեսապցիներուն 1997 ի տարեգիրքին մէջ։ Ստորին վերարտադրած եմ։ The link for the English translation: http://vhapelian.blogspot.com/2020/12/karoun-hapel-apelian-der-sahakian-of.html


Պատմական Քէօրքիւնան 

1930-ական թուկաններուն., գեղեցիկ դէմքով ու անուշ ձայնով պարմանուհի մըն էր Գարունը։ Քեսապի Քէօրքիւնա գիւղին ծայրամասին, բլրակի մը վրայ հաստատուած իրենց բնականարանի քովնտի ժայռերուն վրայ կեցած՝ երբեմն ար արձակած մեղեդիները կը միախառներ շրջանի պարտէզներէն ու պուրակներէն եկող թռչուններու ճռուողններուն։

Կանուխէն կը նշանուէր Գարուն, Քեսապէն Յակոբ Տէր Սահակեանի հետ։ Յակոբը, բաւական ներկայանալի արտաքինով ինքնաշարժ վարորդ մըն էր։ Քեսապ-Անտիոք -Հալէպ գիծին վրայ ճամբորդներ կը փոխադրէր։

Կիրակի օր մը գիւղին աղջիկները Գարունին տունը հաւաքուած կը զուարճանան երգ ու պարով։ Աղջիկներէն մին պատէն կախուած հրացանը կը վերցնէ ու ճշդելէ ետք թէ «սատանային գործիքը» չէ լեցուած, սենեակին աղջիկները կը սարսափեցնէ ասոր-անոր դէմքին նշան առնելով եւ բլթակը քաշելով։ երբ կարգը Գարունին կուգայ, «պարապ» հրացանը կը պայթի եւ կապառի անհամար հատիկները կը լեցուին խեղճ Գարունի մէկ աչքին մէջ։

Չարագուշակ լուրը շուտով կը տարածուի։  Ամէն մարդ կը ցաւի պատահած դժբախտութեան համար։

Յակոբ Տէր Սահակեան չլքեց իր միականի սիրուհին։ Ամուսնացաւ հետը։

Յակոբ Տէր-Սահակեան ամոլին դժբախտութիւնները սակայն, կարծես դեռ նոր կը սկսէին։

Այդ տարիներուն, Մերձաւոր Արեւելքի կօշկակարները գիւտ մը ըրած էին։ Անոնք կօշիկներըու մաշած ներբանները գամով կը նորոգէին, փոխանակ չուանով։ Վարորդ Յակոբը, ինքնաշարժի արգելակին խոխած ատեն, տրեխին ժանգոտած գամը կը սկսի բթամատը ծակել եւ մի քիչ արիւնացնելով թունաւորել։ Ծայր կուտայ կանկրէնը։ Վիրաբոյժերը կը կտրեն բթամատը եւ այլ մատերը։

Յակոբ եւ Գարուն ընտանիքին հետ միասին կը գաղթեն Հայաստան։ Յակոբ ժամանակի ընթացքին անդամահատուելով վրայ կուտայ կեանքը։

Գարունը պետական բարեացակամ հոգատարութեամբ կը մեծնէ զաւակները։ Կ՚ամուսնանայ մանչը՝ Նշան եւ իրենց կարգին կ՚ամուսնանան թոռները։

Շուրջ տասը տարիներ առաջ Գարունը Ամերիկայ եկաւ տեսնելու հարազատները – եղբայրը Սողոմոն Աբէլեան, մօրեղբայրը Չարլս Չելեպեան (միւս մօրեղբայրը՝ Նշան, մեռած էր Ֆրէզնոյի մէջ), քրոջ աղջիկը ՝ Անի (Բաբգէն) Աբէլեան, մօրեղբօր զաւակները՝ Անդրանիկ Չելեպեան, Զուարթ Աբէլեան, Մեսրոպ Չելեպեան, Ճոնի եւ Ռոզէթ Չելեպեաններ եւ այլն։  Ան իր բոլոր այցելուններուն պարծաքներով կը կրկնէր միեւնոյն խօսքը, «երբ Հայաստան գալու ըլլաք, եկէք եւ Սունեաց աշխարհը տեսէք։ Սիւնեաց աշխարհը չտեսնողը, Հայաստան չէ տեսած։»

Միչեւ 1990-ի քաղաքական վերիվայրումները, Գարուն, իր մանչը Նշան եւ թոռները, բոլորն ալ լաւ-գէշ կ՚ապրէին առանց նիւթական ոժանդակութեան պէտք զգալու։ Անկէ յետոյ նամակներ սկսան հասնիլ թէ օգնութեան պէտք ունին, որպէսզի ձմեռը չսառին  եւ անօթի չմեռնին։ Վերջին օգնութիւնը ղրկուեցաւ Նոյեմբեր 1990-ին։ Լուր հասաւ նշանէն. «դրամները ստացանք։ Պետութեան պարտքերը վճարեցինք։ Ձմրան վառելափայտը, գետնախնձորներն ու կարգ մը մթերքներ ամբարելէ ետք, Գարունը յանկարծամահ գետին ինկաւ Դետտեմբեր 14, 1996-ին։»

Դժուարութիւններ շատ ունեցար, սիրելի Գարուն։ Մահդ միայն, կարծէք նախախնամական կարգակդրութեամբ անցաւ հանգիստ, առանց ցաւի ու տառապանքի։ Փառք Աստծոյ։

Անդրանիկ Չելեպեան



 

 

 

An Ourish Er; He Was Different

 Attached is my translation of Simon Simonian’s poignant story about his mother. The story is titled "He Was Different" - "An Ourish Er - Ան Ուրիշ Էր. The story  appeared in his Simon Simonian's book titled  "The Mountaineers' Twilight” - “Լեռնականներու Վերջալոյսը”. Vahe H. Apelian


Bédo was my mother’s first husband and my father’s bosom friend. My father and Bédo had worked together in the same mill. After Bedo’s death my father married his wife, my mother.

After his death, Bédo has continued living in our house and continues to live as a husband, as a father and as a friend, but as a foe of a friend. My father, who had loved him as a brother, is the only one who is discontented with Bédo coming back to life. His animosity started after Bédo’s interment. I remember well, during my childhood, every time there was bad feeling between my mother and my father, the person responsible for the trouble was Bédo who worked in mysterious ways after his death much like all the great souls, saints and heroes do after their deaths.

Bédo was not a saint or a hero. He was a mere Sassountsi from the Dalvorig village. He was the son of an ironsmith. His father had worked in the Dalvorig mines extracting iron from the rock veins and melting it to make plows, hatchets, shovels, pickaxes, and rifles. The guns were muzzle type with which he, his brothers and the villagers had defended themselves against attacks by Kurds and Turks. The leaders of the Armenians were Mourad (Hampartsoum Boyandjian), Mihran Damadian, “Baron” Vahan, Kevork Chavoush and other luminaries of the time. It is in honor of Bédo’s father and his comrades that the once popular patriotic song, “I am a Brave Son of Dalvorig”, was sung.

At twenty Bédo had left Sassoun and after working in mills, had settled in Aintab much like many Sassountsis. At twenty-five, he had married my mother Ménnoush who was barely eighteen then. Bédo, a handsome, brave young man, had captivated my mother’s heart.

“Mother, was Bédo handsome?” I used to ask my mother in my childhood as she recounted stories about him.

“There was no other like him,” my mother would say and continue: “He had dark eyebrows and moustache; a handsome posture, a proportioned face. He dressed like a bég. All the girls in our town noted his manly handsomeness. Lucky you, the women would tell me…..”

To validate her description, she would open her old chest, the dowry chest, which along with her and much like her, was becoming a worn down witness of old and happy days. From underneath the moth laden, malodorous, dark blue, apricot and pearl-colored worn out clothes, she would pull out her photo bundle, unwrap its silky shroud and hand to me her wedding picture so that I would look at Bédo, her Bédo.

My mother’s recollection would fill my soul with fascination towards the man who had once been my mother’s husband. To further stress so that I would not waver from the impression I harbored of the dead man, my mother would add: “In this picture he does not look as handsome as he was. Hey, bygone days. We took this picture in haste. He had just returned from the mill and was covered with flour all over. The neighbors were having their pictures taken. In our days, women did not go to the photographer’s shop. We had this picture taken on the spur of that very moment because he refused to change his clothes”

At times, during these mysterious viewing sessions, my father would happen to suddenly step in the house. My mother, with tears still in her eyes, would wrap the picture and place it back. My father, silent and sad, would sit at a corner and inhale the smoke from his cigarette more deeply than usual. My father’s sad silence would last for days, sometimes for even weeks during which time he would not speak with my mother. That absent person beyond the grave thus caused a lot of heartache between my father and my mother. My father’s sadness, my mother’s tears and the omnipresence of the departed would fill my childhood soul with an unexplainable mystery.

During winter, whenever my father would be absent for months on end working in the mills, my mother would sit around the oven area during the evenings and tell us about Bédo who had told her father “let your ‘yes’ not be a ‘no’”. After long deliberation, her father had consented to give his daughter away in marriage to Bédo. After their engagement, during which they had seen each other only once, seven years of blissful marriage followed.

“He was an out of the ordinary man”, my mother would tell us;  “whenever he missed home, whether there was snow or blizzard, he would walk for four hours in the cold of the night just to come home.”

Of course my mother was the repository of his joy. They thus lived happily but without a child. My mother had believed that on the seventh year of their marriage, she would conceive and carry his child. The seventh year brought with it the unexpected, Bédo’s sudden death in the mill during work. There is no need to visualize my mother’s torment and agony. My mother would recount his elaborate funeral procession and the overwhelming sadness among the Sassountsis and would particularly emphasize my father’s inconsolable lament over the loss of his bosom friend. Time did not heal my mother’s wounds. There had remained only one thing for my mother, visiting her husband’s gravesite even in the dead of the winter.

“I remember well,” my mother would say. “It was Vartanants Day and I needed to visit his grave at any cost. Our cemetery did not have walls or guards. There was the fear of wolves. My mother was with me. As I was walking among the graves, suddenly Bédo appeared in front of me in the same dress we had him dressed for his interment. I froze. He looked at me and said, ‘return home and do not come here anymore’. My mother arrived and saw me standing still. I told her nothing about the occurrence. I grabbed her arm and we returned home. We had not reached Bédo’s grave yet. My mother remained perplexed.”.

That day became a turning point for my mother. From there on she found refuge in her needlework. From a whole year’s labor she raised enough funds to place a tombstone on Bedo’s grave, on which she had inscribed:

However, the thick tombstone with all its weight has not been able to contain Bédo’s heart that continues to live on this earth, that is to say, in my mother’s bosom.

A year passed. My father proposed to marry her. They got married. They started having children. My mother devoted herself to raising her children. But she never forgot her Bédo. The passing years and responsibilities crystallized Bédo’s love like a diamond that my mother keeps in her heart. In fact, it’s the only crystal she carries in her heart. She raised her children in memory of Bédo. My mother is convinced that we are Bedo’s children for, as a matter of fact, Bédo had appeared to her the day before her conception. Without the apparition of Bédo, she claimed, she had never conceived. Bédo had become our Holy Ghost

My mother had willed that when she died, she should be buried next to Bédo. However, her exile put an end to that vow. But my mother had taken another solemn vow that neither exile nor war or anything earthly would deter her from that solemn vow. In her after life she would be with her Bédo. My father knew about my mother’s alarming preference. That is why he remained melancholic the rest of his life. He knew that there was a fateful separation in store for him in afterlife.

My mother’s preference had me ponder. I have thought that her first love, Bédo’s handsomeness and bravery, the loss of her youthful happiness influenced her decision to make her preference known to us. But there was something different with my mother. Whenever I quizzed her, she would only say: "He was different.”

My mother admits that my father, her second husband, has been virtuous, God-fearing, good natured, just and has always treated her kindly. But all my father’s virtues have given way to the appeal of the deceased. My mother, in her essence, remains the spouse of the deceased. My father carries a wound that never healed because of my mother’s total devotion to Bédo. That is why his once bosom friend Bédo, has become his foe after his death for whom he can do no harm with his living self. The other, on the other hand, from the beyond, continues to aggravate my father on Earth.

We, the children, presented alternating stands towards our two fathers. In our childhood, through my mother’s tales, we deeply loved Bédo. When we grew older and realized our father’s pain, we sided with him and pounded Bédo, who through his interference from the world beyond, caused so much grief to our father. Our assault for a while bore fruits. Bédo’s downfall started. But we could never dethrone him for my mother continued to open her wooden chest, unwrap the bundle and with her fingers caress the pictures while murmuring softly “He was different.”

We ended our teens, rounded our twenties and became more mature. We ceased to side with either of my parents. It was the period of our neutrality. We let our mother receive her extraterrestrial visitor in our home and continue her affair with him. But we did not let her verbalize her preference to us.

There remains the last chapter for us that will start in the afterlife. We are sure that a separation will take place, our mother will re-join with her Bédo who is surely waiting impatiently for her. We will remain with our father. Separated from us, our mother will miss us. She will vacillate between her Bédo and us. She will want to join us with Bédo in a threesome arrangement of sorts. My father who despised the francophone triangle and the ghostly presence of Bédo will not want to have his erstwhile friend turn his foe in our midst. We, who were not accustomed to such things on Earth, will reject our mother’s proposition. With each passing day, our mother will miss us more and more. She will eventually concede, leave her Bédo behind and join us, and we will have our family anew.

                                                             *****

I wrote this piece after a long delay and reader be mindful that my mother is an old woman as I write about her Bédo. She has heard from my brothers that I write about Sassountsis. She confronted me once and said: “Son, let it not be that you write about Bédo. He was not like Mano or Magar. He was different…..”

Forgive me mother, for I wrote about your Bédo.”